Lögrétta - 27.02.1918, Blaðsíða 2

3?
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og viS,
minst 60 blöð alls á ári. VerS kr. 7.50 árg. á
Islandi, erlendis kr. 10.00. Gjalddagi I. júlí.
lag. Keisaravaldinu verður því
að eins borgið, aS þaS sje grundvall-
aS á vináttu, en ekki valdi einu eða
nauðung. En vináttuskilyrSin eru og
verða þau, að bretska þjóSin kinnoki
sjer nú ekki viS, aS lifa eftir frelsis-
kenningum sínutn og uppfylli nú, áSur
langt um líður, allar sanngjarnar
frelsiskröfur Indverja, sem eru í því
fólgnar að veita þeim heimastjórn.
Og Mrs. Annie Besant hefur ekki
legiö á liði sinu. Hún gefur fyrst og
fremst út heimastjórnarblaSiö „New
India“, og er það álitiS eitt hiö áhrifa-
mesta stjórnmálablaö á Indlandi. Auk
þess hefur hún gefiö út hverja bókina
á fætur annari, ýmist til þess aS
hvetja þjóöina til þess aS veita heima-
stjórnarstefnunni eindregiS og óskift
fylgi, eSa til þess aS sýna bretsku
stjórninni fram á, aö henni tjái ekki
aS skella skolleyrunum viS hinum
rjettmætu frelsiskröfum Indverja.
Helstu bækur hennar á þessu sviSi
eru: „Wake up India“, „How India
wrougt for Freedom", „India — a
Nation“, „England, India and Af-
ghanistan". Þar aS auki hefur hún
aS heita má látiS rigna niSur smá-
ritum og ferSast fram og aftur um
landiS, til þess aS flytja opinbera
fyrirlestra um 'trúmál og stjórnmál,
mentamál og samfjelagsmál, því Mrs.
Annie Besant hefur mörg járnin í eld-
inum í einu. Þess má og geta, aS hún
gefur þar aS auki út mánaSarritin
„The Theosophist", „Adyar Bulletin"
og vikublaSiS „The Commonveal".
Mrs. Annie Besant og
stjórnin í Madras.
Eins og nærri má geta, hefur í-
haldssömum stjórnarsinnum geSjast
fremur illa aS slíkri starfsemi. Austen
Chamberlain segir, aS slíkur stjórn-
málamaSur, sem Mrs. Annie Besant
væri hættulegur. Þeirrar skoSunar
hefur og stjórnin í Madras veriS, því
aS þaS má svo heita, aS hún hafi
lagt Mrs. Besant í einelti, sjerstaklega
síSan ófriSurinn komst í algleyming.
ÞaS er og eSlilegt, þegar þess er gætt,
aS stjórnin hefur reynt aS stemma
sem mest stigu fyrir allri sjálfstæSis-
baráttu Indverja, og jafnframt vitaS
aS Mrs. A. Besant hefur aukist fylgi
meS degi hverjum aS heita má.
ÞaS var þó ekki fyr en í fyrra-
haust, aS stjórnin tók þaS til bragSs,
aS reyna aS takmarka starfsviS Mrs
A. Besant. Þá var hún gerS útlæg
úr Bombay-umdæmi (Bombay Pre-
sidency). Úr því var henni allra veSra
von, sjerstaklega sökum þess, aS hún
lætur aldrei af því aS berjast fyrir
þaS, sem hún álítur satt og rjett,
og er gjarnast aS sækja þeim mun
fastar á, sem mótspyrnan verSur
meiri.
Nokkru síSar höfðu ýmsar guS-
spekisstúkur inni i miSju Indlandi
(Central Provinces) beSiS Mrs. Annie
Besant aS stýra sameiginlegum fundi,
sem þær ætluSu aS halda og flytja
þar nokkra guSspekisfyrirlestra. En
þá var henni bánnaS af stjórninni aS
ferSast j>angaS, jafnvel jjótt hún
kæmi hvergi nærri útlegSarsvæSinu.
Hún varS þá aS senda samherja sinn
og skoSanabróSur, Mr. B. P. Wadya,
sem stýrSi fundinum í staS hennar.
I þeirri för var skoraS á hann aS
flytja þar erindi um stjórnmál. Hann
varS viS þeim tilmælum, og flutti þar
fyrirlestur um heimstjórnarstefnuna
fyrir 2000 manns, en þaS varS til þess
aS hann komst í ónáS hjá stjórninni.
Nú í sumar, 16. júní, var Mrs. Annie
Besant stefnt á fund landstjórans í
Madras, ásamt þeini B. P. Wadya og
Mr. Arundale, sem hafSi fylgt Mrs.
Annie Besant mjög aS málum. En
daginn áSur en Mrs. Annie Besant
átti aS koma fram fyrir landstjór-
ann, birti hún all-langa grein í blaSi
sínu „New India“. Var þaS eins kon-
ar lokagrein og all-berorS í garS
stjórnarinnar. Segir hún þar, aS þaS
sitji illa á Englartdi aS synja Ind-
verjum um j>aS frelsi, sem þeir eigi
heimting á aS fá, þar eS þeir básúni
jjaS út um víSa veröld, aS þeir berjist
af einskærri frelsisást í Norurálfu.
Ef þeir daufheyrðist nú viS kröfum
Indverja, þá sje þaS sama sem aS
svíkjast aftan aS frelsinu, einmitt nú
þegar þeim ríSi á aS sýna þaS i verki,
aS þeir ætli sjer ekki aS láta sitja
viS orSin tóm. Og hún álítur aS hin
fjárhagslega framtíS Indverja sje i
veSi, ef j>eir fái ekki komiö stjórmál-
um sinum í viSunandi horf, fái ekki
heimastjórn. Hún .endar greinina á
þessa leiS:
„Erlend verslun mun draga undir
sig hinn indverska iSnaS. Indverskt
fjármagn hverfur nú út úr landinu
sem stríSslán og þaS mun ekki verSa
endurgreitt meS frelsi, ef einveldiS
á aS bera sigur úr býtum. Skattarnir
niunu koma hart niSur á indversku
þjóSinni, j)egar fariS verSur aS raka
saman fje, til þess aS greiSa vextina
af stríSslánunum. Og jjegar þar aS
kemur munu Indverjar fá skiliS til
fulls hvers vegna jeg hef barist svo
ákaft til þess aS fá heimstjórn, aS ó-
friSnum loknum. Heimastjórnin ;er
eina leiSin til jæss aS Irjarga þjóSinni
frá því aS verSa samsafn af þrælum,
sem verSa aS vinna baki brotnu, til
þess aS auSga aSra.
Jeg hef nú reynt aS koma ySur í
skilning um þetta, og nú mun jeg
láta numiS staSar aS sinni, því aS
nú Jjagna jeg nauSungarþögn. Jeg
fer nú í varShald, af því aS jeg elska
Indland og hef reynt aS vekja þjóS-
ina, áSur en þaS yrSi of seint. ÞaS
er hverjum manni betra aS þola sjálf-
ur jjrautir en fylla hóp þeirra manna,
sem fremja ranglæti. Betra er aS
missa frelsiS en virSinguná fyrír
sjálfum sjer.
Jeg er nú orSin gömul, en jeg vona,
aS jeg fái þó aS sjá Indland öSlast
frelsi, áSur en jeg dey. Og ef jeg
fæ stuSlaS aS þvi — þó í litlu sje,
— aS sú hin bjarta von fái breytst
í veruleika, j)á er jeg meira en ánægS.
GuS varSveiti þig, Indland!“
(NiSurl.)
Strídiö.
Síðustu frjettir.
í hinum nýja ófriSi milli ÞjóSverja
og Rússa virSast Rússar lítiS viS-
nám veita. Símfregnir frá síSastl.
• viku segja, aS ÞjóSverjar hafi sótt
mikiS austur á bóginn bæSi norSur
viS Eystrasalt og sunnan viS Pripet-
flóana. AS norSan hafa þeir tekiS
borgirnar Wolmar, sem er i Lívlandi,
á járnbrautarleiSinni frá Ríga til
Petrograd, og Dwinsk, sem er miklu
sunnar. Þeir halda 0g austur meS
Finska flóanum, og er sagt aS Eyst-
ar, sem þar búa, sjeu gengnir í liS
meS þeim, en leiSin fer þá aS styttast
til Petrograd. Sunnan viS Pripetfló-
ana hafa þeir tekiS aSalvígstöSvar
Rússa, borgirnar Koel, Lusk, Row-
no og Dubno, og hafa nú komist þar
lengra austur en nokkru sinni áSur
í þessum ófriSi, enda eru nú Ukraine-
menn í bandalagi viS þá á þessum
stöSvum gegn Rússum, og símfregn-
irnar segja, aS þýski herinn sje þar
aS veita þeim HS í viSureigninni viS
Maximalistaherinn. Sagt er aS Rúss-
ar hafi boSiS friS, og aS þeir gengju
aS öllum þeim skilyrSum, sem sett
höfSu verið af miSveldastjórnunum
i Brest Litovsk, en ÞjóSverjar heimti
tryggingu fyrir því, aS ef gengiS sje
til friSarsamninga aftur, geti orSiS
úr því fullur friSur. Má því búast við
aS þessari viSureign linni bráSlega,
því aS þaS er sýnilegt, aS Rússai
geta ekki háS ófriS út á viS, eins og
sakir standa nú hjá þeim. Austur-
ríkissmenn hafa ekki tekiö þátt í
þessari viöureign, en ÞjóSverjar eru
einir um hana. Þeir kvaS hafa tekiS
mikiö af hergögnum í framsókn sinni
og marga fanga. Fregnir frá 19. þ.
m. sögðu nýja stjórnarbyltingu á leið-
inni í Rússlandi. Alexieff hershöfS-
ingi væri á leiS meS her til Petrograd,
en haldið væri aS þeir Lenin og Trot-
zky væru flúnir til Ríga. En síSari
fregnir benda á, aö þetta sje ekki
rjett, heldur ráöi Maximalistar í
Rússlandi eins og áöur, Hitt er aftur
á móti ekki ólíklegt, aS ef þeim ekki
tekst aS koma friði á, þá geti þessi
viSureign orðíð til þess að þeir missi
völdin. Fregn hefur komiS um aS
Kósakkaforinginn Kaledín hafi fram-
ið sjálfsmorS.
SiSustu frjettir segja, aS ÞjóSverjar
og Rússar sjeu farnir að sendast á
loftskeytum um aS stöSva ófriSinn
cg taka Upp friðarsamningana að
nýju.
í Rúmeníu hefur einnig veríð bar-
ist nú að undaníörnu, Búlgarar gera
kröfttr á kostnað Rúmena að sunn-
an, vilja fá Dobrudscha, en Ukraine-
menn aS noröan. SiSustu fregnir segja
þó, aS samiS sje vopnahlje við Rú-
mena, og aS ætlun ÞjóSverja sje, að
fyrst veröi samiS um friS viö j)á og
síöan við Rússa.
I Finnlandi eru sifeldir Ijardagar,
en síöustu frjettir segja, aö Hvíta
hersveitin, |>. e. liö finsku stjórnar-
innar, hafi nú yfir höndina i viöur-
eigninni viö RauSu hersveitirnar. Þaö
er sagt, aö Þjóðverjar hafi sent stjórn
Finna hergögn og skotfærabirgöir.
Svíar hafa meö her hrakiS liö Rússa
frá Álandseyjum og halda þar nú
reglu uppi.
Ekki er getiö um neina sjerlega
viöburöi á vesturvígstöSvunum nú, en
viðbúnaður mun vera j)ar rnikill. í
Frakklandi verða Caillaux-málin um-
fangsmeiri og umfangsmeiri. Nýlega
hefur ritstjóri eins af stórblöðunum
í París, „Le Journal“, verið tekinn
fastur út af þeim málum. ÞaS er ekki
rjett, sem sagt var áSur hjer i blaö-
inu, aS Caillaux heföi sjálfur afsalaö,
sjer þingmannsfriShelgi sinni, er sak-
irnar voru bornar á hann. í nýjustu
útl. blöSum má sjá, aS Clemenceau
forsætisráSherra hefur sótt það mál
svo fast, aS' Caillaux yrði sviftur
])ingfriðhelginni, að hann kvaSst
segja af sjer, ef hann hefSi þaö ekki
fram.
Fregn frá 19. þ. m. segir, að búist
sje viö stjórnarskiftum í Englandi,
og hefur nú risið einhver óánægju-
alda út af mannaskiftunum í yfir-
herstjórninni, sem áöur er frá sagt
Northcliff lávarður hefur nú selt stór-
blaðið „Times“, og er það taliö meö
stórviðburSum, j)vi Northcliff lávarö-
ur hefur átt svo mikinn þátt í öll-
um þeim málum í Englandi, sem ó-
friöinn snerta. Kaupandinn heitir
John Ellermann.
Her Breta í Litlu-Asíu hefur nú
tekiS Jeríkó í Palestinu.
Sagt er að jafnaSarmenn frá öllum
löndum bandamanna sitji nú á ráð-
stefntt i Lundúnum og ræÖÍ friðar-
skilyrði.
Frjettir.
TíSin rnjög umhleypingasöm. Hef-
ur veriS útsynningur og snjóað ann-
að slagið tÖluvert, en á rnilli gert
hláku. í dag 8 stiga frost og norðan-
átt. — íslaust sagt fyrir Noröurlandi.
Skipaferðir. „ísland“ kom frá Ame-
ríku 24. þ. m. fullfermt, en hafði tekið
nokkuS af sementi til aS fylla sig.
MeS j)VÍ kom Kaaber konsúll. —
„Gullfoss“ er fyrir nokkru koniinn
til New-York; hafði fengiS vont veð-
ur hjeöan til Halifax og laskast nokk-
uS ofan þilfars, svo aö hann þarf að-
geröar vestra, en ekki er þaö taliS
mikiö. —• „LagarfoSs" fer hjeöan til
ísafjarðar á morgun. —• „Borg“ er
sögS bráðum væntanleg frá Englandi.
—• „Muninn“ kominn til Aberdeen. —
„Geysir" Thorefjelagsins sagður á
leið hingaS frá Khöfn. — TalaS un>
aS „Botnia“ sje leigð dönsku stjórrt-
inni til ferða milli Khafnar og ís-
lands.
Vjelbátur með 4 mönnum talinn frá.
Vjelb. „NjÖrSur" úr Njarövíkum hef-
ur ekki komiS fram eftir stórvíðríS
fyrir síöustu helgi, og er nú talinn
frá. Hann var eign HafnfirSinga, Ól.
Davíðssonar, Þór. Egilssonar o. fl„
en formaður var ASalsteinn Magnús-
son, og meS honum á skipínu Guðm.
Magnússon frá Stekkjarkoti, Hjörtur
Jónsson og Sigurbjörn Magnússon,
alt ungir menn, úr NjarSvíkum að
sögn, nema HjÖrtur.
Ensku sámningarnir. Landstjórnin
hjer hefur nýlega leitaö fyrir sjer
hjá ensku stjórninni um aS fá hing-
aS senda menn til samninga um verð
á ýmsum afurðum landsins, er Eng-
lendingar skapa með herrtaðarráSstof-
unum. En svar er nú komið fyrir
nokkrum dögum, og getur ekki úr
því orðiö, aö hjer verði samið, svo
að ráðgert er að senda nefnd manna
til Englands, eins og siöastl. ár.
í símfregn til Mrg.bl. frá 24. þ. m.
segir, aö Norðmenn hafi nú nýlega
gert fullkominn viðskitfasamning við
bandamenn.
Kjöt, ull, smjör og kornvörur. í ný-
útkomnu 1. og 2. h. af Búnaðarritinu
hefur E. Briem, form, Búnaðarfje-
Nýjar bækur:
Schiller: Mærin frá Orleans. Rómantiskur sorgarleikur Dr. phil.
Alexander Jóhannesson þýddi. Verð óbundin kr. 4,00, í bandi
kr. 5,50.
Guðm. Finnbogason, dr. phil.: Vinnan. Kostar óbundin kr. 3,00.
Murphy: Börn, foreldrar og kennarar. Þýtt hcfur Jón Þórarins-
son fræðslumálastjóri. Ivostar óbundin kr. 3,00
Guðm. Guðmundsson: Ljóð og kvæði. Nýtt safn. Innb kr 7,00
og kr. 11,00.
Magnús Jónsson: Marteinn Lúther. Æfisaga. Innbundin kr 6,50,
óbundin kr. 5,00.
Jón Helgason, biskup; Kristnisaga, 3. bindi (lok miðaldanna og sið-
bótartíminn). Obundin kr. 8,00
Bækurnar fást hjá bóksölum, eða beint frá
Bókaverslun Sigf. Eymundssonar, Reykjavík.
1......... §
lagsins, gert samanburS á j)ví, hve
mikiö fjekst í Reykjavík af kornvör-
um og nokkrum fleiri útlendum vöru-
tegundum fyrir kjot, ull og smjör
fyrir stríðiS, og hve rnikiS fæst nú.
Útkoman er sú, aS mikiS minna fæst
nú en áSur fyrir íslensku afurðirnar
af útlendu vörunum, nema einni, og
þaS er kaffiö. Fyrir stríSiö fengust
fyrir kjöttunnuna 366 kg. af rúgmjöli,
nú 183 (rnunur 50 af hndr.), 232 kg.
af haframjöli, nú 135 (munur 42 aí
hndr.), 224 kg. af hrísgrjónum, nú
98 (munur 56 af hndr.), 317 kg. af
hveiti, nú 132 (munur 58 af hndr.),
131 kg. af sykri, nú 81 (munur 38
af hndr.) o. s. frv. Munurinn er álíka,
ef ullin er tekin til samanburöar, en
nokkru minni, ef borið er saman viö
smjörið. — Þótt kjötfS hafi hækkaS
í verSi um 88 af hndr., og ullin um
93 af hndr., þá hafa þær vörutegundir
samt sem áður fallið í verði um lið-
lega 5° af hundraði sem gjaldeyrir
fyrir kornvÖrur. í samanburðinum
er j)ó kjötverSiö talið þaS hæsta, sem
veriö hefur, þ. e. Rvíkur-kjötverö.
Má af þessu sjá, að sveitabændur
verSa nú fyrir stórtjóni af stríSinu,
0g aö nauðsyn heimtar aS verð á land-
búnaSarafuröum hækki enn mikiS.
Til ísafjarðar fara hjeðan með
„Lagarfossi“ á morgunViggó Björns-
son bankaritari, og verður hann meS-
stjórnandi og gjaldkeri útbús íslands-
banka þar, og Þórhallur Gunnlattgs-
son símritari, er tekur þar viÖ for-
stjórastöSu simastöövarinnar.
LÖgreglumál. Barsmíðamennirnir,
sem í vetur ljeku sjer aS J)ví aS ráS-
ast á fólk hjer á götunum, hafa nú
veriö sektaðir, fjórir, um 500, 400.
200 og 75 kr. Auk þess dæmdir til
að greiöa þeim, sem þeir áreittu, 80
kr. skaSabætur. — Nýl. hefur verið
tekinn fastur maður, fyrir aS hafa
brotiS upp geymsluklefa umsjónar-
manns áfengiskaupa, og tekiS þaðan
vín og selt. Seldi hann líter af spírit-
tts á 16 kr.
Rússneskt kolaskip fórst hjá Þor-
lákshöfn 20. þ. m. ÞaS var seglskip
á leiö frá Englandi til Rvíkur með
2Óo tonti af kolum til hf. „Kol og
salt“. Stýri hafði bilaS og fak skipið
til lands. Skipsmenti vorlt 6 og fóru
allir í skipsbátinn, en honum hvolfdi,
og druknuöu þá 4 mennirtiir, en 2
náðu landi meS bátnum, og þó mjög
þjakaöir, skipstjóri og annar til.
Skípströnd í Vestmannaeyjum. 20.
þ. m. rak um 20 vjelbáta á land í
Vestmannaeyjum, er slitnuSu upp þar
á höfninrti í stórviðri. Fáir af þeim
skemdust þó til mikilla mtina, meS
því að sandur er fyrir, þar sem þeir
lentu. MeSal þeséara báta var „Drek-
inn“, sem var aS færa Eyjartlönni
um salt frá landstjórninni, en hann
kvaS lítiS skemdur. Einnig rak upp
danska seglskipið „Vore Fædres
Minde", sem kömiS hafSi til Eyjanna
meS salt, en haldiö er aS þaS muni
nást út aftur án mikilla skemda.
Enskir botnvörpungar eru nú sagS-
if allmargir hjer viö land og kvað
vera ekki lítil brögS aS landhelgis-
veiðum þeirra.
Laust prestakall. Suðurdalaþing í
Dalaprófastsdæmi (sem síðar á aS
sameinast HjarSarholtsprestakalli) er
auglýst laust. Heimatekjur eru eftir-
gjald eftir prestsetriS KvennaþrekjíU
og prestsmata, samt. 304 kr. 24 aU.
Veitist frá fardogum 1918. Umsókn-
arfrestur til 15. apríl.
Dagbl. „Vísir“. Þaö er nú sclt Jak.
Möller, núv. ritstjóra jress.
Slys. Skipstj. vjelbátsins „Patrek-
ur“ frá Patreksfirði. Jóhannes Jó-
hannesson, meiddist, er skipiö var að
taka vatn hjer á höfninni fyrir fáum
dögum, og liggur nú hjer á spítala,
Jónas Jónasson sagnaskáld kom
nýl. hingaS til bæjarins veikur, en
ekki þungt haldinn, og liggur nú hjer
á Landakotsspítalanum.
ÞjóðvísnakvÖld. Skemtun Nórræna
Stúdentasambandsdeildarinnar hjer,
sem haldin var áSur í vetur, var end-
urtekin 21. þ. m. og var þar húsfyllir,
Björn Kristjánsson bankastjóri áttl
sextugsafmæli i gær.
Trjesmíðafirmað Jón Halldórsson
& Co. átti 10 ára afmæli 23. j). 111.
og hjelt til minningar urn jxaö, öllum
starfsmönnum sínum veitslu, en gaf
„StyrktarsjóSi iðnaðarmanna“ 500 kr.
Leiðrjetting. I athugasemd Steins í
síSasta tbl. eru þessar prentvillur:
Liguit fyrir Lignit, Pichkohle fyrir
Pechkohle, og s’teinmór fyrir stein-
mór.
Mannalát. 18. þ. m. andaöist í
Odda á Rangárvöllum frk. Þórhildttr
Skúladóttir, elsta dóttir sjera Skúla
Skúlasonar, um tvítugt. Hún varS
bráSkvödd.
12. j). m. andaSist hjer i bænum
SigurSur Jónsson fyrrum bóndi á
Haukagili í HvitársíSu, 87 ára gam-
all, faöir Jóns fyrv. alþm. á Hauka-
gili og frú Sigríöar, ekkju Jóns heit-
ins kaupm. frá Borgarnesi.
Kirkjugarðurinn í Rvxk. Land-
stjórnin hefur nú keypt 60 metra
spildu af túninu vestan viö kirkju-
garðinn til stækkunar honttnl.
Þingkosningar í Kanada. Kosning-
ar til Sambandsþingsins í Kanada,
er fóru fram í lok síSastl. árs, UrStt
mikill sigllr fyrir Borden-stjórnilxa.
Er þaS herskyldumálið, sem einkun
er talið hafa valdiö því, en Borden-
stjórnin heftlr fylgt fast fram hlut-
töku Kanada í ófriSnum meS Bret-
um, en Liberalaflokkurinn hefitr ver-
iS talinn miklu deigari til fylgis viö
þaö ntál. Hanrt varð alstaöar undir,
nema i Quebec-fylki og í Nova Scotia.
í Quebec fjekk hann 62 þingsæti, en
ekki nema Um 90 alls, eSa tæplega
þaS, á móti eitthvaS um 140, eöa vel
þaS. Tölurnar eru ekki vissar í blaöi
því, sem Lögr. fer eítir. í Manitoba
fjekk Borden öll þingsætin nema 1,
í Winnipeg öll. í Alberta og Saskat-
chewan öll. — í Quebec-fylki kvaS
vera óánægja mikil yfir ósigrinum.
Vilhjálmur Stefánsson norðurfari.
„Heimskr." frá 17. jan.flytur brjef frá
honum, sem skrifaS er á Herschell
Island 10. nóv. siðastl. Hefur hann
míst 2 af fjelögum sinum, frá því er
síðast frjettist til hans, kapt. Bern-
hard og Thomsen, en segir að hinum
líði vel og engin stórhætta sje sýni-
leg framundan.