Lögrétta - 28.10.1916, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
AfgreiSslu- »g ianheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLAKSSON,
Bankastrseti 11.
Talsimi 359.
Nr. 51.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar cru fötin saumuð flest.
Þar tru fataefnin best.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bókaverslun Sigfúsar EyoiumissGnar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irrjettarmálaf ærslumaSur.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síSd.
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur að sjer alla vinnu, sem aö bók-
bandi lýtur 0g reynir aS fullnægja
kröfum viðskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lcstrarfjelög og aSrir ættu því að
koma þangað. — Útvegar allar bækur
er fáanlcgar eru.
Þingholtsstraeti 6 (Gutenbcrg).
Brynj. Magnússon.
Fyrir norðan.
Eftir Einar Hjörleifsson Kvaran.
III.
(Síöasti kafli.)
Magnús á Grund.
Jeg gat þess síöast, aö einn af dög-
unurn, sem jeg stóö við á Akureyri,
heföi fariö í það að skreppa inn í
fjörðinn. Magnús kaupmaður Sig-
urðsson bauð mjer inn að Grund og
flutti mig fram og aftur í bíl. Á
Grund er margt og mikið að sjá.
Óneitanlega er það ánægjulegt að sjá
eitt af hinum fornu höfuðbólum
landsins setið jafn-veglega. Húsagerð
er þar líklegast meiri en á nokkru
öðru bóndabýli landsins, alt úr stein-
steypu það sem reist hefur verið á
síðustu árum og fyrirmynd að allri
hagsýni. Töðufall hefur verið marg-
faldað. En mestur tíminn fór í að
skoða kirkjuna. Jeg haföi sjeð hana,
þegar hún var að eins komin undir
þak, en ósmíðuð að innan. Mörgum
mun þykja hún vera fegursta kirkja
landsins. Jeg hef heyrt, að einn af
elstu mentamönnum landsins hafi
gengið um kirkjuna lengi og hljóður,
og að hann hafi sagt, þegar hann kom
út: „Jeg sje ekki, að hjer vanti neitt,
nje að neinu sje ofaukið." Flestir
munu hugsa eitthvað líkt, sem kirkj-
una sjá.
Húsbóndinn á Grund hefur sjálfur
verið byggingarmeistarinn. Stundum
stóð það honum fyrir svefni, hvernig
einstakir hlutir ættu að vera sem feg-
urstir, og jafnframt sem einfaldastir.
Hann byrjaði sem fátækur alþýðu-
maður. Hann hefur nú eitt af stærstu
búum landsins og mikla verslun. Þetta
virðist nóg verkefni. Og sæmilega
vitsmuni virðist hafa þurft til þess að
koma ár sinni svo fyrir bórð, sem
hann hefur gert. En' svo kemur það
upp úr kafinu, þegar hann er orðinn
nokkuð aldraður, að hæfileikar, alt
annarar tegundar, hafa líka búið í sál
hans. Sennilega hefur hann haft eins
mikil hæfileika-skilyrði til þess að
verða listamaður eins 0g gróðamað-
ur. En ef hann hefði lent út á þeirri
brautinni, hefði hann fráleitt gert ]tað
sjer til gamans að leggja fram alt
það fje, sem kirkjan á Grund hefur
kostað.
Reykjavík, 28. október 1916,
XI. árg.
Myndin er frá síðasta sameiginlegum ráðherrafundi Norðurlanda og
sjást þar sitjandi við borðið, talið frá vinstri til hægri handar: Zahle
yfirráðherra, utanrikisráðherrarnir: Scavenius, Wallenberg og Ihlen og
yfirráðherrarnir Hammerskjöld og G. Knudsen.
í Reykjadalnum.
Við gistum feðgarnir á Einarsstöð-
um í Reykjadal á leiðinni frá Akur-
eyri til Húsavikur. Jeg þekti þar eng-
an mann, nema vin minn Pál Jónsson
skáld — sem nú hefur tekið ættar-
nafnið Árdal. Hann stóð þar fyrir
landsjóðsvegargerð, og hafði tjald sitt
rjett hjá Einarsstöðum. Þegar jeg
kom heim á bæinn, var þegar farið
að vekja máls á því við mig, hvort
jeg ætlaði ekki að halda neina sam-
kornu þar í ferðinni. Jeg sagði sem
satt var, að mjer hefði ekki komið
það til hugar. — Hvort jeg væri þá
ófáanlegur til þess. — Jeg sagði, að
örðugt mundi að korna þessu á, ferða-
áætlun mín væri fastbundin, af því
að samkomur hefðu þegar verið aug-
lýstar á ákveðnum tímum, og jeg
hefði engan dag afgangs, nema morg-
undaginn; þar á eftir yrði jeg að
hraða ferðinni allmikið. — „Viljið
þjer þá gera það á morgun?“ — „En
blessaðir verið þið,“ sagði jeg — „á
morgun er miðvikudagur.“ — „Hvað
gerir það til? Við tökum þá mið-
vikudaginn.“ — Jeg sagðist aldrei
hafa hugsað mjer, að skemtisamkom-
ur gætu verið uppi í sveitum um há-
sláttinn aðra daga en sunnudaga, og,
ef allra-lengst væri farið, á laugar-
dagskvöldum. — Þeir sögðust ætla
að sjá um það.
Jeg afrjeð ekkert, fyr en mopgun-
inn eftir. Þá sagöi jeg þeim, að við
skyldum verða um kyrt um daginn,
og þeir gætu auglýst samkomu þar i
kirkjunni kl.6, ef þeir tryðu því í raun
og veru, að það vseri til nokkurs. Þeir
fóru að auglýsa, með sendiferðum og
símasamtölum. Kl. 6 var kirkjan orð-
in full. Og ung stúlka hafði líka ver-
ið útveguð til aðstoöar við sönginn.
Henni tókst það prýðilega, þó að fyr-
irvarinn væri stuttur.
Sams konar kom fyrir prófessor
Har. Níelsson þarna í Reykjadalnum
á ferð hans um Þingeyjarsýsluna i
sumar •— að því undanskildu, að hann
gat gefið mönnunum meiri tíma til
þess að auglýsa samkomu sína. En
Reykdælir fyltu lika kirkjuna hjá
honum á virkum degi um hásláttinn.
Og honum hafði farið eins og mjer,
ekki hugkvæmst nein samkoma í
Reykjadalnum. Jeg veit ekki, hvort
þess konar kemur fyrir annarstað-
ar hjer á landi en í Þingeyjarsýsl-
um.
Páll Jónsson.
Hann fylgdi okkur út á Húsavik
og beið þar eftir okkur, svo að við
gátum orðið honum samferða inn
Reykjadalinn aftur, á leiö okkar upp í
Mývatnssveitina. Sú samfylgd jók
ekki lítið á ánægjuna. Páll er með
allra-skemtilegustu mönnum, sem jeg
hef nokkurn tíma kynst — meðal ann-
ars fyrir þá sök, að minni hans er
eins og ótæmandi gullnáma af sög-
um um einkennilegaNorðlinga.Þessar
sögur segir hann af snild — atburðir
og menn verða svo ótrúlega lifandi
á vörum hans, þó að hann segi alt
með mestu hægð, og jafnframt oft
óumræðilega skringilegir. Jeg hef
margsinnis fært það í tal við hann,
að hann verði að skrifa sögur sínar,
svo að þær glatist ekki. Það er mikið
tjón, ef hann lætur ekki verða úr því
— þó aö auövitað hljóti ljúfasta ilm-
inn að vanta, þegar hann fer ekki
með þær sjálfur.
í Húsavík.
En þó að Páll Jónsson hefði ekki
verið í förinni til fagnaðarauka, þá
befði verið gott að koma til Húsa-
vikur. Stefán Guðjohnsen verslunar-
stjóri fór meö okkur eins og vinir
okkar á Akureyri—sá um alt. Og hann
og frú hans eru svo heim að sækja, að
þangaö komast þeir,_ einstöku menn,
er mest hafa fengið af náðargáfu gest-
risninnar, en ekki heldur lengra, Sam-
komurnar í Húsavík voru tvær, og
báðar varð jeg að hafa þær á virk-
um dögum — fimtudegi og föstu-
degi. Samt voru þær prýðisvel sóttar,
miklu betur en jeg hafði búist við,
einkum síðari samkoman, og einkum
af fólki úr sveitunum. Mjer var sagt
að Laxamýrarbændurnir, bræður Jó-
hanns skálds Sigurjónssonar, heföu
boðið öllu sínu fólki fararleyfi, bæði
kvöldin. Meiri góðvild var ekki auð-
velt að sýna okkur.
Imáriði A Fjalli.
Á leiðinni inn sveitina kom fyrir
okkur einkennilega þingeyskt atvik.
Syðra-Fjall og Ytra-Fjall heita bæir
í Aðalreykjadal. Þar búa tveir bræð-
ur, Þorkelssynir, Jóhannes hreppstjóri
á Syðra-Fjalli, Indriði á Ytra-Fjalli.
Báðir eru þeir skáld. Og mjer var
sagt, að konur þeirra mundu vera
með hinum allra-víðlesnustu konum
í Þingeyjarsýslum. Viö komum við á
Syðra-Fjalli í leiöinni út eftir, og ætl-
uðum að koma við á Ytra-Fjalli líka.
En fyrir atvik gat ekki úr því oröiS,
fyr en á leiðinni inn eftir. Þegar við
höfðum staöiö þar við um stund, þeg-
ið góðgerðir og kvatt húsfreyju, sagð-
ist Indriði ætla að ganga með okkur
út úr túninu. Hann nam staðar í græn-
um bolla við veginn, og sagðist ekki
ætla aö fara lengra. Við ætluðum þá
að kveðja liann. En hann dró bók upp
úr vasa sínum, og sagöi, að sjer hefSi
dottið í hug að lofa okkur að heyra
fáeinar vísur. Þá hef jeg líklegast ver-
ið versti tillieyrandinn, sem unt var
aö finna á landinu. Jeg var ekki vel
hress; það var orðið nokkuö áliöiS
dags ; jeg vissi að jeg átti alllanga
leið fyrir höndum um daginn, en
V,- M. KL
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Ljereft, bl. og óbl. — Tvisttau. — Lakaljereft. — Rekkjuvoðir,
Kjólatau. — Cheviot. — Alklæði. — Cachemire,
Flauel, Silki, Ull og Bómull.
Gardínutau. — Fatatau. — Prjónavörur allskonar.
Regnkápur. — Gólfteppi.
Pappír og ritföng-.
Sólaleöur og skósmíðavörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Hlutafjelagið ,VöIundur‘
Islands fullkomnasta trjesmíðaverksmiðja og timburverslun
Reykjavík
hefur venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri, strikuðum
innihurðum af algengum stærðum og ýmiiltgum listum.
Smíðar fljótt og vel hurðir og glugga og annað, er að húsabyggingum
lýtur.
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík
hafa venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af fallegu og endingargóðu
veggfóðri, margskonar pappír og pappa — á þil, loft og gólf — og gips-
uðum loftlistum og loftrósum.
Simnefni: Sveinco. Talsími 420.
hafði ekki farið hana áöur; og jeg
var ekki áhyggjulaus út af því, hvort
jcg mundi ná háttum. En Indriði
hafði ekki lesið margar línur, áður
en jeg hafði gleyrnt öllum lasleik og
öllu ferðalagi. Jeg hafði gleymt öllu
öðru en að hlusta. Það liggur í aug-
um uppi, að enginn gagnrýnir ljóð
að fullu, eftir að hafa heyrt þau flutt
einu sinni. En undarlega má mjer
skjátlast, ef það var ekki merkileg-
ur, frumlegur og stóreinkennilegur
skáldskapur, sem jeg hlustaöi á þessa
stund. Væri jeg bókaútgefandi, mundi
jeg forvitnast um syrpu Indriða á
Fjalli. Og jeg mundi reyna aö gera
þaö á undan öðrum.
Á Skútustöðum.
Við náðum að Skútustöðum laugar-
dagskvöldið, og sátum þar í góðu yf-
irlæti til mánudagsmorguns. Prestur-
inn, sjera Hermann Hjartarson, er
ungur, tók við brauðinu í vor og
byrjaði þá búskap, og hafði kvænst
fáum dögum áður en við lcomum.
Heldur fanst mjer, að það hlyti að
vera örðugt bláfátækum manni að
taka við slíku embætti með 1300 kr.
launum. Fjórbýli á jörðinni. Bærinn
gamall, og húsnæði hvers búanda að
sjálfsögðu lítið og óhentugt. Svo
öröugt til aðdrátta, að prestur hafði
enn ekki 20. ágúst fengið nærri alla
muni sina; þar á meðal vantaði hann
flestar bækur sínar. Jeg gat ekki ann-
að en veriö að hugsa ööruhvoru um
kjörin, sem landiö býður þessum
mentamönnum sínum, eftir að minsta
kosti 10 ára nám, og bera þau sam-
an við kjörin, sem sumar verslanirn-
ar hjerna í bænum bjóða liðlega tví-
tugum skrifstofumönnum sínum. Og
svo er ætlast til þess — af sumum að
minsta kosti — að þessir 1300-króna-
menn kirkjunnar sökkvi ekki luig-
anum í búskap, sjeu verulegir leið-
togar á sínu sviði, andlega vakandi
menn, sem geti haldið ræður viku
eftir viku, ár eftir ár, áratug eftir
áratug, ræöur, sem fólkinu þyki alt
af ánægja aö hlusta á og finni alt af
eitthvert nýjabragð að. Jeg get ekki
neitað því.aðmjerfanst þetta altnokk-
urum vandkvæöum bundið. En mjer
fanst prestur hinn öruggasti, eins og
ungum manni sómdi. Hann hugði
gott til samvinnu við Mývetninga,
sem jeg skil vel. Hann var gagntek-
inn af náttúrufegurðinni á Skútustöð-
um, enda ekki auðvelt að komast
undan þeim töfrum. Og luigsanir
Bergsons, William James, Sir Oliver
Lodge og fleiri spekinga nútímans
virtust mikið ofar í huga hans en á-
hyggjur út af nokkuru sveitabasli.
Mannfjöldinn var svo mikill á
Skútustöðum, að ekki hefði verið auð-
velt að haldast þar við í kirkjunni
1—2 klukkutíma með fleira fólki.
Eins manns saknaði jeg þar, þess
mannsins, sem jeg þekti einna best í
Mývatnssveit, Sigurðar Jónssonar
skálds á Arnarvatni. Orsökin tók mig
sárt. Hann hafði daginn áður verið
að flytja heim lík konu sinnar, sem
andast hafði úti á Húsavík frá ung-
um og stórum barnahóp.
Á Sauðárkróki.
Næstu samkomurnar voru þar,
fimtudags og föstudags kvöld. Til
þeirra var stofnað eftir tilmælum
sjera Hálfdans Guöjónssonar, enda sá
hann um allan viðbúnað fyrir okkur,
og þau hjónin báru okkur á höndum
sjer eins og við værum bræður þeirra.
Annars virtust allir, sem við hitt-
um þar, leggja kapp á að gera okkur
alt til ánægju og þægðar. Mjer var
sagt, að allir fullorðnir menn i kaup-
túninu hefðu verið á samkomunum.
Og nokkuð kom af sveitafólki.
Á Blönduósi og Undirfelli
voru síðustu samkomurnar, báðar
á sunnudegi, og báðar einkar vel sótt-
at. Kirkjan á Undirfelli hefði orðið
einkar veglegt hús, ef hún hefði veriö
reist eins og hún var upphaflega
hugsuö, með kjallara og í fullri lengd.
Út úr kjallaranum hafa orðið deilur,