Lögrétta - 28.10.1916, Blaðsíða 3
LÖGRJETTA
185
samningarnir milli hans og þeirra
hafi veriS lagöir fyrir stjórnirnar í
Lundúnum og París áöur en til fund-
arhaldsins kom í Rúmeníu, svo að
hann hafi komiS þangaS með bundn-
ar hendur og ekki getaö tekiö tillit
til neinna mótmæla, sem þar komu
fram gegn þeim fyrirætlunum, er
þegar voru fastráönar.
Stjórn Rúmeníu geröi í löngu máli
grein fyrir því, hvers vegna hún segöi
Austurriki stríö á hendur, og var þaö
skjal afhent sendiherra Austurrikis
i Bukarest, Czernin greifa, jafnframt
tilkynningunni um, aö friönum væri
slitiö. Hjer skulu tekin upp helstu at-
riöin úr því.
Samningur sá, sem geröur var milli
Þýskalands, Austurrikis-U ngver j a-
lands og ítalíu, var aö eins um sam-
eiginlega vörn, eftir skýringu hlut-
aðeigandi stjórna, segir í byrjun
skjalsins. Markmiö samningsins var
aö tryggja hlutaðeigandi riki gegn
árásum utan að og styrkja þá afstöðu
þeirra innbyröis, sem sköpuð var með
fyrri samningum. Rúmenía vildi koma
stjórnmálum sínum í samræmi viö
þessa friösamlegu stefnuskrá, og þess
vegna gekk hún inn í bandalagið og
undirskrifaði einnig samningana. Hún
sneri sjer síðan að málum sínum
heima fyrir, en var jafnframt trú
þeirri ákvörðun sinni, að hún ætti að
halda uppi -jafnvæginu viö Neðri-
Dóná og gera sitt til þess aö vernda
friðinn á Balkanskagatnim, Seiti-
ustu stríðin milli Balkanþjóðanna
gáfu Rúmeníu tilefni til milligöngu,
cg fyrir hana komst friður á og jafn-
vægi milli rikjanna. Hún ljet sjer þá
nægja að krefjast handa sjálfri sjer
að eins nýrra landamerkja,* er veittu
henni meiri tryggingu en áður gegn
árásum utan að og bættu henni upp
það ranglæti, sem haft var í frammi
gegn henni á Berlínarfujndinum
(1878).** En tilraunir Rúmeníu til
þess að rjetta á þennan hátt hlut
sinn mættu ekki þeim viðtökum hjá
stjórninni í Wien, sem hún þó með
rjettu gat vænst eftir.
Þegar ófriðurinn, sem nú stendur
yfir, hófst, þá neitaði Rúmenía, eins
og ítalía, að vera með Austurríki og
Ungverjalandi, enda voru þær ekki
hafðar meö í ráöum um friðslitin.
Fór svo ítalía í stríö viö Austurríki
vorið 1915. ’Þar með var þrívelda-
sambandinu lokið, og þær ástæður,
sem Rúmenia hafði áður haft til þess
að halda sjer að því þjóðabandalagi,
voru um leið úr sögunni. Nú var
Austurriki-Ungverjaland í ófriði, sem
miðaði til þess að kollvarpa því jafn-
vægi, sem samningarnir áttu að
vernda, og stefnan var að sumu leyti
hættuleg mikilsverðum hagsmunum
og þjóðlegum óskum Rúmena. —
Þegar ástandið er nú þannig breytt,
hefur Rúmenía frjálsar hendur, þrátt
fyrir samningana. Hún lýsti yfir hlut-
leysi i byrjun ófriðarins, og ástæðan
til þess var sú, að stjórnin í Wien
skýrði hernaðartilkynningu sína á
hendur Serbíu þannig, að markmið
sitt með heúni væri á engan hátt
landvinningur, en sú yfirlýsing hefur
ekki verið haldin. Nú er orðið um að
ræða hinar stórkostlegustu landa-
mærabyltingar, sem geta haft i för
með sjer alvarlega hættu fyrir Rú-
meniu og framtið hennar.
Þegar Rúmenia 1883 gekk í samn-
ingsbundið vináttubandalag við þrí-
veldasambandið, hafði hún í huga
þau blóðbönd, sem tengdu ibúa lands-
ins við hina rúmensku þegna í Aust
urríki-Ungverjalandi, og hún vænti
að þetta bandalag mætti bæði verða
til þess að tryggja ró og frið heima
fyrir hjá sjer, og lika til hins, að
hæta kjör Rúmena, sem búsettir eru
í Ungverjalandi. Austurríki-Ungverja-
land haföi einnig með samningunum
fengið trygða ró og kyrð heima fyr-
ir hjá sjer og þau takmörk, sem sett
höfðu verið milli ríkjanna, og þetta
var ekki lítils vert, þar sem það var
kunnugt, að óánægjuraddir Rúmena,
sem búsettir eru innan Austurríkis-
Ungverjalands, bergmáluðu jafnan
hjer i landi, svo að jafnan var við
búið að út af þessu leiddi til vand-
ræöa báöu megin og milli ríkjanna
innbyrðis.
En ]>ær vonir, sem við höföum
gert okkur út af bandalagi okkar við
* Þ. e. hún tók þá landræmu af
Búlgurum sunnan viö hjeraðið Dob-
rudscha, milli Donár og Svartahafs.
** Rússland fjekk þá Bessarabíu,
en Rúmenía í hennar stað Do1)rud-
scha.
NÝJUSTU BÆKUR:
Sönglög I. eftir Jón Laxdal. Verð 4 kr.
Syngi, syngi svanir mínir, æfintýri í ljóðum eftir Huldu. Verð 1 kr.
Brot, sögur úr íslensku þóðlifi, eftir Val. Verð kr. 1.
Ársrit hins íslenska frseðafjelags með myndum, 1. ár. Bókhlöðuverð 1 kr.
50 au. Búsettir áskrifendur á Islandi geta til ársloka fengið það á 75 au.
Handbók í íslendingasögu eftir Boga Th. Melsteð, 1. bindi. Verð 2 kr. til
ársloka 1917 fyrir kaupendur að öllum bindunum, er eiga að verða 6.
Bókhlöðuverð 1. bindis 3 kr. 75 au.
Aðalútsala:
Bókaverslun Arinbj. Sveinbjarnarsonar.
Frjettir
þriveldasambandið, hafa brugðist. I
30 ár hafa Rúmenar í Austurríki-Ung-
verjalandi beðið þeirra endurbóta,
sem þeir höfðu gert sjer vonir um.
Það er svo langt frá því, að þær hafi
verið uppfyltir, að með Rúmena hef-
ur, þvert á móti, verið farið eins og
væru þeir þjóðflokkur á lægra stigi
en aðrir íbúar landsins og því for-
dæmdir til yfirgangs og kúgunar af
öðrum, sem þó eru í miklum minni
hluta í þeim hjeruðum, sem Rúmen-
ar byggja. Alt það órjettlæti, sem
bræður okkar hafa þannig orðið að
þola, hefur haldið við óvinsamlegum
tilfinningum milli lands okkar og
Austurríkis-Ungverjalands,sem stjórn
okkar hefur oft átt mjög erfitt með
aö hafa taumhald á. Þegar nú stríöið
mikla hófst, hefði mátt vænta þess,
að stjórn Austurríkis-Ungverjalands
hefði fundið knýjandi nauðsyn til
þess að gera enda á þessu ranglæti
gegn Rúmenum, sem búast mátti við
að ekki að eins gæti leitt til þess að
spilla vinfenginu milli ríkjanna, held-
ur og eðlilegum viðskiftum milli ná-
grannaríkja. Tveggja ára stríð, sem
Rúmenía hefur setið hlutlaus hjá, hef-
ur nú sýnt, að Austurríki-Ungverja-
land er óvinveitt þeim endurbótum
innan ríkisins, sem eru þar lífsskilyrði
hinna rúmensku íbúa, og einnig ófært
til þess að verja þá gegn árásum utan
að. Stríðið, sem nær því öll ríki Norð-
urálfunnar taka nú þátt í, hefur gert
það að verkum, að fram eru komin
til athugunar ný mál og nýjar skoð-
anir um sþifti ríkja og þjóðerna i álf-
unni. Og þar sem Rúmenía nú óskar
að gera sitt til þess að flýta fyrir
endalyktum ófriðarins og þar sem
hún jafnframt hefur ábyrgð á því,
að sjá hagsmunum þjóðernis síns sem
best borgið, þá sjer hún sig neydda
til þess, að skipa sjer við hlið þeirra
ríkja, sem nú geta trygt henni það,
að hún nái því að verða þjóðleg ein-
ir.g. Af þessum ástæðum lítur hún
svo á sem hún sje frá þessari stundu
; ófriði við Austurríki-Ungverjaland.
Þetta eru höfuðatriðin úr skjali
Rúmeníustjórnar, þar sem hún gerði
grein fyrir þvi, hvers vegna hún segði
Austurríki-Ungverjalandi stríð á
hendur. Frá hálfu Austurríkis, og
miðveldanna beggja, hefur verið
dæmt mjög hart um samningsrof
Rúmena. Eru miðveldamenn enn
gremjufyllri gegn þeim en ítölum,
sem eins stóð á fyrir. Þeir segja, að
Rúmenar geti ekki einu sinni afsak-
að sig með því, að bera það fyrir sig,
að þríveldasamningarnir hafi verið
farnir út um þúfur, því samningar
sjeu til milli Rúmeníu og Austurrík-
is-Ungverjalands, sem eldri sjeu en
samningar þríveldanna, sem einnig
eru undirskrifaðir af Rúmeníu. En i
næsta blaði verður skýrt frá, hvernig
litið er á þessi mál frá hálfu mið-
veldanna og einnig frá ástandinuíRú-
meníu og afstöðu hennar í ófriðnum,
eins og nú er komið.
Ýmislegft
um kosningarnar.
Breyting nauðsynleg.
Hjer i Reykjavík var kjósendum
skift í 6 kjördeildir eins og tíðkast
hefur áður, og fór kosningin fram í
Barnaskólahúsinu. En kosningin
gekk seint, og biðin eftir því að kom-
ast að varð óþolandi fyrir kjósendur.
Má telja víst, að kosningin hafi fyrir
þetta verið miklu ver sótt en ella.
Þegnskylduvinnan átti án efa mik-
inn þátt í því, að seinka kosningunni.
Nokkuð hefði mátt flýta fyrir með
þvi, að hafa kjördeildirnar fleiri. En
þó hefði hitt verið auðveldara, að
hafa 2 kjörklefa í hverri deild. Það
hefði flýtt kosningunni um helming.
Þannig ætti það að verða framvegis.
Kjörstjórnir hefðu í þetta sinn vel
getað afgreitt þrjá, í stað eins, svo
lengi voru kjósendur yfirleitt inni í
kjörklefunum. Annars væri það
heppilegasta aðferðin, að kjördeild-
irnar væru hver á sínum stað í bæn-
um, svo að enginn kjósandi þyrfti
að ganga langa leið til kjörstaðar
síns. Reykvíkingur einn, sem verið
hefur i Winnipeg, og þar í kjörstjórn
einu sinni, segir Lögr. að svo sje
þessu fyrir komið þar. Yfirkjör-
stjórnin þar leigir herbergi kosninga-
daginn í íbúöarhúsum einstakra
manna, segir hann, þar sem kjörstað-
ir þykja heppilega settir, og er hvergi
haft langt í milli þeirra. Þeir eru oft
fleiri en einn í sömu götunni, þótt
ekki sje hún löng. Segir hann, að al-
drei sje þar troöningur við dyr kjör-
herbergjanna, eða kapp um að kom-
ast inn þangað, eins og hjer, því þau
eru opin ákveðinn tíma, hvort sem
aðsókn heldur áfram eða ekki.
í þessa átt ætti aö breyta kosninga-
aðerðinni hjer í bænum sem fyrst.
Kosningin í Reykjavík.
var illa sótt. Á kjörskrá voru um 4600
kjósendur, en liðlega 2000 kusu. 34
seðlar voru ógildir, þar með taldir
auðir seðlar, sem voru 12, en vafa-
seðlar voru 107.
Tíðustu gallarnir á seðlunum höfðu
verið þeir, að merkt var við nöfnin
með blýanti, en ekki stimpli, því
blýantar voru á kjörklefaborðunum,
ásamt stimplunum, vegna þegnskyldu-
atkvæðagreiðslunnar, en það var yf-
irsjón hjá stjórnarráðinu, að hafa
ekki sömu aðferðina við báðar at-
kvæðagreiðslurnar. Eiga þeir J. M.
og K. Z„ að sögn, meira af þeim
seðlum, sem þannig eru gallaðir. En
annar tíðasti gallinn er sagður sá, að
stimplað var að eins við eitt nafn. Að
sögn þeirra, sem við atkvæðagreiðsl-
una voru, skiftast vafaseðlarnir þann-
ig, að þeir geta alls ekki haggað
kosningunni.
Atkv. voru greidd þannig, að sam-
an fengu:
Jör. Br. og Þorv. Þorv. 648
— - Sv. Björnss. 61
— - Kn. Zimsen 37
— - Jón Magn. 32
— - Magn. Bl.
Jón. M. Og Kn. Zimsen 548
— - Sv. Björnss. 107
— - Þorv. Þorv. 24
— - Magn. Bl. 14
Sv. Bj. og Magn. Bl. 239
— - Kn. Zimsen 93
— - Þorv Þorv. 22
Kn. Z. og Magn. Bl. 12
— - Þorv. Þorv. 5
M. Bl. og Þorv. Þorv. 1
Það kemur hjer fram, eins og við
bæjarstjórnarkosningarnar síðastlið-
inn vetur, að það eru Verkamanna-
flokkurinn og Heimastjórnarflokkur-
inn, sem fylgið eiga hjer í bænum.
Lögr. sagði það fyrirfram, að þeir
menn ónýttu atkv. sín, sem gæfu þau
þingmannaefnum „langsum“-manna,
og kosningarnar hafa nú sýnt, að
þetta var rjett. Verkmannafulltrúarn-
ir fá saman 648 atkv., Heimastjórn-
armennirnir 548 atkv .og langsum-
menn 239. En Sv. Björnson fær með
öðrum Heimastj.m. 107 atkv. og með
hinum 93 atkv. Ef þessi víxl-atkvæði
hefðu fallið á þá J. M. og K. Z., þá
væru þeir báðir kosnir, og hefði ekki
einu sinni þurft svo mikið til.
úr Árnessýslu,
Þar gengur í stimabraki út af kosn-
ingunni. Fyrst og fremst kvað Jón
Jónatansson ætla að kæra það, að
honum var hrundið úr frambjóðenda-
tölu. I öðru lagi er talað um kærur
út af því, að í einum hreppnum hafi
9 mönnum, sem á kjörskrá stóðu, ver-
ið bannað að kjósa vegna þess, að
þeir hefðu að rjettu lagi ekki átt að
veia þar (vantaði aldur). En kjör-
skráin á að ráða, hvað sem hinu líð-
ur» segja lögin. í þriðja lagi er sagt,
að oddviti kjörstjórnar í einum
hreppnum hafi haldið ræðu, er kjör-
fundur átti að vera settur, og ámint
kjósendur um, að kjósa tvo af fram-
bjóðendunum (E. A. og G. E.). Var
kepni mikil og hiti í mörgum út af
kosningunum í þessu kjördæmi. Við
atkvæðatalninguna gekk svo, að
lcngi voru þeir ’Sigurður og Jón
langt á undan hinum. En er upptaln-
ing var liðlega hálfnuð, fór kjör-
stjórnin að borða og tafðist við það
talningin eitthvað nál. 2 kl.t. Fyrir
þetta var kjörstjórnin mjög löstuð af
þeim, sem biðu hjer úrslitanna með
óþreyju, en þeir voru margir, úr öll-
tim flokkum. Atkvæöatalan var sim-
uð hingað, er hljeið varð, og stóð þá
svo, að Sigurður hafði 285, Jón 273,
Einar 189, Gestur 181, Árni 125. En
úr þessu fóru þeir ráðherra og Gest-
ur mjög að sækja sig, og úrslitin urðu
loks þau, sem frá er sagt hjer á
undan.
Mjólkin í Reykjavík. Eins og áð-
ui hefur verið skýrt frá, ákvað verð-
lagsnefndin um miðjan þennan mán-
uð hámarksverð á nýmjólk hjer í
bænum 32 aura á lítra. En Mjólkur-
fjelag Reykjavikur hafði auglýst, að
verðið yrði frá 15. þ. m. 36 au. lítr-
inn. Mjólkurfjelagið hætti þá að selja
mjólk í bænum, en ákvörðun verð-
lagsnefndar skaut það til stjórnar-
ráðsins og feldi það hann úr gildi 25.
þ. m., en jafnframt lofaði Mjólkur-
fjelagið, að selja lítrann af nýmjólk
í bænum í vetur á 35 au., svo
framarlega sem verð á maísmjöli færi
ekki fram úr 20 kr. hver 63 kg. En
verðlagsnefndin svaraði úrskurði
stjórnarráðsins aftur á þá leið, að hún
sagði öll af sjer, en í henni voru:
E. Briem yfirdómari, Ásg. Sigurðs-
son konsúll, K. Zimsen borgarstjóri,
P. Stefánsson umboðssali og Sighv.
Bjarnason bankastjóri.
Formaður nefndarinnar, E. Briem,
skýrði frá því í „Mrg.bl.“ í fyrradag,
að Mjólkurfjelagið hefði í sumar, sem
leið, tjáð verðlagsnefndinni það skrif-
lega, að það ætlaði að halda áfram
mjólkurframleiðslu i vetur handa
bænum gegn því, að verðið yrði 30
au. á lítra. Þetta var i ágúst, og
vegna þeirrar yfirlýsingar hafði
verðlagsnefndin látið það eftir, að
mjólkurverðið var 1. ág. hækkað upp
i 30 au. litrinn, en hann hafði áður
verið seldur á 24 au.
Botnvörpuskipið „Marz“ strandar.
I gærmorgun kom hingað sú frjett,
að „Marz“ væri strandaður fram und-
an Gerðum, á Gerðahólma, hefði lent
þar á sker aðfaranótt 27. þ. m. og væri
nokkuð brotinn, en manntjón ekkert.
Björgunarskipið „Geir“ gat ekki far-
ið suður til strandsins í gær vegna
þess, að það er enn að fást við að
ná „Skallagrimi" á flot.
„Marz“ hefur frá byrjun þ. m. afl-
að fyrir bæinn, en nú um þetta leyti
átti hann að hætta því.
„Hákon jarl“ heitir nýstofnað botn-
vörpunga-útgerðarfjelag hjer í bæn-
um og hefur það keypt ísfirska skip-
ið „Jarlinn1". Framkvæmdastjóri er
Carl Proppé kaupmaður.
Strand. 19. þ. m. strandaði þilskip-
ið „Resolut“, eign Duus-verslunar, í
Grindavík, var á leið til Vestmanna-
eyja með saltfarm, og hafði stýrið
bilað. Skipstjóri var Guðm. Guðjóns-
son, og var á skipinu við sjötta mann.
Komust þeir allir í land, en skipið
er sagt mikið brotið. Það var vátrygt
og eins farmurinn.
Til útlanda fór fjöldi manna með
„íslandi“ 20. þ. m„ þar á meðal For-
berg símastjóri, P. Ólafsson konsúll,
Björn Gíslason á Ásgautsstöðum, I
Páll Jónsson lögfræðingur, frú Bríet
Bjarnhjeðinsdóttir, Guðm. T. Hall-
grímsson læknir, á leið til Þýskalands,
Þórður Sveinsson bókhaldari o. fl.
Guðm. Magnússon prófessor hefur
að undanförnu legið veikur á spítala,
en er nú í afturbata.
„Höfuðstaðurinn“ heitir nýtt dag-
blað, sem farið er að koma út hjer i
bænum.
Eftirmæli.
Frú Ingibjörg Guðmundsdóttir.
Hún andaðist að heimili sínu Stein-
nesi í Húnavatnssýslu aðfaranótt 1.
maí 1916.
Frú Ingibjörg sál. var fædd 5. marz
1867 að Brekku í Víðimýrarsókn í
Skagafjarðarsýslu. Foreldrar hennar
voru þau merkishjónin Guðmundur
hreppstjóri Sölvason og Margrjet
Björnsdóttir. I bernsku misti hún
móður sína, og var þá tekin til fósturs
af þeim hjónum Ólafi Sigurðssyni
hreppstjóra og frændkonu sinni Sig-
urlaugu Gunnarsdóttur í Ási í Hegra-
nesi. Á því rausnar- og fyrirmyndar-
heimili naut hún hins besta uppeldis.
Auk mentunar, sem hún fjekk í
heimahúsum, var hún þrjá vetur við
nám, og þar sem gáfur hennar voru
góðar, var mentunin mjög góð, eftir
því sem þá gerðist.
Haustið 1888 gekk hún að eiga sr.
Bjarna Pálsson, nú prófa^: í Stein-
nesi.Varð þeim hjónum 11 barna auð-
ið, sem öll eru á lífi. Þau eru: Guð-
rún kenslukona, Páll cand. jur., Ó-
lafur við búnaðarnám erlendis, Jón
stud. med., Ingibjörg, nú fyrir búinu
hjá föður sínum; yngri eru: Guö-
mundur Hálfdán, Gísli, Gunnar,
Björn og Steinunn.
Börnin bera þess ljós merki, að þau
eru meiöar af ágætum stofni og alin
upp i skjóli hinna ástríkustu og bestu
foreldra. Öll eru þau óvanalega vel
gefin og mannvænleg, og minnist jeg
ekki aö hafa þekt jafn ánægjulegan
og fallegan barnahóp sem Steinnes-
börnin eru.
Heimili þeirra hjóna hefur ávalt
verið fyrirmynd og átti frúin þar sinn
óskiftan hlut í. Höfðingsskapur og
gestrisni var þar óvenjulega mikil og
var það þeirra yndi, að sem flesta
bæri aö garöi, var þó heimilið stórt
og umfangsmikiö, og því starfsvið
húsmóðurinnar mikið, en stjórnsemin
og dugnaðurinn frábær.
Frú Ingibjörg var ein af þeim á-
gætu mannkosta-konum, sem ekki
verður í stuttu máli unt að lýsa, en þó
skulu aðaleinkennin tekin fram. Hún
var fríðleikskona, há vexti og tigu-
leg, svipurinn hreinn og góðlegur og
framkoma hennar hin göfugmannleg-
asta. Frú Ingibjörg var glaðlynd,