Lögrétta - 05.01.1918, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
3
síSari fregnum. Á meSan er rætt um
þau friSarskilyrSi, sem sjerstaklega
snerta Rússa og Þjóöverja. Utanrík-
ismálaráSherra Rússa, Trotsky, haíöi
lýst því yfir, að sjerfriöarsamningar
byrjuöu 4. janúar, ef bandamenn vildu
ekki vera með, segir í fregn frá 31.
des. Þar segir og, aö þýsku blööin
mæli meö því, aö Rússum sjeu veitt-
ar miklar ívilnanir, til þess aö flýta
fyrir sjerfriöi, en ráðgert sje aö
stofna stórt Svartahafslýöveldi, er nái
yfir Rúmeníu, Ukraine, Bessarabíu,
Krím, Donhjeruöin o. s. frv. Siðari
fregn segir a‘<5 Moldau, noröurhluti
Rúmeniu, eigi aö sameinast rússnesku
bandaríkjunum, en eftir þvi er óá-
kveöiö um suöurhlutann, sem miö-
veldin hafa nú hönd yfir og telst aö
nokkru leyti til Balkanskagans.
Grundvallaratriöi friöarskilyröanna
í Brest Litovsk viröast vera hin sömu
sem oft hefur veriö talaö um áöur,
þ. e. friöur án landvinninga og skaöa-
bóta, en gert ráö fyrir aö þjóöir, senr
áöur hafa veriö undirokaöar, fái
sjálfar að skera úr, hvert stjórnar-
fyrirkomulag þær velja sjer framveg-
is. Eftir fregnskeytunum að dæma
hefur því í fyrstu verið tekiö fjarri
af stjórnum bandamanna, aö sinna
friðarskilyrðunum frá Brest Litovsk.
Þar segir, aö utanríkismálaráðherra
Fakka, Pichon, hafi neitað þeim, og
ensk og amerísk blöö telji þau meö
öllu óaögengileg. En svo virðist þó,
sem enn sje ekki loku fyrir það skot-
ið, aö samkomulag náist, því fregnir
frá 1. þ. m. segja, að bandamenn ætli
að ihuga rækilega friöarskihnála
miðveldanna.
1 opinb. tilk. ensku frá 28. des. er
andinn mjög móti friðargerð. Þar
segir að yfirlýsing miðveldanna um
að þau fallist á aðalatriðin í friðar-
uppástungum Rússa, sem birt voru
í síðasta blaði, sje einskis virði vegna
ýmsra undantekninga. Meðal annars
er fundið að þvi, að ekkert sje minst
í friðarskilyrðunum á alþjóðabanda-
lag. „Blöð Breta fordæma einum
rómi undirferli þá, sem augljós er
í tilboðum Þjóðverja," segir þar;
„meðan ekkert hinna herteknu landa
eru endurreist, munu miðveldin
standa uppi sem sigurvegarar. Frið-
ur á þeim grundvelli mundi verða
til þess að framlengja herveldið um
óákveðinn tíma.“ Þar er og sagt,
að Lloyd George hafi í brjefi til ráð-
stefnu verkamanna sagt, að hugsjón-
ir þær, sem bandamenn berjist fyrir,
sjeu hinar sömu og verið hafi í upp-
hafi ófriðarins, en framkvæmd þeirra
sje skilyrði fyrir framtíðarfriði. En
í ensku fregnunum frá 1. jan. er sagt,
að ráðstefna verkamanna hafi sam-
þykt ályktun á þá leið, að „friðar-
skilmálar væru þeir, að komið yrði
á alþjóðasambandi. Belgía yrði end-
urreist, fengi fullar skaðabætur og
tryggingar fyrir því, að verða eigi
fyrir árásum framvegis. íbúarnir i
Elsass-Lothringen fái að ráða því
sjálfir, hvað um þá verði. Balkan-
þjóðirnar verði frjálsar og ný landa-
mæri verði ákveðin fyrir ítalíu. Pól-
land og önnur slík lönd fái sjálf að
ákveða um framtíð sína. Gyðinga-
land verði frjálst ríki. Armenía, Ara-
bía og Mesópotamía lúti eigi Tyrkj-
um lengur. Mið-Afrika verði gerð að
hlutlausu ríki. Engin viðskiftastyrj-
öld verði hafin, að stríðinu loknu.
Dómstóll verði settur til að dæma um
kröfur og sakargiftir, sem bornar
væru á menn og stjórnir, og komið
verði á alheimseftirliti með matvör-
um og hráefnum." — Það er að sjálf-
sögðu mjög erfitt að búa friðarskil-
yrði þannig úr garði, þótt eigi sjeu
tekin nema höfuðskilyrðin, að bæði
Þjóðverjar og Englendingar geti lát-
ið sjer þau lynda; það er svo margt,
sem þar skilur á milli, margar yfir-
lýsingar frá hvorum um sig á und-
anförnum árum, sem ilt verður að
samríma, bæði um upptök ófriðar-
ins og markmið hans, og um ein-
staka viðburði, sem gerst hafa í
vopnaviðskiftunum. Þýskaland hefur
nú fengið nýja stjórn, sem er til-
tölulega óháð að þessu leyti, þ. e.
ekki bundin af yfirlysingum frá fyrri
árum. En öðru niáli er að gegna um
núverandi stjórn Englands. Lloyd
George hefur átt svo langvinnan og
mikinn þátt í þessum ófriði og hef-
ur látið frá sjer fara svo margar
stórorðar yfirlýsingar um markmið
ófriðarins frá Englands hálfu, að
hann hlýtur að eiga erfitt með að
sveigja til í friðaráttina, eins og nú
standa sakir.
Barist hefur verið nú um áramótin
Kristján Kristjánsson
frá Hvammi á Vatnsleysuströnd.
Andaðist á Landakotsspítalanum 23. nóvember 1917.
Jeg man það oft frá lífsins förnu leið,
er leit jeg þig á manndómsþroskaárum,
þá stóðst þú þar sem kempa’, er hvergi kveið
í kuldanæðing tilverunnar sárum.
Og meðan að þjer entist þol og þrek,
það þekti hver, sem við þig átti kynni,
að fátt var, sem á lausatökum ljek
til liðsemdar á æfivegferð þinni.
Þú skildir hvað það var í virkileik,
að verða þreyttur, njóta hvíldar feginn,
þvi köllun sina höndin hvergi sveik,
þó harðsótt væri’ að brjótast áfram veginn.
En örlaganna reginmyrka rún
er rituð oft með djúpum skugga-gárum.
Jeg leit þig seinna litverpan á brún,
með lamað þrek og ellisnjó i hárum:
Og yfir hvamminn bjart var oft og blítt
að bregða sýn frá köldum unnar stóli;
hann bar þess vott, að bjóstu vel um þitt
með blessun guðs., í hamingjunnar skjóli.
Og æfi-kjörin urðu þröng og köld,
með aftan-skuggum þegar leið á daginn;
uns hneigstu rótt við hinsta lífsins kvöld
til hvíldar út við myrka dauðasæinn.
Þar gat að lita ránardjúps við rönd
í reiti græna blómlín fagurt spunnið,
sem sýndi það, að dygg og hagvirk hönd
þar hafði bæði vel og mikið unnið.
Og nú er svalt við lága leiðið þitt,
sem lostið er af köldum hjelutárum.
En margir vinir minnast þin þó hlýtt,
sem með þjer stóðu’ á samleið fyr á árum.
Og sjaldan gekk að garði þínum neinn,
sem gladdirðu’ ei af tryggum vinadáðum;
svo ræðinn, skemtinn, glaður, hugarhreinn
og heill i öllum viðskiftum og ráðum.
Þinn sonur kær og kona ellimóð
nú kveðja þig svo hjartanlega bæði;
því sje þjer, vinur, værðin löng og góð,
þótt vetrarstormar kringum leiðið næði.
Svb. B.
á vesturvígstöðvunum og í ítalíu. Á
vesturvígstöðvunum er talað um stór-
skotaorustur hjá Chambrai, hjá Ver-
dun og í Elsass, og er svo að heyra
sem það sjeu nú fremur Þjóðverjar,
sem fram sæki. Síðasta fregnin segir
að þeir safni nú saman miklu liði i
Belgiu. I ítalíu hafa Frakkar sótt
fram og tekið 1400 Austurríkismenn
til fanga. Austur í Palestínu hafa
Tyrkir, með aðstoð þýsks liðs, gert
tilraun til að ná Jerúsalem aftur, en
orðið að hörfa undan.
Finnar eru að leitast við að fá sjálf-
stæðisrjettindi lands síns viðurkend.
Rússar og Þjóðverjar eru sagðir
reiðubúnir til að viðurkenna þau.
Finnar hafa óskað eftir viðurkenn-
ingu Gústafs Svíakonungs, en hann
svarað, að nauðsynlegt væri að stór-
veldin gæfu fyrst samþykki sitt.
Nefnd frá Finnlandi er komin til Ber-
línar, segir i símfriegnunum, og í
Khöfn er sjálfstæðisnefnd frá Finn-
um nú um áramótin. — fbúar Álands-
eyja kvað óska að sameinast Sví-
þjóð.
Innanlandsóeirðirnar í Rússlandi
virðast heldur í rjenun. Maximalistar
segja Kaledín hafa beðið ósigur, og
síðustu fregnir segja sættir vera að
komast á milli Ukraine og Maxi-
malista. Goremykin fyrv. forsætis-
ráðherra hefur verið myrtur, fjör-
gamall maður. Alla banka í Rúss-
landi kvað Marimalistastjórnin hafa
tekið undir sig og leyfir ekki ein-
stökum mönnum eða fjelögum banka-
rekstur.
Prjettir.
Tíðin. Frá þvi fyrir jól og fram til
þessa hafa verið stöðugar hlákur,
svo að jörð er orðin meira og minna
auð um alt land, hjer sunnanlands
alauð. Hefur sú breyting komið land-
bændum vel, því eftir haustveðrátt-
una var útlitið ilt.
f leysingunum um áramótin hljóp
Hvítá yfir Flóann og varð úr því af-
armikið flóð, er stóð yfir einn sólar-
hring. Meðan á því stóð fyltust dæl-
urnar ofan við Stokkseyri svo, að
ófært var yfir þær úr húsunum, sem
fyrir ofan eru.
fangadagsnótt hvarf hann aftur það-
an. Um sama leyti sást til hans frá
Siglufirði. Nú er sagt að hann sje
að eins landfastur við Horn, en ann-
ars sjáist ekki til hans.
AflabrögS. í Vestmannaeyjum er
sjávarútgerð að byrja og aflast vel.
Á Suðurnesjum hefur að undanförnu
verið góður afli, þegar gefið hefur
á sjó. Frá ísafirði er sagt, að allir
vjelbátar þaðan komi bráðlega til
Suðurnesja, því menn óttast að ís
muni loka þar.
Landsbankinn. Magnúsi Sigurðs-
syni lögfræðing hefur verið veitt
þriðja bankastj.embættið við Lands-
bankann frá 1. þ. m. Aðrir sóttu ekki.
En i stað Björns Sigurðssonar er
settur bankastjóri Benedikt Sveins-
son alþm.
Snjóflóð fjell fyrir skömmu á bæ-
inn Stóruvelli i Bárðardal, segir í
fregn frá Akureyri til Marg.bl. Lenti
það á peningshúsum, tók þak af
tveimur hlöðum og allmikið af heyi,
drap 32 ær, 5 geitur, 2 hrúta og 3
hross.
Bæjarmálafjelag nýtt var stofnað
hjer á fjölmennum fundi, sem haldinn
var í K. F. U. M. kvöldið 2. jan.
fyrir tilstilli nokkurra borgara. Fje-
lagið heitir „Sjálfstjórn". Stefna þess
er ákveðin þannig í 2. gr. fjelagslaga,
er samþykt voru á fundinum: „Til-
gangur fjelagsins er að starfa að bæj-
armálum Reykjavíkurkaupstaðar í þá
stefnu: a ð vera á verði gagnvart
tilraunum af hálfu löggjafarvalds eða
stjórnarvalda lands og bæjar til að
raska atvinnufrelsi einstaklinganna,
a ð beita sjer fyrir hagsýni í fjár-
málum bæjarins, a ð beita sjer fyrir
því við kosningar, að kbsnir verði
hæfir menn til opinberra starfa í
þarfir bæjarfjelagsins.
Með furidarsamþykt má ákveða að
fjelagið taki önnur mál til meðferð-
ar, en bæjarmálefni Reykjavíkur,
enda sje tillaga um það samþykt með
atkvæða fundarmanna að minsta
kosti.“
I fjelagið gengu fyrsta kvöldið á
annað hundrað kjósendur.
Druknun.. 23. þ. m. druknaði mað-
ur við Vestmannaeyjar af vjelbáti,
Þorsteinn að nafni Helgason, ungur
að aldri.
Væri ekki ráðlegt fyrir menn hjer
í bænum að mynda fjelag til þess að
koma fyrirtækinu ástað ?
Nýárssundið. í þetta sinn keptu 6
og varð Erlingur Pálsson sundkenn- |
ari fljótastur, fór 50 stikur á 39 sek., |
Ólafur bróðir hans næstur, á 39% ‘
sek., og Jón bróðir þeirra, 13 ára
gamall, varð 3. í röðinni, á 42*4 sek.
Hinir voru Guðm. Halldórsson, Eym.
Magnússon og Guðl. O. Waage. 3 þeir
fyrstu fengu verðlaun. — Sjávarhiti
var 134 stig, lofthiti 3j4 st.
Sjötugsafmæli átti Þorv. Björnsson
lögregluþjónn 2. þ. m. Margir kunn-
ingjar hans heimsóttu hann þann dag.
Einn, Ólafur Björnsson ritstjóri,
færði honum fallegar silfurdósir og
í þeim 500 kr. i gulli, gjöf frá nokkr-
um vinum hans hjer í bænum. — Þor-
valdur fjekk, svo sem kunnugt er,
nýlega lausn frá lögregluþjónsstörf-
um, með 1500 kr. eftirlaunum úr bæj-
arsjóði, en stefnuvottur er hann á-
fram. Hann ber aldurinn vel.
„Lagarfoss*' í Halífax. „Lagar-
foss“ var rjett fyrir utan höfnina í
Halifax þegar sprengingin mikla varð
þar. Skipið hristist svo, þegar spreng-
ingin varð, að skipsmenn urðu að
halda sjer til þess að falla ekki. Þeir
höfðu lagst utan við innsiglinguna
morguninn 6. des. og áttu að bíða þar
nokkra klukkutíma eftir afgreiðslu,
en höfninni var lokað. Ella hefði
skipið að sjálfsögðu farist inni á
höfninni. — Lýsingin á slysinu er
hroðaleg. Helmingur borgarinnar
stóð í björtu báli. Þök höfðu flogið
af húsum í loft upp. Allir gluggar
voru brotnir. Skip hentust af höfninni
upp á þurt land og lágu þar brotin.
Járnbrautarlest, sem var á ferð um
bæinn, hentist í háa loft og 2/ hlutar
farþeganna fórust. 2500 manns fórst,
um 6000 særðust og um 20,000 urðu
húsnæðislausir.
Jarðskjálfti mikill hefur orðið i
ríkinu Guatemala og höfuðborgin
gereyðilagst, segir í símfregn til
„Vísis" frá 31. des. Fjöldi manna hef-
ur komist á vonarvöl. — Guatemala
er eitt af lýðveldum Miðameríku, 113
ferkílóm. með 2 milj. íbúa, mest Indí-
ánum, sem lifa á akuryrkju. íbúar
höfuðborgarinnar voru um 100 þús.
Skipaferðir. Franskt gufuskip kom
1. þ. m. frá Englandi með kol til
h.f. „Kol og salt“. — „Geysir kom
frá Khöfn 3. þ. m. með ýmsar vörur.
— „Sterling" kom austan um land að
norðan 3. þ. m. — „Willemoes",
„Sterling“ og „Botnía“ eiga að fara
með kjöt það til Noregs, sem útflutn-
ingsleyfi hefur fengist á þangað. —
„Willemoes“ er nú við Norðurland.
— „Lagarfoss" fer hjeðan austur um
land til Akureyrar. — „Mjölnir“ er
nýkominn frá Austfjörðum og fer
hjeðan til Spánar.
Hafísinn var fyrir jólin kominn
suður ineð Vestfjörðum að Arnar-
firði, inn á ísafjarðardjúp og hröngl
inn að bryggjum á ísafirði. En á að-
Jón biskup Helgason mun fram-
vegis skrifa í Lögrjettu öðru hvoru
um kirkjumál 0. fl.
Eldsneyti Guðm. G. Guðmundsson-
ar. — Hr. G. E. G .hefur sagt Lögr.
að með því verði, sem nú sje á aðal-
efnum þeim, sem hann notar við til-
búning hins nýja eldsneytis, sem áður
hefur verið sagt frá hjer í blaðinu,
þ. e. mó, grút, tjöru o. fl., gæti hann
selt tonnið á 230 kr., en ætlaðist þá
til að hann fengi nokkurn styrk af
opinberu fje, til þess að koma fyrir-
tækina á stað. Hann hefur nú leitað
til landsstjórnarinnar í þeim erind-
um, en fengið afsvar. Hjer er þó um
mál að ræða, sem ekki virðist rjett
að visa á bug án fylstu athugunar.
Leiðrjetting.
I síðasta tbl. „Tímans" eru niðr-
andi ummæli um herra Olgeir Frið-
geirsson eða starfsemi hans í þarfir
landsverslunarinnar, sem blaðið gef-
ur í skyn að það hafi eftir mjer.
Þetta er tilhæfulaust. Jeg sje það
á orðum blaðsins, að ritstjórinn hef-
ur heyrt ávæning af samtali milli
okkar Benedikts bankastjóra Sveins-
sonar, en þar var Olgeir Friðgeirs-
son ekki nefndur á nafn. Þetta hefur
Benedikt Sveinsson kannast við í
min eyru. Jeg vil biðja ritstjóra „Tím-
ans“ að hafa ekki eftir mjer last-
mæli um einstaka menn, að mjer
fornspurðum. Bæði er það heiðvirð-
um mönnum samboí nara, og líka var-
legra, því að verði mjer slíkt á munni,
mún því eigi allsjaldan stefnt í átt-
ina til þeirra, sem nær standa „Tím-
anum“ og stefnu hans, heldur en jeg
hygg að herra Olgeir Friðgeirsson
geri.
Rvík 2. jan. 1918.
Ólafur Daníelsson.
Þessu greinarkorni hefur „Timinn“
neitað upptöku. Það á líklega ekki
fyrir mjer að liggja, að verða sam-
verkamaður við það blað. Ó. D.
Skiftar skoðanir.
Eftir Sig. Kristófer Pjetursson.
Niðurl.
Fomaldarspekingar.
Næst á eftir trúarleiðtogunum hafa
fornaldarspekingarnir reynst þjóðun-
um björtustu leiðarljósin í siðferði-
legum efnum. Þó þeir sjeu í raun og
veru ærið margir, spekingarnir, sem
mannkynið fær að likindum aldrei
fullþakkað það sem þeir hafa unnið
í þjónustu siðgæðisins, þá sýnast þó
tveir bera af flestum ef ekki öllum
fornaldarspekingum Norðurálfu í
þeim efnum. En það eru þeir vitr-
ingarnir Pýþagóras og Plato. Meiri
siðgæðisfrömuðir þekkjast varla að
undanskildum trúarleiðtogunum, og
af meiri vitmönnum er vafasamt að
sögur hafi farið hjer í álfu. Það er
kunnara en frá þurfi að segja, að
þeir hafa báðir aðhylst endurholdg-
unarkenninguna. Siðfræði þeirra
beggja er i raun og veru reist á end-
urholdgunarkenningunni. Þeir kendu
báðir, að hver maður hlyti að upp-
skera eins og hann hefði sáð til. 111
og ómannúðleg breytni hlaut að koma
hverjum manni sjálfum í koll, annað
hvort í þessu lífi eða á framtíðar-
æfiskeiðum.
Sagan segir að Pýþógóras hafi
munað eftir fyrri jarðvistum sínum
og meira að segja mörgum. Til dæm-
is átti hann að hafa sagst hafa verið
Euforbos Panþosson, er fjell í Tróju-
mannastríði fyrir Menelási. Til sann-
indamerkis segir sagan, að hann hafi
komið ókunnugur í hof eitt, þar sem
ýmsir fornir skildir hjengu á veggj-
unum til prýðis. Pýþagóras gekk þá
rakleitt að einum skildinum og sagð-
ist hafa borið hann í Trójumanna-
stríði, sem Euforbos. Þegar skjöldur-
inn var tekinn ofan, kom það i ljós,
að nafnið „Euforbos“ var skorið á
hann að aftanverðu.
En sagan getur um fleiri en þá
Shri Krishna, Búddha og Pýþagóras,
sem hafa átt að muna eftir sjer á
mörgum undangengnum æfiskeiðum.
Það er haft eftir heimspekiskennar-
anum Filostratos, að bæði Empedo-
kles og Appollonius frá Tyana,
„Kristur heiðingjanna“, sem kallaður
var, hafi báðir munað, að þeir hafl
lifað á undangengnum æfiskeiðum.
Auðvitað sanna slíkar sagnir ekki
annað en það, að fornmenn hafa hall-
ast að þeirri skoðun, að andleg mikil-
menni hefðu fullkomnara minni en
allur þorri manna. Mörgum mun að
líkindum þykja það hin mesta fjar-
stæða, að gera ráð fyrir að nokkur
lifandi maður hafi slíka minnisgáfu
að hann geti ryfjað upp fyrir sjer
atvik frá undangengnum æfiskeiðum.
Og það er ekki nema eðlilegt, að vjer
eigum ilt með að trúa þvi, á meðan
vjer höfum sjálfir ekkert minni, sem
minni getur heitið. Vjer munum að
jafnaði varla að kvöldi hundraðasta
hlutann af því sem vjer höfum heyrt
og sjeð og sjálfir talað, og ekki einu
sinni þúsundasta hluta þess sem vjer
höfum hugsað. Og fæstir muna á
fullorðins aldrei eftir sjer á fyrsta
ári, þó enginn geti efast um, að hann
hafi verið þá til. Annars getur mönn-
um gefist það all-misjafnlega, að
lcggja sjálfa sig sem algildan mæli-
kvarða á alt og alla, nema því að eins,
að þeir sjeu þá alveg sannfærðir um,
að þeir sjeu þau listaverkin, sem guði
eða náttúrunni hefur tekist best við!
Vit- og fræðimenn á ýmsum öldum.
En það eru ekki að eins trúarleið-
togar, og fornaldarspekingar, sem
hafa gerst öflugir talsmenn endur-
holdgunarkenningarinnar. Það má
heita, að hún hafi átt óskift fylgi því
nær allra þeirra vit- og fræðimanna
hjer í álfu á ýmsum öldum, sem hafa