Lögrétta - 23.12.1916, Blaðsíða 2

220
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mif-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð 5 kr. árg. á
Islandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi 1. júlí.
Húskveðja
við útför Þórhalls biskups
Bjarnarsonar 21. des. 1916.
Eftir sjera
Friðrik Friðriksson.
Sá, sem ríkir yfir mönn-
um meS rjettvísi, sá, sem
ríkir í ótta drottins, hann
er eins og dagsbirtan, þeg-
ar sólin rennur upp á heið-
ríkjumorgni, þegar grasið
sprettur í glaSa sólskini
eftir regn. Já, er ekki hús
mitt svo fyrir guSi ?
(2. Sam.b. 23, 3-5.)
Þessi orð úr andlátsljóSum DavíSs
vil jeg setja sem yfirskrift yfir þvi
sem jeg ætla að segja á þessum staö,
við þessa athöfn, þegar vjer erum
hjer saman komin til að fylgja hin-
um látna biskupi vorum frá heimili
hans til grafarinnar. — Samt ætla jeg
mjer ekki a8 dvelja í kveSjuoröum
mínum viS mannaforráS þau, er hann
hafSi i guSs kirkju í biskupsdómi
sínum, sem ritningarorSin gætu þó
gefiS tilefni til; jeg ætla ekki aS tala
um manninn, sem hátt var settur í
kirkju lands vors, eSa tignarstöSu
hans, aS eins vil jeg segja þetta sem
innilega sannfæringu mína, aS meS
rjettvísi og meS ótta drottins vildi
hann ríkja yfir þeirri hjörS, sem hon-
um var á hendur falin; hjarta hans.
var rúmgott fyrir alla, og rúmaSi
alla, háa og lága, meS velvild og hóg-
værS og lítillæti, svo enginn þurfti aS
vera hræddur aS nálgast hann, eSa
tjá honum vandkvæSi sin.
Hann var svo blátt áfram 0g al-
þýSlegur og talaSi viS hvern mann
eins og þeir væru jafningjar hans.
Þess vegna er jeg sannfærSur um, aS
öllum, nær og fjær, sem nokkur kynni
höfSu af honum, verSi hlýtt um
hjartaræturnar, er þeir minnast hins
milda og lítilláta biskups og fram-
komu hans sem manns og vinar. MeS
rjettvísi og mildi vildi hann öllu
koma sem best í lag. — AS eins þetta
langaði mig til aS segja um hann sem
biskup,því i guSshúsi verSur þessbet-
ut minst.En hjer á þessum staS.heim-
ili hans,vil jeg aSallegadveljaviS þaS,
sem mjer er svo hugljúft aS minn-
ast. Hjer á þessum staS hvíldu fyrir-
heitin í teksta mínum yfir honum.
Hjer var hann ávalt eins og dagsbirt-
an á heiSríkjumorgni, þegar grasiS
sprettur í glaSa sólskini eftir regn.
Svo var og hús hans fyrir drotni. —
Já, hjer á þessu heimili ber alt vott
um þaS aS þaS greri í kring um hann.
Mjer fanst ávalt aS sólskin vera yfir
þessum staS, sólskin og hlýja, frá þvi
fyrsta, er grundirnar tóku aS blómg-
ast upp úr auSn og órækt; og inni-
fyrir var hin sama hlýja og yndis-
þokki þegar börnin voru aS alast upp,
leidd af hinni mjúku og nærfærnu
föSurhönd hans. — Fáir feSur, sem
jeg hef kynst, finst mjer aS hafi lif-
aS innilegra sambandslífi viS börn
sín en hann. Hjá þeim var hugur
hans; hann gaf sjer tíma, jafnvel er
hann var mestum önnum kafinn, til
þess aS rækja trúnaSarsamband sitt
viS þau, til þess aS tala viS þau, ekki
siSur eins og vinur viS vin en eins og
faSir viS börn sín. Þess vegna átti
hann trúnaS þeirra og frjálslega um-
gengni, ásamt virSingu og hlýSni. Svo
varS þvi þetta heimili eins og dýrð-
legur vermireitur fyrir þau, umvaf-
in eins og þau voru af umhyggju hans
og nærgætni. Hjer var aldingarSur
æsku þeirra og græSireitur hinna
bestu minninga. — Hann valdi víst
þenna staS líka og græddi hann upp
mest meS tilliti til þeirra. Hann vildi
aS þau gætu ekki síSur fagnaS hinu
hispurslausa 0g vinnusama íslenska
sveitalífi, en notiS góSs af menning-
artækjum höfuSstaSar vors. Og hjer
tókst aS sameina þetta undur aSdá-
anlega. Þetta heimili varS því eins og
einhver hefur sagt aS gott heimili
ætti aS vera: „Konungsríki föSur-
ins, paradis barnanna og veröld móS-
urinnar." — Jeg veit því aS minn-
ingin um hina björtu 0g sólhlýju
æskudaga muni geymast í þakklát-
um hjörtum hjá ySur, þjer kæru,
syrgjandi börn þessa heimilis, hjá
Nýjustu bækur:
GLÍMUBÓK. Gefin út af Iþróttasambandi Islands. MeS 36
myndum. VerS kr. 2.75.
KIJATTSPYRIfULéG. Gefin út af íþróttasambandi Islands.
MeS uppdráttum. VerS kr. 0.50.
Fást hjá bóksölum.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar
ySur, sem guS gaf svo marga yndis-
lega æskudaga, svo margar dýrmæt-
ar blessunarstundir, fjarlægar sollin-
um, upplýstar af hjartavarma for-
eldra ySar. — Jeg er viss um aS minn-
ingar þess, sem mætti ySur á þessum
staS, muni fylgja ySur hughreyst-
andi, huggandi og gleSjandi alla yS-
ar æfidaga. Þjer hafiö ástæSu til þess
aS þakka góSum guði, sem gaf yöur
þenna fjársjóö minninganna, þessa
dýrmætu gjöf góðra foreldra. —•
Þjer hafiS ástæöu til þess aS gleöj-
ast jafnvel mitt í sorg yöar yfir því,
hversu alt fjekk aS gróa í kring um
barnæsku yðar og uppvaxtarár, gróa
eins og gras í glaSa sólskini eftir
regn. — Já, einnig fyrir minningar
regnskúranna dimmu, sem dunið hafa
yfir þenna aldingarð æsku yðar.
Ekki eintómt sólskin, heldur einnig
regn gefa hinn besta gróöur bæði í
náttúrunni og mannlífinu, því guS
þaS hentast heimi fann, þaS hiS blíöa
blandað striöu, alt er gott, sem geröi
hann. — Svo hefur þaS og veriS hjer.
Regnskúrir sorgarinnar hafa einnig
veriS sendir yfir þenna staS til þess
aS einnig þaö skyldi framleiöa hinn
besta gróður æfi yðar. Því einnig
minningarnar um mótlætiS, þegar
móöirin lá sina löngu 0g friöfyltu
banalegu, eru heilagar minningar,
sem segja frá hinu bjartasta sólskini
guös náöar, er gaf trúarstyrk og trú-
argleöi mitt í harmkvælum og þján-
ingum, segja frá dýrðlegum trúar-
sigri mitt í dauSa. ÞaS gefur líka
mikinn gróöur og mikla blessun aS
virða þaS fyrir sjer.
Og svo þessi stóra sorg, sem nú
hefur lagt skugga sinn yfir þenna
staS, svo fljótt á eftir þeirri, sem kom
í sumar viS lát hins elskaða bróöur i
fjarlægö, einnig þessi sorg, þegar
hann, er með mildi og rjettvísi stjórn-
aði dögum æsku yðar í þessu kon-
ungsriki hjarta hans, er borinn á
braut og kveöur í hinsta sinn þetta
heimili sitt, einnig þessi sorg hefur
sitt þögula gleöimál aS flytja, talar
einnig um gróSur hins glaða sólskins,
er síðar meir er í vændum; þess gróS-
urs, sem betri og æðri er öllum jarS-
ueskum gróSri. Þessi skilnaðarstund
þegar ekki aS eins faSir yðar og vin-
ur æsku ySar er aö kveðja heimili
sitt, heldur og biskup kirkju vorrar
er kvaddur af þeirri hjörS, er hann
var settur yfir, þá talar þessi stund
einnig um yfirhirSi og biskup sálna
vorra, sem í einstæðum skilningi rík-
ir yfir mönnum meS rjettvísi, bendir
bæði yöur, syrgjandi ástvinir, og oss
öllum á hann, sem í sannleika er eins
og dagsbirtan á heiöríkjumorgni, þeg-
nr sólin rennur upp. Þessi stund bend-
ir á þann hinn góSa hiröi, sem gaf
líf sitt út til þess aö geta gefiö páska-
ljós og upprisuvon hverri syrgjandi
sál, og látiö lífið og ódauðleikann
ljóma yfir ástvina gröfum. Hann,
hinn blessaöi ástvinur sálna vorra,
stendur hjá yður í hinni stóru sorg
yðar og breiöir út faöminn á móti
yður, faöminn, sem mýkri er en
faðmur besta fööur eöa móöur. Og
hann vill hugga yöur og gleðja og
gefa yöur, mitt undir sortajeli sorgar-
innar og skammdegisskugga hinnar
jarðnesku hrygðar, hina eilífu von, þá
lifandi von, sem guö hefur endurfætt
oss til meö upprisu Jesú Krists frá
dauöum, vonina um hinn eilífa gróö-
ur í hinni óforgengilegu, flekklausu
og ófölnandi eilífö, sem yður er
geymd á himni. Lítið því til hans,
ástkæru syrgjendur, lítiS til hinnar
skínandi morgunstjörnu, sem seinna
birtist sem hin upprennandi sól á hin-
um eilífa heiöríkjumorgni, og látið
hjörtu yðar fyllast af gleSi og þakk-
læti, bæöi fyrir náð hins liSna og von
hins ókomna, þá munu og sólhvörf
hins eilifa lífs beina brautunum fram
til hinnar eilífu sumarsælu. — Nú
hringja að visu klukkurnar hægt og
svo seint í dag, og sá hljómur er
þrunginn af trega, en varla verður
endurómur þeirra dáinn út, er jóla-
klukkurnar taka til aö duna og boSa
gleðileg jól inn i hina jarönesku sorg.
GuS gefi þá aS hinn glaöi jólafögn-
uður mætti breyta þeirri sorgarinn-
ar heilögu gjöf, sem þjer nú hafiö
fengiö, i hina dýrðlegustu jólagjöf ei-
lifs fagnaðar, og fylla hinar blessuöu
nxinningar ýðar um hinn ágæta föö-
ur og ógleymanlegu móöur meö inni-
haldi hinnar lifandi vonar.
AS útmála kveðjur hins látna föS-
ur til elskandi barna sinna og ást-
vina og til þessa staöar, eöa þakk-
lætiskveöjur þeirra og vorar á slíkri
stund sem þessari, er mjer ofvaxið,
en þjer,lifandi guö,viljum vjer þakka
og útausa fyrir þjer því sem oss býr
í brjósti, því þú ert góður og misk-
unn þín varir frá kyni til kyns. Vjer
þökkum þjer, faöir, fyrir þenna föS-
ur og þenna vin; fyrir alt og alt, alla
gleði og blessun, sem þú ljetst hvíla
yfir þessum stað og fyrir sólskin
hamingjunnar og regnskúrir sorgar-
innar. Vjer þökkum þjer fyrir líf
hans og dauöa hans, því vjer treyst-
um því, aS alt er gefið af þjer, og alt
er gott sem þú gefur. Jeg þakka þjer
faöir, fyrir þá blessun, sem þú hefur
leitt inn í mitt líf meö þessum föður-
lega vini, sem þú gafst mjer. — Vjer
þökkum þjer, aS þú ert meö kirkju
þinni alla daga, og veröur meö kirkju
lands vors hjer eftir sem hingaS til.
Vjer þökkum þjer fyrir jólagleöina,
sem þú hefur gefiö oss i þinum syni,
Jesúm Kristi. •— Láttu nú þessa jóla-
gleði veröa sterka í hjörtum syrgj-
andi barna og ástvina, og skugga
dauðans víkja fyrir upprennandi sól
kærleika þíns.
NáSin drottins vors Jesú Krists,
kærleiki guös og samfjelag heilags
anda sje með oss öllum.
Amen í Jesú nafni.
Yfirlýsing.
ÞaS var fyrst í gærkveldi aö jeg
las í 89. tbl. ísafoldar mótmæli Magn-
úsar læknis Pjeturssonar gegn því, að
jeg heföi stutt hann til þingmensku
í Strandasýslu viö síöustu kosningar.
Og fáum dögum áöur las jeg svar
ritstjóra Lögrjettu í 56. tbl. þess
blaðs.
Til þess aö bera sannleikanum
vitni, verð jeg aö lýsa yfir því, að
jeg álít M. P. fara meö rjett mál,
þar sem hann mótmælir því, að jeg
hafi stutt hann til þingmensku. Jeg
get alls ekki kallað þaö stuöning, þó
jeg þar að spurður segi í fyrra vetur
formanni miSstjórnar Pleimastjórn-
arflokksins, aö jeg hjeldi að vjer
hefðum ekki ráö á neinum manni í
flokknum, sem gæti í þetta sinn felt
Magnús lækni Pjetursson, og fanst
mjer formaSur miöstjórnar vorrar
vera fljótur aö samsinna því, einkum
þegar hann vissi aö jeg var ófáanleg-
ur til þess aS mannskemma mig á
því, að bjóöa mig aftur fram til þing-
mensku hjá Strandamönnum einum.
Enda þótt jeg játi þaö, aö mjer
finnist Magnús læknir taka óþarf-
lega djúpt í árinni, til þess aö hreinsa
sig af öllu sambandi viö Heimastjórn-
arflokkinn í fortíö og framtíö, þá
ætla jeg, nú að gera nokkuð likt. ÞaS
er aö mælast til þess viö Lögrjettu,
aS hún láti vera framvegis, aö
bendla mig á nokkurn hátt viS Sjálf-
stæðisflokkinn, enda þótt jeg álíti
þaö ekki ærumeiðandi, ef þaö er sá
hluti hans, sem liggur langsum.
P. t. Reykjavík, 20. des. 1916.
GuSjón Guðlaugsson.
Aths. Lögr. sagöi í haust um kosn-
ingu M. P. eitthvað á þá leiö, aS hann
hefSi oröið sjálfkjörinn í Stranda-
sýslu fyrir tilstyrk G. G. Þau um-
mæli styðjast viö þessi rök: Tveir
Heimastjórnarmenn þar nyröra vildu
fá nágranna sinn, vel metinn mann,
til þess aö bjóöa sig fram móti M. P.,
en voru hræddir um, aS hann feng-
ist ekki til aö gefa kost á sjer. Fón-
aði annar þessara manna til ritstj.
Lögr. og bað hann aö tala viö mann
hjer í bænum, nákunnugan þeim,
sem hugsað var til að gera aö þing-
mannsefni, fá hann til þess aö ná í
hinn í síma og leggja að honum meS
framboöið. Þó fylgdi þaö með, aö
ekkert yröi í þessu gert fyr en talaö
heföi veriö viö G. G., en hann var þá
á ferðalagi, svo aS ekki náSist til hans
aS svo stöddu. Fáum dögum síðar var
ritstj. Lögr. aftur hringdur upp aö
norðan og honum sagt, aS nú hefði
veriö talaS viö G. G., en hann rjeöi
alveg frá þvi aö nokkuS væri að hafst,
svo aö ekkert yröi úr því aö leitað
yröi til við hið fyrirhugaöa þing-
mannsefni um framboS. En meöan
þessu fór fram haföi ritstj. Lögr.
talað við þann mann hjer i bænum,
sem hann var beðinn aö tala við, og
ei hann því, auk mannanna tveggja
nyrðra, til vitnis um, aö hjer er rjett
sagt frá. Viö þetta studdi Lögr. um-
mæli sín, en ekki viö þaö, sem G. G.
segist hafa sagt viö formann mið-
stjórnar Heimastj.fi., eins og G. G.
viröist ætla, og fær Lögr. ekki ann-
aö sjeS, en aS þeir G. G. 0g M. P.
sjeu báöir ómeiddir af því, þó frá
þessu hafi verið sagt, ekki síst þeg-
ar þess er gætt, að um samvinnu
milli Heimastj. og Langsum var tölu-
vert talaS í ýmsum kjördæmum fyr-
ir kosningarnar og henni haldið
fram af mörgum, báðu megin frá,
þótt lítiö yrði um hana víðast hvar,
þegar til kom. Af þessum toga hugSi
Lögr. samband þeirra vera og gerSi
hvorki aö lofa þaö nje lasta. En ekki
getur Lögr. látiö vera, aö minnast á
þaö, úr því aö tilefni gefst, aS vel
hefði M. P. mátt spara sjer sín óvit-
urlegu ummæli í ísaf., þar sem hann
er nú, tæpum mánuöi eftir að hann
skrifar greinina þar, sem um er að
ræöa, kominn úr Sjálfst.flokknum og
í kosningabandalag viö annan flokk.
Bretski samningurinn.
Svarað ráðherra.
Eftir Matth. ÞórSarson.
Frh.
Spurningar og svör.
Jeg endurtek hjer þaö, sem ráö-
herra. segir og telur mestu skifta.
Honum farast svo orö :
ÞaS, sem aðallega skiftir máli í
þessu efni er þetta:
A. Var nauösynlegt að semja viS
Breta um verslun og siglingar til
landsins meðan á stríöinu stend-
ur? (Því hef jeg svarað játandi
og endurtek þaö enn þá.)
B. Hefur landstjórnin haft rjetta aö-
ferö viö þá samninga? (Þessu hef
jeg svaraö neitandi og endurtek
þaö enn fremur.)
D. Hefur það verS fengist, sem unt
var að fá? (Jeg hef sýnt fram á
með mjög sterkum líkum, aö svo
hafi ekki veriS, og bæti viS frek-
ari sönnunum.)
Þetta eru þrjár spurningar af fimm,
sem ráöherra ber fram, og vil jeg í-
huga þær aö nokkru.
A. Nauösynin á samkomu-
laginu viö Breta.
ViS þennan lið hefur ráöherra kgm-
iö með mjög rniklar og nytsamar
upplýsingar um verslunina eins og
hún hefur veriö, og þær tálmanir,
sem lagöar hafa veriö í veginn fyrir
hana af hálfu Breta, og tel jeg þaö
góðra gjalda vert.
Jeg vil mælast til aö menn hafi þol-
inmæöi og hlusti á ráöherra eitt
augnablik. Hann segir á þessa leiö:
„Bretar og bandamenn þeirra
höföu einsett sjer aö stööva allan inn-
flutning til óvinarikja sinna. Fyrir
því kom hingaö í skeyti 30,mars 1916,
sem gekk í gegnum utanríkisráöa-
neyti Breta og ræöismann þeirra hjer,
sú tilkynning, að bretska stjórnin
heföi ákveðið aö stöðva allan út-
flutning á allri síld, ull, lýsi, lík-
lega lika kjöti, er framvegis yröi
sent frá íslandi, og kynni aö
geta komist til Þýskalands beint
eöa óbeint. Hins vegar segir í þessu
skeyti, aS bretska stjórnin muni vilja
kaupa þann hluta af fiskinum, síld-
inni, lýsinu, ullinni og líklega kjöt-
inu, er Island geti ekki selt til vina-
þjóða Breta eða hlutlausra landa ann-
ara en Noröurlands eöa Hollands, fyr-
ir verö, er gefi sæmilegan á-
g ó ö a.“
Þetta segir hann.
En hvaS gerir stjórnin svo, þegar
hún fær þetta skeyti?
Eftir því sem næst veröur komist
af umsögn ráöherra, þá leitar stjórn-
in til kaupmannaráösins og stjórnar
Fjelags íslenska botnvörpuskipa, og
þessir menn segja svo stjórninni
hvaöa verð Islendingar þurfi aö fá til
þess aö atvinnan borgi sig. Að því
búnu símar stjórnin til Sv. B. og
segir honum hvaöa verð ísl. þurfi aS
á. Sv. semur, fær lægra verö og
emur svo heim. Þetta lætur svo
stjórnin gott heita og samþykkir.
Þetta skeyti, sem ráöherra talar
um, frá 30. mars, er alveg sama efnis
og tilkynningin, er aðrar hlutlausar
þjóSir fengu um sömu mundir, enda
tóku þeir málinu meö viSeigandi al-
vöru og hyggindum. Aftur á móti
lætur ráSherra íslands sjer nægja, er
hann fær hótan frá einu stórveld-
anna um aö stööva a 11 a n f 1 u t n-
ing til landsins, aS spyrja
nokkra kaupmenn hvaS þeir þurfi
aö fá fyrir vörur sínar svo atvinnan
borgi sig og sendir svo Sv. B. orð-
sendingu um þetta verS.
Ef slík frammistaöa „í svo mikil-
vægu máli, þar sem heill landsins var
undir komin“, er ekki fljótfærnisleg
og ber vott um ljettúS, þá veit jeg
ekki hvaö á aö kalla hana.
B. Samningsaöferöin.
Undir þessari fyrirsögn kemur
langur kafli og hyggur ráSherra meS
því aö forsvara geröir sínar alveg,
en því fer mjög fjarri að svo sje.
1. Hann segir að hraöa þyrfti samn.
sem mest, því Bretar hafi heimt-
aö það.
2. AS þingiS hafi sjálft kosið 5 full-
trúa til aSstoöar og ráðaneytis
stjórninni í slíkum málum, og þess
vegna hafi þaö ekki haft meira
aS segja um þetta mál, enda ekki
haft meira vit á því en þessir menn,
og því orSið aö samþykkja það
sem gert var.
Þessir 5 fulltrúar, sem ráSherra
telur upp, segir hann aö hafi verið að
verkum meö stjórninni, og auk þess
kaupmannaráð Islands og stjórn fje-
lags ísl. botnvörpuskipa, ennfremur
þaulkunnugur maöur verslun land-
afuröa, Jósef Björnsson.
AS Bretar hafi viljað fá fullnægj-
andi svar áöur langt um liöi var
eölilegt, en að þeir hafi rekið svo á
eftir, aS enginn tími hafi fengist til
að afgreiða svarið á sómasamlegan
liátt, er fyrirsláttur og mun síðar
vikiö aö því.
Þrátt fyrir alla þessa ágætu menn,
sem taldir eru aö hafa aðstoðaS land-
stjórnina, þá hefur samningsaöferð-
inni veriö mjög svo ábótavant, og
tel jeg þaö síst þeim aS kenna, sem
ráöherra telur hafa veriö samverka-
menn sina og Sveins Björnssonar,
heldur því, aö málið hefur verið illa
undirbúiS frá hálfu stjórnarinnar og
lagt fram fyrir þá af fullum skorti
á nauðsynlegri þekkingu, svo þaö
hefur varla veriö á þeirra meöfæri
aö bjarga því. Margir af þeim mönn-
um, sem taldir eru upp, hafa hver
fyrir sig miklu yfirgripsmeiri þekk-
ingu á svona máli en ráöherra, en
það sannar ekki aö þingiS hefði ekki
staöiS betur í stykkinu, og er þaS
óþarft af ráðherra í þessu sambandi
p.ð koma meS þær getsakir, aS þingiS
hefði ekki gert betur.
D. Hefur þaS verö fengist,
sem unt var aö fá?
Þetta er ein spurningin og finst
honum hann svara henni heldur rök-
samlega. Jeg hef sýnt fram á með
nokkrum rökum að svo hafi ekki
verið, 0g er þess vegna óþarfi aö
fara frekar út í þaö mál, en þó vil
jeg bæta nokkru viö.
Jeg hef skýrt frá aö Englending-
ar keyptu um sömu mundir og samn-
ingurinn var gerður fyrir hærra verð
af Norömönnum, en af íslendingum,
og að markaSurinn hafi alstaðar ver-
iö hærri, en nú vil jeg leyfa mjer aö
tilfæra máli minu til sönnunar ein-
mitt umsögn ráöherra sjálfs. Hann
segir aö fiskur hafi veriS seldur til
Bretlands til einstakra manna fyrir
hærra verð en bretska veröið, og
menn hafi alment selt fisk sinn til
Spánar fyrir 10 pct. til 20 pct. hærra
en það verö; sama segir Sv. B. og
aS lýsi hafi veriB selt á 280 kr. til
Englands — eöa um 180 kr. hærra
en samningsverö. Þetta sýnir aö jeg