Lögrétta - 20.12.1916, Qupperneq 1

Nr. 59.
Reykjavík, 20. desember 1916.
X.1. árg.
Þórhallur Bjarnarson biskup.
2. des. 1855
Hvert skarSiS er nú höggviö eftir
annað í fylking okkar þjóökunnustu
manna. Og þeir falla í valinn áður en
ellin færist yfir þá. Nú síöast æösti
maður andlegu stjettarinnar, Þórhall-
ur Bjarnarson biskup, að eins 61 árs
aS aldri, heilsuhraustur maSur og
sterkbygöur, sem lítil eSa engin elli-
mörk sá á. Hann andaðist á heimili
sínu hjer í bænum föstudagskvöldiö
15. þ. m., milli kl. 7 og 8. HafSi legiö
rúmfastur um tíma aS undanfömu af
innvortis meini, stundum þungt háld-
inn, en var þó talinn fremur í aftur-
bata síSustu dagana, sem hann lifSi.
Þórhallur biskup Bjarnarson var
var fæddur í Laufási viS EyjafjörS
2. des. 1855, sonur Bjarnar prófasts
Halldórssonar, sem þar var lengi
prestur, og konu hans SigriSar Ein-
arsdóttur. Var sjera Björn í Laufási,
svo sem kunnugt er, mesti merkis-
maSur á sinni tíð. Hann andaSist 1882
og Sigríður kona hans 1889.
Þórhallur biskup varð stúdent 1877,
las síðan guðfræSi viS háskólann i
Kaupmannahöfn og lauk prófi i henni
með 1. einkunn 23. jan. 1883. Næsta
vor kom hann heim til Reykjavíkur,
og var veturinn eftir stundakennari
viS latínuskólann. Þá um veturinn
losnaSi Reykholt í BorgarfirSi; sótti
liann um þaS og fjekk veitingu fyrir
því 18. mars. Vígöist hann svo þang-
að af Pjetri biskupi 18. maí 1884.
Jafnframt var hann settur prófastur
í Borgarfjarðarprófastsdæmi. En ekki
var hann prestur í Reykholti nema
eitt ár; hafði brauðaskifti við sjera
Guömund Helgason, sern þá var
prestur á Akureyri, voriS 1885. Ak-
ureyrar-prestakalli þjónaði Þórhallur
biskup aS eins stutta stund, 2—3 mán-
uöi, því sumarið 1885 losnaði kenn-
arastaða viS prestaskólann, er Sig-
urður lektor MelsteS ljet af embætti.
Varö sjera Helgi Hálfdánarson þá
lektor, en Þórhallur biskup var sett-
ur i kennaraembætti sjera Ilelga 28.
ág. um sumariS. Fluttist hann þá
liingaS til bæjarins og dvaldi hjer
jafnan upp frá því.
Kennaraembættið við prestaskól-
ann var veitt honum 24. fpbr. 1886,
og hafði hann það á hendi til 30. ápríl
1894, en þá varö hann lektor, eftir
sjera Helga Hálfdánarson. Lektors-
embættinu gegndi hann síöan þangaS
til hann tók við biskupsembættinu,
en það var 1. okt. 1908, og var hann
vígður til þess af fyrirrennara sín-
15. des. 1916.
um, Hallgrími biskupi Sveinssyni, 4.
okt. það ár. Þetta var nýlunda, aS
biskup væri vígSur hjer heima, því
sú venja haföi komist á, að biskup-
ar okkar sæktu vígslu til Sjálands-
biskups, og lýtur þó íslenska kirkjan
að engu þeim biskupi. En með þessu
var tekinn upp nýr siður, er haldast
mun íramvegis. Þó er sagt, að tveir
biskupar hafi áður veriS vígðir hjer
á landi: Jón Vigfússon vísi-biskup til
Hóla, af Brynjólfi biskupi Sveins-
syni 1674, og Geir Vídalin af Sig-
urSi Stefánssyni Hólabiskupi 1797.
Fyrstu árin, sem Þórhallur biskup
hafSi á hendi kenslu viö prestaskól-
ann, var hann aðstoSarskrifari hjá
Pjetri biskupi Pjeturssyni, og er
biskupaskiftin uröu voriö 1889 og
Hallgrímur Sveinsson, sem áöur hafði
veriS dómkirkjuprestur, tók viö af
Pjetri biskupi, var Þórhallur biskup
settur til aS þjóna Reykjavikurpresta-
kalli, og gerði hann það árlangt, eSa
þangaö til núverandi dómkirkjuprest-
ur, sjera Jóhann Þorkelsson, tók við.
Prcstsstörfin ljetu Þórhalli biskupi að
allra dómi vel; einkum þóttu tæki-
færisræöur hans oft afbragösgóö-
ar. Má sem dæmi þess minna á
ræðu þá, sem hann flutti viS hús-
kveSju Páls skálds Ólafssonar, og er
hún prentuð sjerstaklega. Annars er
höfuðstarf hans í kirkjunnar þjón
ustu, áður en hann varö biskup, 23
ára kensla hans við prestaskólann.
Sá, sem þetta ritar, kann ekki um
þaö starf að dæma, en það hyggur
hann, aS Þórhallur biskup hafi ver-
iö góður kennari, og jafnan mun hann
hafa verið vinsæll af lærisveinum
sínum.
ÁriS 1891 byrjaði hann á útgáfu
Kirkjublaðsins, og gaf það út næstu
7 árin, en þá fjell það niður um nokk-
ur ár. Nýtt Kirkjublað byrjaöi að
koma út 1905, og hjelt hann því úti
til dauðadags. Blaðið bar þegar vott
um frjálslyndi og víösýni útgefand-
ans, og varö málgagn umburöarlynd-
is í trúarefnum, gagnstætt ööru
kirkjumálatimariti, sem haldið var
úti af ísl. kirkjufjelaginu vestan hafs,
Sameiningunni. Einhvern tíma á þeim
árum vakti það ekki litla athygli, er
kirkjublaðið sagði, að ef Kristur
kæmi til Reykjavíkur nú á dögum,
m'undi hann ekki leggja leiS sína til
prestaskólans eða kirkjunnar, heldur
starfa með Hjálpræðishernum. Það er
mörg góð og þarfleg hugvekja í
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saurnuð ffest.
Þar eru fataefnin best.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bókauerslun Sigftisar [ymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA a.
Venjulega heima kl. 4—7 síðd.
Kirkjublaðinu, og margt þar vel
sagt af ritstjórans hálfu, ekki að eins
um trúar- og kirkjumálefni, heldur
og ýms almenn umræðuefni, því rit-
stjórinn hafði lengst um, auk kenni-
mannsstarfanna, mikil afskifti af
opinberum þjóSmálum, og kemur það
fram í blaSinu.
Hann var þingmaður BorgfirSinga
1894—99 og aftur 1902—1909. For-
seti neðri deildar var hann 1897—99.
Starf hans á alþingi laut mest að
landbúnaðarmálum og var hann 1904
skipaöur formaður í milliþinganefnd,
sem um þau fjallaöi. Mun hann alt af
hafa ráöið miklu um landbúnaöarlög-
gjöfina meöan hann sat á þingi og
landbúnaðinn studdi hann jafnan með
ráði og dáS. Þegar Búnaðarfjelag Is-
lr.nds var stofnað, upp úr Búnaðar-
fjelagi Suöuramtsins, varö hann
formaður þess, gegndi því starfi 8
fyrstu árin og ljet sjer mjög ant um
allan hag fjelagsins.
Mikiö og fallegt starf líggur eftir
liann i landbúnaði hjer i bænum, þar
sem er ræktun stórs landsvæöis kring
um bústað hans, Laufás. Tók hann
þar land til ræktunar rjett fyrir alda-
mótin og flutti þangaö bústaö sinn.
Hefur síSan rekiS þar búskap í all-
stórum stíl, eftir því sem hjer er um
aS gera, og má hann heita forgangs-
maöur í landræktarstarfsemi Reyk-
víkinga á síðari árum.
Á fyrri árum gegndi hann ýmsum
störfum fyrir bæjarfjelag Reykja-
víkur. Hann var í bæjarstjórninni
samfleytt í 18 ár, frá 1888 til 1906,
og þar i mörgum nefndum, svo sem
í skólanefnd öll árin, og ljet hann
sjer jafnan mjög hugarhaldið um
vöxt og þrif barnaskólans. Hann
haföi og lengi nokkrar kenslustund-
ir við þann skóla.
Enn er það ótaliö, aS Þórhallur
biskup starfaöi lengi að endurskoS-
un biblíunnar, var í báöum nefndun-
um, sem unnu að endurþýðingu testa-
mentanna, en formaður þeirra var
Hallgrímur biskup Sveinsson.
Eins og sjá má á þessu, sem hjer
hefur verið sagt, þótt stuttlega sje
yfir sögu fariö, hefur Þórhallur bisk-
up Bjarnarson starfað margt og mik-
iö um æfina. En starf hans liggur á
mörgum sviðum og hann hefur mjög
skift tíma sínum og vinnukröftum.
Hann var gáfumaður mikill, víðsýnn
og hleypidómalaus. Ritstörf hans eru
í molum: stuttar blaðagreinar um ým-
isleg efni, í Kirkjublaðinu og víðar.
En stærri ritverk liggja engin eftir
hann. Hefur hann aldrei gefið sjer
tima til þess að leggja út í slík verk
fyrir ýmsum önnum, sem aS kölluðu
t svipinn, og er þetta skaöi, því rit-
höfundarhæfileika hafði hann svo
mikla, að hann hefði átt að setja sjer
stærri minnisvaröa í bókmentum
landsins en hann hefur gert. íslensku-
maöur var hann góöur, ritaði ein-
kennilegt mál, og oft er mjög vel að
orði komist í blaðagreinum hans,
einkum hinum stuttu athugasemdum,
sem hann oft kastaöi fram í Kirkju-
blaðinu um ýmisleg málefni.
V. JB. I£.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
Ljereft, bl. og óbl. — Tvisttau. — Lakaljereft. — Rekkjuvoðir.
Kjólatau. — Cheviot. — Alklæði. — Cachemire.
Flauel, Silki, Ull og Bómull.
Gardínutau. — Fatatau. — Prjónavörur allskonar.
Regnkápur. — Gólfteppi.
Fappír og ritföng.
Sólaleður og skósmídavörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
í stjórnmálum var hann frjálslynd-
ur, umbótamaður og framfaramaöur
á öllum sviöum. En flokkaerjum var
hann mjög frábitinn, þótt hann kæm-
ist ekki hjá aö lenda inni í þeim um
hríð, og vildi hann kæfa þær niSur
með því aS skifta sól og vindi jafnt
á báSa bóga og hætti viS að vilja
gefa mótstöSumönnum í skoSunum of
mikiS eftir til friöar og samkomulags.
Hann vildi ekki ganga móti straumn-
úm, heldur var hugsun hans hitt, að
leiða hann meS lagi í rjetta átt. Þeg-
ar stjórnarskiftin uröu 1904 og
stjórnin fluttist inn í landiö, stóð hann
mjög framarlega í flokki Heima-
stjórnarmanna og haföi þar mikil á-
hrif. Hann var einn þeirra þing-
manna, sem stofnuðu ,,Lögrjettu“,
eftir þing 1905, og var hann formaö-
ur útgáfufjelagsins og í ritnefnd
blaSsins fyrstu árin. Skrifaöi hann þá
mikið í þaS, bæSi greinar um ýms
landsmál og frjettagreinar. En þegar
hann tók við biskupsembættinu, hætti
hann afskiftum af stjórnmálum og
leitaði ekki eftir þingsetu úr því.
Eftir að hann varð biskup, kom
upp flokkadeila á kirkjumálasviöinu,
og er hún oröin allhörö nú á síöustu
árunum. Biskup átti erfitt aSstöðu í
þeirri deilu, vildi hvorugu megin
skipa sjer í henni, en reyndi að lægja
öldurnar báöu megin, og alt til þessa
hafði honum tekist að stýra svo, aS
fullkominn árekstur varS ekki út úr
þes'su í hans tíð, hvað sem síöar verð-
ur.
Þórhallur biskup hefur orSiö fyr-
ir miklu mótlæti nú síðari árin, misti
konu sína 28. jan. 1913, eftir lang-
vinnan og þungan sjúkdóm, og yngri
son sinn, Björn, nú síöastliSiö sumar.
Kona hans var Valgerður Jónsdótt-
ir frá Bjarnastöðum í BárSardal,
fósturdóttir Tryggva Gunnarssonar
áður bankastjóra. Þau Þórhallur
biskup giftust 16. september 1887 °?
eignuðust 4 börn, tvo syni og tvær
dætur. Er sjera Tryggvi, prestur á
Hesti í Borgarfiröi, elstur þeirra, þá
frú Svafa, kona Halldórs Vilhjálms-
sonar skólastjóra á Hvanneyri. Hin
dóttirin, Dóra, var heima hjá föður
sínum, en hún er heitmey Ásgeirs
Ásgeirssonar kand. theol., sem nú
dvelur í Khöfn. Yngri sonurinn,
Björn, andaðist síSastl. sumar á ferð
í Noregi, og var að kynna sjer þar
landbúnaö. Hafði hann síðari árin
verið bústjóri í Laufási hjá föður
sínum.
Þórhallur biskup var mikill maður
á velli og fríöur sýnum, glaöur í við-
móti og kátur og skemtinn í viSræð-
um, kunni fjölda af kýmnisögum,
sem hann var fljótur að heimfæra viö
ýms tækifæri 0g sagði vel. Hann var
mjög fróður í sögu landsins og unni
öllu, sem honum þótti einkennilega
íslenskt.
Heiðursmerki dannebrogsriddaraog
dannebrogsmanna hafði hann fengið
og var prófessor aö nafnbót.
Nýja guðfræðin enn
og kristindómsfræðslan.
- Eftir
sjera Sigurð Stefánsson
í Vigur.
Framh.
Eitt dæmi þessu til sönnunar.
M. H. minnist á játningu barnsins
á fermingardegi, er það með prest-
inum fer með hina postullegu trúar-
játningu í áheyrn safnaSarins.
Nýja guSfræðin er trúarjátningar-
laus; hún hefur ýmugust á öllum
trúarjátningum kirkjunnar, hinni
postullegu trúarjátning líka, sem
hvert barn er látiö læra utan að, enda
samrýmist hún ekki kenningum ný-
guðfræSinnar um höfuðatriöi krist-
indómsins. ÞaS veröur býsna lítiö
eftir af 2. gL hennar og skýringu
Lúters á henni samkvæmt Krists-
fræSi nýguöfræðinganna og sama að
segja um 3. gr. hennar.
Mjer er þaS meir en torskilið, að
barniö á fermingardegi geti í sann-
leika játað „hinni góðu játningu"
trúarinnar meö oröum þessarar grein-
ar, ef það undir leiðsögn og kenslu
nýguSfræSings, hvort sem er prest-
urinn eða barnakennarinn, hefur
sannfærst um hve athugaverð og jafn-
vel full af villum þessi grein er.
Og þvi þá aö heimta af barninu, að
það játi opinberlega trú sína með
þeim oröum, sem það samkvæmt
þeirri kristindómsuppfræðing, er þaS
hefur fengið, hlýtur að vefengja.
ÞaS veröur ekki ætlast til aS þar
„fylgi hugur máli“ hjá barninu.
Miklu heldur er barnsins freistaö
til hræsni og yfirdrepskapar og drep-
ið niöur virðingu þess fyrir ferming-
arathöfninni og kristindóminum.
AuSsjáanlega vaka þessi og því-
likir agnúar á kristindómsfræðslunni,
á tímum þessara sundurleitu trúmála-
skoðana í þjóSkirkjunni, fyrir M. H.
Þess vegna vill hann hverfa frá
kvernáminu og til biblíunnar sjálfrar.
Væri það einhlítt ráð, þá væri og
leyst úr miklum vanda.
En jeg er hræddur um aö svo sje
ekki.
Nýguðfræðingar skoða biblíuna
sem hverja aðra bók, verk ófullkom-
inna og misviturra manna. Postular
Krists og samverkamenn þeirra mis-
skildu meistara sinn, líf hans, kenn-
ing og verk og kirkjan hefur að
þeirra dómi vaöið í sömu villu.
Það er sannarlega ætlast til of mik-
ils af öllum þorra nýguðfræðinga, að
þeir geti látið þessa skoðun á hei-
lágri ritningu liggja alveg milli hluta
í kristindómsfræðslunni. Miklu lík-
legra og samboðnara öllum áhuga-
mönnum um málstaö sinn, að biblíu-
tímarnir með börnunum verði gagn-
rýnis og niöurrifs stundir á biblíunni
alveg eins og á kverinu. Myndirnar
af frelsaranum, sem þessir kennarar
drægju upp fyrir börnunum, gætu
hæglega orðið eins margar og þeir
eru sjálfir, alveg eins og þær hafa