Lögrétta

Útgáva

Lögrétta - 28.10.1916, Síða 2

Lögrétta - 28.10.1916, Síða 2
184 LÖGRJETTA ' Nýjustu bækur: GLÍMUBÓK. Gefin út af Iþróttasambandi íslands. MeS 36 myndum. Vert5 kr. 2.75. KNATTSPYRNULÖG. Gefin út af íþróttasambandi Islands. MeS uppdráttum. VerS kr. 0.50. Fást hjá bóksölum. Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar. LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið- vikudegi, og auk þess aukablöð við og við, minst 60 blöð alls á ári. Verð 5 kr. árg. á tslandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi 1. júli. sem kunnar eru um land alt, og hon- um var hafnað. Auk þess var kirkjan stytt frá því, sem hún var á teikning- unni — aS óþörfu, segja þeir, sem styttingunni voru mótfallnir, því að fjárhagurinn er góSur. MeS þessum breytingum hefur kirkjunni veriS spilt. Samt verSur hún ekki óviSkunn- anlegt hús, þegar lokiS verSur viS hana aS innan — ef nokkuS verSur ti’ þess vandaS. Prestar. Jeg hef látiS þess getiS, hvert efniS hafi veriS í fyrirlestrum mínum. Ein- hverjum kann aS leika forvitni á því, hvernig prestarnir hafi tekiS mjer. Af því er þaS fljótast aS segja, aS jeg hitti engan prest, sem ekki tók mjer af hinni mestu alúS, líkt og jeg væri bróSir þeirra. Jeg geri ráS fyrir, aS mönnum þyki þ a S ekki neitt fróS- legt, þar sem þaS er alkunnugt, aS íslenskir prestar eru langflestir fullir af gestrisni og góSvild viS alla, sem aS garSi þeirra bera — sumir líkleg- ast um efni fram. Hitt kann mönnum aS þykja fróS- legra, aS jeg átti tal viS 5 presta í ferSinni út af efni fyrirlestra minna. Einn þeirra var í tölu yngstu prest- anna. Hinir 4 voru í hóp elstu prest- anna. Ungi presturinn talaSi nokkur orS á eftir fyrirlestrinum, sem hann heyrSi. Hann þakkaSi mjer fyrir meS svo ákveSnum orSum, aS í því efni gat jeg einskis frekara óskaS. Einn af eldri prestunum er lærSur vel í nýrri guSfræSi og hallast ein- dregiS aS henni. Hún bar á góma í samtali okkar. Jeg sagSi, aS auSvitaS ætti heimurinn aS vera óendanlega þakklátur fyrir þann fróSleik og sannleik, sem nýja guSfræSin hefSi leitt í ljós. En jafnframt spurSi jeg prestinn, hvort hann væri sannfærSur um, aS nýja guSfræSin yrSi nokkurn tíma alþýSu manna jafn-hjartfólgin sem gamla guSfræSin hefSi veriS, eins og hún, til dæmis aS taka, kem- ur fram í Passíusálmunum. Jú, hann gekk aS því vísu. En skilyrSi þess taldi hann þaS, aS nýja guSfræSin bætti viS sig þeirri vitneskju, sem fengist hefSi viS rannsókn dularfullra fyrirbrigSa. Annar presturinn tók þaS fram, aS ekkert hefSi veriS í þeim fyrirlestri mínum, sem hann hafSi heyrt — um mótþróann gegn rannsókn dularfullra fyrirbrigSa — er sjer hefSi ekki ver- iS ánægja aS sagt hefSi veriS í sinni kirkju, ef fyrirlesturinn hefSi veriS fluttur þar, sem ekki var. Hann sagS- ist ekki hafa neina þekkingu á mál- inu, og hann hefSi fengiS trúarsann- færing sína eftir alt öSrum leiSum, en jeg hefSi talaS um. En þaS virtist svo, sem sumir menn þyrftu aS fara aSrar leiSir en hann hefSi fariS, til þess aS öSlast trúna. Og sjer væri þaS beinlínis óskiljanlegt, aS nokkur p r e s t u r væri því inótfallinn, aS menn næSu tökum á sannindum trú- arbragSanna, þó aS þaS hefSi tekist meS þeim hætti, sem jeg hefSi minst á. Þetta sagSist hann hafa sagt þeim safnaSarmönnum sínum, sem minst hefSu á fyrirlesturinn viS sig. Jeg mintist á þessi ummæli viS þriSja prestinn. Hann hafSi sýnt mjer þá sæmd aS koma all-langa leiS meS konu sinni til þess aS vera á sam- komu minni. Hann kvaSst alveg sam- þykkur þessum ummælum. Og hann sagSist ekki skilja, hvers vegna kirkj- an ætti ekki aS færa sjer i nyt þá nýju vitneskju, sem fengist hefSi viS rannsókn dularfullra fyrirbrigSa. Jeg veit ekki, sagSi hann, hvort þaS er 1 ú t e r s k t eSa ekki. En mjer er al- veg sama um þaS. Jeg set kristin- dóminn og sannleikann ofar allri lút- ersku. FjórSi presturinn tók þaS fram, aS hann væri ófróSur um máliS, en tal- aSi um þaS sem fjarstæSu aS vilja ekki fá þekkingarauka á vafamálum mannsandans, ef þess væri kostur. Staðreyndir. Jeg vona, aS mönnum skiljist þaS, bæSi af því, sem jeg hef sagt hjer aS framan, og af hinu og öSru, sem jeg hef oft áSur sagt, aS jeg hef enga til- hneiging til þess aS halla rjettu máli prestum í óhag. En þaS verSur aS segja hverja sögu eins og hún geng- ur. Og sagan, sem mjer var víSast- hvar sögS, var sú, aS prestar hefSu gersamlega mist tökin á alþýSu manna í andlegum efnum, aS kirkju- sóknin væri afskaplega lítil og aS skýrslur um messufjölda væru hlægi- lega villandi, af því aS mannfjöldans, sem kirkju sækti hvert skifti, væri ekki getiS. Sumir mintust þess mann# fjölda beinlínis í skopi, töluSu um 5 manns og þar fram eftir götunum. Enginn vafi getur veriS á því, aS svona er ástandiS mjög víSa á land- inu. Jeg er ekki meS þessu aS kveSa upp nokkurn dóm um þaS, hverju þetta er aS kenna. Mjer er fjarri skapi aS kenna þaS eingöngu prest- unum. Jeg er sannfærSur um, aS þaS væri versta ósanngirni. Mjer virSist, aS svo hafi veriS búiS i garSinn fyrir þá meS ýmsum hætti, aS aS þessu h 1 y t i aS reka. Jeg get aS eins um staSreyndir. Kirkjunni líkt við lík. Þessar staSreyndir eru ekkert leyndarmál. Sjera SigurSur Stefáns- son hefur nýlega líkt þjóSkirkjunni viS lík hjer í blaSinu. Jeg skil þaS vel. En á hinu furSaSi mig, aS jafn- skynsamur og merkur maSur skuli hafa getaS komist aS þeirri niSur- stöSu, aS hún sje orSin eins og lík fyrir þær frábrigSilegu skoSanir í trúarefnum, sem komiS hafa fram innan hennar hjer á landi. Ætli hann haldi, aS þaS sjeu prófessórarnir Jón Helgason og Haraldur Níelsson, sem fólkiS úti um landiS er aS kvarta und- an, þegar þaS minnist á kirkjumál? FurSulegur misskilningur mætti þaS vera. Sjera Haraldur Níelsson fer sigurför um landiS, hvenær sem hann kemst út úr Reykjavík. Jeg efast ekki um, aS sjera Jóni Helgasyni mundi hvarvetna verSa tekiS ágætlega. Kirkjan er ekki orSin eins óg lík fyrir þá sök, aS ný þekking og nýjar hugs- anir hafi komiS fram innan hennar. Hún er orSin eins og lík af því aS svo margir kennimennirnir hafa ekk- ert þaS aS segja, sem vekur lif í sál- um mannanna. Þetta er meiniS. Og þaS mein verSur ekki læknaS meS ill- iudum viS nýjar hugsanir. Og ekki heldur meS því aS afnema þjóSkirkj- una. Jeg get í þessu sambandi ekki bund- ist þess,aS minnast á samtaþer jegátti viS aldraSan merkismann, eftir eina samkomuna. Honum virtist nokkuS mikiS niSri fyrir, og hann fjekk mig á eintal. „Mig langaSi til aS segja þjer þaS,“ mælti hann, „aS jeg er þjer sammála um efni fyrirlestursins. Og út úr því, sem þú mintist á þaS, hvernig efnishyggjan hefur fariS meS okkur, ætlaSi jeg aS segja þjer, aS mjer fanst þú vera aS lýsa sveitinni okkar — eins og hún hefur veriS. ÞaS var komiS svo, aS enginn maSur virt- ist hugsa um neitt annaS en strit og stagl efnisheimsins. ÞaS var eins og ekki væri unt aS komast nærri mönn- um meS neina andlega hugsun. En nú er þetta alt aS breytast fyrir þá strauma, sem borist hafa frá einstök- um mönnum í Reykjavík." Hann nefndi mennina. Jeg hirSi ekki um aS nefna þá hjer. Nýir straumar. Jeg geri ráS fyrir, aS þegar hinir nýju straumar hafa aS fullu náS til þjóðarinnar, þá aukist örSugleikarnir enn fyrir þá presta, sem verSa alger- lega aftur úr, eiga ekki kost á, eSa hirða ekki um aS afla sjer þekking- ar á merkustu hugsunum og fróSleik nútímans um andleg efni. ÞaS má vel segja, aS ekki sje á þá örSugleika bæt- andi frá því sem nú er. En þeir örSug- leikar verSa samt lífsmörk en ekki dauSamörk, hvaS sem sjera SigurSur Stefánsson segir. Þessir straumar eru þegar farnir aS ná til þjóSarinnar töluvert, þótt mikiS vanti á, aS svo sje aS fullu. Svo öflugir eru þeir aS minsta kosti orSn- ir, aS ekki er lengur til neins aS tala helbera vitleysu um þá. ÞaS er t. d. algerlega árangurslaust aS rita eins og prófessor Finnur Jónsson hefur nýlega ritaS hjer í blaSinu um þaS, aS öll rannsókn dularfullra fyrir- brigSa sje ekki annaS en „húmbúg“. FólkiS veit, aS sumir „húmbúgistarn- ir“ eru með allra-merkustu vísinda- mönnum veraldarinnar, og aS þaS er blátt áfram ósvífni aS óvirSa rann- sóknir þeirra og þann árangur, sem þeir telja fenginn, án þess aS kynna sjer málið minstu vitund. Og ekki veröur árangurinn meiri af annari eins firna-lokleysu eins og grein sjera Sveins GuSmundssonar, sem líka hef- ur nýlega verið birt í Lögr., þar sem meSal annara óhemju-ósanninda er fullyrt, aS sjera Har. Níelsson gefi ótvíræSlega í skyn, aS Kristur hafi aldrei risiS upp frá dauSum! VíSasthvar á landinu veit mikill hluti alþýðunnar töluvert meira um hinar nýju hugsanir en þeir fræðarar hennar, sem eru aS berjast á móti þeim. Yfirleitt er svo fyrir þakkandi, aS nú orðiS er best fyrir menn aS tala ofurlítiS gætilega um þau mál, sem þeir vita ekkert um — hvort sem þeir fáfræSingar eru prófessorar úti í Kaupmannahöfn eða prestar norður á Ströndum eða eitthvaS annaS. Kosningfaruar. Frjettirnar af þeim eru nú aS koma smátt og smátt, eftir því sem upp er taliS í kjördæmunum. Þessir eru kosn- ir, og eru taldir í þeirri röð sem frjett- irnar hafa komið í af kosningu þeirra: Á SeySisfirSi Jóhannes Jóhannes- son bæjarfógeti meS 119 atkv. Karl Finnbogason fjekk 107. Á Akureyri Magnús Kristjánsson kaupmaSur meS 212 atkv. Erlingur Friðjónsson fjekk 155 atkv. og SigurSur Einarsson dýra- læknir 113 atkv. í Vestmannaeyjum Karl Einarsson sýslumaSur meS 288 atkv. Sveinn Jónsson fjekk 39. Á ísafirði Magnús Torfason bæjar- fógeti með 244 atkv. Sigurjón Jónsson fjekk 208. í Reykjavík Jörundur Brynjólfsson barnakennari með 797 atkv. og Jón Magnússon bæjarfógeti með 725 atkv. Þorv. ÞorvarSsson fjekk 700, K. Zimsen 695, Sveinn Björnsson 522 og Magnús Blöndahl 285. í Mýrasýslu Pjetur Þórðarson í Hjörsey meS 215 atkv. Jóhann Eyjólfsson fjekk 152. í Vestur-ísafjarSarsýslu Matth. Ó- lafsson ráðanautur meS 171 atkv. Sjera Böðvar Bjarnason fjekk 90 og Halldór Stefánsson læknir 87. 1 Dalasýslu Bjarni Jónsson frá Vogi meS 160 atkv. Benedikt Magnússon fjekk 108. ■ í Árnessýslu Sigurður Sigurðsson ráSanautur meS 541 atkv. og Einar Arnórsson ráSherra meS 442 atkv. Jón Þorláksson fjekk 426, Gestur Einarsson 406 og Árni Jónsson 181. í Rangárvallasýslu sjera Eggert Pálsson með 475 atkv. og Einar Jóns- son á Geldingalæk meS 435. atkv. Sjera Skúli Skúlason fjekk 238. í Gullbr.- og Kjósar-sýslu Björn Kristjánsson bankastjóri meS 497 atkv. og sjera Kristinn Daníelsson meS 491 atkv. Einar Þorgilsson fjekk 337, ÞórS- ur Thoroddsen 211 og Björn Bjarnar- son 184. f Húnavatnssýslu Þórarinn Jóns- son á Hjaltabakka með 301 atkv. og C-uðmundur ólafsson í Ási meS 269 atkv. Guðmundur Hannesson prófessor fjekk 270 og Jón Hannesson 188. í SuSur-Múlasýslu Sveinn Ólafs- son meS 483 atkv. og Björn R. Stef- ánsson meS 308 atkv. Sigurður Hjörleifsson læknir fjekk 281, GuSm. Eggerz sýslumaSur 272 og Þórarinn Benediktsson 254. í Snæfellsnessýslu Halldór Stein- sen læknir meS 267 atkv. Óskar Clausen fjekk 176, Páll V. Bjarnason sýslumaSur 103 og Ólafur Erlendsson á Jörfa 63. í Vestur-Skaftafells-sýslu Gísli Sveinsson lögmaSur meS 194 atkv. Lárus Helgason fjekk 156 og sjera Magnús Bjarnason 97. í SkagafjarSarsýslu Magnús Guð- mundsson sýslumaður meS 401 atkv. og ólafur Briem með 374 atkv. Jósef Björnsson fjekk 330 og sjera Arnór Árnason 197. í Borgarfjarðarsýslu Pjetur Otte- sen á Ytrahólmi meS 243 atkv. Bjarni Bjarnason fjekk 155 og Jón Hannesson 109. Hjer eru þá taldir 24 þingmenn ný- kosnir. Tveir voru sjálfkjörnir: Pjet- ur Jónsson og Magnús Pjetursson. MeS þeim landskjörnu 6 eru þá kosn- ir 32 þingmenn. En ókomnar eru enn fregnir um kosningu 8 þingmanna í 6 kjördæmum. f N.-Þingeyjarsýslu eru atkvæSin talin í dag, í EyjafjarS- arsýslu 31. þ. m„ í N.-ísafjarSarsýslu 5. nóv., í BarSastrandarsýslu 11. nóv., í N.-Múlasýslu 13. nóv., en úr Aust- ur-Skaftafellssýslu hefur ekki heyrst, hvenær telja ætti. Þessi dráttur á talningunni í sum- um kjördæmunum langt fram í nóv- ember er meS öllu óafsakanlegur og getur ekki annaS ráðiS því sleifar- lagi en smásmugleg sýtni út af kostnaSi viS sendingu atkvæSa- kassanna, ’ sem þó er lítilfjör- legt atriði í samanburSi viS all- an annan kostnaS, sem þingkosning- ar hafa í för meS sjer. Ætti land- stjórnin aS geta haft áhrif á þaS, aS þetta væri ekki látiS ganga svona. Undir 6 flokka merkjum hafa þing- mennirnir boðiS sig fram, bæSi viS landskosningarnar í sumar og nú viS kjördæmakosningarnar. Þeir 32, sem kosnir eru, skiftast þannig milli þeirra flokka: Heimastjórnarmenn: H. Hafstein, GuSjón GuSlaugsson, G. Björnson, Pjetur Jónsson, Jóh. Jóhannesson, Magnús Kristjánsson, Matthías Ó- lafsson, Jón Magnússon, SigurSur Sigurðsson, Eggert Pálsson, Einar Jónsson, Þórarinn Jónsson, Björn R. Stefánsson, Halldór Steinsen. — Þeir eru 14.* Þversum-menn: SigurSur Eggerz, FTjörtur Snorrason, Bjarni Jónsson, Björn Kristjánsson, Kristinn Daní- elsson, Magnús Torfason og Pjetur Ottesen. — Þeir eru 7. Langsum-menn: Magnús Pjeturs- son, Einar Arnórsson, Gísli Sveins- son, Karl Einarsson. — Þeir eru 4. ÓháSir bændur: Sig. á Ystafelli, Pjetur í Hjörsey, Sveinn í FirSi. — Þeir eru 3. Þingbændaflokksmenn: GuSm. Ó- lafsson, Ól. Briem. — Þeir eru 2. Verkamannaflokkurinn: Jörundur Brynjólfsson. Utanflokka: Magn. GuSmundsson. Af þingmönnum síðasta þings hafa 7 falliS og er 1 úr Heimastj.fi. (Jóh. Eyj.), 1 úr Þversumfl. (G. Egg.) ; 2 úr Bændafl. (Þór. Ben. og Jós. Bj.) og 3 úr Langsumfl. (K. Finnb.; G. Hann. og Sv. Björnss.). Stríðid. Síðustu frjettir. SíSustu símfregnirnar segja, aS F’rakkar hafi unniS mikiS á viS Ver- dun. náS aftur bæði Thiaumont og Douaumont, enda segir í síSustu út- lendum blöðum, aS ÞjóSverjar muni einkum hafa tekiS þann her, semþeir hafa beitt í Transylvaniu, frá Verdun og Ríga. Frá Somme eru aftur á móti engar nýjar fregnir sagðar. Símfregnirnar segja, að Falken- hayn hershöfðingi sje særSur og hafi látiS af herstjórn. Hann var nú aS síðustu fyrir þeim her miðveldanna, sem sótti fram gegn Rúmenum aS vestan og hafSi hrakiS þá út úr Ung- verjalandi, en fyrir her miðveldanna aS sunnan og austan ef Mackensen. „Daily Mail“ frá 21. þ. m. segir aS Falkenhayn hafi haft í Transylvaniu alt aS 200,000 menn og mæti vinstri arrnur þess hers Rússum í Karpata- fjöllunum. Frá Mackensen segja sím- fregnirnar, aS hann hafi tekið borg- irnar Constanza og Cernavoda í Dob- rud$ch, en þær borgir eru báSar viS járnbraut, sem liggur frá Bukarest austur aS svartahafi, Constanza við hafið, en Cernavoda’ viS ’Dóná ’þar vestur af. Hefur þá her Mackensens * Auk þeirra má telja meS Heima- sljórnarmönnum SigurS á Ystafelli, sem kosinn var á landslista óháSra bænda. Tveir aðrir eru og kosnir meS atfylgi Heimastjórnarmanna: Magn- ús GuSmundsson sýslumaSur, sem telur sig utan flokka, og Gísli Sveins- son lögmaður, sem hjer er talinn „1angsum“. tekiS alt þaS svæði, sem Rúmenar tóku frá Búlgurum eftir BalkanstríS- ið, og meira til. Franskur hershöfS- ingi, Bertilot, hefur nú tekiS viS yfir- stjórn Rúmeníu hersins. Símfregnirnar segja, aS bandamenn hafi krafiist, aS Grikkir ljetu af hönd- um viS sig öll hergögn og skotfæra- forða. Nýjustu útl. blöS segja, aS af- staSa Grikkja versni meS hverjum degi. ÓeirSir hafa veriS í Aþenu, og segir í „Daily Mail“ aS bandamenn hafi nýlega sent þangaS 1200 manna herflokk, sem eigi aS hjálpa lögreglu- liSinu til þess aS halda reglu í höfuS- borginni. SíSustu fregnir segja, aS forsætis- ráðherra Austurríkis, Stúrghk, hafi veriS skotinn til bana, og heitir sá Adler, rithöfundur, sem þaS hefur unniS. Þýskir kafbátar hafa nú aS undan- förnu sökt mörgum norskum skip- um og er út af því risiS mikiS ósam- lyndi milli NorSmanna og ÞjóSverja. Rúmenia. Rúmenum hefur ekki gengiS vel i ófriSnum. Þeir fara alstaðar halloka fyrir mótstöðumönnunum, eftir því sem seinustu frjettir herma frá. Tveir mánuSir eru nú síðan Rú- menía sagði Austurríki stríS á hend- ur. ÞaS var 27. ágúst. Og rjett á eftir sögðu ÞjóSverjar, Búlgarar og Tyrkir friSi slitiS viS Rúmena. FriS- slit Rúmena komu miðveldunum á ó- vart og hafði þó ýmislegt gerst í landinu næstundanfarnar vikur, sem benti í þá átt, aS Rúmenar væru aS búast til þátttöku í ófriSnum. Flokk- ur manna í landinu hafði lengi róiS aS því öllum árum, aS koma Rú- meníu út í stríSiS bandamanna megin, og stýrSi þeim flokki stjórnmálamaS- urinn Take Jonescu, áhrifamikill maS- ur. Eftir miSjan júlí í sumar fóru aS koma fregnir af því, aS Rúmenar væru aS búa her sinn, miklu meira en áSur, foringjum væri fjölgaS um helming aS minsta kosti, og liS væri dregiS aS höfuðborginni. En bæði konungurinn og Bratianu yfirráS- herra höfðu altaf neitaS því fastlega við fulltrúa miSveldanna, aS hugsun- in væri sú, aS Rúmenía ætti aS grípa inn í ófriSinn. Og þessu virSast stjórnir miðveldanna hafa trúaS þangaS til Austurríkisstjórninni barst tilkynning um, aS friSnum væri slit- iS, enda hefur konungurinn altaf ver- iS talinn miðveldunum hlyntur og þaS jafnvel veriS talin hans ósk, aS taka þátt í ófriSnum þeirra megin. Rú- menía var og samningum bundin viS þau, eins og ítalía, og höfSu samn- ingar þríveldasambandsins einnig náS til hennar og veriS undirskrifaSir af stjórn Rúmeníu. En millirikjasamn- ingarnir hafa reynst haldlitlir nú á ófriSartímunum, og svo fór einnig þarna. Sunnudaginn 27. ágúst kvaddi Ferdinand konungur krúnuráS sitt á fund, er faliS hafSi veriS aS taka síðustu ákvörðun um friS og stríS. Til þeirrar ráðsamkomu voru kvadd- ir ráSherrarnir og embættismenn þingsins, formenn stjórnmálaflokk- anna og fyrverandi yfirráðherrar og þingforsetar, eða, meS öSrum orðum, allir áhrifamestu stjórnmálamenn landsins. Þýsk blöS flytja ýmsar fregnir af þessum fundi og segja, aS margir hafi mótmælt friSslitunum^ En þeir urSu í minni hluta, og hafSi Bratianu yfirráSh. beitt sjer fyrir niál- staS hinna og konungur síSan fallist á samþykt meiri hlutans. Þessi fundur var haldinn fyrri hluta dags og sam- þykt, aS friSnum skyldi slitiS aS kvöldi sama dags kl. 9. Var svo sendi- herra Rúmeníu í Wien faliS aS til- kynna þetta stjórn Austurríkis og fjekk hún tilkynninguna 15 mínútum fyrir kl. 9 um kvöldiS. Þýskar fregnir segja, aS Bratianu yfirráS- herra hafi fyrir fundinn veriS búinn aS semja um alt viS Rússa og aS

x

Lögrétta

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.