Lögrétta - 13.12.1916, Síða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
Afgrciðslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKS4BON.
Banhastræti II.
Talsimi 359.
Nr. 58.
Reykjavík, 13. desember 1916,
XI. árg.
Myndin sýnir þá, sem tóku þátt í hinum alþjóölega jafnaðarmanna-
fundi í Haag síöastliöiö sumar. Meöal þeirra voru fulltrúar frá Noröur-
löndum: Th. Stauning frá Danmörk, sitjandi í ööru sæti á vinstri hönd,
Hjalmar Branting frá Svíþjóð, sitjandi yst til hægri handar. 1 þriðja
sæti frá vinstri hönd situr forseti fundarins, Hollendingurinn P. J. Tro-
elstra, en í fjóröa sæti frá vinstri hönd er Belginn Camille Huymann.
V. B. K.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur.
Ljereft, bl. og óbl. — Tvisttau. — Lakaljereft. — Rekkjuv*ðir,
Kjólatau. — Cheviot. — Alklæði. — Cachemire.
Flauel, Silki, Ull og Bómull.
Gardínutau. — Fatatau. — Prjónavörur allskonar.
Regnkápur. — Gólfteppi.
Pappír og ritföng.
Sólaleður og’ skósmídavörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bökaverslun Siglúsar [ymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Y firrjettarmálafærslumaður.
LÆKJARGATA a.
Venjulega heima kl. 4—7 síBd.
t ■"
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur aö sjer alla vinnu, sem aö bók-
bandi lýtur og reynir aö fullnægja
kröfum viðskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lestrarfjelög og aörir ættu því aö
koma þangaö. — Útvegar allar bækur
er fáanlegar eru.
Þingholtsstræti 6 (Gutenberg).
Brynj. Magnússon.
Landpóstaferðir.
Þaö er jafnan meö nokkurri for-
vitni, aö menn kynna sjer nýútkomn-
ar skipaáætlanir fyrir komandi ár.
Breytingar ár frá ári eru alltíðar á
þeim áætlunum. ööru máli er aö
gegna meö feröaáætlanir landpóst-
anna, þótt þær einnig komi út ár-
lega. Frá því 1891, þegar landpósta-
ftröunum var skift um Staö í Hrúta-
firöi og sunnan- og norðanpóstur
látnir mætast þar, í stað þess að sami
póstur fór áður alla leið milli Reykja-
víkur og Akure'yrar, má heita aö
ferðaáætlun landpóstanna hafi staö-
ið í stað óhögguö og verið nær ó-
breytt uppprentun frá ári til árs;
póstferðafjöldinn hinn sami, 15 ferð-
ir á ári, og þær einu breytingar á
oröið, aö brjefhirðing eöa póstaf-
greiðsla er flutt frá einum bæ til
annars á póstleiöinni eða aö einhverj-
um aukapósti er við bætt. Annars alt
meö kyrrum kjörum á sviði land-
póstferöanna þennan aldarfjóröung.
Margt hefur þó breytst í landinu á
þeim tíma, viðskifti stórvaxiö og
margvíslegar framfarir óneitanlega
oröiö. En þeirra hefur furðulítið gætt
í landpóstgöngum, þótt fúslega skuli
játaö, aö aukapóstum hefur aö mikl-
um mun verið fjölgað á þessu tíma-
bili, og allmargar nýjar póstafgreiðsl-
ur og brjefhirðingar stofnsettar.
Aö vísu hafa skipaferðir vaxiö
afarmikið á þessu tímabili og bætt
mjög upp hinar strjálu landpóstferö-
ir. En mörgum stórum flákum á land-
inu hefur verið það lítil bót, og þar
við bætist, aö skipaferðir eru oft
mjög óábyggilegar. Landpóstar halda
vel áætlun sinni og skeikar þar um aö
eins örlítið stöku sinnum á vetrum.
Skipagöngur geta aftur á móti taf-
ist dögum saman af stormum og öör-
um ástæöum þótt um hásumar sje,
auk heldur á vetrum. Hafís glundrar
einnig oftsinnis öllum skipaferðum
mjög tilfinnanlega. Þaö er því stór-
mikill munur á ábyggileik áætlana
landpóstanna og skipanna. Auk þess
njóta þau hjeruð, er langt liggja frá
viökomustööum skipa, lítils góös af
póstflutningi skipanna, því aö land-
póstaferöir vantar þá oft til aö flytja
póst frá viðkomustöðum skipanna
upp til sveitanna. Alt þetta leiðir til
þess. að landið á miklu meir en hing-
aö til hefur verið gert, aö byggja
póstsamband á landpóstaferöunum,
og auka þær að mun. 1 ár hefur líka
mjög dregiö úr siglingum meðfram
ströndum landsins sakir styrjaldar-
irnar og síhækkandi skipaleigu, svo
að hinar strjálu póstferöir veröa að
mun tilfinnanlegri en að undanförnu,
og sýnist verða muni framhald á
þessu jafnvel eftir styrjöldina. Þaö
veröur því að teljast lirýn nauösyn
þess, að póstsamband innanlands sje
bætt, og þaö á þann hátt, að land-
póstferðum sje fjölgað aö rtiun. Áætl-
anaferöir landpóstanna virðast alls
eigi mega færri vera en 24 á ári, frá
Reykjavík um 1. og 16. í hverjum
mánuði. Aukningin yrði þá 9 ferðir
á ári umfram það, sem nú er, og
minna er alls ekki viðunandi. Hafi
landiö getaö horiö kostnaö við 15
landpóstferöir árlega fyrir fjóröungi
aldar, ætti því ekki meö stórauknum
póstflutningi þennan aldarfjórðung
að vera ofviöa að kosta 24 ferðir á
ári nú. Póstmálin viröast líka borga
sig vel fyrir landsjóö. Samkvæmt
landsreikningunum 1912 og 1913,
hinum síöustu sem prentaðir hafa
verið, hafa pósttekjur numiö umfram
gjöld til póstmálanna:
Áriö 1912.........um 48000 kr.
Áriö 1913.........um 25000 kr.
Auknar póstferðir mundu líka aö
sjálfsögðu gefa auknar pósttekjur aö
mun. Og þótt einhver tekjuhalli yrði
á póstmálunum, væri ekki í það horf-
andi. Þaö er varið mörgu fje úr land-
sjóöi til ónauösynlegri málefna en
þessa.
Því er oft hreyft sem óheppilegs
tákns tímanna hjer á landi, hve mjög
fólkið á síöustu áratugum hefur
fiykst úr sveitunum til hæjanna og
sjávarplássanna. Tilbreytni og meira
fjölmenni viö sjávarsíöuna dregur,
lífiö í sveitunum þykir of dauflegt
og tilbreytíngarlítið. Fjölgun og
aukning landpóstferöa er nú óneitan-
ltga dálítið spor i áttina til aö glæöa
lifiö í sveitunum og auka tillireytn-
ina. Hver sá, er dvalið hefur að
vetri til í sveit, hefur ekki getað hjá
því komist aö veröa var viö dálitla
vakning úr skammdegisdrunganum
þegar póstanna er von með blöö og
hrjef; þetta merkist einnig greini-
lega í kauptúnunum út um land við
pósta- og skipakomur. Sá, sem ferö-
ast meö pósti langa leið yfir landið
aö vetrarlagi, verður þessa einnig
glögt var. Frjetta- og fróðleiksfýsn-
in vex og hugurinn vaknar til hvarfls
yfir stærri sjóndeildarhring.
Viöhúiö er aö einhverjir komi nú
með þá mótháru, að á þessari aukn-
ing landpóstferða sje lítil þörf vegna
hins sívaxandi símasamhands út um
landið. Játað skal það, að síminn
hefur hinn síðasta áratug afarmikiö
hætt upp hinar óhæfilega strjálu
póstferöir og gert landinu ómetan-
legt gagn meö því að mynda svip-
slundarsamband land'shornanna á
milli og við umheiminn, enda óðfluga
þaniö málmæðar sínar út um bygðir
landsins þennan síðasta áratug. En
fyrst og fremst vantar enn talsvert
á að símasamband landsins sje kom-
iö í fullkomið horf. Póstæöanetiö á
póstkorti landsins er enn og verður
altaf eftir eðli sinu víðtækara en álm-
ur símans. Þar að auki getur síma-
samband aldrei i neinu landi gert
póstsamband óþarft, er jafnvel svo
að aukiö símasamband krefst aukins
póstsambands. Síminn er mjög dýr
. að nota og hálfgerð neyð stundum
aö þurfa að nota hann til upphóta á
ljelegt póstsamband og getur enda
oft ekki fulluægt hlutverki póstsam-
bands. Þótt t. d. símapóstávísanir sjeu
sendar út um land, geta pósthúsin oft
ekki borgað þær út, einkum ef um
verulegar upphæöir er aö ræöa, og
verða símapóstávísanir því stundum
að litlu liði. Blöðin gátu þess í fyrra
sumar, aö kostaðar voru sjerstakar
sendiferðir milli Akureyrar og
Reykjavíkur, af því að um póstferö-
ir var þá ekki að ræða, og var þó
siminn þá í góðu lagi. Þaö eru víst
fá lönd í Evrópu, þar sem sími heíur
enn sem komið er jafnmikla yfirhönd
yfir pósti sem hjer á landi, enda
mynda járnbráutirnar þar svo skjót-
ar póstsamgöngur. En þar sem járn-
brautirnar ná ekki til eru daglegar
lanclpóstaferðir. 1 Danmörku t. d. —
og hið sama mun vera um alt megin-
land Evrópu — er ekki til svo af-
skekt býli, að ekki sje póstur, ef um
er að ræða, borinn heim á heimilið
einu sinni á dag; haldi heimilið blað,
flytur pósturinn annaðhvort gang-
andi, hjólandi eða oft með íslenskan
hest fyrir smávagni, blaðið og annan
póst til heimilisins dagsdaglega all-
an ársins hring! Slíks verður vitan-
lega lengi að bíða hjer á landi. En
ekki sýnist til of mikils mælst, þótt
liver bygð landsins hefði að minsta
kosti 24 póstgöngur á ári, þegar
bygðamenn hafa aftur fyrirhöfnina
að sækja póstinn hver til sinnar brjef-
hirðingar, oft all-langar leiðir.
Sumir munu spyrja, hvað komi til
að jeg skuli gerast íhlutunarsamur
um póstgöngur. Svarið liggur beint
við: Með hinni sívaxandi skriffinsku
í landinu — sem er eins og kunnugt
er mjög í uppstiganda, miðar drjúg-
um við hvert þing, og kemur ekki
síst niður á sýslumönnum, sem laga-
moldviðri alþinganna leggur nýjar
skyldur á herðar með hverju þingi —
fara brjefaskriftir sýslumanna hrað-
vaxandi með ári hverju og jafnframt
nauðsyn þess, að málunum skili sem
hest áleiðis, því jafnvel hingað norð-
ur í höfin er nútíminn kominn með
sínar flýtiskröfur. Hvað viðleitnina
snertir til að hraða málunum, rekur
maður sig fljótlega á þann þröskuld,
sem heitir p ó s t u r. Málin eru
kanske vel og lukkulega komin á
pósthúsið umslagaklædd og reiðuhú-
in til póstferðalags. En þar fá þau
góða hvíld undir ferðalagið, því ef
til vill híða þau þar alt að mánuði,
þar til er þau leggja upp í póstferð-
ina. Svo kanske lengi á ákvörðunar-
brjefhirðingarstað, áður en þau ber-
ast móttakanda, og þótt hann vilji
svara fljótt og komi svarbrjefi til
h*'fefhirðingar, þá getur staðið þannig
á'fósti, að brjefið þurfi að liggja þar
nokkrar vikur. í engu er póstsam-
bandi landsins meira áfátt en í innan-
hjeraðapóstgöngum; það gæti oft
veri^. fljótlegra að koma brjefi suður
til Miðjarðarhafsstranda en á sýslu-
enda!
Hve mikið fjölgun landpóstferða úr
15 upp í 24 ferðir á ári mundi kosta
má sennilega nokkuð marka af Lands-
reikningnum 1913; þar sjest, bls. 46,
að á árinu hefur verið borgað til póst-
flutninga á landi um 59500 kr. Sje
gengið út frá 60 þús. kr. kostnaði ár-
lega fyrir 15 ferðir, ættu 24 ferðir að
kosta 96 þús. krónur. Hækkunin
næmi eftir því um 36 þús. kr. árlega.
Nú námu, eins og að ofan um getur,
pósttekjurnar 1913 um 25 þús. kr.
umfram útgjöld til póstmála. Tekju-
hallinn yrði þá um 11 þús. kr. En hjer
við er að athuga, að auknar póstferð-
ir gæfu að sájlfsögðu auknar póst-
tekjur, svo að miklar líkur virðast til
þess, miðað við árið 1913, að póstmál-
in myndu bera sig þrátt fyrir þessa
fjölgun póstferða. Og þótt einhver
tekjuhalli yrði á póstmálunum, væri
alls ekki í það horfandi; landið mundi
beinlínis og óbeinlínis græða við
fjölgun ferðanna mildu meir en þeim
halla næmi. Það eru t. d. engar smá-
ræðis peningaupphæðir, sem póstar
flytja í hverri ferð; eftir því sem
ferðunum fjölgaði og póstsambandið
yrði greiðara, lægju þessar upphæðir
skemur arðlausar á pósthúsunum og í
póstpokunum.
Vitanlega þyrfti hjer að koma til
þingsins kasta, þar sem um er að
ræða aukin útgjöld fyrir landsjóðinn.
En ef almennar óskir kæmu fram um
þessa fjölgun á póstferðunum, hlyti
þingið að taka til greina jafn sann-
gjarna kröfu og samsvarandi nútím-
ans þörfum. Póstmönnum yrði fjölg-
un ferðanna óefað kærkomin, póst-
annirnar dreifðust á fleiri ferðir og
póstflutningur hrúgaðist eigi, jafnt og
nú fyrir á pósthúsunum milli ferð-
anna.
Stykkishólmi 29. nóvbr. 1916.
P á 11 V. B j a r n a s 0 n.
Guðni Einarsson
frá Ospaksstöðum.
(Minningarvísur.)
Gegnum hversdagssúld og suddann,
sem mjer þótti að,
fanst mjer glaður geisli skína,
ef Guðni reið í hlað.
Hann var ætíð hreinn á svipinn,
hýr í máli og lund;
ætíð einhver hefð með honum
hölda sótti fund.
Man jeg oft í instu seljum
urðu’ um sláttinn jól,
svona skein af skýrum gesti
skemti- og fræða-sól.
Á þjer hjekk með blíðu bænum
bókaþráin heit,
þó að besti þerrisdagur
þeysti’ um víða sveit.
Aldrei mun þó æfi þinni
að þeim fýsnum smán.
Vel þjer Ijetti borð á brattann
barna- og konulán.
Fús þú vildir allri æsku
eitthvað fylgja’ á leið u j
fram á lendur ljóss og fræða,
langt varð oft það skeið.
Vel þjer fellur vistin nýja,
veit jeg hver þig tók. —
Ljósvaldur á Ljómahæðum
ljær þjer „góða bók“.
J a k. T h o r.
Bókafregn.
Islandica. An annual relating to Ice-
land and the Fiske Icelandic col-
lection in Cornell University Lib-
rary. Vol. 9. Icelandic books of the
16. century by Halldór Her-
mannsson. Ithaca, N. Y. 1916.
Þetta nýja bindi af Islandica er eins
vel úr garði gert og fyrirrennarar
þess og mun öllum íslenskum bóka-
vinum kærkomið. Það er lýsing á ís-
lenskum prentuðum bókum fram
undir árið 1600, og í athugasemdun-
um gefur höf. útdrætti úr formálum
og margan annan fróðleik um bæk-
urnar og höfunda þeirra og þýðendur.
Fyrir öllu ritinu hefurhannritaðeink-
ar fróðlegan formála, og færir hann
þar miklar sönnur á þá skoðun sína,
að á árunum 1578—1593 hafi að eins
verið ein prentsmiðja, sem að nokkru
leyti hafi verið eign Jóns Jónssonar
(Matthíassonar), en Hólastóls að
mestu leyti, en svo hafi Guðbr. biskup
fikl. keypt hluta Jóns 1593 og þá flutt
hana að Hólum, en áður hafði hún
um nokkur ár verið á Núpufelli, sem
konungur hafði látið Jón fá til ábúð->
ar fyrir milligöngu Guðbrands bisk-
ups, í launa skyni. Hafa menn áður
haldið að Hólaprentsmiðjan og Núpu-
fellsprentsmiðjan hafi starfað báðar
á einum og sama tíma, en Halldór
færir rök fyrir þvi aö svo hafi ekki
verið, heldur hefur pentsmiðjunni að
eins verið komið fyrir 4 ábúðarjörð
Jóns um nokkur ár. Er hjer ekki stað->
ur til að fara út í einstök atriði rök-
semdaleiðslunnar, nema hvað höf.
bendir á að prentið er alveg sams-
konar, þá mætti þar til svara, að
báðar hafa prentsmiðjurnar getað
fengið samskonar letur frá sama stað