Lögrétta - 15.09.1916, Blaðsíða 1

Nr. 43.
Reykjavík, 15. september 1916,
XI. árg.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bökaverslun Siglúsar [ymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf œrslumaður.
LÆKJARGATA a.
Venjulega heima kl. 4—7 síBd.
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur aS sjer alla vinnu, sem aö bók-
bandi lýtur og reynir atS fullnægja
kröfum viðskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lestrarfjelög og aðrir ættu því að
koma þangað. — Útvegar allar bækur
er fáanlegar eru.
Þingholtsstræti 6 (Gutenberg).
Brynj. Magnússon.
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17. Venjulega heima
kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16.
Landskosningarnar.
Atkvæðaupptalningu á B.-lista og
D.-lista var lokiS snemma í gær. Á
B.-listanum voru kosnir:
Sig. Eggerz með 1318 atkv.
Hjörtur Snorrason með 1164 atkv.
En varamenn-eru þar:
Gunnar Ólafsson með 1061 atkv.
Magnús Friðriksson með 966 atkv.
Á D.-lstanum er kosinn:
Sigurður Jónsson með 1241 atkv.
Varamaður er þar:
Ágúst Helgason með 1144 atkv.
Á D.-listanum varð sú ein breyting
á upphaflegu röðinni, að Hallgrímur
Kristinsson kaupfjelagsstjóri, sem var
12. maður á listanum, færðist upp um
eitt sæti, varð 11. i röðinni. Á B,-
listanum breyttist röðin ekkert.
Þingmenskuframboð.
Enn er víða óráðið um framboð
í kjördæmunum og veldur það án efa
nokkru um þetta, að menn hafa verið
að bíða eftir úrslitum landskosning-
anna. Fer nú að styttast í framboðs-
frestinum, því eftir eina viku hjer
frá á framboðunum að vera skilað.
Kosningarnar fara fram fyrsta vetr-
ardag, sem er 21. október, en fjórum
vikum á undan þeim skal framboðum
skilað, þ. e. í síðasta lagi föstudags-
kvöldið 22. þ. m., eða laugardags-
morguninn 23. þ. m.
Hjer skal nú skýrt frá því, sem
frjetst hefur um framboð í kjördæm-
unum.
f Rvík munu verða í kjöri af hálfu
Heimastjórnarmanna Jón Magnússon
bæjarfógeti og K. Zimsen borgar-
stjóri, en af hálfu verkmanna Þorv.
Þorvarðsson prentsmiðjustjóri og
Jörundur Brynjólfsson barnakennari.
í Bogarfjarðarsýslu verður í kjöri
Bjarni Bjarnason á Geitabergi af
hálfu Heimastjórnarmanna, en full-
ráðið mun ekki um aðra. Talað er
um Jón Hannesson bónda í Deildar-
tungu, sem þá mundi bjóða sig fram
af hálfu óháðra bænda, og sjera Jó-
hannes L. Jóhannesson á Kvenna-
brekku af hálfu þversum-manna.
í Mýrasýslu Jóhann Eyjólfsson al-
þingismaður, og að sögn einnig Pjet-
ur bóndi í Hjörtsey.
í Snæfellsnessýslu Halldór Steins-
son hjeraðslæknir af hálfu Heima-
stjórnarmanna, og búast má við að
Sigurður prófastur Gunnarsson verði
þar einnig í kjöri, þótt ekki væri það
kunnugt, er Lögr. frjetti þaðan síð-
ast.
í Dalasýslu Bjarni Jónsson frá
Vogi og Benedikt bóndi í Tjaldanesi.
f Barðarstrandarsýslu sjera Sig-
urður Jensson í Flatey og að líkind-
um Hákon alþm. í Haga.
í Vestur-ísafjarðarsýslu Matth. Ó-
lafsson alþm., sjera Böðvar á Rafns-
eyri og, að sögn, Friðrik bóndi á
Mýrum j Dýrafirði. Framboð tveggja
hinna fyrstnefndu eru fyrir nokkru
komin fram, en nýkomin fregn að
vestan segir Friðrik verða þar einnig
í kjöri.
Um fsafjarðarkaupstað er óvíst
enn.
í Norður-ísafjarðarsýslu sjera Sig-
urður Stefánsson í Vigur og Skúli
Thoroddsen lögfræðingur.
Um Strandasýslu er óvíst, nema
hvað ætlað er að Magnús Pjetursson
læknir bjóði sig þar fram.
í Húnavatnssýslu Þórarinn Jóns-
son á Hjaltabakka, en um aðra óvíst.
f Skagafjarðarsýslu er talað um
gömlu þingmennina og Magnús Guð •
mundsson sýslumann, en óvíst þó enn
um framboð þar.
í Eyjafjarðarsýslu verður að sjálf-
sögðu í kjöri Stefán alþm. i Fagra-
skógi, og framboð er komið frá Jóni
Stefánssyni ritstjóra á Akureyri, en
sagt að umtal sje um fleiri, þótt óráð-
ið sje enn, hvað úr því verði.
Á Akureyri er enn óráðið um fram-
boð; talað um Magnús Kristjánsson
alþm. eða Kl. Jónsson landritara og
svo einhvern mann af hálfu verk-
manna þar.
í Suður-Þingeyjarsýslu er enginn
nefndur, svo heyrst hafi hingað, ann-
ar en Pjetur Jónsson alþm.
f Norður-Þingeyjarsýslu alþingis-
mennirnir Benedikt Sveinsson og
Steingr. Jónsson.
Um Múlasýslurnar og Seyðisfjörð
hefur ekkert ábyggilegt heyrst um
það, hverjir í kjöri verði.
í Austur-Skaftafellssýslu býður
sig fram sr. Sigurður Stefánsson í Ás-
um móti Þorleifi Jónssyni alþm.
í Vestur-Skaftafellssýslu eru ýmsir
til nefndir, en ekkert mun afráðið um
framboð þar enn.
í Rangárvallasýslu verða að sjálf-
sögðu gömlu þingmennirnir í kjöri, en
ekki frjett um aðra enn.
Um Vestmannaeyjar sömuleiðis ó-
víst enn.
í Árnessýslu hafa sent framboð Sig.
Sigurðsson alþm. og Gestur Einars-
son á Hæli.
í Gullbr,- og Kjósar-sýslu er enn
óákveðið um framboð.
Þetta er alt það, sem enn er kunn-
ugt um framboð í kjördæmunum. En
gæta skyldu Heimastjórnarmenn þess,
að keppa ekki hver gegn öðrum við
kosningarnar og tefla fyrir það kjör-
dæmunum úr höndum sjer, en því
miður er nú svo komið í Vestur-fsa-
fjarðarsýslu, að þar eru þeir tveir i
kjöri', og ástæða til að óttast að ef
til V>U far> e>ns í Eyjafjarðarsýslu.
En landskosningarnar sanna það,
sem allir reyndar áður vissu, að
Heimastjórnarmenn standa vel að vígi
i landinu yfirleitt til þess að vinna
sigur við þessar kosningar. Land-
listi þeirra hefur fengið langflest at-
kvæðin, og þó er það vist, að fjöldi
þeirra hefur kosið D.-listann, eða
lista óháðra bænda, af því að mikils
metinn og vinsæll flokksmaður þeirra
var þar í efsta sæti.
Eftir'G. H j a 11 a s o n.
26. Geiradalur
er austasta sveit sýslunnar. Þar er
duglegt U. m. f., sem hefur komið
upp heyforðabtiri, tekið dagsláttu til
ræktunar, og haft jólatrje handa
börnum á hverjum vetri.
Þar var jeg hjá Ólafi Eggertssyni
á Króksfjarðarnesi, gáfu- og dugn-
aðarbónda miklum, hjelt þar marga
fyrirl., og mjög vel sótt, eftir atvik-
um, því nú komu útiannir.
Ólafur hefur átt mikinn þátt i
mörgum framförum, eflt ungmenna-
fjelagsskap meðal annars.
Á þrettán árum hefur hann aukið
æðarvarp úr 14 pd. upp í 60, en töðu
úr 55 hestum upp í 130 hesta. Bær
hans gamall, heldur lítill, en bygður
vel og viðkunnanlegur. Sonur hans er
fyrir efnilegu kaupfjelagi, sem þar
hefur beykistöðu sina.
Þar sá jeg merkilega steina i fjör-
unni, eitthvað skyldir silfurbergi,virt-
ist mjer; sumir rauðir líkt og kandís,
hkir nokkuð sykurberginu innan í
skeljunum í Hallbjarnarstaðakambi í
S.-Þingeyjarsýslu, en þó ekki eins í
lögun; sumir gulgrænir. Voru þeir
eins og rauðar og grænleitar æðar í
fasta, gráleita fjöruberginu.
„Hvaða gagn er að þessari steina-
og grasafræði?“ spyrja margir enn.
Og það er, auk annars, það gagnið,
að ef maður, til dæmis, þárf að vera
einmana, þá koma endurminningarn-
ar um náttúrufegurðina eins og bros-
andi vinir.
27. úr sýslunni.
Svo fór jeg inn fyrir Gilsfjarðar-
botn og fram hjá Kleifum. Það var
e.;nn tæpi og örðugi vegurinn; göt-
urnar sumstaðar í snarbröttum skrið-
um, eða í fjöru undir hömrum; víða
er þar snjóflóðahætt. Þarf hið opin-
bera að hlaupa undir baggann með að
gera þessa fjölförnu leið greiðari.
Svona er víða í sýslunni, en hún er
svo strjálbygð og fjöllótt, að sárörð-
ugt er fyrir sýslubúa að hafa vegina
betri. Og furða þó, að vegirnir eru
ekki verri en þeir eru.enda mikið búið
að laga þá.
Já, eins verð jeg enn að geta: Á 12
stöðum í sýslunni tóku einstakir að
sjer að borga fyrirlestrana og það vel,
er slíkt fádæmi og er það von.
Fylgdir hafði jeg alt af, oft á hest-
um, einkum í austursýslunni, gekk í
vestursýslunni, ófært þar víða með
hesta fyrir fönn og klaka.
28. Yfir Dalasýslu.
Frá Ólafsdal fjekk jeg fylgd að
Hvítadal. Ekki þarf að lýsa Ólafs-
dal, eða fólki þar, þess er alstaðar
getið til hins besta og það maklega.
Nafn Torfa er elskað og virt líkt og
nafn Jóns Sigurðssonar.
Yfir Svinadal fjekk jeg illa færð,
en fylgd góða. Gisti hjá Bjarna Jens-
syni i Ásgarði, sýndi hann mjer all-
miklar útheysfyrningar, þó hart væri
vorið. Hann var manna gestrisnastur,
er höfðingsbóndi og drengur besti,
einarður, en þó svo alúðlegur, að öll-
um líður mjög vel að vera þar. Hann
hefur bætt jörðina og bygt upp og
fær 300—400 hesta af túninu. Hann
reiddi mig að Búðardal og þaðan
gekk jeg — stuttan spöl — að Hjarð-
arholti og gisti þar. Er það eitt af
myndarlegustu prestaheimilum lands-
ins.
29. Hjarðarholtsskólinn.
Skóla fyrir unglinga hefur sjera ó-
lafur haldið í 6 ár, alt af sótt fleiri
en fengu, og i haust er leið sóttu 40,
var ekki hægt að taka á móti fleirum
en 20 sakir rúmleysis. Hann hefur
bygt skólahús gott áfast íveruhúsinu.
Og meðal skólaáhalda annara sá jeg
þar væna jarðlíkan og mátti þar sjá
forð tungls kringum jörðina og jarð-
| ar kringum sólina. Vel ljetu þeir nem-
Tilkynnmgf
Nýjar vörubirgðir er nú komnar til
V. B. K.
af flestum nú fáanlegum
— Vefnadarvörum —*■
í fjölbreyttu úrvali
Vegna tímanlegra innkaupa getur verslunin boðið viðskifta-
mönnum sínum þau bestu kaup, sem völ verður á í ár
Ennfremur hefur verslunin:
Fappír cg ritföng,
Sólaledur og skósmíðavörur.
Vandaðar vörur Odvrar vörur
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
endur, sem jeg talaði við, af skólan-
um. Kirkjuna hefur prestur flutt og
endurbygt hana og gert að kross-
kirkju. Þegar hann kom að Hjarðar-
holti, þá fjekk hann af túninu 205
hesta en nú yfir 400 hesta. Og á 14
árum hefur hann sljettað 12 dagslátt-
ur og girt alt túnið.
Enn fremur hefur hann plantað
tvö hundruð furuplöntur í 10 fer-
faðma reit fyrir 5 árum. Og eftir þessi
5 ár eru þær —1 metra háar, mjög
frjólegar með mörgum sprotum. Líka
eru þar margar birki- og reyniplönt-
ur lifandi. Vel er þarna að verið. En
sorglegt er að hugsa til, ef Hjarðar-
holt lenti í höndum á þeim sem held-
ur níða niður og álíta trjáræktartil-
raunir og fegurðarþrá hjegóma.
Frá Hjarðarholti fjekk jeg fylgd að
Sauðhúsum og þaðan fylgd sama dag
að Stóraskógi. Nótt þar og talaði. Þar
býr Ólafur faðir Jóhannesar frá Haf-
þórsstöðum, sem oft ritar í Lögrjettu.
Ólafur hefur aukið töðufallið um 200
hesta á 27 árum, fær nú árlega yfir
400 h. af töðu.
30. Sauðafell.
Svo fór jeg að Sauðafelli og var
þar nótt.
Björn sýslumaður var fyrsti frum-
kvöðull að unglingaskólanum í Búð-
ardal, sem var þar áður en Hjarðar-
holtsskólinn hófst. Hann hefur líka
gert trjáræktartilraunir og komið upp
ribsberjarunnum um 20, og ræktað
ýmislegt fleira í garði hjá sjer. Kona
hans hefur plantað reinfána á næsta
mörg, henni alveg óviðkomandi, leiði
í krkjugarðnum. Og er þetta fögur
og nákvæm ræktarsemi, sem ætti að
verða almenn, en er of fágæt. Sýslu-
maður hefur fjarska mikið bætt tún-
iö. Á 22 árum hefur taða þess aukist
úr 200 hestum og upp í 400 hesta
minst, en 600 hesta mest.
Sýslumaður ljeði hreppnum tals-
vert land í landeign sinni til þess að
byggja nýbýli handa fátækling, og
er þar bæði túnstæði og engjar. Ekk-
ert afgjald áskilur sýslumaður sjer,
en ætlast til að ábúandi geri ögn af
jarðabótum. Ekki hætt við að jafn-
mikill mannúðarmaður og Björn
sýslumaður gangi of hart eftir þeim.
Svona ættu nú landríku stórbænd-
urnir að hafa það. Slíkt mundi hjálpa
til að spekja vinnukraftinn í sveitun-
um. Hælisleysið er eitt af því sem
knýr fólkið til að flýja þaðan til kaup-
staðanna.
Sýslumaður flutti mig að Breiða-
bólstað. Kom á leiðinni að Kollsstöð-
um og Fellsenda, hefur töðufall auk-
ist víst um helming á báðum þess-
um bæjum, einkum á Fellsenda.
Á Breiðabólstað gisti jeg. Einnig
þar hefur töðufall á fáum árum auk-
ist um helming. Jón bóndi þar flutt.i
mig yfir Norðurárdal. Allir Dalamenn
greiddu drengilega fyrir mjer. Jón
langmest, því þaðan var áfanginn
lengstur.
Svo gisti jeg í Dalsmynni, góðum
bæ, með mátulega stórum en snotr-
um húsakynnum.
f Sveinatungu, Hvassafelli og
Skarðhömrum eru þessi stóru og dýru
hús, og þau sá jeg og hingað og
þangað i vestursýslunum líka. Þau
gera þjóðinni sóma fyrir útlending-
um. En þau eru dýr. Og mjer liggur
við að aumkvast yfir suma bændurna
fyrir stórbyggingarnar. En tískan
heimtar húsin stór og heilsufræðin
lika. En báðum getur nú skjátlað.
Frjettir.
Nýr dýralæknir er kominn í Vest-
uramtið, Hannes Jónsson, sem nýlega
hefur tekið próf við háskólann í
Khöfn. Hann á að sitja í Stykkis-
hólmi.
Gjafsókn hefur Erasmusi Gisla-
syni kaupmanni hjer í bænum verið
veitt í skaðabótamáli því, sem hann
höfðaði í sumar gegn landstjórninni
fyrir að hafa setið saklaus í gæslu-
varðhaldi. Krafðist hann 30 þús. kr.
skaðabóta. Magnús Jónsson bæjarfó-
geti í Hafnarfirði hefur verið skip-
aður dómari i málinu.
Frá stríðinu hafa engar frjettir
komið síðan seinasta blað kom út.
En í næsta blaði mun sagt frá ýmsu,
sem ófriðinn snertir.
Á víð 0g dreif
um skattamálin.
Eftir
Jóhannes ólafsson á Hafþórsstöðum.
Frh.
Þegar nú að farið verður, eftir áður
sögðu, að hlynna eitthvað töluvert
meira að framförum landbúnaðarins
en verið hefur að undanförnu, þá fæ
jeg ekki skilið, að eitt meðalið til þess
sje það að leggja beina skatta á flest-
ar eða allar afurðir hans.
Þó er þetta sú leið, sem J. E. legg-
ur til í grein sinni að farin verði í ná-
inni framtíð. Heldur hann því fram,
að enginn gjaldstofn sje að öllu sam-
anlögðu eins hagkvæmur og sann-
gjarn eins og einmitt framleiðslu-
skatturinn, eða útflutningsgjaldið, og
| að enginn skattur komi svo rjettlát-
lega niður á menn eftir gjaldþolinu,
| eða efnum þeirra og ástæðum sem
hann.
Eftir nákvæma athugun á máli
þessu, get jeg fyrir mitt leyti ómögu-
lega aðhylst þessa stefnu í skattamála-
löggjöfinni, svo að jeg miklu fremur
tel hana stór-varhugaverða, ef ekki
beinlínis hættulega aðal-atvinnuveg-
um vorum, ekki síst landbúnaðinum,
sem víða stendur á völtum fæti, en
sem lífsspursmál er fyrir oss, að auk-
ist geti sem mest og margfaldast á
komandi tímum.
Þessi stefna hr. J. E. að vilja skatt-