Lögrétta - 03.07.1918, Blaðsíða 2

LÖGRJETTX
ÍÍ2
uglýsing
e
Það tilkynnist liér með öllum seljendum, að útflntningsnefndin
liefir ákveðið að taka af liverri söluupphæð ’/2 — hálf — °/0 til
kostnaðar við ráðstafanir, störf og framkvæmdir nefndarinnar.
Komi það fyrir, að þetta gjald nægi eigi til slíks kostnaðar,
áskilur nefndin sér rétt til að jafna niður á seljendur ])ví er á
kynni að vanta.
Reykjavík, 29. júní 1918.
Útnutnlngsnefnd.iu.
Thor Jensen,
formaður.
Pétur Jónsson.
O. Benjamínsson.
as
AUir þeir, sem staðist hafa próf upp i Efri deild, svo og þeir, sem stað-
ist hafa inntökupróf, eiga að senda umsóknir um skólann fyrir I. septem-
ber næstkomandi. Einnig skulu þeir, er loforð hafa fengiö um upptöku
í haust, ef þeir standast inntökupróf, láta vita fyrir i. september,vhvort
þeir ætla sjer að koma. '
Nýjum umsækjendum veröur ekki svaraö fyr en eftir i. septeinber.
Allar umsóknir eiga að sendast herra bankastjóra Sighvati Bjarnasyni.
Fari svo mót von að skólahald veröi bannaö, veröur þaö' auglýst þegar
í stað.
Reykjavík, 27. júní 1918.
F. h. skólastjórans
Helgfi Jónsson.
Innilegt hjartans þakklæti til allra er sýndu hluttekningu viö frá-
fall og jarðarför móður og tengdamóður okkar, Arnbjargar Jóns-
dót'tur.
Börn og tengdabörn hinnar látnu
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og vi8,
minst 60 blöð alls á ári. VerS kr. 7.50 árg. á
Islandi, erlendis kr. 10.00. Gjalddagi I. júli.
Loftskeytastöðin
í Reykjavík.
Eins og áður hefur vefíð frá skýrt
hier í blaðinu, var blaðamönnum boð-
ið að skoða loftskeytastöðina hjer um
það leyti sem hún tók til starfa, nú
fyrir skömmu. Flr. Forberg símstjóri
sagði þá sögu stöðvarinnar og er hún
á þessa leið:
Með lögum um ritsíma og talsíma-
kerfi íslands frá 20. október 1913,
var heimilað að byggja loftskeyta-
stöð í nánd við Reykjavik. Átti aðal-
tilgangur stöövarinnar að vera sá, að
vinna við skip í hafi og annast vara-
samband til útlanda. — Vegna stríðs-
ins og annara ástæða seinkaöi fram-
lrvæmd málsins þangað til sumariö
1916, að þeir Einar Arnórsson, þáver-
andi ráðherra, og landssímastjórinn
fóru til Danmerkur og 1. júlí sama ár
var gerður samningur við Marconi-
fjelagið um að byggja 5 kilowatta
loftskeytastöð á Melunum við
Reykjavik. Um haustið veitti breska
stjórnin útflutningsleyfi á tækjunum
og j desember 1916 kom mest alt efni
til stöðvarinnar'hingað til Reykjavík-
ur. Bæjarstjórn Reykjavíkur ljet af
hendi 20.000 fermetra lóð á Melunum
gegn 300 kr. árlegu lóðargjaldi. Þá
um haustið (1916) var einnig byrjað
að reisa hús fyrir stöðina. Einari Er-
lendssyni byggingameistara var falin
yfirumsjón við húsbygginguna, og
má telja, að lokið hafi verið við smíði
hússins um síðustu áramót.
Húsið er einlyft, með háum kjall-
ara. Það er 56X33 fet, bygt úr stein-
steypu og hið vandaðasta í alla staði.
í kjallaranum er þriggja-herbergja í-
Itúð fyrir dyravörð stöðvarinnar, auk
eldhúss, þvottahúss, miðstöðvarhita-
vjelar og -geymslu fyrir olíu og eldi-
við. Uppi eru þrjú herbergi fyrir loft-
skeytatækin : eitt fyrir sendivjelarnar,
annað fyrir rafmagnsgeymirinn og
hið þriðja fyrir móttökuvjelarnar.
Á.uk þess eru þar tvö herbergi fyrir
símritunar- og loítskeytaskólana og
tvö herbergi fyrir forstjóra stöðvar-
innar. Húsi'ð, ásamt raflýsingu, hit'a-
leiðslum og vatnsleiðslu, kostar um
77000 kr. Húsiö er enn þá ómálað að
utan. — Möstur stöðvarinnar eru tvö
og standa sitt hvoru megin við húsið.
Þau eru 253 ensk fet á hæð hvort og
600 fel á milli þeirra. Hvert mastur er
bygt úr 23 tíu feta stálpípum, en efstu
23 fetin eru úr trje. 12 stálvírar styðja
hvort mastur. Stálvírar þessir eru ein-
angraðir frá möstrunum og jörðu.
Þeim er fest í átta stóra og sterka
cementsstöpla. Hver stöpull er 8X9
fet og grafinn um 9 fet í jörðu. Möstr-
in standa einnig á sams konar ce-
mentsstöplum. Þessir cementsstöplar
ertt 10 talsins og auk þess 7 minni fyr-
ir festar loftnetsins — samtals 17
stöplar. Milli masturtoppanna eru
strengdir 4 broriceþræðír og úr miðju
þeirra aðrir 4 þræðir niður að jörðu
og inn í vjelaherbergið. Sinn hvoru
megin vrð húsið eru grafnar í jöröu,
> tvo hálfhringi, 56 galvaniseraðar
járnplötur og við þær tengdir járn-
vírar, sem grafnir eru niður milli
mastranna, og einnig leiddir inn i
vjelaherbergið. Þetta er kallað „jarð-
arsamband“ stöðvarínnar. Uppsetn-
Ing mastra, stálvíra, loftneta, ce-
mentsstöplar og jarðarsamband kost-
ar um 33,500 kr.
í vjelaherberginu er senditækjun-
um komið fyrir. Aðalhreyfivjelin er
15 hestafla, þriggja cylindra steinoliu-
mótor. Hann er útbúinn með raf-
kveikju og einnig látinn ganga fyrir
bensíni. Áfast við mótorinn er jafn-
straumsvjel, og gerir hún hvort-
tveggja, að hlaða rafmagnsgeymi og
knýja 9% hestafla straumhreyfivjel.
Rafmagnsgeymirinn knýr straum-
hreyfivjelina þegar steinolíumótorinn
er ekki í gangi. Við straumhreyfivjel-
;na er tengd straumbreytivjel. — Mót-
tökutækin eru 4, þar af 3 af kerfi
Marconi’s og eitt „Audion“-tæki pe
Forest’s. Móttökutækin hafa reynst
aíbragðsvel, en ekki er hægt enn sem
komið er, að segja neitt ákyeðið um
iangdrag stöðvarinnar. Samkvæmt
samningunum ábyrgist Marconi-fje-
lagið langdrag stöðvarinnar 750 kíló-
metra að degi til og rúmlega helmingi
lertgra að nóttu (í myrkri).
Tilgangur stöðvarinnar er í fyrsta
lagi sá, að vinna við skip í hafi og við
strendur landsins. Með því móti getur
stöðin orðið fiskiflotanum, sem gera
má rá'S fyrir að verði útbúinn með
ioftskeytatækjum, að ómetanlegu
gagni. í öðru lagi er ætlast til, að
stöðin verði miðstöði og gæslustöð
þeirra loftskeytastöðva, sem væntan-
lega verða bygðar hjer á landi innan
skarms, og í þriðja lagi á stöðin að
annast varasamband við útlönd, ef
sæsímanum skyldi hlekkjast á. Hvað
viðvíkur síðasta atriðinu, þá ætti að
vera hægt a'ð koma talsverðu af síma-
viðskiftum vorum loftleiðina, ef sæ-
síminn bilar, — sjerstaklega ef stöðin
á Færeyjum, sem verður bygð eins
fljótt og kringumstæður leyfa, —
væri komin, en þó getum viö ekki
komi'ð nándar nærri öllum þeim
skeytum, sem nú eru afgreidd daglega
gegn um sæsitnann. Til ]>ess þyrftu
stöðvarnar að vera miklu öflugri og
betur útbúnar. — Loftskeytastöð með
langdrag hjeðan tilKanada var áætlað
að mundi kosta fyrir striðið eöa í
stríðsbyrjun um eina miljón króna.
Tæki stöðvarinnar hjer, uppkomin,
kosta um 65,000 kr.
Það má heita ógerningur á þessurn
timum að fá erlendar stöðvar til að
gera tilraunir við stöðina hjer. Sem
stendur er verið að gera tilraunir við
Lyngbystöðina, við Kaupmannahöfn,
en hún er svo langt í burtu að ekki
er líklegt að þær tilraunir takist. Ler-
wick á Iljaltlandi er sú stöö, sem
mestar líkur eru til að gæti haft sam-
hand við Reykjavíkurstöðina, en leyfi
til að reyna við Lerwick, eða aðra
hentuga stöð á Bretlandi, er enn ekki
fengið hjá Bretum.
í sambandi við loftskeytastöðina
hafa verið settir á stofn loftskeyta-
og símritunarskóli. Skólar þessir eru
útbúnir með^nýtísku símatækjum og
kenslan er bæði bókleg og verkleg.
Forstjóri stöðvarinnar stýrir einnig
skólunum. Fyrsta námsskei'ðið hófst
1. febrúar þessa árs. í símritunarskól-
anum eru 5 ungir menn, sem hafa nú
lokíö fyrri hluta námsins, sem stóð
yfir í vetur. en eiga annan vetur eftir.
í sumar hefur þeim verið komið fyrir
hingað og þangað á ritsímastöðvun-
um, en byrja aftur á námi í haust. —
Við loftskeytaskólann luku 4 skip-
stjórar minria prófi og eru nú hand-
hafar fyrstu íslensku prófskirteina í
loftskeytafræöi, sent gefin hafa verið
út. ’ Skipstjórar þeir, er luku prófi,
voru : Gúðmundur Jónsson, Hafsteinn
Bergþórsson, Jóel Jónsson og Jón
Otti Jónsson.
Bannlögin
og herra Gunnar ólafsson.
í 46. tbl. Lögrjettu, 3. okt. f. á.,
n’tar hr. Gunnar Ólafsson kaupntað-
ur í Vestmannaeyjum grein með yfir-
skriftinni „Bannlögin og opna brjef-
ið“. Það, sem kemur mjer til að tala
um ritsmíð þessa, er bæði það, að
jeg tel ekki mega ganga þegjandi
fram hjá stærstu öfgunum, en þó
einkum það, að hinn ríýji ritstjóri
„Timans“ — sem jeg efa ekki að
cr mjög samviskusamur maður —
kallar grein þessa hógværa.
Það fyrsta, sem manni dettur í hug
eftir lestur greinarinnar er það,
hvers vegna hinn heiðraði höf. hafi
íarið að skrifa þetta, og það verður
flókin gáta. Ekki geturþað veriðaf því
að honum hafi þótt of lítið um bann-
málið talaði í blöðunum, og ekki held-
ur til að bæta tóninn í þeim umræö-
um, síður en svo. Ekki til að- sann-
íæra almenning, til þess eru staðhæf-
mgarnar og fjarstæðurnar of berar.
Ekki heldur til þess að verða fyrir
umtali í blöðunum og vera kallaður
kaupmaður, konsúll og jafnvel al-
þingismaður. Ekkert af þessu getur
verið rjetta ráðningin. Sú tilgáta væri
sennilegri, að honum hafi fundist
hann þurfa að svala sjer á mótstöðu-
mönnunum — andbanningum — því
það leynir sjer ekki, að æstir skaps-
munir standa á bak við stóru orðin.
En er það nú ekki undarlegt, að
þessi maður, sem hefur alhnikið feng-
ist við opinber störf og ætti íð vera
Lúinn að fá margar hollar bendingar
í reynsluskóla lífsins, skuli fara að
skrifa um eitt rnesta alvöru- og til-
finningamál, sem er á dagskrá þjóð-
arinnar, með slikri frekju og fjar-
stæðum, sem raun er á orðin. Það er
ástæða til að vera kvíðafullur um
andlega og verklega viðreisn þessarar '
þióðar, þegar þeir menn, sem finst
þeir eiga að vera leiðtogar lýðsins, ;
koma fram eins og hr. G. Ó. gerir j
hjer. Það yrði of langt mál að til- j
færa alt það í greininni, sem sannar j
uirimæli mín um fullyrðingar og fjar-
stæður höfundayins, og læt jeg því
nægja að tilfæra hjer sem sýnishorn
hvernig honum farast orð, þar sem í
upphafi málsins er minst á þá, sem
ekki vilja leggja blessun sína yfir
bannlögin, og búið er að tala um þann
miklu meiri hluta, sem sje með þeim.
„Á nióti berjast örfá hundruð manna,
kaupstaðar-burgeisar, embættismenn
og ,frelsisfrömuðir‘, þess frelsis, aö
menn megi drekka áfengi og vera
druknir.“ Allir sjá voriandi, hversu
hógvær þessi ummæli eru. Hversu
sanngjarnlega hjer er talað um þá,
sem hafa aðra skoðun en höfundur-
inn á þessu alvarlega máli. En mönn-
um er ef til vill ekki jafn ljóst, hversu
miklum ósannindum er komið fyrir
í klausu þessari. Það ætti reyndar að
vera öllum ljóst, að hjer fullyrðir
höfundur það sem hann getur ekki
vitað neitt um, þar sem hann segir
andbanninga örfá hundruð manna.
En þeir, sem ekki þekkja til nema í
kaupstöðunum, gætu haldið aö eitt-
hvað kynni að geta verið hæft í
þessu, til dæmis með því að allir
sveitamenn væru bannmenn. Vil jeg
því segja lesendum „Lögrjettu" frá
því, hvernig aðstaða manna til bann-
laganna þefur verið í þessari sveit,
og mun ekki fjarri að nokkuð líkt
sje því háttað í flestum sveitum hjer
á Austurlandi. í þessu litla sveitar-
fjelagi eru, sem næst 200 fulltíða
menn — kárlar og konur; af þeim
voru 1908, þegar gengið var til at-
kvæða um bannlögin og málið rætt
hjer á fundum, a& eins 5 menn, sem
ijetu uppi við atkvæðagréiðslu, að
þeir væru með því að bannlög kæm-
ust á. Síðar (T909—10) skrifuðu nær
allir fullorðnir menn i hreppnum
undir tnptmæli gegn bannlögunum,
r.ema þessir 5 menn og fjölskyfdur
þeirra (2 voru einhleypir). I sveitinni
er enginn kaupstaður og aö eins einn
embættismaður. Við hjer erum því
nærri allir „frelsisfrömuðir" á máli
hr. G. Ó., „þess frelsis að drekka og
vera druknir." Nú eru skoö'anir
manna hjer það breyttar, að sumir
þeirra fáu, sem banninu voru fylgj-
andi, telja það óhapp að bannlögin
skyldu nokkura tíma komast hjer á,
og nær allir hjer telja það nú vand-
ræði, að komast út úr ógöngum, sem
áfengismálið er komið í fyrir aðgerð-
ir þingsins 1909, sem hr. G. Ó. átti
sæti á, og virðist vera svo minnis
stætt.
Það er annars undarlegt, að menn
skuli ekki geta rætt þetta stóra
vandamál með stillingu og litið hver
á annars málstað með sanngirni. Mjei
finst það sem skilur, vera að eins
það, hvort útrýma eigi þessu þjóðar-
böli — ofdrykkjunni — með lögum
og refsingar-ákvæðum eða með menn-
ingu einstaklinganna' og frjálsum
samtökum (bindindisstarfsemi). Viö
hjer teljum það neyðarúrræði að
lækna þjóðfjelagsmeinin með laga-
boðum, og álítum að það eina sem
dugi sje þroski hvers einstaklings
til að velja og hafna, varast vítin
og rata hinar rjettu leiðir í lífinu.
Sem dæmi þessa vil jeg benda á eitt
mesta böl okkar sveitabændanna,
fóðurskort og horfelli, sem orðið hef-
ur þessari þjóö til hneisu og fjártjóns
á liðnunii öldum og alt til þessa tíma.
Flestir bændur munu nú vera orðn-
ir sammála um, að laga-ákvæði og
sektir megni aldrei að bæta úr þessu;
cn það eina, sem dugað geti, sje að
hver einstakur bóndi tryggi fjenað
sinn með sínum eigin heyfyrningum,
jafnframt því sem bændur hafi sam-
tök innan hvers hjeraðs um tryggj-
legan ásetning og sameiginleg korn-
forðabúr. Og ekki nema gott, að það
opinbera hlynni að þessu, til dæmis
með styrkveitingum til kornforöa-
búra og verðlaunum til þeirra hjer-
aða, er yrðu fyrirmynd í þ'essu, þrátt
fyrir erfiða afstöðu.
Ætli það horfi nú ekki eitthvað líkt
við með útrýming áfengisbölsins, að
sjálfstæði einstaklinganna og frjáls
samtök fjöldans, — gegn þjóðarböl-
inu — reynist happadrýgri, en lög og
refsingarákvæði. En því miður hafðí
ekki þingið 1909 svp mörgum víð-
sýnum mönnum á at/ skipa sem þurft
hefði. Meiri hlutinn hjelt að lögin
væru sá Kínverjamúr, sem ekkVrt
kærnist yfir, ekki einu sinni Bakkus.
— Hvað hefur reynslan sýnt okkur?
Hefur hún ekki sýnt, að við höfum
alt of mikið af lögum, sem Iítið er
hirt um að fylgja, og að okkar mestu
þjóðfjelagsmein verða aldrei grædd
með lögum og refsingum?
Stafafelli í Lóni.
Sigurður Jónsson.
Stríðið.
Síðustu frjettir.
Á vígstöðvunum hefur verið við-
burðalítið síðastl. viku. 26. f. m. höfðiu
ítalir hrakið Austurríkismenn af
vestri bakka Piave, nema hjá Musile,
og jafnframt var getið um nokkra
fangatöku, en síðan hefur verið lítið
um frjettir af suðurvígstöðvunum og
virðist hafa verið kyrt þar. Mannfall
hefur verið töluvert í þessari vi'ðúr-
cign og fangataka báðu megin, en
tjónið þó meira hjá Austurríkismönn-
um. Þeir liafa reynt að sækja fram
en ekkert unnið á og orðið að hrökkva
til baka aftur. Þeir kenna vexti Piave-
árinnar urn, en i ensku fregnunum
segir, að herstjórn þeirra hefði átt
að þekkja svo til árinnar, að hún vissi,
hverju búasf: mætti vi'ð af hcnni.
Á vesturvígstöðVunum er að eins
getið um smáskærur, bæði suður hjá
Aisne og norður hjá Lys, og sagt aö
bandamenn hafi sótt þar á og tekiði
nokkuð af föngum á báðum stöðum.
En framhaldssókn frá Þjóðverja
hálfu er þar yfirvofandi. Ein fregnin
hefur getið um influensuveiki í þýska
xhernum, og má vera, að það hafi
tafið. í fregn frá 27. f, m. segir, að
hérnaðarsvæði vesturvígstöðvanna nái
nú yfir París.
Ýmsar fregnir berast nú frá Rúss-
landi, sem margar eru þó óðara born-
ar til baka aftur. Ein var sú, að Niku-
lás fyrv. keisari hefði veriö myrtur,
en síölari fregnir, sem áreiðanlegri
virðast, hafa borið þetta til baka
önnur sagði Bolsjevíka alveg aö þrot-
um komna og Lenin og Trotsky flúna
frá Moskvu, en nýrri fregnir sýna,
að hvorugt er rjett. En keisarasinn-
um í Rússlandi mun vera að aukast
fylgi og Bolsjevikasveitirnar hafa
mist yfirtökin í ýmsum borgum og
bæjum. Þýskar hersveitir, sem að
rrriklu leyti eru myndaðar af rnönn-
um, sem áður voru rússneskir her-
fangar, hafa viða þarna austur frá
látið mikið til sín taka. Fregn frá 27.
f. m. segir Michael stórfursta, bróður
Nikulásar fyrv. keisara, foringja nýju
stjórnarinnar í Síberíu. Fregn frá 1.
þ, m. segir Bolsjevíkastjórnina mót-
mæla landgöngu bandamanna á Mur-
mannsströnd og skora á Rauöu her-
sveitirnar, að veita her miðveldanna
viðnám og skifta kornmatarbirgðun-
um bróðurlega, þangað til ný upp-
skera fáist. Þjóðverjar hafa keypt
2 vígdreka úr Svartahafsflota Rússa,
og hafa gefið fyrir 35 milj. rúbla.
Fregn frá x. m. segir, a'S ef banda-
menn skerist í leikinn i Rússlandi,
ætli Bolsjevíkar að biðja Þjóðverja
liðveitslu.
Kerensky er nú aftur kominn fra'm
a sjónarsviðið. Hann var á verk-
mannaráðstefnu í Lundúnum í lok
síðastl. mánaðar og var tekið þar
með rniklum fögnuði, og þaðan fór
hann síðlan suður til Parísar. Hjálm-
ar Branting, sænski jafnaðarmanna-
loringinn, var einnig á þessari verk-
mannaráðstefnu í Lundúnum og flutti
þar ræðu, Er eftir honum haft, að
bandamönnum sje að aukast fylgi í
Sviþjóð.
Enska stjórnin hefur nú komið
fram með tillögu um, að frestað verði
að taka ákvarðanir um heimastjórn
íra.
í Ungverjalandi var sagt allsherjar-
verkfall í fregn frá 28. f. m., en sí'ðlari
íregnir segja því Iokið. í Þýskal.hefur
verið mikill mótblástur gegn Kúhl-
mann utanríkisráðherra frá íorkólf-
um alþýsku stefnunnar og hafa þeir
lengi viljað koma honum frá völdum
vegna þess að þeim þykir hann of
hlyntur friðarstefnunni þar í landi og
hinum frjálslegri þjóðskipulagsbreyt-
ingum.
Ráðherrar Norðurlanda hafg. verið