Alþýðublaðið - 20.08.1963, Blaðsíða 4

urðarfram
sunnar
X VOR eða nánara tiltelcið 4. maí
síðastl. birtist grein í dagbl. „Tím-
xnn“ eftir Jóhannes Bjarnason
verkfræðing, er hann nefnir
„Kornastærðarvandamál Áburðar-
toerksmiðjunnar". Þessi grein varp
ar nýju ljósi á annað það megin
atriði, sem mistök urðu á við
framleiðslu áburðarins og bygg-
jingu Áburðarverksmiðjunnar, en
)það er kornastærðin. Þetta atriði
hafa bændur almennt verið óá-
nægðir með frá upphafi, en engin
lagfæring fengizt á þrátt fyrir
jnargendurteknar áskoranir bænda
-og samtaka þeirra til úrbóta.
Almennt eru bændur orðnir
itnjög leiðir yfir þessum mistökum,
og er ekki að furða, því það er
mjög illt og erfitt að dreifa kjarna
áburði, auk þess hefur hann ein-
kennileg tærandi áhrif á allar vél-
ar, sem liann kemur í snertingu
við að sögn bænda, sem ég hef
<rætt þessi mál við. Hitt atriðið,
sem bændum er ekki eins vel ljóst
ennþá, sem reyndar er varla við
að búast, en það eru hin efnafræði
Xegu áhrif Kjarnans á jarðveginn.
Þennan þátt Kjarnans á jarðveg-
inn hef ég nokkrum sinnum rætt
áður í blaðagreinum og ætla einn-
ig nú að rifja upp helztu atriðin
þar að lútandi síðar hér í grein-
Jinni.
IIVER BER
ÁBYRGÐINA?
3EINS og fram kemur í grein Jó-
hannesar, er það verksmiðjustjórn
in sem ber ábyrgðina á þessum
stórkostlegu og leiðu mistökum í
einu og öllu varðandi áburðar-
framleiðsluna. Enda verður vart
annað séð þar sem stjórnin hunzar
tillögur sérfróðra manna, útnefnd-
um á sínum tíma af Atvinnumála-
ráðuneytinu um að semja við eitt
þekktasta verkfræðifyrirtæki
heims á þessu sviði um vélar og
framleiðsluaðferð Áburðarverk-
smiðjunnar. Um þetta segir í grein
J. B. orðrétt: ,,Ástæðan fyrir
' vandamálinu er sú, að valin var í
| upphafi lítt reynd framleiðsluað-
ferð til notkunar í Áburðarverk-
! smiðjunni, þvert ofan í ákveðnar
tillögur þeirra íslenzku verkfræð-
inga, sem undirbúið höfðu málið”
Og ennfremur segir J. B. orðrétt:
! „Rétt er að geta einnig, að fram
1 koma í niðuTstöðuskýrslu, sem
dagsett er 9. des. 1949 og undir-
rituð er af Steingrími Jónssyni, þá
verandi rafmagnsstjóra Eiríki
Briem rafmagnsveitustjóra og Jó-
hannesi Bjarnasyni, verkfræðingi,
| ákveðnar tillögur til Áburðarverk-
smiðjustjórnarinnar um að semja
við eitt þekktasta verkfræðifyrir-
tæki heims á þessu sviði" o. s. frv.
Eftir tillögu þessari var ekki farið,
heldur tekur stjómin það á sínar
i ótrauðu herðar að semja við verk-
fræðifélag, sem með öllu var ó-
; kunnugt undirbúningi þessa máls
og sem gengur svo frá öllu saman,
þegar í óefni er komið, án þess að
greiða skaðabætur, sem reyndar
var ekki að vænta — samkv. gr.
J. B. — þar sem málið var dregið
á langinn og fyrnt orðið og því
ekki líklegt að bera árangur að
dómi lögfr. Áburðarverksmiðj-
j unnar.
| Jóhannes Bjarnason segist hafa
skrifað verksmiðjustjórn nokkrum
sinnum varðandi vanefndir verk-
1 fræðifyrirtækisins, sem tók að sér
! byggingu Áburðarverksmiðjunnar
! og lagt til að höfðað yrði mál út
af þeim. Fyrir því var heldur eng-
I inn áhugi hjá stjórn Áburðarverk-
' smiðjunnar — af hverju? Væntan-
! lega svara þeir, sem bezt vita. Ef
til vill finnst þessum vinum bænd-
anna — stjórn Áburðarverksmiðj-
unnar — það greiðari leið að láta
bændurna greiða þessar 15—20
milljónir í auknu áburðarverði,
sem J. B. telur nú að kosti að end-
urbæta verksmiðjuna með tilliti til
kornstærðarinnar. En þar með eru
ekki öll kurl komin til grafar. —
Hvað eiga bændur eftir að greiða
stóra fúlgu vegna rangs áburðar-
vals? Það er ekki enn fyllilega
komið í ijós og verður sennilega
erfitt að reikna það í tölum, en
svo segist mér hugur um að sú
fjárhæð geti orðið nokkuð há, og
að nefna í því sambandi svo smá-
vægilega upphæð sem 15—20
milljónir mundi fremur teljast lil
óskhyggju en raunveruleika.
Það eru nú rétt 10 ár síðan
(1953) að ég skrifaði fyrst grein
um Áburðarverksmiðjuna, er ég
! nefndi „Áburðarverksmiðjan og
köfnunarefnisframleiðslan" og birt
ist í Alþbl. 21. ágúst 1953.
Meginefni greinarinnar or í
stuttu máli þetta. Ég legg til að
horfið verði frá því að framleiða
áburð án kalks — eins og þá var
ákveðið. Heldur yrði annað
tveggja, dokað við þar til sements-
verksmiðjan sem þá var í undir-
búningi tæki til starfa, því hún
mundi einnig geta framleitt það
kalk sem Áburðarverksmiðjan
] þyrfti, eða að sjá fyrir nauðsyn-
legri kalkþörf um stundarsakir
með innflutningi. Þá lagði ég til,
! að framleiddur yrði kalksaltpétur
öðrum köfnunarefnisáburði frem-
ur, sökum eiginleika hans, að bera
árangur við óblíð og breytileg
veðurskilyrði ásamt fleiru, sem
hér verður eigi nánar tilgreint.
Um framleiðslu ammoniumnitrat
segir í framangreindri grein
minni:
1. Ammoníumnítrat í þeirri
mynd, sem fyrirhugað er að fram
leiða það hér, hefur sýrandi áhrif
á jarðveginn að minnsta kosti þeg-
ar til lengdar lætur.
2. Ammoníumnitrat sem ekki er
kalk í er rakasæknara en eUa og
torveldar það dreifinguna og rýi|-
ir notagildi þess.
3. Ammoniak sem ekkl er kalk í
fylgir meiri sprengihætta.
4. Meiri hætta er á efnatapi úr
ammoníumnítrati, en öðrum köfn-
unarefnisáburði, nema því að eins
að áburðurinn sé blandaður við
jarðveginn með herfi strax eftir
dreifingu.
Skoðun mín á þessum málum er
enn óbreytt, enda er það nú betur
og betur að koma í ljós að Kjarn-
inn hefur sýrandi áhrif á jaríf-
veginn. Þetta hafa jarðvegs- og á-
burðartilraunir sem fram hafa far-
ið við bændaskólann á Hvanneyri
um nokkurra ára skeið staðfest.
Enda þótt að löngu sé ljóst orð-
I ið að mikil mistök hafa orðið á
við verksmið j ubygginguna <fg
framleiðslu áburðai-ms liijóta þre-
menningarnir fullt traust hjá Al-
: þingi eins og bezt verður séð á þvf,
að þeir hafa verið marg endur-
kjörnir í verksmiðjustjóm á AJ-
þingi! Þessir menn sem segjast
bera svo mjög hag bændanna fyrir
brjósti. Og hvar er höfuðvígi ís-
lenzku bændastéttarinnar, Búnað-
arfélag íslands með alla sína spek-
i inga. Þaðan hefur ekki heyrzt eitt
1 orð varðandi þetta stórmál land-
búnaðarins fremur en um væri að
.raéða einkaleyfi á að kafa í ösku-
haugana vestur við Selvör. Það
hefði ekki verið óviðeigandi að
framlag Búnaðarfélagsins til þessa
j stórmáls hefði orðið meira en raun
ber vitni.
Friðjón Júlíusson.
Þótt enn sé alllangur tíini unz
Bandaríkjamenn ganga til for'
setakosninga eru ýmsir þegar
byrjaðir að spá um úrslit kosn-
inganna árið 1964.
KENNARÁSKORT-
UR í DANMÖRKU
Formaður Kennarasambands
Darjmerkur lét avo ummælt á
-fundi fyrir skömmu að þar í landi
jtnundi nú vanta um það bil fimm
jþúsund kertnara.
Á síðasta skólaári var þannig
ioætt úr þessum alvarlega kenu-
-jraskorti að starfandi kennarar
.Xögðu á sig aukavinnu, sem talin
var jafngilda störfum 3 þúsund
kennara. í rúmlega 1000 stöður
voru settir kennaraskólanemar, og
sð lokum voru próflausir menn
sráðnir í um það bil 1000 stöður.
H
James A. Farley, sem stjórnaði
kosningabaráttu Roosvelts árið
1932, var fyrir skömmu á ferð
í Stokkliólmi og notuðu þá
sænskir blaðamenn tækifærið til
að spyrja hann hvernig hann
héldi að kosningarnar árið 1964
mundu fara. Hann sagði: „Kenne
dy verður endurkjörinn forseti í
næstu kosningum og þá mun
hann fá töluverðan meirihluta
greiddra atkvæða."
Fax-Icy spáði því sömuleiðis
árið 1960 að Kennedy mundi
sigra Nixon. Sagt var, að í kosn-
ingabaráttunni hefði Kenneily
eitt sinn hringt til Farfeys og
fullvissað hann um, að hann
mundi vinna kosningarnar þó
ekki væri nema aðeins til þess
að Farley lækkaði ekki í álili
sem kosningaspámaður.
Aðspurður um Repúblik.tna
sagði Farley: „Kvort sem þaft
verðnr Goldwater eða Romnoy
frá Detroit, þá er hætt við að
Rockefeller verði þeim þungur
í skauti."
Tiííölulega stutt er síðan að
nafn Romneys var nefnt í fyrsta
skipti í þessu sambandi. Romney
hefur atvinnu af því að fram-
leiða smábíla. Þar eð hann vr
mormónatrúar er alls ekki talið
ósennilegt að hann muni hljóta
mikið af akvæðum negranna.
Fram til 1960 vgr það ævin-
Iega svo, að Repúblikanar vor.u
mjög fylgissterkir í suðurríkjun-
um, og þannig hafði það verið
frá því að þrælastríðinu lauk
fyrir um það bil 100 árum. En nú
er allt þetta að breytast. And-
staða hvítra manna í suðurrikj-
unum gegn svertingjunum, veld
ur nú fylgisaukningu lijá Repú-
blikanaflokknum.
Farley kveðst sannfærður um
að- enginn annar cn Kennedy
komi til greina við forsetakosn-
ingarnar í USA á næsta ári.
NÁUNGINN, sem við sjáum þarna á myndinni, er senni-
lega með slungnari sölumönnum. Hann starfar hjá fyrirtæki
í Bretlandi, sem einkum selur talstöðvar og fjorskiptatæki í
skip. Til þess að auka sölumöguleikana hefur hann nú feng-
ið sér vatnaskíði, eins og sjá má á myndinni, og ferðast þann-
Xr milli skipa í höfnnm.
4 20. ágúst 1963 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ