Lögrétta - 16.01.1918, Blaðsíða 4

12
LÖGRJKTTA
einna helst fylgismenn slíkra stefna
sem hún er, og mun það satt vera.
ÞaS eru hinir sannleiksleitandi menn,
sem finna aS hinar nýju stefnur: guð-
spekin og spíritisminn, hafa eitthvaS
betra aö bjóða, en kirkjan hefur haft
undanfariS á boSstólum. BáSum þess-
um stefnum hefur vafalaust tekist aö
leiSa marga sannleiksþyrsta syni og
dætur kirkjunnar inn í trúarheiminn,
þótt hin andlega móðir þeirra sýn-
ist ekki hafa verið þeim vanda vaxin
aS halda þeim í rjetta átt og orðiS aS
skilja þau eftir á öræfum efnishyggj-
unnar sem villuráfandi sauði. Og þó
heíur kirkjan svo mörg og mikil
hjálpartæki. Hún hefur hina guöinn-
blásnu biblíu og biblíu-„kritik“;
hinn „listabrugöna erföakreddufans"
og lagastuðning og styrk hins verald-
lega valds; hina ný-uppgötvuðu
„góðu sögulegu samvisku kristin-
dómsins“ og játningarritin, sem al-
drei ganga úr gildi. Auk þess hefur
hún jafnan úrvalskristninni á að
skipa (þ. e. heima- og heiðingjatrú-
boði, K. F. U. M. etc.) og hinum
árvökru þjónum sínum: prestum,
próföstum og biskupum. En þar eö
kirkjutrúin fer jafnan halloka í bar-
áttunni við vantrú og efnishyggju,
þrátt fyrir allan þennan „vigbúnað"
og sitt einvalalið, þá er álitamál,
hvort henni er ávinningur í því að
spyrna gegn broddunum, gerast að
meira eða minna leyti andvíg hinum
„nýju stefnum", sem hafa nú þegar
sýnt að þær eru færar um að ryðja
sjer til rúms, þrátt fyrir samtaka á-
rásir efnishyggju og kirkjutrúar.
Hinar nýju stefnur hafa boðið og
bjóða enn kirkjunni hjálparhönd til
viðreisnar trúarlífsins, því ein megn-
ar hún ekki að endurlífga það, sem
hefur nú verið að visna í höndum
hennar. Og aðalástæðan fyrir þvi er
þessi: Kirkjutrúaraldarandinn liggur
í dauðateygjum og annar og nýr er
tekinn til að ríkja. Hann hefur þegar
hafið undirbúningsstarf sitt, því að
hann mun „gera alla hluti nýja.“
Eftirmæli.
JÓN JÓNSSON
hreppstjóri og umboðsmaður
frá ólafsvík.
Lögrjetta hefur lauslega getið and-
lát Jóns sál., én af því að hjer er á
bak að sjá merkum manni, er um
langt skeið stóð mjög framarlega
í fylkingu framfara- og uppbygging-
armanna á meðal þjóðar vorrar á síð-
ara helmingi síðastliðinnar aldar,
þykir mjer hlýða að hans sje hjer
nokkuð gjör minst.
Jón sál. var fæddur 5. nóv. 1831
á Kolbeinsstöðum í Hnappadalssýslu.
Bjuggu þar þá foreldrar hans: Jón
Jónsson og Valgerður Snæbjörns-
dóttir, væn og merk hjón. Jón sál.
ólst upp hjá foreldrum sínum við
svipuð kjör og önnur börn alþýðu-
manna á þeim timum. Fátt var þá
um mentunartæki fyrir alþýðubörn á
landi voru, enda mun hann ekki hafa
átt kost annarar fræðslu í heimahús-
um en þá var tíðkuð í sveitum, nefni-
lega lestri og kristindómslærdómi,
var þó sveinninn snemma bráðgjör
og all-mentunargjarn. En um það
leyti sem Jón sál. var að alast upp
í Kolbeinsstaðahreppi var prestur í
Hítardal sjera Þorsteinn Hjálmarsen,
merkur maður og mikilsmetinn. Þeg-
ar Jón sál. var innan við tvítugt rjeð-
ist hann til Hjálmarsens sál., og hef-
ur hann eflaust gert það í þeim til-
gangi að afla sjer einhverrar ment-
unar og menningar, sem og líka varð.
í 5 ár dvaldi Jón sál. hjá sjera Hjálm-
arsen, fremur sem sveinn hans en
þjónn. Af þessari dvöl sinni á hinu
merka heimili Hjálmarsens hafði Jón
sál. mjög gott, og eflaust hefur hún
orðið fyrsti grundvöllurinn og orsök-
in til þess að Jón sál. varð eins mikil-
hæfur og merkur maður og raun varð
á síðar. í Hítardal lærði Jón sál.
bæði skrift, reikning og dönsku, og
varð mæta vel að sjer í greinum þess-
um; skrifari var hann t. d. með af--
brigðum og ritaði ágæta rithönd fram
á efstu ár. Föður sinn mun Jón sál.
hafa mist ungur, en eftir að hann fór
frá Hítardal var hann oftast með
móður sinni, og vann þá um allmörg
ár að almennri sveitavinnu sem og
smíðum, því hann var snemma hagur
bæði á trje og járn. Árið 1862 rjeð-
ist hann til Ólafsvíkur á Snæfellsnesi
sem bókhaldari við verslun stórkaup-
manns H. A. Clausens þar. Þar var
þá verslunarstjóri alkunnur og merk-
ur maður, Torfi J. Thorgrímsen, sem
nú er dáinn fyrir mörgum árum. Við
þessa verslun var Jón sál. samfleytt
í 12 ár, og gegndi alt af bókhaldara-
störfunum, en hafði þó jafnframt
nokkurn sjávarútveg, og græddist
honum nokkurt fje á þeim árum. Ár-
ið 1874 fluttist hann í burtu úr Ólafs-
vík og að Ingjaldshóli og kvæntist
þá um haustið Júliönu dóttur Tóm-
asar hreppstjóra Eggertssonar á Ingj-
aldshóli; Tómas var um langt skeið
einn langmerkasti bóndi á Snæfells-
nesi. Stutt varð sambúð þeirra hjóna
Jóns og Júlíönu, því að hún dó árið
eftir að þau giftust. í 3 ár dvaldi Jón
sál. á Ingjaldshóli. Árið 1876 keypti
hann Brimilsvallatorfuna og flutti
þangað vorið 1877, og bjó þar blóma
búi í 15 ár. 1892 fluttist hann aftur
til Ólafsvíkur og bjó um nokkur ár
á jörðinni Ólafsvík, og dvaldi þar til
sumarsins 1912 að hann fluttist að
Efri-Múla í Saurbæ til fóstursonar
síns og bróðursonar sjera Sveins Guð-
mundssonar. Hafði hann þá dvalið
full 50 ár á Snæfellsnesi. Síðastliðið
vor fluttist hann með sjera Sveini að
Arnesi í Strandasýslu og þar andað-
ist hann 16. jan. s. 1. Bæði áður en
Jón sál. giftist og eins eftir að hann
misti konu sína bjó hann með ráðs-
konu, Ingveldi Hjálmarsdóttur. Var
hún dóttir Hjálmars bónda Sveins-
sonar á Kvarná í Eyrarsveit og Jó-
hönnu Vigfúsdóttur, er seinna var
lengi á Kongsbakka og var talin
merkiskona á sinni tíð. Ingveldur var
mjög merkileg og mikilhæf kona,
prýðilega gáfuð, hreinlynd, dugleg,
stjórnsöm og þrifin, trúkona mikil,
vinföst og ákaflega trygglynd. Hún
dó 6. des. 1911. Þau Jón og Ingveld-
ur ólu mörg börn upp að meira og
minna leyti, og reyndust þeim öll-
um vel. Svein prest Guðmundsson
tóku þau skömmu eftir fæðingu hans
og ólu að öllu upp, og sýndu honum
æ sömu ást og umhyggju sem hann
væri þeirra eigið barn, og kostuðu
hann til náms og ljetu sjer alla tíð
mjög ant um hann. Flest þau störf í
þarfir hins almenna og opinbera, sem
vant er að fela alþýðumönnum á landi
voru, hafði Jón sál. með höndum um
lengri eða skemmri tíma. I hrepps-
nefnd var hann 20—30 ár og oft
oddviti nefndarinnar, var það oft erf-
itt og vandasamt starf, ekki síst í
harðindaárunum milli 1880 og 90.
Sýslunefndarstörfum gegndi hann í
18 ár, hreppstjóri undir 20 ár, um-.
boðsmaður Arnarstapa- og skógar-
strandarumboðs var hann nokkur ár;
auk þess gegndi hann skólanefndar-
störfum í skólanefnd Ólafsvikur-
skóla, og sáttasemjarastörfum í Nes-
þingum um fjölda ára. Af ofantöldu
sjest að Jón sál. hefur haft ærið að
starfa i þarfir hins opinbera, auk þess
sem hann bjó stóru búi og hafði tölu-
verðan sjávarútveg jafnhliða, en mað-
urinn var óvenjulega vel gefinn og
duglegur, og það er einróma álit
allra kunnugra manna að Jón sál.
hafi leyst öll störf sín vel og sam-
viskusamlega af hendi svo allir voru
ánægðir, bæði sveitungar hans og
hjeraðsmenn og yfirboðarar hans, og
það veit trúa mín, að margur sá hef-
ur fengið opinbera viðurkenningu
fyrir störf sín í þarfir hins opinbera,
sem ekki vann eins lengi eða eins
vel og Jón sál. gerði. — Jón var
fríður maður sýnum, gjörvilegur og
karlmenni mikið, gleðimaður, snyrti-
menni og híbýlaprúður, yfirleitt hið
mesta prúðmenni, og gestrisni hans
munu margir minnast lengi og á-
nægjulegra stunda, er þeir áttu í hús-
um hans. Með honum er að velli fall-
in styrk grein hins sterka og þol-
góða þjóðstofns vors, maður er í öllu
var mjög merkur og uppbyggilegur
og sannur sómi stjettar sinnar og
prýði. Tvo syni átti Jón sál. áður en
hann giftist, Jón sem lengi hefur
dvalið vestur í Önundarfirði, og Þor-
leif kennara í Reykjavík. Allir þeir
hinir mörgu, er þektu Jón sál., þeir
vita ósköp vel að hann var sannur
merkismaður, og þeir munu æ minn-
ast hans sem mæts manns og góðs
drengs. Óskandi væri að land vort og
þjóð ætti sem flesta sonu sem væru
jafn nýtir og uppbyggilegir sem Jón
sál. hreppstjóri var. Blessuð sje minn-
ing hans. S.
Með báli og brandi.
Eftir Henryk Sienkiewicz.
XXIII. KAFLI.
Seint um kvöldið kom liðið til Ros-
logi og sat Skrjetuski þar í tungls-
ljósinu rjett við veginn, eins og áð-
ur er frá sagt.
Þegar hann var kominn til sjálfs-
vitundar þyrptust fjelagar hans
gömlu utan um hann. Þeir ávörpuðu
hann og reyndu að hughreysta.
Mesta hluttekningu sýndi Longinus;
hann hjet að fasta alla þriðjudaga
til æfiloka ef drottinn huggaði Skrje-
tuski og hresti.
Furstinn hafði búist fyrir í bónda-
kofa einum og var Skrjetuski fylgt
þangað á fund hans. Þegar hann sá
þennan ljúfling sinn breiddi hann
faðminn þegjandi út á móti honum.
Með höfgum ekka hallaðist Skrje-
tuski upp að barmi hans. Furstinn
þrýsti honum að sjer og augu hans
fyltust tárum.
Þá er hann hafði jafnað sig mælti
hann:
„Vertu velkominn aftur, sonur. Jeg
bjóst við að jeg mundi ekki sjá þig
framar. Berðu nú mannlega mótlæt-
iugakross þann, sem á þig hefur ver-
ið lagður og minstu þess að nú hvíla
sorgir og hörmungar yfir tugum þús-
unda meðbræðra þinna. Sorg þín
hverfur sem einn dropi i hafið innan
um alla þeirra eymd og þjáningar.
Vor kæra fósturjörð er i mikilli hættu
og sjerhver sá, er sverði veldur, leit-
ar sjer fróunar við að berjast fyrir
hana eða að öðrum kosti að falla
við góðan orðstír og öðlast eilífa
gleði og sælu.“
„Amen!“ sagði hirðpresturinn.
„Náðugi fursti!“ andvarpaði Skrje-
tuski. „Þúsund sinnum heldur hefði
jeg viljað sjá hana andaða.“
„Gráttu sonur! Gráttu! Missir
þmn er mikill. Vjer syrgjum með
þjer. Þú ert nú meðal góðra vina og
kristinna meðbræðra, en ekki heið-
ingja eða Tartara. En vitið. það að
í dag grátum vjer yfir vorum eigin
sorgum. Frá þeim tíma eigum vjer
oss ekki sjálfir. Á morgun höldum
vjer á stað til þess að berjast fyrir
föðurlandið."
„Jeg fylgi yður, náðugi fursti, alt
á heimsenda, en svölun eða gleði fæ
jeg aldrei án hennar.“
Hann beit saman tönnunum svo að
engir kveinstafir skyldu brjótast fram
yfir varir hans.
„Minnist þess að þjer hafið sagt:
Verði þinn vilji,“ sagði hirðprestur-
inn í áminnandi róm.
„Amen! Jeg lýt vilja hans, en —■
jeg get ekki — mjer er ómögulegt
að bæla niður sorg mína.“
Þeir sem viðstaddir voru sáu innrj
baráttu Skrjetuskis og komust mjög
við. Þeir Volodyjevski og Longinus
táruðust, enda voru þeir báðir við-
kvæmir menn. Longinus spenti greip-
ar og andvarpaði hástöfum.
„Biðið við!“ sagði furstinn alt i
einu; „jeg hef fengið að vita að Bo-
hun hefur farið hjeðan áleiðis til
Lubni. Hann hefur brytjað niður
setulið það sem jeg hafði í Vasi-
lovka. Örvæntu ekki, því að eigi er
víst að hann hafi náð henni á vald
sitt, því hvað annað kom honum til
þess að halda á leið til Lubni?“
„Þessi tilgáta er afar líkleg,“ hróp-
uðu þeir sem viðstaddir voru einum
munni.
Fyrst var að sjá sem Skrjetuski
gæti ekki áttað sig á þessu, en alt í
einu sást vonarglampi í augum hans
og hann varpaði sjer fyrir fætur
furstans.
„Náðugi fursti! Líf mitt og vel-
fcrð legg jeg í yður hendur."
Hann var þrotinn og gat ekki sagt
meira. Longinus varð að reisa hann
upp og styðja hann til sætis, en von-
arbjarminn sást þó enn i augum
hans. Fjelagar hans gerðu sitt til að
hughreysta hann. Fóru þeir með
honum í næsta kofa og vildu að hann
drykki með þeim mjöð og vín, en
hann gat ekki bragðað það; drukku
hinir þá fyrir hann og skál hans.
Sátu þeir að sumbli þar til dagur
rann. Þá kom herflokkur sá ,er send-
ur var á eftir Bohun til Tszherkassi.
Hann hafði ekki orðið var Bohuns,
en þeir höfðu handtekið ýmsa það-
an úr sveitunum. Kváðust þeir hafa
orðið varir við ferð hans þar um
fyrir tveimur dögum; hefði hann
hraðað ferð sinni mjög og spurst fyr-
ir um það, hvort þar hefði ekki orð-
ið vart við flýjandi aðalsmann og
Kósakkasvein í för með honum.
Fangarnir sögðust þess fullvissir, að
engin yngismær hefði verið með Bo-
hun; þeir hefðu hlotið að sjá hana,
því að flokkur hans var lítill.
Skrjetuski vissi ekki hvað hann
átti að halda um þetta. Hvers vegna.
hjelt Bohun fyrst áleiðis til Lubni ogi
sneri síðan aftur og fór til Tszher-
kassi ?
„Vinir mínir! Jeg á erfitt með að
átta mig nú. Hvernig haldið þið að
því sje varið, þessum snúningum Bo-
huns og eftirspurn um aðalsmanninn
og Kósakkasveininn?"
„Það er skiljanlegt og þarf ekki
mikla skarpskygni til," sagði Zakvili-
kovski. „Ungfrúin hefur faríð í karl-
mannsbúning til þess að eiga hægara
með að dyljast. Hún er Kósakka-
sveinninn!“
„Auðvitað ! Auðvitað !“ tóku hinir
undir,
„En hver er þá aðalsmaðurinn?"
spurði Skrjetuski.
„Já, hver hann hefur verið. Bænd-
urnir hjerna hljóta að hafa sjeð hann.
Sækið húsráðandann hjerna."
Að vörmu spori var húsbóndinn
dreginn inn. Hafði hann fundist úti
í fjósbás.
„Varstu ekki nærstaddur þegar
Bohun og flokkur hans rjeðust á höll-
ina?“ spurði Zakvilikovski.
Bóndinn sór og sárt við lagði að
hann hefði ekki komið þar nærri.
„Sjáðu, bóndatetur! Hjerna er gull-
peningur og þarna er sverðið sem
á að skilja höfuð þitt frá hinum
synduga búk. Veldu um!“
Bóndinn fjekk nú minnið. Hann
sagðist hafa farið með grönnum sín-
um til þess að sjá og heyra gleðina
og glauminn fyrir framan höllina.
Hefði hann þá heyrt að frúin hefði
verið drepin og synir hennar tveir, en
Bohun væri sár. Enginn hafði orðið
var við ungfrúna, en um morguninn
barst það út að hún hefði flúið á-
samt aðalsmanni nokkrum er kom til
Roslogi í för með Bohun.
„Þarna kemur það,“ hrópaði Za-
kvilikovski. „Hjerna er gullpening-
urinn. Þú sjerð að við ætlum ekki að
kvelja þig. Sástu aðalsmanninn ? Var
hann hjerna úr nágerenninu ?“
„Já, jeg sá hann. Hann var vist
langt að.“
Hvernig var hann í hátt?“
„Nú, hann var ákaflega digur, grá-
skeggjaður og bölvaði afskaplega;
nú man jeg það, hann var eineygður."
„Drottinn minn!“ hrópaði Longin-
us, „það hefur verið Zagloba."
„Því gæti jeg best trúað ; þeir urðu
vinir miklir í Chigirin, drukku þar
saman og spiluðu. En heyrðu, bóndi!
Ertu viss um að aðalsmaðurinn hafi
ílúið ásamt meyjunni?"
„Það var sagt svo. Jeg veit ekki
annað."
„Þekkir þú Bohun?"
„Já, hann hefur verið hjer svo oft.“
„Hann hefur ef til vill flúið með
hana eftir undirlagi Bohuns?"
„Nei, náðugi herra; það getur ekki
verið. Hann hafði bundið Bohun í
kápu hans og þeir sögðu að hann
hefði rænt ungfrúnni. Bohun orgaði
upp yfir sig eins og hann væri óður
og ljet í mesta flýti festa sig upp í
körfu milli tveggja hesta og var síðan
þeyst á stað áleiðis til Lubni; en hann
rakst ekki á þau á þeirri leið og
sneri því við og hjelt í aðra átt.“
„Aldrei hefði jeg getað trúað því,
að Zagloba þyrði að bjóða Bohun
byrginn," sagði Zakvilikovski. „Hann
er kænn en afar hreykinn. Hann hef-
ur viljað launa Skrjetuski mjöðinn
góða í Chigirin."
„Látum hann gorta og gambra
eins og hann vill; það er fyrir mestu
að hann hefur frelsað meyjuna úr
klóm ræningjans," sagði Volodyjev-
ski. „Honum verður ekki skotaskuld
úr því að koma ungfrúnni undan."
„Hafi hann farið yfir Dnjepr og
frjett þar ósigurinn við Korsun, verð-
ur hann að hverfa aftur til Tscherni-
gov og þá rekumst við á hann á leið-
inni,“ sagði Zakvilikovski.
Þeir fjelagar komust í besta skap;
drukku skál Skrjetuskis og hjetu því
að fá sjer duglega í staupinu á brúð-
kaupsdegi þeirra Helenu. Þeir mint-
ust og Zagloba með þökk og aðdáun.
Um morguninn snemma var blás-
ið til brottferðar; gekk ferðin greitt
áleiðis til Lubni, þvi að engir voru
far-angursvagnar.
Skrjetuski reið við hlið furstans
og skýrði honum frá ferð sinni til
Sitsch.
Þegar komið var undir kvöld sá-
ust hæstu turnarnir i Lubni og náði
allur flokkurinn háttum i borginnu
Var þar alt lið ferðbúið eftir fyrir-
skipunum furstans. Herflokkarnir
urðu að dreifa sjer um borgina til
gistingar og voru þar þrengsli mikil
því að mikill sægur aðalsmanna og
bænda höfðu þyrpst hvaðanæfa til
borgarinnar. Þeir fluttu með sjer bú-
smala allan og annað er þeir gátu
komist með, því þeir heyrðu að upp-
reisnarflokkarnir mundu ráðast á sig
og ræna. Var ekki hægt að þverfóta
um borgina fyrir klyfjahestum og
úlföldum 0g öðrum kvikfjenaði. Mest-
ur hluti flóttamannanna varð að
liggja úti undir berum himni á göt-
um og torgum borgarinnar; höfðu
þeir kynt þar bál til þess að mat-
reiða kvöldverð.
Furstinn horfði út um hallarglugg-
ann yfir þennan nýkomna lýð. Hann
varð mjög hugsandi því að hann
vissi að alt þetta lið mundi elta her
hans og verða honum til hins mesta
trafala.
Vagnarnir fyrir sifjalið furstans
stóðú í hallargarðinum; flutnings-
vagnarnir voru hlaðnir alls konar
drykkjum og matvælum. Hafði furst-
ynjan annast um alla þá hleðslu.
Borgarbúar hugsuðu til ferðar
þessarar með sorg, því enginn vafi
var á því að uppreisnarmenn mundu
þegar ryðjast inn í borgina, er furst-
inn var farinn þaðan með lið sitt og
láta þar ekki stein yfir steini standa.
Sighv. Blöndahl
cand. jur.
Viðtalstími 11—12 og 4—6.
Lækjargötu 6B.
Sími 720. Pósthólf 2.
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavík,
s e 1 j a:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innrifatnaði.
Regnkápur. — Sjóföt — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netagarn. — Línur. — öngla. — Manilla.
Smurningaoliu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pentunum utan af landi svarað um hol.
Fjelagsprentsmiðjan.