Lögrétta - 03.07.1918, Qupperneq 4

LÖGRJETTA
114
Aukafundur.
Á aSalfundi fjelagsins 22. þ. m. var samþykt breyting á 22. gr. d.
fjelagslaganna. Me8 því a'S eigi voru eigendur eíia umboSsmenn fyrir svo
mikiö hlutafje á fundinum aö nægöi til lagabreytinga samkvæmt 15. gr.
fjelagslaganna, veröur samkvæmt sömu grcin haldinn aukafundur i fjelag-
inu laugardaginn 26. október þ. á. í Iðnaðarmannahúsinu í Reykjavík og
hefst fundurinn kl. 1 e. h.
Dagskrá:
1. Breyting á 22. gr. fjelagslaganna.
2. Frumvarp til reglugeröar fyrir eftirlaunasjóö H;f. Eimskipafjalags
fslands.
3. Umræöur og atkvæöagreiösla um önnur mál, sem upp kunna aö
veröa borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiöa. Aögöngumiöar aö
fundinum verða afhentir hluthöfum og umboðsmönnum hluthafa á skrif-
stofu fjelagsins í Reykjavík, eöa á öörum staö, sem auglýstur veröur síö-
ar, dagana 22. til 24. október 1918, að báðum dögum meðtöldum.
Reykjavík, 26. júní 1918.
Stjórn H.f. Bimskipafj elagfs íslands.
Með báli og brandi.
Eftir Henryk Sienkiewicz.
VI. KAFLI.
VirÖist í svefninuni vera mitt lif, er
í raun rjettri, þó aö mitt ástand bland-
ist þar saman við, líf annara. Það
inun sýna sig, þegar stundir líöa, aö
hjer ræðir um óyggjandi uppgötvun í
náttúrufræði, eins áreiðanlega og þá
sem áreiðanlegust er önnur. Það sem
hjer ræðir um, er sannnefndur vit-
auki, viöbót við mannlega meðvitund.
Dýrið hefur meövitund um sig sjálft,
en gerir sjer ekki grein fvrir sjálfs-
vitund sinni; maöurinn hefur auk-
ist það að viti, að hann veit af sjálfs-
vitund sinni. En þegar menn fara
að færa sjer í nyt þá uppgötvun sem
hjer segir af, þá munu þeir vita, að
þeir hafa eigi einungis sína eigin
meðvitund, heldur einnig meðvitund
allra annara, eða eiga hennar kost,
væti ef til vill rjettara að segja. Það
er ervitt að koma orðum að því, sem
cr eins nýtt mannlegri hugsun og
máli og þetta er, sem hjer ræðir um.
Þessi uppgötvun, sem gera má meö
þvi að skoöa sinn eigin huga, getur
ó þessu stigi málsins kallast hin mikla
uppgötvun, og hún mun valda meiri
breytingum til batnaðar á högum
mannkynsins en nokkur sem gerð hef-
ur verið áður. Áður en maðurinn veit
þetta sem hjer er á vikið, er hann í
rauninni ófarsælasta skepna jarð-
arinnar; og sjálfir guöirnir geta
ckki hjálpað honum sakir fávisku
hans; eða, eins og Schiller segir;
Gegen die Dummheit kámpfen die
Götter selbst vergebens. — Ástand
annara heila hefur alt af áhrif á
heila vom. Og þegar sjerstaklega
stendur á, getur annara meðvitund
komið fram í vorri, æða jafnvel að
því er virðiist, útrýmt henni alveg,
svo að þaö verða sáluskifti. í svefni
er það nú einmitt þetta sem gerist
slveg reglulega (normalt); áhriftn
af annara skynjun o. s. frv. leika um
hinn sofandi likama og stilla heib
ann eftir annara meðvitundum, þegar
vor eigin skynjun er ekki til fyrir-
stöðu. Þannig er draumhfið tilkom-
ið, að sínu leyti líkt og stjörnuljósið
þegar sólin er af himni. Þegar menn
Uta þetta, veröur þeim ljóst, hvað
það er, sem sálufræðingar, án nokk-
u'rs neista af skilningi á því sem er
aðalatriðið i því ástandi, hafa kallað
dissociation of personality; og enn-
fremur mun þeim verða auðskilið,
að því minna af vorri eigin meötvit-
und sem samþættist hinni aðfengnu,
„induceruðu“ meðvitund draumgjaf-
ans, því síður munum vjer að oss
hefur dreymt, eða hvað oss hefur
dreymt.
Uppgötvunin á eðli drauma sýnir
hversu viturlega Leibnitz hugsaði, ei
hann gerði ráð fyrir að meðvitund
mannsins yrði fyrir áhrifum úr öll-
um heimi. Og menn munu komast að
raun um, þegar þeir læra að átta sig
á þessuni efnum, að draumgjafar
þeirra eiga heima á öðrum hnöttum.
En engum er láandi, þó að það vefj-
ist nokkuð fyrir honum að gera sjer
glögt, aö hann getur sjeö líkt og
viðstáddur væri, þaö sem við. ber á
stjörnum sem eru með öllu ósýnileg-
ar opnum augum á jörðu vorri.
(Meira.) Helgi Pjeturss.
Eftirniæíi.
Dáinn er nýlega einn merkúr bóndi
frá Breiðafiröi, Jón Finnsson, fyrr-
ttm bóndi á Hjöllunt i Gufudalsveit.
Bjó hann á þeirri jörð 44 ár, ekki
stóru en mesta fyrirmyndarbúi. End-
urbætur gerði hann miklar á túni
jarðarinnar, bæði með sljettun og út-
ræktun, — gaf túnið af sjer fimm-
falt meiri töðu síðustu árin, sem hann
bjó, en þegar hann tók viö jörðinni;
heylaus varð hann aldrei nokkurt vor
allan sinn búskap, jafnvel harða vet-
tirinn 1881 hjálpaði hann öðrunt um
hey að mun. Heimili hans var orð-
lagt fyrir reglusemi og stjórnsemi,
og hafði hann þar góöa aðstoð konu
sinnar, Sigríðar, sem dáin er fyrir
þrem árum. Þau hjón eignuðust 11
börn, 10 syni og eina dóttur, af þeim
lifa nú dóttirin og 7 synir. Vöndttðu
þau hjón ntjög uppeldi barna sinna,
og var ekki sparað til þess, þótt efn-
in væru ekki mikil. Börn þeirra hjóna,
•tem nú lifa, eru : Halldóra, kona Jóns
Jóns bónda í Tröllatungu í Stranda-
sýslu, Jón bóndi í Djúpadal í Barða-
strandarsýslu, Finnur búfræðingur á
ísafirði, Kristján bóndi á Skerðings-
stöðum í Barðastrandarsýslu, Samúel
verslunarmaðttr á ísafirði, Þórðttr
bóndi á Hallsteinsnesi, Guðjón
bóndi á Litlu-Brekku í Geiradal og
Ari sýslumaður Húnvetninga. — Síð-
ustu árin sem þau hjón lifðu dvöldu
þau hjá dóttur sinni í Tröllatungu.
Jón varð 86 ára gamall.
í opinberum störfum fyrir sveit
sína var Jón þarfur maður, hrepp-
stjóri og sýslunefndarmaður nál. 30
ár og hreppsnefndaroddviti um langt
skeið.
Jón var hæglátur maður, skarp-
greindur og fróður. Úrræðagóður var
hann með afbrigðum, enda leituðu
margir ráða til hans og mun enginn
hafa farið ráðþrota frá hans garði.
Jeg, sem rita þessar línur, minnist
Jiess, fyrir 28 árttm, þegar jeg kom
ókunnugur til þess að setjast að við
Breiðafjörð, að jeg gisti hjá Jóni á
Hjöllum og ræddi mikið við hann um
kveldið. Þótti mjer hann óvenjulega
glÖggskygn á menn og málefni, sem
hann gat ]ió ekki þekt nema af rit-
ú.m. — Þótti mjer það góðs viti,
Breiðfirðingar myndu eiga til víðsýna
og þekkingarmikla bændur, eins og
reynslan færði ntjer heim sanninn um
tíðar. G. G. S.
Það var alt annaö en gleðibragur
á Zagloba, þar sem hann reið í farar-
broddi flokks síns. Hann saknaði nú
mjög vina sinna þriggja og hefði vilj-
að rnikið til vinna að einhver Jieirra'
væri J>ar við hlið hans, ]>ví að hann
þóttist öruggur í fylgd með þeim.
Hann skimaði tortrygnislega í allar
áttir og tautaði í háífum hljóðum:
„Þetta á betur við þá hina en mig.
Bardagar og blóösúthellingar eru
þeim leikur. Þeir una sjer eins vel við
þá eins og jeg mjer við vínglas. Hon-
um Skrjetuski! honum lætur sá starfi,
Jeg hef sjeð hann að verki. Hann
brytjar fjandmennina niður eins og
sauði! Þá er hann Longinus, hann
lætur ekki sitt minna. Það vantar
reyndar höfuðið á sjálfan hann, en
h.ann er síleitandi að þremur öðrum.
Volodyjevski þekki jeg minst, en
Skrjetuski hælir honum mjög og seg-
ir hann meistara við vopnaburð. Sem
betur fer er hann nú skamt undan,
og jeg gerði rjettast aö ríða í flokki
hans, því áð jeg veit svei mjer ekki
hvert nú á að halda.“
I þessum svifum reiö Kosmasch
flokkstjóri að Zagloba og spurði:
„Herra yfirforingi, hvert eigum við
aö halda?“
„Hvert við eigum að halda?“ át
Zagloba eftir — „hm, hm“.
Alt í einu rjetti hann sig í hnakkn-
um og hvesti augað á Kosmasch.
„Til Kamieniets, fái jeg að ráða.
Skiljið þjer mig, flokkstjóri ?“
Kosmasch kvaddi og reið á sinn
stað; hann gat enga grein gert sjer
íyrir því, hví Zagloba hljóp svo upp
á nef sjer. Zagloba leit um stund til
allra hliða ógnandi, en smám saman
jafnaðist andlitið og hann fór aftur
að masa við sjálfan sig.
„Nei, til Kamieniets fer jeg ekki,
heldur ljeti jeg berja hundrað högg
með reyrpriki á berar iljar mjer.
Hvaða gagn er mjer að þessum hund-
rað mönnum. Jeg væri betur farinn
einn; þá nytu hyggindi mín sín betur.
Nú eru þeir of fáir til að beita sverði,
en of margir til þess að ráðkænska
verði við komið. Það var ljóta til-
tækið, þegar Skrjetuski skifti flokkn-
um. Hvert á jeg nú að fara? Jeg veit
nokkrun veginn hvað jeg hef að baki,
en ekkert hvað er framundan. Hver
getur giskað á nema árarnir hafi búið
mjer þar launsátur og vjelræði.
Krysovonos og Bohun, það eru
þokkapiltar. Drottinn forðaðu mjer
frá öllu grandi, einkum þó frá þvl
að hitta hann Bohun. Skrjetuski hef-
ur óskað þess að hitta hann. Guð
minn, heyrðu bæn hans. Jeg óska
þessa af því, að hann óskar þess sjálf-
ur, og jeg er vinur hans. Amen.“
Kosmasch kom til hans.
„Jeg læt yður vita, að flokkur ríð-
andi manna sjest hinu megin við hæð-
ina.“
„Fari þeir til fjárans fyrir mjer!
— Hvar eru þeir? Hvar þá?“
„Hjerna hinu megin við bæðina.
Jeg sá nokkra fána.“
„Er það þá herlið?“
„Það lítur út fyrir það.“
„Og fari það í .... eru þeir fjöl-
mennir ?“
„Það er ekki hægt að sjá, hversu
margir þeir eru, þeir eru enn langt
undan. Við gætum falist hjer bak við
klettana og ráðist á þá að óvörum,
þegar þeir fara hjer hjá. Höfum við
ekki sjálfir afla móti þeim, kemur
Volodyjevski okkur til liðs undir eins
og hann heyrir skothríðina og hann
er hjer á næstu grösum."
Zagloba óx nú hugur, er hann mint-
ist þess, að Volodyjevski var í nánd.
ITann brá sverði ranghvolfdi auganu
og hrópaði með bjóðandi röddu:
„Felumst bak við klettana 0g ráð-
umst óvænt á þá! Við skulum sýna
þorpurunum ....“.
Á augnabragði höfðu hinir æfðu
hermenn falið sig bak við klettana.
Biðu þeir þar, tilbúnir við fyrsta
merki að hleypa fram úr fylgsnunum.
Að nokkrum tíma liðnum heyrðist
hávaði frá flokknum. Heyrðist þá
söngur þaðan og alls konar hljóð-
færasláttur.
Kosmasch kom til Zagloba og
mælti:
,,Jeg tilkynni yður aö það eru ekki
Kósakkar, heldur brúðför.“
„Brúðför! Þá get jeg farið með þá
eins og mjer best líkar.“
Hann keyrði hestinn sporum og
æpti: „Fylgið mjer“. Allir riðu á stað,
fyrst brokk og síðan á haröa stökki
og eftir fáein augnablik höföu þeir
slegið hring um brúðkaupsfólkið.
„Kyrrir“, hrópuðu þeir.
„Þetta var sveitabrúðför. Fyrstir
fóru hljóðfæraleikendurnir: pípublás-
ari, hörpuleikari, fíólinisti og tveir
bumbuslagarar, allir mjög drUknir,
ásamt tveimur veitslunörrum, þá var
brúðurin, ung og fríð, fór hún laus-
hár; var hún í miðjum skara blóm-
um skreyttra brúðarmeyja. Allar voru
þær ríðandi og riðu tvívega. Eftir
þeim kom brúðguminn og sveinar
hans, þá foreldrar brúðhjónanna og
síðan boðsgestirniy. Allir voru ríð-*
andi. Vagnar voru nokkrir undir
tunnum með öli, brennivíni og rniði.
Alt varð í uppnámi í brúðförinni.
Kvenfólkið hljóðaöi upp af skelfingu
og hörfaði til baka, en karlmennirnir
slógu hring um þær, til þess að verja
þær. Zagloba reið alveg að flokkn-
um og sveiflaði nöktu sverðinu og
öskraði:
„Þorpararnir ykkar, þið skuluð fá
fyrir ferðina. Þið eruð auðvitað á-
‘nangendur Krysovonos og eruð aö
njósna; svo varnið ]>iö oss, mönnum
furstans, vegarins. Þið skuluð fá ykk-
ar laun. Jeg ætla að stegla ykkur á
staura. Heyrið þið það, heiðntt hund-
ar ?“
Öldungur einn, hvítur fyrir hær-
um, er var í brúðförinni, fór af baki
og gekk til Zagloba, hneigði sig auð-
mjúklega fyrir honum og sagði i bæn-
arróm, um leið og hann snerti við
ístaði hans:
„Miskttnna oss, ágæti riddari! Ver-
ið oss vægur. Það veit guð, að við
ætlnnt ekki að ganga í lið með upp-
reisnarmönnum. Viö komum nú rak-
leitt frá kirkjunni og voru þau Dmitri
smiður, frændi minn, og Xenia, brúð- _
urin þarna, áðan gefin þar saman.“
„Fólk þetta er saklaust og frið-
samt,“ hvíslaði Kosmasch.
„Langt í frá,“ öskraði Zagloba.
„Verið oss miskunnsamur, herra
minn!“ bað öldungurinn. „Við gerum
engurn niein. Vi'ð bæði þekkjum og
höldum skyldur vorar^ gagnvart
drotnum vorum. Leyfið oss að halda
áfram.“
„í böndum skuluð þið fylgja mjer
til Jarmolin.“
„Við förum þangað sem þjer skipið*
oss, herra minn. Yðar er að bjóða,
okkar að hlýða. Jeg biö yöur þess,
að banna hermönnum yðar að gera
oss nokkurt mein. Einnig bið jeg yð-
ur að gera oss,almúganum,þann heið-
ur að drekka velfarnaðarbikar ungu
hjónanna. Drekkið, náðugi herra, og
gleðjið oss, veslingana, eins og ritn-
ingin býður.“
„Jeg skal verða við síðari bón
þinni; en ekki skaltu samt halda, að
þið kaupið ykkur frið með feinum vín-
bikar.“ "
„Það dettur mjer ekki í hug, náð-
ugi herra. Söngvarar! Leikið fyrir
hinn ágæta herra, Flýtið ykkur piltar
og sækiö tunnurnar með gamla mið-
inum, góða. Hann ætlar ekki að gera I
oss mein. Fljótir drengir og þökk-
um þessum göfuga riddara."
Hljóöfæraslátturinn byrjaði þegar
og brátt komtt mjaðartunnurnar á
vettvang. Þegar hermennirnir sáu
þær, fóru þeir að brosa i kampinn
cg þurka sjer um munninn og rendtt
hýru auga til meyjanna, er voru >
brúðförinni.
Zagloba var enn all-ófrýnn á svip
enda þótt hann hefði freyðandi bik-
arinn í hendinni.
„Þið eruð ]>orparar,“ tautaði hann;
setti bikarinn á munn sjer 0g tæmdi;
l.orfði síðan til himins og andvarpaði:
„Og þetta hyski drekkur þennan
líka ágætan mjoð. Guð minn góður,
r.ú eru annarlegir tímar."
Bændurnir komu nú nær Zagloba.
Brúðurin herti upp hugann og gekk
1 til hans. Hún var fríö stúlka. Með
tár í augum og' eldroða á kinnttm á-
varpaði hún hann.
„Verið oss miskunnsamur, herra,"
Hún gat ekki sagt meira, en kysti
á fót honum. Hjarta Zagloba bráön-
aði sem vax. Hann greip hendinni
niður í leðurbelti sitt, fjekk brúður-
inni hinn síðasta gullpening, er eftir
var af gjöf furstans og mælti:
„Eigðu hann. Guð blessi ]>ig og
allar saklausar stúlkur ....“.
Hann varð svo hrærðttr aö hann
gat ekki sagt rneira, Hin beinvaxna
svarteygða Xenía minti hann á Hel-
enu og hann kornst jafnan viö, er
hann mintist hennar.
Þá er lýöurinn heyfðt hin vinsatn-
legu orð hans dttndtt við fagnaðar-
óp og bændurnir þrábáðu hann að
verða samferöa og sitja brúðkaupið.
Zagloba leit til manna sinna, en
honum duldist ekki, að þeir vildu óð-
fúsir fara, bæði til þess að bragða
mjöðinn og dansa viö stúlkurnar, og
litlu síöar hjelt allttr skarinn á stað,
samferöa, meö gleði og glaumi.
Faðir brúðurinnar var einn af auð-
ugustu bændum þar í hjerðaðintt.
Veitslan var líka'hin veglegasta. Var
þar drukkiö fast og var Zagloba þar
hrókur alls fagnaöar. Um kvöldið
fórtt fram venjulegir brúðkaupssiðir.
Nokkrar giftar konur fóru ásamt
Xeniu inn í brúðarherbergið og læstu
því. Að nokkrum tíma liðnum komu
þær þaðan aftur og lýstu því yfir í
heyranda hljóði að brúðurin væri sak-
laus setn dúfa og hrein sem lilja.
Yfirlýsing þessari var tekið með
fagnaöarópi og drukkin skál sakleys-
isins. Því næst hófst dansinn. Zag-
loba dansaði svo hann var í einu kófi
og drakk tvöfalt á viö hina aðra.
Þegar að því kom að leiöa átti
brúðhjónin til sængur var Zagloba
beðinn að fylgja brúðgumanum, því.
að faðir hans var dáinn. Hann var fús
til þess og ætluðu fagnaðarlætin eng-
an enda að taka, er hann kom aftur.
Þá hófst hljóöfærasláttur og dans að
nýju. Dansaði Zagloba þá manna
mest. Stappaði hann í gólfið svo
buldi við og glamraði í sporum hans,
en svitinn rann af honum. Þaö var
bæði dansað inni í skálanum og úti í
garðinum, og föömuöu hermennirnir
kvenfólkið óspart. Húsbóndinn ljet
jafnóöúm og tunna tæmdist velta,
frarn annari fullri.
Loks voru allir gestirnir komnir út
í garðinn; var þar kynt bál mikið og
hermennirnir skutu í ákafa eins og
í bardaga.
Nú voru allir orðnir blindfullir,
Zagloba sjálfur líka. Hann gat varla
staðið og alt var í þoku fyrir honum.
Hann hafði þó hugboð um, að hann
væri í brúðkaupsveitslu. En hvernig
á því stóö, það var honum ekki ljóst.
Hvaða brúðkaup var það annars?
Það vissi hann heldur ekki. Jú, bíð-
utn við. Var það ekki brúðkaup þeirra
Skrjetuskis og Helenu? Hann grjet
af fögnuði.
Hann ætlaði að mjaðartunnunni til
þess að fá sjer hressingu, en valt hvað
eftir annað um fallna meðbræöur sína,
því garðurinn var sem valur að sjá.
Hann horfði áhyggjufullur til hinv
ins, en tók þá eftir því að himin-
hnettirnir voru ekki jafn kyrrir og
venjulega. Fórtt þeir í ótal buguni
um himininn, sumir jafnvel t kó-
sakkadans. Zagloba varð mjög á-
hyggjufullur við sjón þessa og ávarp-
aði sinn eiginn hugsandi anda:
„Er jeg þá sá eini af öllu sköpunar-
verkinu, sent er ófullur í kvöld?“ En
þá alt í einu tók jörðin einnig að titra
undir fótum hans, þar til hann fjell
endilangur og gat ekki staðið ttpp
aftur. Brátt hafði hann erfiða drattma,
Honum þótti blóðdraugur leggjast of-
an á sig og binda sig á höndum og
fótum. Hann heyrði skot og ljósi brá
fyrir auga honum, svo nærri, að það
næstum brendi hann. Hann var tek-
inn og bundinn á höndum og fótunt
og borinn spölkorn. Loks tókst hon-
unt þó að safna svo miklu afli, að
hann gat opnað augun, en hreyft sig
gat hann ekki. Það fyrsta sem hann
sá voru tvö augu, kolsvört, er horfðu
á hann með feiknar hatri. Zagloba
hjelt að þetta væri kölski sjálfur, lok-
aði hann augunttm snöggvast. Honum
fanst hann kannast við andlitið, Alt
2 einu smaug skelfigarótti í gegnum
rnerg og bein, köldum svita sló út
unt hann allan, alt vín rann af honum.
Hann þekti þar Bohun!
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthúastræti 17.. Venjulega heima
kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16.
Fjclagsprentsniiðjan,
1