Lögrétta - 14.10.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
margir eigi ekki kost á að lesa hana
í hinu blaSinu, en hjer er um stórt
mál að ræSa, sem alla varðar. Hr. M.
Þ. ber í greininni þungar sakir á nú-
verandi ráðherra og útsendara hans
í samningageröinni, hr. Sv. Björns-
son, og eru ýmsar þeirra þannig lag-
aðar, aö Lögr. getur ekki til fullnustu
um þaö dæmt, aö hve miklu leyti
þær sjeu á rökum bygðar. Hún hefur
því boðið ráðherra rúm til þess að
svara greininni og flytur í næsta
tbl. bæði greinina og svar ráðherra.
Þykist hún þar með hafa svo hlut-
drægnislausa meðferð á málinu sem
kostur er á, en það er að sjálfsögðu
enn viðkvæmara nú en ella fyrir þá
menn, sem beinst er að í greininni,
vegna þess að alþinglskosningar eru
fyrir dyrum og þeir báðir við þær
riðnir.
Svo var til ætlast, að blaðið með
greinum M. Þ. og ráðherra kæmi út
jafnframt þessu blaði, í dag. En þaS
getur ekki orðið, og bíður það því
fram yfir helgina. Prentsmiðjan Rún,
sem Lögr. er prentuð í, er enn ekki
komin í fult lag eftir flutninginn, og
meðan á því stendur er erfiðara fyrir
en ella með útkomu blaðsins.
Kosningarnar.
í þeim hefur lítið gerst, sem nokkru
skiftir, síðan Lögr. kom út seinast.
Blöðin nudda hvert í sínu horni, án
þess að nokkur verulegur hiti sje í
þeim, og í kjördæmunum halda menn
auðvitað fram hver sínum manni eða
mönnum, en með allri hægð, að því
er virðist, því hvergi fara neinar sög-
ur af hávaða eða ryskingum. Eyr-
bekkingar, sem hingað koma, segja
að illa liggi á málgagni Gests þar
eystra og kenna um einhverju, sem
stungið hafi verið upp í það og rit-
stjórann á fundinum á Eyrarbakka
siðastl. sunnudag, en lítið er gert úr
áhrifum þess og þykir því ekki miklu
skifta, hvað í því standi.
„Dagsbrún" hjerna talar mest í
spaugi um kosningarnar og lætur rit-
stjóranum það vel, því hann er mað-
ur fyndinn og gamansamur. Skáld-
legar skopgreinar frá honum um
þingmenskustríðið reka nú hver aðra
og lesa menn þær með ánægju, enda
er nú svo komið, að hjá verkmanna-
flokknum gengur alt í glensi og
gamni. Meðal annars tókst svo spaugi-
lega hjá þeim þingmannaefnavalið,að
þeir gættu þess ekki fyr en um sein-
an, að þeir Jörundur og Þorvarður
væru hvorki daglaunamenn nje sjó-
menn, en meðan alvaran rjeði hjá
„Dagsbrún" og í flokki hennar, þá
var það kent þar, að nauðsynlegt væri
að þingmenn bæjarins væru valdir úr
öðrum hvorum þeirra atvinnuflokka
og jafnframt að þeir væru sem minst
mentaðir. Þetta voru kenningar
„Dagsbrúnar“ á alvörutímunum í
vetur, sem leið. En nú hefur hún varp-
að af sjer þeim alvöruþunga og tek-
ur sjer lífið ljett, eins og rjett er að
gera öðru hvoru. Þeir eru reyndar í
siðasta tbl. „Dagsbrúnar“ báðir kall-
aðir sjómenn Jörundur og Þorvarður,
en auðvitað er það í spaugi sagt, eins
og fleira i blaðinu, því kunnugir segja
um Jörund, sem er gamall sveitamað-
m, að hann sje fram úr hófi sjóveik-
ur, megi varla út í bát koma, þótt í
blíða-logni sje, svo að hann fái ekki
ógleði og innantök; er slíkt öllum
ósjálfrátt og þetta því á engan hátt
tekið fram honum til hnjóðs, en hitt
finst Lögr., að óþarfi sje það af
„Dagsbrún", að vera að spaugast að
þessu, þótt satt kunni að vera. Hnút-
ur þær, sem verkmannablaðið er við
og við að senda þingmannaefnum
Heimastjórnarmanna miða einkum að
þvi, að þeir sjeu um of gjarnir til
vinnu, of miklir verkamenn, of frá-
bitnir iðjuleysi, og er þetta auðvitað
ekki annað en meinlaust spaug hjá
blaðinu, því í alvöru getur það varla
talið þetta fram til mótmæla þeim,
eins og áður er sýnt fram á hjer í
blaðinu.
Landið elur og rnjög á því sama,
að þeir, sem eitthvað hafi að gera,
einkum í opinberum stöðum, eigi ekki
að vera á þingi. En því fylgir þá
ekki aðaleigandi þess og útgefatidi,
Bjöm Kristjánsson bankastjóri, þeirri
reglu og afsalar sjer þingmenskunni?
Meðan hann heldur sjer fram til þing-
mensku eru allar predikanir Lands-
ins um þetta snoppungar á sjálfan
hann. Þetta er álíka eins og hugvekj-
an til Árnesinga nýlega í Landinu um
að kjósa innanhjeraðsmenn, sem stóð
þar við hliðina á annari hugvekju til
Dalamanna um það, að búseta þing-
mannsins innan kjördæmisins væri
einskis virði. Sama rökfræðisspekin
er í því, þegar einn og sami flokkur-
inn heldur því fram, að dómarar megi
ekki sitja á þingi, ef um er að ræða
bæjarfógetann í Reykjavík, en býður
sjálfur fram bæjarfógetann á ísafirði
og dómarana í Borgarfj.- og Mýra-
sýslum, Vestmannaeyjum og Suður-
Múlasýslu. Eða þegar þeir Jón Magn-
ússon og Sveinn Björnsson eiga einir
að bera ábyrgð á því, sem bjargráða-
nefndin gerir eða lætur ógert, en
ekki þeir mennirnir, sem setið hafa
og sitja við hliðar þeirra i nefndinni,
svo sem Guðm. Björnson, Skúli heit-
inn Thoroddsen, Jósef Björnsson og
sjera Kristinn Daníelsson — af því
að svo stendur á, að þeir J. M. og
Sv. B. eru nú í kjöri hjer í bænum.
Frá ísafold er það að segja, að
hún hefur orðið að fækka þingmanna-
efnum Langsum-flokksins og lýsa yf-
ir, að sumir af þeim, sem hún áður
hafði titlað með „langsum“-heitinu,
sjeu utan flokka. Mun það vera gert
eftir kröfu frá sjálfum þeim. Til þess
að sýna henni flokksafstöðu Sigurð-
ar dýralæknis á Akureyri, sem var
einn af þeim, sem hún heiðraði með
„langsum“-titlinum, má benda henni
á ummæli í blaði hans nýkomnu, frá
22. f. m. Er hann þar að ræða um
úrslit landskosninganna og segir
meðal annars:
„Þá hefur flokkur ,þversum‘manna
svokallaðra unnið glæsilegan sigur
yfir keppinautum sinum, ,langsum‘-
mönnum eða ráðherraflokknum. Mik-
il deila hefur staðið yfir milli þess-
ara klofninga gamla sjálfstæðis-
flokksins um það, hvorum bæri meö
rjettu sjálfstæðisflokksnafnið. Við
landskosningarnar hafa nú kjósendur
skorið úr þeirri deilu fyrir sitt leyti á
þann veg, að ,þversum‘ komu að
tveimur mönnum af sínum lista, en
ráðherraflokkurinn engum. Af fylgis-
leysi þess flokks verður ekki annað
ráðið en að dagar hans sjeu þegar
taldir — Það er dálaglegur
flokksmaður, sem þannig talar, og
heldur en ekki „puntandi" upp í blað-
inu með nafni hans!
En svona eru vitleysurnar og
og skilningsleysið í ísaf. Mundi ekki
óhætt að spá því, að kosningarnar
hjerna í bænum sýni það, að dóm-
greind hennar um fylgi flokks síns
hjer i kring um hana sje álíka skörp
og þegar hún t. d. telur Sigurð dýra-
lækni á Akureyri í hópi „langsum“-
manna ?
Um sparibauka í kirkjum.
Pósturinn færði mjer „Nýtt kirkju-
blað“ í morgun. Þar fann jeg ágæta
grein eftir Bjarna Jónsson dómkirkju-
prest, um „Kirkjulegt starf í Kaup-
mannahöfn". í þesari grein segir sjera
Bjarni, að í fyrra hafi komið inn yfir
42 þúsund kr. í sparibauka Esajasar-
kirkjunnar í Höfn. Út af þessu datt
mjer ýmislegt í hug, og hripa jeg hjer
sumt af því.
Fyrsta árið sem jeg var i Dan-
mörku kyntist jeg tveimur kvenstú-
dentum og fylgdist stundum með
þeim í kirkju. Jeg tók eftir þvi, að
þær lögðu æfinlega eitthvað í spari-
baukinn, sem var við útganginn; á
bauknum stóð letrað: Til bágstaddra.
Jeg spurði þær hve mikið þær gæfu
í hvert sinn, og sögðust þær gefa 10
aura hver, væri það vani þeirra frá
barnæsku, sem þeim væri jafn sjálf-
sagður og eðlilegur eins og að standa
upp þegar presturinn lýsti blessunar-
orðunum yfir söfnuðinum.
Seinna komst jeg að þvi, að þetta
er mjög alment hjer ytra, er því ekki
undarlegt, þótt mikið komi inn í
sparibauka kirknanna — þvi margir
smáir lækir mynda stóra á.
Nú dettur mjer í hug safnaðar-
starfsemin heima á íslandi.
Það ma vera hreinasta hörmung
fyrir prestana heima, að hafa aldrei
neitt handa á milli til þess að gefa
fátæklingum, sem til þeirra koma,
því varla er liægt að búast við, að
prestarnir hafi sjálfir mikið afgangs
af þeim sultarlaunum sem þeir fá,
sjerstaklega þegar að því er gætt, að
margir af þeim eru i skuldum frá
námsárunum. 1 útlöndum dettur eng-
um í hug að vonast eftir Jjví, að prest-
rrinn beri einn allar byrðirnar, þar
þykir sjálfsagt að sparibaukar sjeu
í livérri kirkju, svo söfnuðurinri geti
lagt gjafir sínar í þá. Jeg get ekki
skilið, hvers vegna að þessháttar
baukar eru svo fátíðir í kirkjum á
íslandi, það má blátt áfram vera leið-
inlegt fyrir fólk, að hafa ekki tæki-
færi til þess að gefa dálitið til kristi-
legrar starfsemi, þegar það kemur í
kirkju.
Sóknarnefndinar ættu að gera
gangskör að þvi að útvega þessa
sparibauka, og hver maður, sem i
kirkju kemur, ætti að venja sig á, að
leggja að minsta kosti 10 aura í bauk-
inn í hvert sinn. Með þessu móti fær
presturinn dálitla upphæð hvern helg-
an dag, sem hann getur varið öðrum
til hjálpar.
Hjer ytra er mjög mikið gefið til
kristilegrar starfsemi. Bæði Danir og
Norðmenn gefa hjer um bil eina mil-
jón á ári til heiðingjatrúboðs. f ár
hafa kristileg fjelög ungra manna og
kvenna í Danmörku gefið 40 þúsund
kr. til kristilegs starfs meðal her-
manna. Þar fyrir utan hafa þau gefið
38 þús. kr. til heiðingjatrúboðs.
Hjer í Vejle (19 þús. íbúar) kvað
vera gefið frá 15—20 þús. kr. á ári
til kristilegrar starfsemi. Nýlega hef-
ur kona hjerna i bænum gefið K. F.
U. K. 3000 kr.
íslendingar eru ekki nískir, og dett-
ur mjer ekki í hug að halda, að það
sje af nirfilsskap, að þeir gefa svo
lítið til kristilegrar starfsemi; jeg
held, að það stafi af því, að þeir eru
svo lítið hvattir til þess.
Vejle 24. sept. 1916.
IngibjörgÓlafsson.
Striðid.
Síðustu fregnir.
Skeytafregnirnar síðustu vikuna
segja lítið frá vesturherstöðvunum,
enda segir svo í síðustu útlendum
blöðum, að bardagarnir þar muni
hafa náð hámarki sínu í lok síðastl.
mánaðar og muni fara að draga úr
þeim.
Aftur á móti er sagt frá því, að
mjög grimmilegar orustur standi yfir
á austurvígstöðvunum, hjá Lúsk og
þar í grend, en um verulegan árang-
ur er ekki getið. Er nú líklegast, að
höfuðviðureignin verði þar næsta
skeiðið, og svo á Balkan.
Rúmenum virðist ganga þunglega,
bæði í Siebenbúrgen, þar sem þeir
sóttu harðast fam í fyrstu, og eins
austur í Dobrudseha. Um her þeirra,
sem sagður var áður hafa sótt fram
suður yfir Doná, suður frá Búkarest,
er nú sagt, að hansn hafi orðið að
hörfa norður aftur.
ítalir eru að sækja fram í Albaníu
og leggja þar undir sig landið, er
Grikkir áður ætluðu sjer. Á Salonikí-
vigstöðvunum eru bandamenn öðru
hvoru að sækja fram, og segir ein
fregnin að Serbar hafi unnið þar
nokkuð á nú nýlega.
í Grikklandi hefur Kalogeropolus
yfirráðherra sagt af sjer, en sá heitir
Lambros, sem við hefur tekið af hon-
um. Nokkur hluti af gríska hernum
hefur gengið á hönd miðveldunum og
Búlgurum og lagt niður vopn á þann
hátt. Mun það nú hvorugra ætlun,
bandamanna nje miðvelda, úr þessu,
að Grikkir taki þátt í ófriðnum, held-
ur hitt, að þeir sitji hjá afskiftalaus-
ir og láti hina berjast í landi sínu og
um það eins og verkast vill.
Mikla athygli vekja fregnir , sem
segja frá því, að þýskir kafbátar sjeu
nú sem óðast að sökkva flutninga-
skipum við strendur Ameriku. Hafa
þeir, segja fregnirnar, sökt þar 6 skip-
um enskum, 1 hollensku og 1 norsku.
Frjettir.
Tvær gamlar sögur, yngsta bók
Jóns Trausta, fást nú hjá öllum ís-
lenskum bóksölum. Eru þessar sögur
taldar meðal bestu skáldsagna hans.
Bókin kostar i kápu 3 kr., í skraut-
bandi 4 kr.
Þingmannsefni dregur sig í hlje.
Úr Suður-Múlasýslu er skrifað, að
eitt af sex þingmannaefnunum þar
hafi nú dregið sig í hlje, en það er
Ólafur læknir Thorlacius, svo að G.
F.ggerz sýslumaður er þar nú einn
frá hálfu „þversum“-manna, og brjef-
ritarinn telur víst, að hann nái ekki
kosningu^ hverjir sem fyrir því verði.
Vjelbátur strandar. Nýlega strand-
aði vjelbáturinn „Baldur“, eign nökk-

NÝJUSTU BÆKUR:
Sönglög I. eftir Jón Laxdal. Verð 4 kr.
Syngi, syngi svanir mínir, æfintýri í ljóðum eftir Huldu. Verð 1 kr.
Brot, sögur úr íslensku þóðlífi, eftir Val. Verð kr. 1.
Ársrit hins íslenska fræðafjelags með myndum, 1. ár. Bókhlöðuverð 1 kr.
50 au. Búsettir áskrifendur á íslandi geta til ársloka fengið það á 75 au.
Handbók í íslendingasögu eftir Boga Th. Melsteð, 1. bindi. Verð 2 kr. til
ársloka 1917 fyrir kaupendur að öllum bindunum, er eiga að verða 6.
Bókhlöðuverð 1. biiidis 3 kr. 75 au.
Aðalútsala:
Bókaverslun Arinbj. Sveinbjarnarsonar.
urra manna í Höfnum, við Garð-
skaga og kvað vera mikið brotinn.
Bæjarfiskur. Þennan mánuð hefur
bæjarstjórnin, eins og í fyrra haust,
fengið botnvörpunginn„Marz‘‘til þess
að afla fyrir bæinn, svo að nú er hjer
nægur fiskur fáanlegur til matar.
Sumir bæjarfulltrúarnirvildueinnig fá
„Rán“ til að afla handa bænum, en
það var felt.
Veðrið er hið besta nú, og hefur
verið svo undanfarna daga.
Botnvörpungurinn „Skallagrímur“
sökk hjer á höfninni síðastl. sunnu-
dagsnótt. Lá hann fyrir akkerum úti
fyrir Kveldúlfshúsunum og voru
tveir menn í skipinu til gæslu, en
veður var hið besta. Sváfu mennirnir
báður og vöknuðu ekki fyr en sjór
var kominn hátt í skipinu og það var
komið nærri því að sökkva. Björg-
uðu þeir sjer þá í báti til lands, en
hundur, sem var niðri í káetunni,
druknaði. Mun hafa opnast ventill í
botni skipsins, eða svo halda menn.
Er þarna ekki dýpra en svo, að möst-
ur og reykháfur standa upp úr sjó
um fjöru. Björgunarskipið Geir er nú
að fást við að ná Skallagrími á flot
aftur og tekst það án efa, þótt ekki
sje það orðið enn. Botn er góður þar
sem skipið liggur og talið að skemdir
á því sjeu litlar.
Gullfoss kominn. Hann kom í gær-
kvöld frá Ameríku og með honum
sumir þeirra, sem vestur fóru með
honum, en fleiri af þeim urðu þó eft-
ir vestra og munu bíða þar eftirGoða-
fossi. Einnig komu að vestan: sjera
Friðrik Friðriksson, sjera Bjami Þór-
arinsson, Svb. Hjaltested, Þorbj.
i Sveinbjarnarson, Gunnar Borgþórs-
j son, ungfrú Þórey Jónasson, Ingi-
björg Hansson, frú Svana Aðalsteins
með 3 börn 0. fl. Vestur-íslendingar.
— Ferðin hefur gengið yfir höfuð í
besta lagi.
Thor Jensen framkvæmdastjóri er
meðal þeirra manna hjeðan, sem vest-
ur fóru með Gullfossi, en bíða þar
eftir Goðafossi, einnig kaupmennirnir
Árni Eiríksson og Jón Björnsson, enn
fremur Þorvarður prentsmiðjustjóri,
eins og fyr segir.
Goðafoss fer hjeðan áleiðis vestur
um haf í dag.
„Fram“-fundur er í kvöld, augl. á
cðrum stað í blaðinu, og ættu menn
að sækja hann vel.
Giftingar. 7. þ. m. giftust hjer í
bænum Guðm. Guðmundsson skip-
stjóri frá Nesi og frk Kristín Teits-
dóttir, og sama dag Þorsteinn Sig-
urðsson kaupmaður og frk. Þóranna
Símonardóttir. — 9. þ. m. Vilmundur
Jónsson læknir og frk. Kristín Ólafs-
dóttir cand. med. frá Hjarðarholti, og
sama dag Daníel Kristinsson póst-
maður og frk. Áslaug Guðmunds-
dóttir Böðvarssonar kaupmanns.
Fisksala í Englandi. „Earl Here-
ford“ seldi afla sinn í Fleetwood ný-
lcga fyrir 2200 pnd. sterl.
„ísland“ kom frá útlöndum og
Austfjörðum í gærmorgun og með
því, að sögn, um 700 farþega.
Danskur kafbátur ferst. Símfrjett-
ir hingað frá 10. þ.m. segja aö danski
kafbáturinn „Dykkeren“ hafi sokkið
daginn áður í Eyrarsundi af árekstri
við norskt gufuskip. Bátnum hafði þó
orðið lyft frá botni af björgunarskip-
um, og skipverjum var öllum bjarg-
að nema skipstjóra, er hjet Christian-
sen, sjóliðsforingi.
Stöðvun pósts í Englandi. Allir
póstur hafði verið tekinn úr Ceres á
síðustu ferð hennar hingað til lands.
Syngi, syngi svanir mínir lieitir ný-
komin bók eftir Huldu, æfintýri í
ljóðum, gefin út af bókav. Arinbj.
Sveinbjarnarsouar. Verður náuar
1 getið síðar.
Ljóðabók H. Hafsteins. Prentun
þeirrar bókar er nú vel á veg komin
og mun hún verða komin út áður
þessum mánuði lýkur.
Alþingiskosningarnar. í yfirkjör-
stjórn hjer í Reykjavík eru valdir
þeir Sighvatur Bjarnason bankastjóri
og Eggert Briem yfirdómari. Til vara
A. V. Tulinius fyrv. sýslum. og Sig-
urður Jónsson kennari. Bænum verð-
ur skift í sex kjördeildir: A—F 813
atkv., G 822, H—Jón 826, Jónas—N
659, O—Sigurður 727, Sigurfinna—ö
818.
Frá Akureyri er skriað 10. okt.:
Frú Stefanía Guðmundsdóttir leik-
kona hefur nú dvalið hjer á Akureyri
7 vikna tíma. Hefur hún staðið fyrir
því að koma hjer á fót leiksýning-
um með aðstoð nokkurra bæjarbúa.
Þetr leikir, er sýndir hafa verið eru:
Kinnarhvolssystur, 2. þáttur úr
Galdra-Lofti og þýddur gamanleik-
ur, er nefnist Vinnustúlkuáhyggjur.
Kinnarhvolssystur hafa verið leiknar
hjer 7 sinnum, en hinir leikirnir 3
sinnum og aðsókn verið afbragðsgóð
þrátt fyrir annir fólks á þessum tíma
og mislingahræðslu í sveitum. Er það
ljós vottur þess, að fólk hjer kann
að meta leikhæfileika frúarinnar að
verðleikum, enda eru þeir á miklu
hærra stigi en vanalega gerist meðal
þeirra, er við leikstörf fást. Mun
mörgum Akureyrarbúum vera það
hugleikið, að fá að njóta þeirrar frá-
bæru ánægju, að sjá frú Stefaníu
leika hjer oftar en í þetta skifti, en
líklega vafasamt hvort af því getur
orðið og megum við hjer öfunda
Reykvíkinga af því að hafa jafngóða
leikkonu að staðaldri og frú Stefanía
er. Víst er um það að hjeðan fylgja
henni hugheilar og hlýjar tilfinning-
ar margra manna fyrir starfsemi
hennar hjer og ágæta viðkynningu.
Lögrjetta. Kaupendur blaðsins eru
beðnir að afsaka þá óreglu, sem ver-
ið hefur á útkomu þess nú tvær síð-
ustu vikunar, en þetta stafar af flutn-
ingi prentsmiðjunnar Rún. Var sumt
af því, sem nú er í þessu blaði, sett
áður en flutningurinn hófst og hefur
orðið að bíða þess vegna þangað til
nú. Svo stendur á því, að nú fyrst
kemur í blaðinu greinin um 10 ára af-
mæli landsímans.
47. tbl. átti að standa á síðasta tbl.
Lögr., en ekki 46. tbl.
Ný bók.
Jeg kom inn í bókabúð fyrir
skömmu og sá þar bók, er mjer þótti
tíðindum sæta. Það var A1 m e n n
sálarfræði eftirDr. Ágúst
H. Bjarnason prófessor i
heimspeki við Háskóla Is-
lands. Til notkunar viö
s j á 1 f s n á m o g n á m í f o r-
spjallsvísindum. Rvík 1916.
Prentsmiðjan Gutenberg. Jeg blað-
aði ögn í bókinni og var heldur for-
vitinn. 10 kr. kostaði hún, og vera
mætti að mjer yrði send hún, en ekki
hafði jeg eirö til að spara þær krón-
urnar. Svo keypti jeg bókina og sett-
ist við að lesa hana. Nú hef jeg farið
yfir hana 0g varð glaður við, því að
fátt er skemtilegra en að sjá eitthvað
vel af hendi leyst í þeirri grein sem
maður ariji mest og sjálfur fæst viö.
Það er mikill vandi að semja al-
menna sálarfræði, vegna þess, að
höfundur verður þar að taka afstöðu
til allra meginspurninga, er til greina
koma í sálarfræðinni og gera þeim
nokkur skil, en þar er enn i flestum
efnum um svo margar og sundurleit-
ar skoðanir að ræða, að oft er mjög
erfitt úr að skera hverri skoðufl helst
beri að fylgja, og er þvt vandrataður