Lögrétta - 18.06.1918, Blaðsíða 4

t
'104
Guðm. Friðjónsson skáld flutti hjer
fyrirlestur í Báruhúsinu síSastl. föstu-
dagskvöld, og var húsiö svo fult sem |
tramast mátti verSa. Hann talaSi um
ýmislegar þjóSsagnir og lærdóma þá,
sem í þeim feldust, og var gerSur 1
hinn besti rómur a'S máli hans. Öllum
var þaS áSur kunnugt af afspurn, aS
hann er orSlagSur ræSumaSur noúSan
lands, en hjer hafa menn ekki átt kost
á aS heyra til hans fyrri en nú.
Próf. Emb.prófi í lögfræSi bafa ný-
lokiS hjer viS háskólann Páll E. Óla-
i r
son og Sveinbjórn Jónsson, báSir meS
1. eink. — Fyrri hluta læknaprófs
hefúr nýl. tekiS viS Khafnarháskóla
Samúel Thorsteinsson, meS 1. eink
Skipstrand. 13. þ. m. strandaSi
skamt frá SandgerSi seglskip, sem
„A. Andersen“ heitir og var á leiS
hingaö frá útlöndum meS saltfarm
til hf. „Kol og salt“. „Geir“ hefur nú
náS því út og komiS því hjer inn p.
höfn, og er þaS sagt ekki mikiS
skemt.
Sauðanessprestakall er nú veitt
sjera ÞórSi Oddgeirssyni í Bjarna-
nesi.
Bókmentafjelagsforseti hefur veriS
kosinn dr. Jón Þorkelsson, skjala-
vörSur, en varaforseti dr. GuSm.
Finnbogason prófessor. AtkvæSi voru
talin á laugard.
Sambandsmálið.
í þingnefnd þeirri, sem hafSi ís-
landsmál til meSferSar i Danmörku,
hefur Borgbjerg jafnaSarmannafor-
mgi, ritstjóri „Social-demokraten“s,
veriS kosinn framsögumaSur í Fólks-
þinginu, en Krag í Landsþinginu.
Samkomulag hefur ekki orSiS um
máliS milli dönsku ]iingflokkanna. í-
haldsmenn hafa skilist frá hinum
flokkunum. Ein fregnin segir, aS í-
haldsmenn sjeu ósamdóma hinum um
valdsviS íslandsmálanefndarinnar.
Þeir krefjast þess, aS samningum viS
y íslendinga verSi frestaS þangaS til
stríSinu sje lokiS. En þeirri fregn
fylgdi þaS þegar, aS líkindi væru til
áS þeir yrSu i minni hluta meS þá
kröfu. Ennfremur segja símfregnirn-
ar, aS þeir heimti, aS samningar fari
íram í Khöfn, en aS þeir geti ekkí
komiS sjer niSur á grundvelli til
samninga.
Hinir flokkarnir eru sammák,
segja símfregnirnar, og þaS eru þá
auSvita'S þeir, sem ráða. Sendinefnd
á aS koma hingaS til samninga um
máliS, eins og ráSgert hafSi verið.
Um hana segir í skeyti frá 14. þ. m.:
„Sagt er, að skipaSir muni verSa í
sendinefndina, sem til íslands á aS
fara, þeir Hage verslunarmálaráS-
herra, fyrir stjórnarinnar hönd, Borg-
bjerg, af hálfu jafnaSarmanna, I. C.
Christensen fyrv. forsætisráSherra, af
hálfu vinstrimanna, og Arup prófes-
sor, úr stjórnarflokknum, auk tveggja
skrifara."
UmræSur um málið voru í Ríkis-
þinginu síðastl. laugardag.
Sendinefndin kemur.
Frá Kaupmannahöfn er símað 15.
þ. m.: Meiri hluti íslandsmálanefndar-
innar, 15 menn, leggur til, aS gengið
verði til samninga viS ísiendinga um
sambandiS við Danmörku, og væntir
ríkisþingið þess, að stjórnin geri þeg-
ar í staS nauðsynlegar ráðstafanir til
þess aS senda fulltrúa til Reykjavík-
ur. Minni hlutinn, þrír íha]dsmenn,
álítur, aS tími til samninga sje óheppi-
legur og leggur þess vegna til, aS
samningum sje frestaö. Nefndarálit-
unum fylgja ítarlegar skýringar sögu-
legs- og stjórnmálalegs efnis, og um
viðskifti Dana og íslendinga síðustu
mannsaldrana og fram aS þessum
tíma. Eru þar meðal annars birt sím-
skeyti og brjef, sem farið hafa milli
Zahles forsætisráðherra Dana ogjóns
Magnússonar forsætisráðþerra ís-
lendinga. UmræSur um þetta mál hóf-
ust í ríkisþinginu kl. 11 og var til-
iagan staðfest í ríkisráði eftir há-
degi.
Útnefning sendimanna til Reykja-
víkur hefur þegar veriö kunngerS,
og leggja sendimenn á stað frá Kaup-
töGRJETTX
mannahöfn um Bergen á þriðjudag-
inn kemur.
Tillaga meiri hluta nefndarinnar
var samþykt í Fólksþinginu með 102
: 19 atkvæöum og í Landsþinginu
með 46:15 atkvæðum.
Símskeyti frá Ritzau.
Khöfn, 16. júní.
Önnur og síðari umræða ríkis-
þingsins um ísalndsmálin fór
þannig fram:
Starfandi forsætisráðherra, fjár-
málaráðherra Edward Brandes,
lýsti því yfir, aS stjórnin gæti fall-
ist á tillögur meirihluta neindar-
innar. Hann sagði, að sambands-
cieilan milli Danmerkur og íslands
hefði nú staðiö yfir í mörg ár og
rú að síðustu harðnað svo, að
a:skilegt og nauðsynlegt væri, að
byrjaS -yrði á samningatilraun-
um svo fljótt sem unt væri. En þaS
væri ómögulegt að binda hendur
tulltrúanna fyrir fram á nokkurn
hátt. Hann harmaði þaS, aS ekki
hefði verið unt aS fá flokkana til
&S fylgast að málum. Islendingar
væru einhuga, en sendinefnd Dana
ætti ekki alla þjóð sína aS baki
sjer. ÞaS gerði samningana erfiö-
ari, en þó mætti gera sér bestu
vonir um árangurinn. Danir ósk-
uðu þess allir einhuga, að ísland
og Danmörk mættu einnig í fram-
tiðinni halda saman.
Tillagan um að senda fulltrúa til
Reykjavikur var samþykt með 102
atkv. gegn 19.
í Landsþinginu fóru umræðurnar
í sömu átt og i Þjóðþinginu og
var tillagan þar samþykt meS 46
atkv. gegn 15 og greiddi Rottböll
fyrv. ihaldsrnanna-ráðherra atkv.
meS meirihiutanum og á móti í-
haldsflokknum.
Khöfn, 16. júní.
Konungurinn skipaSi í gær sendi-
r efndina, sem á að íara til Reykja-
víkur, þá Chrostoffer Hage versl-
unarmálaráðherra og þjóðþings-
menúina I. C. Christensen, Borg-
bjerg og Erik Arup, prófessor við
háskólann. Hage er formaSur
nefndarinnar.
RáSuneytiS hefir skipað cand.
jur. Magnús Jónsson ritara nefnd-
arinnar.
BlöSin láta þá von í ljósi í dag,
rö nefndinni takist að komast aS
samningum, sem verði bæSi Islandi
og Danmörku til gagns og gæfu
Sænsk og norsk blöS segja aS
málið snerti ekki aöeins Danmörku
og ísland, heldur næst þeim Öll
Norðurlönd.
Dansk.-ísl. kaupmenn krefjast
þess að fá fulltrúa í sendinefndina
íslensku. Tulinius mótmælir þvi og
segir að þeir eigi ekkert tilkall til
sliks og beri ekkert ckyn á þau
mál.
Strídið.
Síðustu frjettir.
ÞjóSverjar sækja fram í áttina til
Parísar, einkum meðfram Oise-ánni
og þar fyrir sunnan, milli hennar og
Ourcq-árinnar. Einnig hafa orustur
staöið á svæðinu fyrir norðan og vest-
an Oise til Montdidier. ÖSru hvoru er
sagt frá gagnáhlaupum af hálfu
bandamanna, en þó hefur herlína
Þjóðverja þokast áfratn síðari dag-
ana á svæSinu frá Montdidier til
Marne, einkum í miSjunni. Fregn frá
12. þ. m. segir her Þjóðverja kominn
til Bailly, meSfrám Oise, og fregn
frá 14. þ. m. segir að Þjóðverjar sæki
ákaft á þar fyrir sunnan, milli Aisne-
árinnar, sem fellur í Oise nokkru
fyrir sunnan Bailly, og t»l Villers
Cotterets, sem er á aðalleiðinni frá
Soissons til Parísar. Annars segir
ónnur fregn frá 14. þ. m., að frá París
sje símað, að álitið sje, áð sókn Þjóð-
verja sje stöðvuö. Viðbúnaöur hefur
verið til þess í París, að flytja borg-
arlýðinn burt þaðan, og söfn og fjár-
sjóði, og segir símfregn frá 14. þ.
m., aS þeim viðbúnaði sje þá lokið.
Kosningaumbótafrumvarp. þýsku
stjórnarinnar vaf felt í efri deild
prússneska þingsins, segir t símfregn
irá 11. þ. m., en samþykt miðlunar-.
frumvarp, sem ætlar mönnum, sem
komnir eru á vissan aldur, og em-
bættismönnum, 2 aukaatkvæöi. Inn-
anríkisráðherrann lýsti því yfir, aS
stjórnin neitaði aö fallast á þessar
breytingar. Búist við aS þingið verði
rofiS í haust.
Efri deild finska þingsins hefur
samþykt, lagafrumvarp um konungs-
stjórn í Finnlandi, segir fregn frá 11.
þ. m. SíSari fregnir segja megnan
flokkadrátt orðinn út af því máli.
Vopnahlje hefur verið samið milli
Ukraine og Rússa. Utanríkisráðherr-
ann í Ukraine-krefst þess, að Kríni-
skaginn verði lagður undir Ukraine.
Það er sagt, aS keisarasinnum í Rússt
landi aukist fylgi, og láti þeir nú all->
mikið til sín taka.
Borgarstjórinn í Sheffield á Eng-
landi hefur verið hneptur í varðhald
og ákærður fyrir aö hafa gefið Þjóð-
verjum upplýsingar.
Austurríkismenn hafa mist vígskip,
sem skotið var tundurskoti.
Alþingi.
Lög frá Alþingi.
11. Um hafnsögu í Reykjavík. —
1. gr. Öll skip, sem eru 30 smálestir
kruttó að stærö eða meira, skulu,
hvort sem þau nota hafnsögumann
eða ekki, vera skyld til að greiSa
haínsögugjald í fyrsta skifti á ári
hverju, er þau koma frá útlöndum og
leggjast viS festar innan takmarka
Reykjavikurhafnar. Komi skip oftar
á sama ári, skal það ekki greiðh
hafnsögugjald nema það noti hafn-
sögumann. Herskip, skemtiskip og
fiskiskip, sem skrásett eru hjer á
landi, eru undanþegin hafnsögu-
gjaldi nema þau noti hafnsögumann.
— 2. gr. Hafnarnefnd Reykjavikur
hefur á hendi yfirstjórn -hafnsögu
mála í Reykjavík. Hafnarnefnd skip-
ar hafnsögumenn, svo marga, sem
þurfa þykir, og ákveður laun þeirra.
Launin greiðast úr hafnarsjóði
Reykjavíkur. — 3. gr. Hafnsögugjald
greiðist samkv. reglugerö, er hafn-
arnefnd Reykjavíkur semur og
stjórnarráð íslands staðfestir, og skal
í þeirri reglugerö jafnframt ákveða,
hvert gjald skuli greiða fyrir leiö-
sögu út úr höfninni og um höfnina,
þar á meðal inn í innri höfnina og
út úr henni. Öll gjöld samkv. reglu-
gerðinni renna í hafnarsjóð Reykja-
víkur, og má taka þau lögtaki. — 4.
gr. Um framkvæmd hafnsögunnar og
innheimtu hafnsögugjalds skal nán-
ar tekið fram i reglugerS, er hafnar-
nefnd Reykjavíkur semur og stjórn-
arráð íslands staSfestir — 5. gr. Brot
gegn lögum þessum eða reglugerðum,
er settar verða samkvæmt þeim,
varða sektum, alt að 1000 kr. Með
mál út af slíkum brotum skal fara
sem almenn lögreglumál. ■— 6. gr.
Lög þessi öðlast gildi þegar i stað,
og eru þá jafnframt numin úr gildi
öll önnur lagaákvæðí, sem koma í
bága við þau.
12. Um bæjarstjórn Vestnlanna-
eyja. 1. gr. Vestmannaeyjar skulu
teknar í tölu kaupstaða. — 2. gr.
Sýslumaðurinn í Vestmannaeyjum
skal vera bæjarfógeti. Hann hefur
auk þess öll hin sömu störf á hendi
og sýslumaðurinn nú, enda hafi sömu
laun úr landssjóði. —- 3. gr. Bæjar-
stjórn stýrir máleínum kaupstaðar-
ins; í henni eru kjörnir bæjarfull-
trúar og bæjarfógeti. Hann er odd-
viti hennar og hefur atkvæðisrjett á
fundum. Bæjarsjóður greiðir honum
500 kr. í skrifstofufje. Samþykki ýá
greiddra atkvæða með leynilegri at-
kvæðagreiSslu kjósenda, skal í stað
bæjaríógeta kosinn bæjarstjóri til 6
ára í senn, á sama hátt og bæjarfull-
trúar. Flann skal launaður af bæjar-
sjóði. — 4. gr. Bæjarsjóður eignast
allar eigur Vestmanneyjasýslu og
Vestmannaeyjahrepps, og tekur aö
tekur aS sjer allar skyldur hans og
skuldbindingar. — 5. gr. Forsíaöa
Bæjarmálefna og framkvæmd á-
kvarðana þeirra, er bæjarstjórn tek-
ur, er á hendi oddvita. MeS samþykt
skal setja fastar nefndir til þess að
iara með einstök bæjarmál, og skal í
samþykt kveöið á um skipun, verk-
sviS og vald þeirra nefnda. Þó má
bæjarstjórn fela einum eða fleirum
fulltrúanna framkvæmd einstakra
bæjarstarfa, eftir reglum, sem hún
setur um það. — Allir bæjarfulltrúar
eru skyldir aS taka aS sjer þau sjer-
stöku bæjarstörf, sem þeim verða fal-
in á hendur. Fyrir nefndarmenn,
kosna utan bæjarstjórnar, gilda sömu
synjunarástæður og starfstímatak-
niörk og um bæjarfulltrúa. — 6. gr.
Bæjarfulltrúar eru 9. Tölu þeirra
má stjórnarráöið breyta, efti tillög-
um bæjarstjórnar. Bæjarfulltrúa
kjósa bæjarbúar, sem kosningarrjett
hafa eftir lögum þessum.
13. Um mótak. — 1. gr. Nú á mað-
ur eða hefur umráS á landi, þar sem
mótak er aflögu, og er hann' þá skyld-
ur til aö láta það af hendi til mó-
taks, eftir því sem nauðsyn er á og
eftir þeim reglum, sem settar eru í
lögum þessum. Eigendur eSa leig-
jendur lands eru einnig skyldir að
leyfa að þurka, hlaða upp og geyma
í landi sínu mó þann, sem þar er tek-
inn upp. Ef ágreiningur verður milli
eiganda eða umráðamanns mólands
og þess, er óskar mótaks, um, hvort
hinn fyrnefndi hafi ipótak aflögu og
hvort hinum síðarnefnda sje nauðsyn
á mótaki á þeim stað, eða hvar í
landinu megi þurka og geyma mó,
skal hreppsnefnd eða bæjarstjórn,
þar sem mólandiS er, skera úr, og
verður þeim úrskurði ekki áfrýjáð.
Meöan nægilegt móland er innan
takmarka hrepps eða kaupstaðar, er
óheimilt mótak utan þeirra takmarka,
nema aðiljar sjeu ásáttir um eða mikl-
um mun auðveldara að ná' mónum
vegna aðdrátta. — 2. gr. Sá, sem
þarfnast mótaks og nær ekki viðun-
anlegum samningum við eiganda eöa
umráöamann mólands, getur krafist
þess af bæjarstjórn eða hreppsnefnd,
þar sem hann er búsettur, að hún
gefi honum vottorð um, hversu mik-
iö hann teljist þurfa af mó til eins
árs. MeS vottorð þetta getur hann
snúið sjer til bæjarfógeta eða sýslu-
manns og fengið hjá honum kvadda
2 hæfa og óvilhalla menn til að meta
gjald fyrir mótak það, er hann þarfn-
ast samkvæmt vottorði hreppsnefnd-
ar. Rjett er og, að fleiri sjeu saman
nm að fá tilnefnda matsmenn, og bæj-
arstjórn eða hreppsnefnd getur einn-
ig fengið tilnefnda menn til að meta
gjald fyrir mótak handa fleiri eða
færri af íbúum kaupstaöarins eöa
hreppsins, eða handa íbúum ákveö-
ins hluta hrepps eðakaupstaðar.en til-
greina skal þá jafnan, hversu mikiS
ætla megi að þurfi af mó. 3. gr. Gjald
fyrir mótak, þurkun mós, upphleðslu,
geymslu, hnausstungu, torfristu og
átroðning, skulu hinir kvöddu menn
meta, eftir gæðum mós, þykt hans,
legu mólands og gæðum, og yfirleitt
öllu, sem máli skiftir um verömæti
hans og mólandsins. Þó má gjaldið
venjulega ekki vera hærra en 10%
umfram þaði gjald, sem tekið var
fyrir mótak á þeim stað árið 1917;
en liafi enginn mór -þá veriS tekinn
þar, skal hafa hliðsjón af slíku gjaldi
á þvi ári í sama bygðarlagi. Nú er
móland leigujarSa tekiði samkvæmt
lögum þessum, og skiftist gjaldið þá
milli landsdrottins og leiguliöa, eftir
mati sömu manna, nema aöiljar
komi sjer saman um skiftinguna. —
4. gr. Sá, sem fær mótak samkvæmt
lögum þessum, er skyldur að ganga
þannig frá mógröfum, að skepnum
stafi eigi veruleg hætta af. — 5. gr.
Brot gegn lögum þessum varða sekt-
um, frá 10—1000 kr., og fer um
mál út af slíkum brotum sem um al-
menn lögreglumál. —• 6. gr. Lög
þessi öðlast þegar gildi og gilda með-
an Norðurálfuófriðurinn stendur. Þó
skulu ákvæði 3. gr. gilda um gjafd
fyrir mótak á árinu 1918.
Þingsályktunartillö gur.
37. Um almenningseldhús. Frá
bjargráðanefnd n. d. — Alþingi alykt-
ar aö heimila landsstjórninni að veita
tveim mönnum, einum karlmanni og
einum kvenmanni, sem bæjarstjórn
Reykjavíkur mælir með, alt aö 4000
kr. styrk til þess að kynna sjer er-
lendis fyrirkomulag almenningseld-
húsa og rekstur þeirra. Styrkur þessi
veitist gegn því, að Reykjavíkurbær
leggi fram eigi minna en einn fjórða
bluta kostnaöar.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
IIMh Sigfúsar lyaiuadssonar.
Lárus Fjeldsteö,
yfirrjettarmálafærslumaður
Lækjargata 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síöd.
38. Um dýrtíSarvinnu. Frá Sig. Sig.
— Alþingi ályktar að heimila lands-
stjórninni, álíti hún nauösynlegt að
útvega fólki dýrtiðarvinnu, aS gera
samning við stjórn Flóa-áveitufje-
lagsins um vinnu viö framkvæmd
Flóa-áveitunnar, eða einhvers hluta
þess verks, fyrir atvinnulaust fólk, og
að greiða beint úr landssjóði óhjá-
kvæmilegn halla, sem verða kann á
þessari vinnu, eftir þvi er um semur
við þá, er þar eiga hlut að máli.
Þingmannafrumvörp.
23. Um siglingaráð. Flm. Matth.
Ól. — 1. gr. Fulltrúanefnd sú, sem
skipuð er samkvæmt lögum þessum,
nefnist siglingaráð íslands. Heimili
þess og varnarþing er í Reykjavík.
2. gr. Tilgangur siglingaráðsins er aS
vernda og efla siglingar landsins og
alt, sem að þeim lýtur, samkvæmt
því sem nánar er ákveðiS í lögum
þessum.
24. Um viðauka við lög nr. 5, 1.
febr. 1917, um heimild fyrir lands-
stjórnina til ýmsra ráðstafana út af
Norðurálfuófriðnum. Flm. Magn.
Torf. — Aftan við 3. gr. laga nr. 5,
1. febr. 1917, bætist ný málsgr., svo
hljóöandi: Engar vörur aörar en
nauðsynjavörur, má flytja til lands-
ins nema með; leyfi stjórnarinnar, og
getur hún með reglugerS bannað
innflutning á vörutegundum, sem aö
hennar dómi eru ónau’ðsynlegar,
25. Um sölu á prestsmötu. Flm. 10
þingm. í n. d. — 1. gr. Iieimilt skal
þeim, er prestsmötur eiga aS greiða,
að fá þær keyptar af sjer eftir lög-
um þessum. — 2. gr. Sá er kaups
beiSist á prestsmötu, sendir um þaö
beiðni til landsstjórnarinnar. VerS
prestsmötu ákveður svo landsstjórn-
m þannig, að 5% af verðhæðinni veiti
sömu vaxtaupphæð, sem hiS árlega
prestmötugjald hefur numiö að me'ð-
altali eftir verðlagsskráTverði á
smjöri næstliðin 10 ár í sýslu þelrri,
er kaupbeiðandi á heima í. Þó skal
ekki tekið tillit til smjörverðs þau
ár, sem ófriöurinn stóS, sá er hófst
1914. — 3. gr. kaupandi greiðir aS
minsta kosti einn tíunda hluta kaup-
verSsins urn leið og kaupin eru gerð.
En fyrir" eftirstöðvunum skal gera
skuldabrjef, meö veði í fasteign, er
landsstjórnin tekur gilt, og greiðast
þær síSan á 10 árum með jöfnum
afborgunum ásamt 5% vöxtum.
Heimilt er aö greiða kaupverðið í
einu lagi. — 4. gr, 'Andvirði prests-
mötu renni í prestlaunasjóö, er grei'S-
ir síöan viðkomandi presti vexti þá,
er fást af andvirSi prestmötunnar. —
5- gr. Lög þessi öðlast gildi 1. jan.
1919.
26. Um almenn sjúkrasamlög. Flm.
Bj. Stef.
Feld frv.
6. Frv. um veðurathugunarstöS' í
Rvík vísaði efri deild frá meö svo-
hlóðandi rökstuddri dagskrá. Með því
aS deildin telur, aS veðurathugunar-
stöð í Reykjavík þuríi meiri undir-
búning og áætlanir um kostnað og
annað heldur en nú eru fyrir hendi,
og eSlilegast er, aS landsstjórnin á
sínum tíma annist þann undirbúning,
þá tekur hún fyrir næsta mál á dag-
skrá.
Fjelagsprentsmiðjan.