Lögrétta - 23.01.1918, Síða 2

14
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð kr. 7.50 árg. á
Islandi, erlendis kr. 10.00. Gjalddagi 1. júlí.
Austur yfir fjall.
Feröapistlar úr Árnessýslu
sumariö 1917.
Eftír Bjarna Sæmundsson.
(NiBurl.)
Jeg veit ekki, hvort mönnum al-
ment þykir fallegt í þessum pláss-
um eöa ekki, en víst er þaö, aö mjer
þykir það. Hvergi hjer á landi er
á láglendi annaiS eins víBsýni og hjer,
þegar bjart er veBur. Á aöra hliö-
ina er opið hafiS, en á hina fjölbreytt-
ur og tignarlegur fjallahringur, þar
sem gefur að líta nokkur af merk-
ustu fjöllum landsins. Lengst til aust-
urs er Eyjafjallajökull og Goðalands-
jökull, svo Tindafjöll, Hekla, Þrí-
hyrningur, Búrfell (viS Þjórsá),
Hreppafjöllin (í góöu skygni Hofs-
jökull), Jarlhettur, Bláfell, Langjök-
ull, Bjarnarfell og önnur fjöll upp
af Tungum og Laugardal. Svo koma
fjöllin sem nær eru: Vörðufell, Hest-
fjall, Búrfell í Grímsnesi, Ingólfs-
fja.ll, Henglafjöllin og suöur af þeim
Skálafell, Meitlar, Geitafell, Heiðin
há, og lengst til vesturs Geitahlíð með
SelvogsheiSi neSan undir. öll þessi
síöast töldu fjöll eru á Reykjanes-
fjallgaröinum, og fremur tilbreyt-
ingalítil, gróöurlaus eSa mosavaxin,
en mörg af þeim eru merkileg eld-
fjöll (Skálafell, Heiðin há, Selvogs-
heiSi) og sumstaöar sjást hraun-
straumarnir teygja sig niöur hlíðarn-
ar, alla leiS niður á láglendi. — Þessi
fjallahringur þrengir ekki eins aö
manni og flestir aðrir fjallahringir
hjer á landi, vegna þess, hvaö hann
er víður og „kúgar ei nje kreppir að,
sem komið væri ofan í pott“. Ekkert
gistihús í heimi getur „flaggaö" meö
því aS Hekla blasi beint viö af svöl-
um þess, í ca. 70 km. fjarlægö, nema
HóteliS á Eyrarbakka, og mundi
sumum öSru gistihúsum geta oröiS
matur úr því — og þaS verSur lík-.
lega síöar meir, þegar Bakkinn er
orðinn einn helsti sjóbaSstaöurinn
hjer á landi. Þar er góöur sandur og
hár hiti, 15—18 stig C„ og jafnvet
meira, þegar sólskin er og aðfall.
Næst manni blasir viS sjálfur Fló-
inn, „flatur eins og pönnukaka“;
BreiSamýri næst, og svo aðrar mýr-
ar þar út í frá, dregnar eins og hafs-
brún út við fjallaræturnar í kring, og
einhvern tíma hefur það veriö svo,
að sjór hefur verið hjer yfir öllu, en
holtin uppfrá og fellin verið eyjar,
en sjórinn nagaö rætur samra þeirra
fjalla, sem nú standa vel varin fyrir
ásókn Ránardætra langt uppi á landi,
svo sem Ingólfsfjalls og Núpafjalls.
Þess vegna eru þau svo brött, likt
og ýms önnur fjöll lengra austur,
svo sem flestir Eyjafjallanúparnir,
Pjetursey, Hafursey, HjörleifshöfSi
og Lómagnúpur, sem öll eru sjóbarin,
frá þeim timum, er sjór náði upp að
þeim.
Einu mishæöirnar, sem mæta aug-
anu á Flóamýrunum, eru bæirnir.
Annars er alt ein græn sljetta, svo
langt sem augaö eygir, 0g þetta
græna flæmi þykir mjer vera svo
skemtileg mótsetning til alls fjalla-
grjótsins og hrjóstranna, sem land
vort er svo auSugt af, og þægileg
hvíld fyrir augaö. Allra-fegurst verö-
ur hún þó á heitum sólskinsdögum,
þegar loftspeglunin breytir henni í
bláan hafflöt, en bæirnir svífa yfir
henni eins og skógi vaxnar eyjar og
hólmar iSandi í tíbránni. 1
Eitt fór jeg svo að segja alveg á
mis viö af því stórfelda, sem þessi
strönd hefur að bjóla upp á og það
var brimiö. MeSan jeg dvaldi þar
eystra, var oftast besta veður og sjór-
inn sljettur eins og heiöartjörn, svo
að ekki örlaöi viö stein. En það kvaö
fara af í haust- og vetrarstormunum,
Jeg býst þó varla viö, aö jeg mundi
sjá þar meira brim, en jeg hef sjeð
í Grindavik.
Meðan jeg dvaldi þarna eystra, var
mesta veðurblíöa, heitt og lygnt, en
upp á síSkastiö vætusamt — einmitt
þegar slátturinn byrjaSi, eins og vant
er á SuSurlandi, enda mundi græn
taSa vera þar jafn sjaldsjeður hlutur
og snjór í hitabeltinu. Á bæjunum,
sem jeg fór fram hjá á heimleiðinni
viku af slætti, var heyiö orðiS ærlega
gult, og ekki batnaöi þaö dagana sem
eftir voru af júlí.
Nú, þegar slátturinn var byrjaöur,
fór hugur þeirra manna, er róiö höföu
meðan jeg var eystra, aS dragast aö
heyskap og kaupavinnu og hættu þeir
róðrum. Var þá ekkert handa mjer
aS gera þar lengur, og fór jeg því
aö hugsa til heimferSar. og tók jeg
mjer far með bílnum Ár. 3 frá Eyrar-
bakka kl. 6e. m. til Reykjavíkur.
FerSin byrjaði nú ekki byrlegar en
það, aö hann fór til Stokkseyrar, þ. e.
í suö-austur í staö þess aö far í norö-
vestur, í áttina til höfuSstaöarins
(sem austan fjalls er kallaS suSur),
tjett eins og þaö stæöi til aS fara i
kringum hnöttinn og koma til
Reykjavikur vanalega skipaleiö, þ. e.
úr vestri.
ViS ætluSum aS halda innreiö vora
í borgina eins og bílandi mönnum
sæmdi, en 6—8 kýr höfðu tekiS sig
saman um þaö, aS ónýta þá fyrir-
ætlun meö því aS þvergirSa veginn
og labba jórtrandi á undan bílnum,
og báöu hann aS haga ferðinni eftir
þeirra hentugleikum, og viku hvergi.
ViS urðum aö setja feröina niður í
„dad slow“, og koma inn í borgina
eins og kúasmalar!
Minti þetta mig á atvik, sem stund-
um koma fyrir á Indlandi, þegar
sporvagnar verSa aS stansa á stræt-
um stórborganna vegna þess, aS ein-
hver há-heilög kýr hefur lagt sig
þvert yfir brautina, óg bíSa þess að
hennar heilagleik mætti þóknast að
standa upp aftur. Flóa-kýrnar eru
nú að vísu ekki heilagar enn þá, en
þær finna víst ekki svo lítiS til sin,
hafandi fulla meövitund um þaS, aS
alt sem af þeim drýpur verSur aS
gulli, og aö búskapurinn á milli ánna
hvílir á þeirra breiSu mölum. Og vel
get jeg skiliö þaS, aö þær hafi ekki
fundiö neina sjerstaka köllun hjá sjer
til þess aS sýna „fiskifræSingi lands-
ins“ neina sjerstaka kurteisi.
Jég hafSi veriS einn í bílnum til
Stokkseyrar, en þar átti aö taka farm
í bílinn. ÞaS voru þrír karlmenn auk
mín, fjöldi af koffortum og pinkl-
um. og auk þess einn fjóröungur af
Stokkseyrar-freöýsu, sem Helgi Jóns-
son hafði tekiö með sjer í nesti handa
okkur. Uppgötvaöist þá dálítil hola
í afturrúminu, og var þá tekinn
drengur um fermingu og rekinn niö-
ur í hana, eins og fleygur, svo að
ekki væri hætt við að vjer, hinn brot-
hætti flutningur, rótaöist til á leiö-
inni.Eftir langa biS eftir einummann-
inum snerum viö loks bíínum í út-
norður og þutum af stað kl. 7,40, og
runnum eins og elding upp Flóann
yfir hvítan hund, sem var svo fífl-
djarfur, aS ráSast geltandi beint
framan að bílnum, og þaS var ekki
hans forsjálfni aS þakka, aö hann
slapp ómeiddur frá þessari tilraun
sinni til þess aS „impónera" þeim
fjórhjólaöa. — Þegar viö komum upp
fyrir brúna, var þar á veginum laus
reiöhestur frá einum bænum þar i
nágrenninu. Hann fældist bílinn og
tók á rás eftir veginum, eins og hann
ætti lífið aö leysa; viS fórum spöl-
korn á eftir meö fullri ferð og höfð-
um gaman af því að horfa á, hve
snarpur klárinn var á sprettinum, og
bjuggumst við, aö hann mundi bráS-
lega hætta þessari vitleysu og hlaupa
út af veginum, en þaö var öSru nær.
Sáum viö þá, aö viS urSurn að hafa
vit fyrir honum og hægSum ferðina,
svo aS klárinn sprengdi sig ekki, því
það hefði hann annars eflaust gert.
Stökk hann nú langa leiö fram úr
okkur, þangað til hann loks náöi hest-
um, sem drengur rak og stökk meS
þeim úr vegi. Jeg gæti trúaö því, aö
hann hafi verið orSinn móður. Jeg
get þessa, til þess aö benda þeiin bíl-
stjórum, sem ef til vill væru ekki eins
nærgætnir, við svona tækifæri, og
bílstjórinn okkar var, að þvinga ekki
skepnur lengi, ef þær taka á rás á
undan bíl, og vilja ekki víkja sjálf-
krafa.
ViS nálguðumst óöurn Karnba, og
varS brekkan bílnum all-erfiö. Skrúf-
aöi hann sig másandi og blásandi
upp alla krókana á svo sem 5 mínút-
um, og var gaman aS sjá útsýniS vaxa
viö hvern krók, unz við vorum komn-
ir upp á brún. Þar stansaði hann,
því aö honum var oröiö æði heitt
og þurfti hann aö fá vatn, til þess að
svala sjer. Stundum veröur bílunum
svo heitt á þessari brekku, aö þeir
gefast upp, sagt aö einu sinni hafi
jafnvel öxullegin bráðnað.
Nú var þoka og súld á heiöinni
og vegurinn mjög slæmur, eintómir
pollar, vilpur og grjót, því aö mikið
haföi rignt þar dagana á undan, og
gátum viS varla fariö meö hálfri
ferö. Er vegurinn í rauninni mesta
ómynd, svo mjór aS tveir vagnar geta
rjett aS eins mætst, og tveir bílar
varla. Svo liggur hann á kafla í
slakka, þar sem hættast er viS aö
hann fari í kaf í snjóa á vetrum. Sum-
staðar neSar voru bilanir á honum
frá vetrinum, sem veriö var aö gera
viö eöa enn ógert viö, og var þó mesta
umferðin (lestirnar) um garö geng-
in, og má þaö heita furSanleg ráS-
stöfun. Mætti ætla aS þetta væri alt
um garS gengiS fyrir Jónsmessu aö
minsta kosti, eða undir eins og veSur
og færö leyfði. Yfirleitt má segja, aS
þessi vegur, sem er langfjölfarnasti
vegur landsins, sje landinu til mink-
unar. ÞaS þyrti aö taka hann allan
til meSferöar, breikka hann, og heröa
og færa hann til á köflum.Þaðereinn-
ig furSa, aS ekki skuli hingaö til hafa
veriS unniö neitt meS vjelum aS vega-
gerS hjer á landi. Mætti ætla aS vjela-
afliö væri æSimikiöódýraraogafkasta
meira en mannsafliö, og nú er loks
svo langt komiö, aS ákveSiö hefur
verið aS kaupa þess konar vjelar
handa landsjóSi.
Kl. 10 komum viö niöur á Bola-
velli, og vildu sumir koma viS á
Hólnum, en aSri halda áfram og ná
háttum í höfuðstaönum. Var þaö bor-
iö undir atkvæSi og aö viShöföu
nafnakalli samþykt aö halda áfram.
Tók þá Helgi upp ýsu-fjóröunginn og
útdeildi ýsu-rifum til beggja hliöa,
en Einar sló í þann brúna, og rann
hann nú á kostum niður Vellina og
SandskeiðiS, fór ferðin aS nálgast
járnbrautarhraSa og get jeg ekki neit-
aS því, aS þetta var eitthvað myndar-
legra feröalag, en aö dóla á lötum
klár og lemja fótastokkinn, eins og
oft má sjá á þessari leiS. ViS þutum
fram hjá Lögbergi, Geithálsi og
Baldurshaga án þess aö freisast og
nutum útsýnisins yfir Mosfellsveit-
ina, sem á þessu svæSi er ekki neitt
tiltakanlega hrifandi, því aö vegur-
inn liggur víöast eftir holtum og
melum, og holt og melar í allar áttir.
Einasta tilbreytingin er RauShólar
og Hólmsá, og ElliSavatn, en þá
mun vera komiS í Seltjarnarnes-
hrepp.
Komum viS til Reykjavíkur kl.
10,40, og höföum þannig aS eins ver-
iö 3 klst. og 10 mín. á leiöinni, og
mátti þaö heita fljótt fariö. Ef viS
hefðum ekki stansaö 15 mín. viS Sig-
tún og heiðarvegurinn heföi veriS
skárri, þá heföum viö ekki orSið
nema 2)4 tíma, eöa fariö 28 km. á
tímanum. Var þaö okkur til happs,
aS nú voru allar lestaferöir úti, og
því engum aö mæta á allri leiöinni.
AS lokum eitt orö um bílana. Mjer
er vel viö þá og skoöa þá mikla sam-
göngubót, þrátt fyrir ýmsa galla og
annmarka, sem eru á ferðalagi meö
þeim. Verst er hvaö þeir bila oft, og
er þaS annað hvort því aS kenna, aö
vjelarnar eru ekki vænar, bílstjórarn-
ir ekki nógu vel aS sjer í meðferð
vjelarinnar, eöa óvarkárir, en um
þaö get jeg ekki dæmt, hvaö af þessu
er aðal-orsökin. Þeir bílstjórar, sem
jeg hef fariö meö, hafa allir veriö
gætnir, en þeir hlaöa alt of mörgu
fólki í bílana, og þyrftu aö vera föst
ákvæöi um þaö, hve margir menn
mættu vera í hverjum bíl. ÞaS er
ekki sæmilegt aö fylla bílinn svo af
fólki, aö því sje bókstaflega troöiö
í sætin eöa látið sitja á benzínhylkj-
um eöa láta þaö ganga upp brekkur
af því að búast má viö að vjelin of-
hitni. Bílarnir ættu lika aö vera bet-
ur útlítandi, en þeir eru; ekki rifnir
og tættir og ryðugir og alls ekki leyft
aS strákar sjeu uppi í þeim á stööv-
unum. ÞaS á sjer hvergi staö nema
hjer. — Hins vegar er þaö ranglátt
aS kenna þeim um allar skemdir á
vegunum hjer. Að sjálfsögöu sópa
þeir ofaníburðinum úr þurrum veg-
um, en þaö gera líka hestafæturnir,
þegar hart er riöiS ; einnig skera þeir
stundum niöur úr veginum, þar sem
blautt er undir, þ. e. stinga á kýlinu,
sýna hvar vegageröin er kák. En
ekki fara kerrurnar betur meö veg-
ina; þær skera þá blauta á vorin í
þrjár lengjur, þar sem þær fara sam-
viskusamlega hver í annarar hjól-
far (sbr. Framnesveginn hjer síöast-
liðið vor). Loks kenna þeir mönnum
reglurnar um hvernig vikja skuli
á vegum, en ]>aö er því miöur enn
ekki öllum vegfarendum ljóst. En
ekki vildi jeg vera bilstjóri á götum
höfuðstaðarins og eiga aS bera á-
byrgö á limum og lífi krakkanna,
sem eru þar alstaöar að flækjast eöa
Nýjar bækur:
SchiIIer: Mærin frá Orleans. Rómantiskur sorgarleikur. Dr. phil.
Alexander Jóhannesson þýddi. Verð óbundin kr. 4,00, í bandi
kr. 5.50.
Guðm. Finnbogason, dr. phil,: Vinnan. Kostar óbundin kr. 3,00.
Murphy: Börn, foreldrar og kennarar. Þýtt hefur Jón Þórarins-
son fræðslumálastjóri. Kostar óbundin kr. 3,00.
Guðm. Guðmundsson: Ljóð og kvæði. Nýtt safn. Innb. kr. 7,00
og kr. 11,00.
Magnús Jónsson: Marteinn Lúther. Æfisaga. Innbundin kr. 6,50,
óbundin kr. 5,00. ’
Jón Helgason, biskup: Knstnisaga, 3. bindi (lok miðaldanna og sið-
bótartíminn). Obundin kr. 8,00.
Bækurnar fást hjá bóksölum, eða beint frá
Bókaverslun Sigf. Eymundssonar, Reykjavík.
leika sjer, jafnvel á allra fjölförn-
ustu götunum, og svo er fyrir þakk-
andi, aS ekki hafa enn orSið stór-
slys af.
Sólarljóð.
Sólargyðjan kveður þau í ársbyrjun
1918.
Jeg viö sólar segulhjólið
sver og róleg drep á skjöld:
hníga’ af stóli nú skal Njóla
og NorSri sjóli missa völd.
Minn skal ljómi, aö dagsins dómi
dreifa grómi þoku heims;
friðarhljóma fagur ómur
fylla tómið sólargeims.
Þegna mína kýs jeg krýni
kærleikslínið guSvefjar;
geöblær sýni’, aö hjörtun hlýni;
hamför dvíni styrjaldar.
Skerpist enn þá öflug kenning,
upp svo renni siöabót;
karla’ og kvenna mikilmenni
myndi þennan öldubrjót.
Systur, bræSur, menn og mæöur
meS sjálfstæSis fánann hátt
heftið æSi, hindriö bræöi,
heimtiö næöi, griS og sátt.
Þótt meö blóöi rúnir rjóöi
refilslóöum tímans spjald,
reynslusjóSir sýni þjóöum
sigur hins góöa, tign og vald.
*
í blóðhöll þjóöa’ á brúöi líni aö falda,
ber því hana’aö fága’og guövef tjalda.
Gamlárs djákni, hreinsaSu hrævargs
sviðið!
Hring svo inn, Nýárs djákni, friS-
dísar liöiö!
A. Jochumsson.
Eftirmæli.
Frú Guðrún Vigfúsdóttir Kúld.
Dáin er hjer í bænum síðastl.fimtu-
dag, 17. þ. m„ frú GuSrún Vigfús-
dóttir, sýslumanns Thorarensens, 75
ára gömul, fædd 12. sept. 1842 á belli
í Mýrdal, og var faSir hennar þá
búandi þar og umboðsmaður, en varS
nokkru síðar sýslumaður í Stranda-
sýslu, 12 ára gömul misti frú Guðrún
föður sinn og ólst síSan upp hjá afa
sinum, sjera Siguröi I horarensen í
HraungerSi, og var hjá honum þang-
aö til hún giftist, 1867, Guöna Magn-
únssyni prests Torfasonar í Hólum
undir Eyjafjöllum. Voru þau GuSni
5 ár saman í hjónabandi og bjuggu
í Forsæti í Landeyjum. En hann
druknaííi 1872 í sjóferö úr Vest-
mannaeyjum. Þau eignuðust 3 dæt-
ur: Sigríöi, sem gift er Hjörleifi Jóns-
syni bónda í Skarðshlíð; Torfhildi,
sem gift er Eyjólfi Halldórssyni
bónda í Steinum undir Eyjafjöllum,
og GuSnýju, sem gift er Bjarna Ste-
fánssyni í Eiði-Sandvík í Flóa. SíSar
giftist frú Guörún Kristjáni Þor-
steinssyni Kuld, sem enn er á lífi.
Þau bjuggu fyrst í Forsæti, en flutt-
ust til Reykjavíkur 1883. Eiga þau
eina dóttur á lífi, Ingibjörgu, sem
gift er Þorgrími Jónssyni söSlasmið
í Lauganesi. Hjá þeim hafa þau hjón-
in veriö nú aö undanförnu, og þar
andaðist frú GuSrún. Hjá henni ólst
upp dótturdóttir hennar, frú Ásta
Jónsdóttir, sem verið hefur nokkur
ár á afgreiöslustofu þessa blaSs.
Frú GuSrún var góð kona og gáf-
uð, sæmdarkona á allan hátt, og
reyndist þeim ágætlega, sem hún festi
trygS viö, svo aS hjá þeim glatast
ekki minning hennar.
x.
Stríðið.
Síðustu frjettir.
Símfregnirnar segja frá stórskota-
bardögum á vesturvígstöSvunum, hjá
Ypres, Verdun og víðar. Bandamenn
búast viö, aS Þjóðverjar muni nú
sækja þar fast á. í opinb. tilk. ensku
segir, aö Geddes hafi lýst því yfir í
neðri málstofu enska þingsins 14. jan.
aS nauðsynlegt væri aö safna enn til
hersins 450 þús. mönnum, og hefði
stjórnin ákveSið aS taka til þess
fjölda ungra manna, sem nú væru
viö vinnu í verksmiöjunum.HannkvaS
Þjóöverja hafa bætt við sig á vestur-
vigstöövunum og itölsku vígstööv-
unum 1 y2 miljón aö austan.
FriSarsamingageröin milli Rússa
og miðveldanna gengur í þófi í Brest
Litovsk. Sagt frá sundurlyndi um
ýmisleg atriöi. En þó er samninga-
gerSinni haldið áfram. í ensku fregn-
unum er þaö haft eftir Kúhlmann
utanríkismálaráðh., aS miSveldin ætli
sjer ekki aö leggja undir sig hin her-
teknu lönd, en vilji tryggja sjer sjálf-
um og þjóðum hinna herteknu landa
frjálsar hendur til samningagerða, og
hann telji ekki gerlegt aö draga her-
liöiö burt úr hinum herteknu lönd-
um meðan ófriSurinn standi.
Milli Maximalisl/astjórnarinnar
annars vegar og Ukrainebúa og Rú-
mena hins vegar, er alt í uppnámi.
Ein fregnin segir aS bardagi hafi
orSið í Odessa milli hers Maximal-
ista og Ukrainemanna, og bardaga-
skærur hafa einnig oröiö milli Maxi-
malistahersins og Rúmena. HöfSu
Rúmenar hnept rússneska fyrirliöa í
varðhald og rússneska stjórnin fyrir
þaö hótað þeim ófriði, og sendiherra
þeirra í Petrograd ljet hún taka fast-
an, en slepti honum þó brátt aftur
vegna milligöngu sendiherra annara
þjóöa. En fregnirnar segja, að hún
hafi skipað aö handtaka Ferdínand
Rúmeníukonung og flytja hann til
Petrograd, og hafi út af því oröiS
bardagi milli Rúmena og Rússa, en
rússneskur her hefur veriS í Moldau
meö Rúmenum, til varnar gegn mið-
veldahernum, meðan þ^nn sótti þar
á, og er þá þetta nú orSiö úr sam-
vinnunni þeirra í milli. Þing Rússa,
hiö reglulega kosna, er nú komið
saman, segir fregn frá 20. þ. m„
og aö Maximalistar hafi veriö þar i
minni hluta. Ts,chernoff, einn af
helstu fylgismönnum Kerenskys haföi
verið kosinn forseti meö miklu fylgi.