Lögrétta - 02.11.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
189

jÞessi mynd er frá Rússlandi. Hermannaflokkur bíöur þar á járnbraut-
arstöS og slær upp dansleik.
Myndin er frá byltingunni í Saloniki seint í sumar, er Grikkir þar mynd-
uöu uppreisnarstjórn meS þvi markmiöi aö hrekja Búlgara út úr Make-
dóníu. Einn af forgöngumönnunum, Ma-Zarakis óberst, sjest á myndinni
ríðandi um götur borgarinnar til þess aö fá sjálfboðaliðsmenn í her
Salonikist j órnarinnar.
úti fyrir. En Þjóöverjar segja Norö-
menn þegar hafa grætt nóg á vopna-
flutningi til Rússlands og muni þeir
fara sínu fram um þetta eftir sem
áður.
Kosniugfaruar.
Síöan Lögr. kom út seinast hafa
komiö kosningafrjettir úr 3 kjördæm-
um, og eru þar kosnir:
1 Norður-Þingeyjarsýslu Benedikt
Sveinsson með 234 atkv.
Stgr. Jónsson fjekk 107.
I Eyjafjarðarsýslu Stefán Stefáns-
son í Fagraskógi með 590 atkv. og
Einar Árnason á Eyrarlandi með 364
atkv.
Páll Bergsson fjekk 280, Jón Stef-
ánsson 245 og Kristján Benjamíns-
son 133.
1 Austur-Skaftafellssýslu Þorleifur
Jónsson á Hólum með 195 atkv.
Sjera Sigurður Sigurðsson fjekk
116.
Stefán í Fagraskógi er Heima-
stjórnarmaður og Einar á Eyrarlandi
hefur einnig áður fylt þann flokk, svo
að þar mun nánast mega telja hann
enn, en hann bauð sig fram utan
flokka.
Benedikt Sveinsson er i þversum-
flokki og Þorleifur Jónsson er þing-
bændaflokksmaður.
Nú er enn óvíst um kosningu 4
þingmanna: eins í Barðastr.sýslu,
annars í N.-ísafjarðarsýsluog tveggja
í N.-Múlasýslu.
Magnús landshöfðingi.
Magnús, öld mun aldrei
ófeimin þjer gleyma,
meðan ímuniðnir
íslendingar rísa.
Drótt man að djarfar snerrur
dáðfimur þú háðir.
Prúður varst þú á þjóðar
þingi landshöfðingi.
G e s t u r.
Kafbátar
við ísland.
Enskt skip skotið niður austan við
land. — Botnvörpuskipið „Rán“
stöðvað á leið til Englands.
Sú frjett kom hingað kvöldið 31.
f. m., að þýskur kafbátur hefði sökt
enskum línuveiðara skamt austur frá
Berunesi daginn áður. Enska skipið
hjet „Nelly“ og komu skipverjar til
lands á skipsbátnum, 15 manns, og
munu allir hafa komist lífs af, sem á
skipinu voru, eða ekki er annars get-
ið. Lentu þeir á Berunesi. Um kaf-
bátinn er sagt, að þeir viti ekkert
frekara, hvorki um stærð hans nje
einkennistölu, og höfðu þeir ekki orð-
ið hans varir eftir að hann sendi þeirn
skotið. En ensk herskip höfðu komið
inn til Vestmannaeyja 31. f. m, til
þess að fá fregnir af þessu.
í morgun kom sú fregn, að botn-
vörpuskipið „Rán“ hefði verið stöðv-
að af þýskum kafbáti á leið hjeðan
með fisk til Englands. Það var langt
suður í hafi. Höfðu kafbátsmenn
rannsakað farm skipsins og sögðust
skjóta það niður, ef það sneri ekki
aftur heim með farminn, og gerði
skipstjóri það þá, eins og sjálfsagt
var, og mun hafa komið heim hing-
að í nótt sem leið. Verður stjórnarráð-
inu gefin nákvæm skýrsla um þetta
frá skipstjóra.
Lítur út fyrir að kafbátar Þjóð-
verja sjeu nú víða um höfin hjer í
grendinni.
Þegnskylduvinnan.
Hún hefur fengið daufar undir-
tektir við atkvæðagreiðsluna 21. þ. m.
þar sem til hefur frjetst. Hjer í Rvík
voru 1229 atkv. móti henni, en að eins
272 með. 436 seðlar voru auðir og
nokkrir ógildir.
í Rangárvallasýslu voru 547 atkv.
móti og að eins 21 með. Nokkrir seðl-
ar voru auðir.
Á ísafirði voru 750 atkv. á móti,
en eitthvað nálægt 30 með. Margir
seðlar auðir.
Frjettir.
Landsverkfræðingurinn. Jón Þor-
láksson sagði í gær af sjer landsverk-
fræðingsstöðunni frá 1. febr. næst-
komandi að telja. Hefur hann þá haft
hana á hendi í 12 ár, tók við henni í
ársbyrjun 1905, og margt þarft verk
hefur hann unnið i þeirri stöðu.
Hermann Jónasson rithöf. er ný-
kominn til bæjarins, en hefur að
undanförnu verið vestur í Ólafsvík.
Reykjavíkurkosningin. ísaf. spyr
Lögr. í gær, hvort hún hafi ekki heyrt
margar raddir úr hópi Heimastjórn-
armanna um það, að þeir hefðu átt
að styðja Svein Björnsson til kosn-
inga og halda ekki fram frá sjer nema
einu þingmannsefni. — Jú. Lögrjetta
hefur heyrt þær, og það er einmitt til
mannanna, sem þær raddir áttu, sem
hún beinir ummælum sínum í síðasta
tbl., en ekki til Sjálfstæðismanna, eins
og ísafold heldur. Atkvæðatölurnar
tala skýrt fyrir því, að margir
Heimastjórnarmenn hafi að hálfu
leyti ónýtt atkvæði sín með því að
láta þau á hr. Svein Björnsson. En
þær sömu tölur gefa alls engar upp-
lýsingar um það, sem ísafold er að
halda fram, að þeir Jón Magnússon
og Sveinn Björnsson væru báðir
kosnir, ef þeir hefðu fylgst að við
kosningarnar.
Listasafn Einars Jónssonar. Horn-
steinninn að þeirri byggingu, sunnan
til í Skólavörðuholtinu, var lagður
á laugardaginn var.
Ameríkuferðirnar. „Goðafoss" kom
til New-York 29. f. m. eftir 15 daga
ferð hjeðan. — „Bisp“ kom frá New-
York um síðastl. helgi, hlaðinn stein-
olíu.
„Marz“-strandið. Björgunarskipið
„Geir“ hefur nú reynt að bjarga
„Marz“ af skerinu hjá Gerðum, en
það er talinn ógerningur vegna þess,
hve mikið skipið sje brotið. Kom
Geir í fyrra kvöld að sunnan með
þær frjettir. Marz var auðvitað vá-
trygður, en tjónið er samt sem áður
mikið fyrir eigendur vegna þess, hve
skip eru dýr nú, ef þau annars eru
fáanleg. Skipverjar verða einnig fyr-
ir töluverðu eignatjóni, auk atvinnu-
missisins.
Dáinn er á Landakotsspítala hjer
í bænum 31. f. m. Símon Bjarnason
bókhaldari, bróðir Sighvats banka-
stjóra, 51 árs gamall. Banameinið var
krabbamein i lifrinni og hafði Símon
hcitinn legið á spítalanum tæpan mán-
uo. Hann var vel gefinn maður, hafði
i'engist við verslunarstörf og skrif-
stofustörf frá ungum aldri, áður lengi
á Bíldudal en síðan hjer í bænum,
og var hann orðlagður dugnaðarmað-
ur við skrifstofustörf. Síðustu árin
I var hann aðstoðarmaður bæjargjald-
kera hjer í bænum.
Skip strandar. Vjelskipið „Steini
litli“, flutningaskip Þorsteins Jóns-
! sonar útgerðarmanns og kaupmanns,
' strandaöi á Hjeraðssandi eystra síð-
astliðna sunnudagsnótt. Allir menn
komust af. Skipið var hlaðið vörum.
Sjálft mun það hafa verið vátrygt í
Samábyrgðinni. Vísir.
Haraldur prófessor Níelsson flutti
síðastl. sunnudag fyrirlestur um dul-
arfull fyrirbrigði, er furðulegust
þykja. Var húsfyllir hjá honum að
vanda, en ágóðann gefur hann Land-
spítalasjóðnum.
Mentaskólinn. í honum eru nú nem-
endur 151, 81 í lærdómsdeild, þar af
2 stúlkur, og 70 í gagnfræðadeild,
þar af 15 stúlkur.
Tíðin hefur verið góð að undan-
förnu, stilt veður og hlýtt .
Árnessýslukosningin. Frjettir eru
að koma um fleiri og fleiri misfellur
þar eystra á kosningunum. Nú er sagt
að 7 menn hafi verið látnir kjósa í
Biskupstungum, sem alls ekki standi
á kjörskrá, og sje þe'ssa getið í kjör-
bókinni sjálfri. Einnig er talað um
misfellur á Skeiðunum af sama tægi
og í Selvoginum.
Björn Guðmundsson kaupmaður
(frá Þórshöfn) er nýkominn til bæj-
arins á seglskipi frá Kirkwall. Hann
var farþegi á vjelskipinu „Stellu“ frá
Akureyri á leið til Norðfjarðar, er
Bretar tóku það austur af Langa-
nesi. Stella fór eftir nokkurra daga
töf beina leið til Gautaborgar með
síldina, sem þangað átti að fara, og
oliuna, sem átti að fara til Norð-
fjarðar. 3 vikur var Björn á leiðinni
hingað frá Lerwick. Vísir.
Mannalát. 23. f. m. andaðist hjer í
bænum Sigurður Þórðarson útvegs-
bóndi, faðir Steinunnar konu Magn-
úsar Vigfússonar dyravarðar og Þóru
leikkonu, er átti Árni Eiríksson
kaupmaður. Sigurður var fæddur
hjer í bænum 8. okt. 1833 og ól hjer
allan sinn aldur. Hann var bróðir
Jóns í Hlíðarhúsum, föður Þórðar í
Ráðagerði, Guðmundar á Hólnum, er
lengi var bæjarfulltrúi, föður Helga
læknis á Siglufirði og Sigþrúðar
konu Björns bankastjóra Kristjáns-
sonar, Þorkels í Grjóta og Pjeturs í
Oddgeirsbæ, föður Gunnlaugs á Háa-
leyti. — Degi síðar (24. f. m.) andað-
ist annar gamall Rykvíkingur, Sig-
urður Friðriksson steinsmiður (fædd-
ur 12. nóv. 1838), faðir Kristínar
konu Árna kaupmanns Einarssonar.
Nýlega er dáinn hjer í bænum
Ragnheiður Sveinbjarnardóttir,Svein-
bjarnarsonar prests á Staðarhrauni,
móðir Sigurðar Grímssonar prentara
og þeirra systkina, 85 ára gömul.
Nýdáinn er á Vífilsstaðahæli Eyj-
ólfur Eyjólfsson járnsmiður frá Hen-
sel í Norður-Dakóta, 27 ára gamall,
sonur Gísla Eyjólfssonar áður x Snjó-
holti á Fljótsdalshjeraði.
Kosningin í Gullbr.- og Kjósar-
mannaefnin þannig, að B. B. fjekk
með B. Kr. 34 atkv., með E. Þ. 103,
Kr. D. 26 og Þ. Th. 22; B. Kr, fjekk
með E. Þ. 58, með Kr. D. 372 og
Þ. Th. 30; E. Þ. fjekk með Kr. D.
54 atkv. og með Þ. Th. 37; Kr. D.
fjekk með Þ. Th. 37 atkv.
Kosningarnar í V.-Skf.sýslu. Þar
voru 596 á kjörskrá, en 453 kusu. 4
atkvæði voru ógild og 3 vafasöm.
Kosningin í Rangárvallasýslu. Þar
kusu 616 af 1271, sem á kjörskrá
voru. 41 seðill var ógildur.
Norskt skip ferst norðan við land.
Morgunbl. segir þá fregn frá Gríms-
ey, að urn rniðjan september hafi
sjest skip á hvolfi skamt frá eynni,
á að giska 40 smálestir að stærð, grá-
málað og norsk flögg og nafnið
„Norge“ málað á hliðarnar. Skipsbát-
o. fl. hafði rekið í land í eynni. En
nafn skipsins sást ekki, hvorki á
bátnum nje flakinu. Er líklegast að
þetta sje norskt síldveiðaskip.
Haraldur Sigurðsson frá Kaldað-
arnesi hefur í Berlín hlotið svo nefnd
Mendelsohns-verðlaun fyrir piano-
leik.
Helgi Valtýsson kennari, sem hjeð-
an fór fyrir nokkrum árum til Nor-
egs og hefur unnið þar að ritstjórn
blaðsins „Gula Tidend“ í Bergen, er
nú fluttur til Valdres í Noregi og
verður þar kennari við lýðháskóla.
í „Gula Tidend“ (7. okt.) er grein um
Helga og er honum þakkað þar fyrir
starf hans við blaðið. „En fleiri sakna
hans,“ segir blaðið, „því þegar menn
komust að því að hann var ekki síðri
ræðumaður en blaðamaður, var hann
oft fenginn til að halda ræður í sam-
kvæmum.“ — Helgi er nú að þýða
ýmsa fallegustu sálmana íslensku á
nýnorsku, Vísir.
Lyftijvel er nú verið að setja upp
á bryggjunni út frá Arnarhóli, sem
notast á við fermingu og affermingu
skipa. Verður rafmagn notað til þess
að hreyfa vjelina.
Frá .útlöndum eru nýkomin Sv.
Sveinsson framkv.stj., H.Zoega kaup-
maður, Einar Benediktsson skáld,
frk. L. Ziemsen og fr. K, Norðmann,
Óðinn. I ágústbl. er mynd af Th.
Thorsteinsson kaupnpuini með grein
eftir Sighv. Bjarnason bankastjóra.
Nokkur kvæði eftir Jakob Jóh. Smára
og Tvö kvæði eftir indverska skáldið
Tagore, þýdd af Þork. Erlendssyni.
Myndir af Tómasi sál. í Auðsholti og
konu hans með grein eftir Magnús
Helgason skólastjóra. Mynd af Jó-
kim Pálssyni heitnum, útvegsbónda
í Hnífsdal með grein eftir sjera Þorv.
Jónsson. Kvæði eftir Hallgr. Jóns-
son og Alþýðuvísur frá Birni í Graf-
arholti.
í septemberbl. er mynd af Forberg
simastjóra og grein eftir hann um
símalagninguna hjer fyrir 10 árum.
Myndir af Þorsteini Guðxnundssyni
málara, Guðmundi föður hans, Lýði
Guðmundssyni í Hlíð í Árnessýslu
og Aldisi konu hans, en með þessum
myndum er grein eftir Einar Jónsson
myndhöggvara. Tækifæri skal notað
til þess að leiðrjetta prentvillu i enda
þeirrar greinar, en þar stendur:
„vanda“ fyrir dauða. Þrjú kvæði eft-
ir Guðmund Guðmundson skáld.
Myndir af hjónunum Jóni Benedikts-
syni og Aðalbjörgu Pálsdóttur, áður
á Stóruvöllum i Bárðardal, með grein
eftir Hermann Jónasson rithöf.
Tvö lög fylgja blöðunum, annað
eftir Friðrik Bjarnaon við kvæði
Guðm. Guðmundssonar. „Syngjum
glaðir göngusöng", en hitt eftir Árna
Thorsteinsson við „Vísur á sjó“, eft-
ir H. Hafstein.
Kafbátarnir í íshafinu.
Norðmenn urðu eigi lítið skelkaðir,
ei það frjettist að þýskir kafbátar
væru farnir að sökkva skipum norð-
ur í íshafi. Flest skipa þeirra, sem
Bretar hafa í flutningum til Arkan-
gelsk og Murmannsbrautarinnar, eru
norsk, og hefur hingað til verið lítil
hætta á ferðum á þeirri leið. Nú hef-
ur vátryggingargjaldið verið hækkað
um helming fyrir skip, sem þessa leið
fara.
Kafbátarnir, sem Þjóðverjar eiga
i íshafinu, eru mun stærri en venju-
legir kafbátar þeirra. Flytja þeir með
sjer næga olíu og nægan mat til 6
vikna útiveru, og eru búnir betur en
venja hefur verið áður.
Fyrstu skipin, sem þeir söktu þarna
norður frá, voru norsk. Voru þau á
siglinku skamt frá landi — svo nærri
að fólk frá Gamvik horfði á það úr
landi.
„Tidens Tegn“ hermir frá því hinn
8. október að fjöldi bretskra beiti-
skipa og vopnaðra botnvörpunga hafi
verið sendir norður í íshaf til þess að
reyna að koma í veg fyrir það, að
þýskir kafbátar geri þar framvegis
slíkan usla, sem þeir hafa gert til
þessa. Rússum er það lífsnauðsyn að
rofinn sje herhringur þýsku kafbát-
anna, og hagsmunir Breta eru og í
veði meðan þýsku kafbátarnir fá að
leika þar lausum hala. Mrg.bl.
Gömul og ný
mannfjelagsmein.
Eftir Sigurð Þórólfsson.
Frh.
3. Risaauðlegðin. Auðurinn
í fornöld var bara barnaglingur hjá
risaauði pýja tímans. — Það sem
miðaldiiuar arfleiddu nýju öldina í
gulli og silfri var um 610 miljónir
kr., að því er fróðir menn telja. Frá
1492—1600 fjórfaldaðist gull- og
silfurforði þjóðanna. Um 1800 var
góðmálmaforði heimsins 16 þúsund
milj. kr., og 1907 rúmlega hálfu
meiri. Mestallir brjefpeningar og
verðbrjef heimsins byggjast á þessum
málmforða. — En gullið vex árlega.
Árið 1913 var gull og silfur úr jörðu
grafið svo mikið, að nóg væri það
i klyfjar á 6840 íslenska hesta. Fari
þessu lengi fram, verður gullið svo al-
geng vara, að nota verður eitthvað
annað en það fyrir gjaldmiðil. — En
máske líka að þessi mikla styrjöld
knýi þjóðirnar til þess. Það mundi
greiða fyrir viðskiftum og þagga nið-
ur ýmsar fjármála-villukenningar,
sem gulltrúin hefur skapað.
Á 17. og 18. öld óx einstakra manna
auður meira en áður hafði átt sjer
stað, einkum á Frakklandi. Voltair
segir að Maxarin, franskur ráðherra
(1644—61), hafi átt 140 milj. kr. auð,
og eignast mikið af þvi á stuttum
tíma. Rússneskur fursti, Potemkin að
nafni, græddi 290 milj. kr. á 16 ár-
um. Hann var líka orðlagður fyrir
óheiðarlega fjársöfnun og skraut-
girni. í lok 18. aldar, eða þar um,
voru í álfunni 10 hertogar og greifar,
sem höfðu í árstekjur 1—4 milj. kr.
og jafnmargir voru með 6—9 hundr-
uð þúsund kr. tekjur á ári.
Á 18. öld var ógnarauður í hönd-
um aðals- og klerkastjettarinnar á
Frakklandi. Biskupar og ábótar
höfðu alt að 300 þús. kr. árstekjur.
Þessar stjettir áttu ^ af öllum jarð-
eignum þjóðarinnar, en sjálfseigna-
bændur áttu í öllum öðrum lönd-
um var lítið um sjálfstæða bændur,
nema i Sviss, Þjettmæri og á íslandi.
Franskir bændur, sem bjuggu á jörð-