Lögrétta - 16.11.1918, Síða 1
Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17-
Talsími 178.
AfgreiSslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON.
Bankastrseti II.
Talsími 359.
Nr. 51.
Reykjavík, 16. nóvember 1918.
XIII. árg.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls
konar ritföng, kaupa allir i
Bókaversl. Sigf. Eymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
yfirrjettarmálafærslumaSur
Lækjargata 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síöd.
Aukafundur
H.f. Eimskipafjelags fslands
26. okt. 1918.
Ár 1918, laugardaginn 26. októ-
ber, var haldinn aukafundur í Eim-
skipafjelagi íslands, samkvæmt
auglýsingu útgefinni af stjórn fje-
lagsins 26. júní þ. á.
Var fundurinn haldinn í Iðnaö-
armannahúsinuíReykjavík og sett-
ur kl. 1 e. h. af gjaldkera fjelags-
stjórnarinnar, hr. Eggert Claessen,
í forföllum formanns og varafor-
manns, samkvæmt umboöi rjelags-
stjórnarinnar. Stakk hann upp á
fundarstjóra Eggert Briem yfir-
dómara og samþykti fundnrinn
það með lófataki. Tók hann þá við
fundarstjórn og kvaddi til fundar-
skrifara Georg Ólafsson cand. polit.
Fundarstjóri lagði fram Lög-
birtingablaðið og þau önnur blöð
er fundurinn hafði verið. auglýstur
í og lýsti hann fundinn löglega
boðaðan með tilliti til framlagðra
skjala og samkv. 8. gr. fjelagslag-
anna. Lagði fundarstjóri enn frem-
ur fram skýrslu ritara stjórnarinn-
ar um afhendingu aðgöngumiða og
atkvæðaseðla að fundinum.
Skýrsla þessi var merkt n. 2 og
er svohljóðandi:
Nr. 2. Lagt fram á aukafundi í
Eimskipaf jelagi íslands 26. okt. T8.
Georg Ólafsson
fundarskrifari.
Skýrsla
um afhendingu aðgöngumiða og
atkvæðagreiðslu að fundi h.f. Eim-
skipafjelags íslands 26. okt. 1918.
Aðgöngumiðar að fundinum
voru afhenth fyrir þessu hlutafje:
1. Landssjóðs..... kr. 100000.00
2. Vestur-ísl.....— 150275.00
3. Annara hluthafa — 135400.00
Samtals ... kr. 385675.00
Alt atkvæðisbært hlutafje í fje-
laginu nemur nú kr. 1680600.00, og
eru því afhentir aðgöngumiðar alls
fyrir 22.9% af atkvæðisbæru hluta-
fje.
Atkvæðisseðlar eru afhentir
þannig:
E j á rm álaráðherran um
fyrir landssjóð.... 4000 atkv.
Öðrum hluthöfum en
landssjóði og V.-ísl... 5416 —
Ben. Sveinssyni og pórði
Sveinssyni í umboði
Árna Eggertssonar
fyrir Vestur-íslend-
inga, mcð hlutfalls-
reikningi samkv. 10.
grein fjelagslaganna. 959 —
Afhent alls .... 10375 atkv.
— tíu þúsund þrjú hundruð sjötu
og fimm.
Rcykjavík 25. okt. 1918.
Jón porláksson
p.t. ritari fjelagsstjórnar hf. E. ísl.
Var þá gengið til dagskrár fund-
arins og tekið fyrir 1. mál.
Breyting á 22. grein laganna við
d.-lið, orðin: „. .. . en aldrei má
.... fyrir hvert ár“ falli burt. —
Fyrir hönd fjelagsstjórnarinnar
skýrði Eggert Claessen frá breyt-
ingartillögunni og af hluthöfum
tók kaupm. B. H. Bjarnason til
máls og mælti með henni. Var því
næst leitað atkvæða um tillöguna
og hún samþykt með öllum greidd-
um atkvæðum.
2. Mál.: Frumvarp til reglugerð-
ar fyrir eftirlaunasjóð hf. Eim-
skipafjelags íslands. Samkvæmt
tilmælum stjórnarinnar var sam-
þykt að taka málið út af dagskrá.
pá gerði bankastjóri Benedikt
Sveinsson fyrirspurn til stjórnar-
innar um hve mikil brögð hefðu
verið að því að eigendaskifti hafi
orðið að hlutabrjefum í fjelaginu.
Fyrirspurninni svaraði Eggert Cla-
essen fyrir hönd fjelagsstjórnar-
innar og gaf eftirfarandi skýrslu
um eigendaskifti að hlutabrjefum
austanhafs (annara en Vestur-ís-
lendinga) frá stofnun fjelagsins til
þessa dags:
18 eigendaskifti fyrir arftöku, kr.
950. Arfleifendur. 17. Erfingjar 18.
42 eigendaskifti fyrir gjöf, kr. 3425.
Gefendur 36. piggjendur 39. 92
eigendaskifti fyrir kaup, kr. 10500.
Se(jendur 87. Kaupendur 81. Eig-
endaskifti aös 152, að 14875 kr.
Fyrri eigendur 140. Núv. eigendur
136.
Að því er snerti eigendaskifti að
hlutabrjefum Vestur-íslendinga
kvað hann fjelagsstjóminni ókunn-
ugt um eigendaskifti meðal Vestur-
íslendinga innbyrðis, en stjórnin
vissi til að menn lijer á landi hefðu
keypt hlutabrjef fyrir ca. 27 þús.
kr. af Vesturíslendingum, en beiðni
um samþykki til þeirra eigenda-
skifta hefðu eigi enn borist fjelags-
stjórninni.
Fleira ekki tekið fyrir. Fundi
slitið.
Eggert Briem. Georg ólafsson.
Um Kötlugosið.
Fellsmúla 13. okt,- 1918
kl. 3 e. h-
Nú er þá orðið rökkurb j a r t, svo
að sjá má til aS lesa og skrifa.
í morgun, um fótaferö, og fram
til um kl. 10 mátti kalla rökkur-
dimt, en síöan og til kl. að ganga
eitt svo dimt, að eigi var ratfært
milli næstu bæja, nema kunnugustu
mönuum, 0g eigi lesbjart í húsum
inni fast fram við gluggarúðu.
Dimmast þó um hádegið. Út að sjá
var grámórauð ýringsmugga eSa kaf,
og stjettar og flög líkt og „sementi"
væri sáldaS yfir, en úti var aS finna
oþægilegt óöasáld í augu og öll vit,
cg klæði og andlit manna urðu óðara
kolagrá, hvert sem menn sneru sjer;
en ilt mjög að horfa og ganga í vind-
stöðuna, sem er frá landnorðri —
heldur hægur kaldi. Nú sem stendur
er móðan heldur að þynnast, og sjer
nokkuð frá bæ', þó ekki til næstu hæja
á móti vindi; en ,eftir liggur á öllu
sporrækt lag af 'mógráu dufti, mjög
smáu, og meira í lautum, og í skjóli
húsa og þúfna; og enn er að bætast
viS úr ýringsmuggu.
Alt þetta var og er öskufall, ösku-
drífa, frá g o s i, sem byrjaði í gær,
að því er virtist og ætla má, í Mýr-
Sjera Gísli Jónsson
frá Mosfelli.
Dáinn 10. júní 1618.
(Mælt fram á eftir húskveðju.)
Nú þegir raustin háa, hreina’ og snjalla,
í húsi þessu’, er mörgum var svo kær.
Úr heiðu lofti heyrist þruman gjalla,
í hjörtu margra leiftri niSur slær.
Og eftir hinar hörSu þrumu-dunur
nú heyrast þungar gráts- og ekka-stunur.
Nú hjer á fold er hniginn góSur drengur,
og hetja fallin, vel er hafSi strítt.
Nú hjer er brostinn hörpu ljúfur strengur,
við hjartans strengi’ er ómaði svo þýtt.
Og nú er stirðnuð höndin lipra og haga,
er hjer kunni’ upp svo fagva stafi’ að draga.
Nú horfin finst oss heimilisins gleði,
og hússins stoS i sundur brostin er.
Því eigi’ er kyn þótt oss sje þungt í geSi,
er ástvinarins horfna söknum vjer.
Oss finst þaS syrta’ um sumarlangan daginn
og siginn snemma röSullinn í æginn.
Nú syrgir ekkjan ástvininn sinn dygga,
er ung hún batt viS hjartans samfjelag.
En ekkert slítur ástarbandiS trygga,
og ekki heldur dauSans reiSarslag.
ÞaS ekkert megnar sverS að sundurskilja,
er saman hjer var tengt aS drottins vilja.
Og börnin þá, hve sáran nú þau sakna,
er sinn þau kæra föSur minnast á!
Hve margar ljúfar minningar nú vakna
um marga gleöi föður sínum hjá!
En föður þau á himnum ætíS eiga,
og aftur sjá sinn kæra föður mega.
Já, dóttirin, sem er í öðru landi,
og æ um mannfall heyrir sjerhvern dag,
hún hýst ei heima hjer viS slíku granai,
en hingaS eins nær dauðans reiðarslag.
Nú eins og margir saknar hún og syrgir,
er sólu glaða dauðans móSa byrgir.
En ekkjan gamla, — ei má henni gleyma,
er átti fyrrum vini’ á bak aS sjá;
aS henni nú aS nýju sorgir streyma,
er nú hún bjóst viS liðnar væru hjá.
En sú er bót: hún síst þarf lengi’ aS stríða,
ei samfundanna verður langt aS bíða.
Og hjörðin sú, er hirSi þennan átti,
af hjarta saknar nú hins góða manns.
Hann sjálfur fann, að mikiS hann ei mátti
á móti því, er til stóS vilji hans.
Um góðvild hans og kærleik efast enginn,
þaS allir finna best, er hann er genginn.
Og svo þeir mörgu, sem hann fyrrum kendi,
þeir sakna mega góða kennarans.
Hann leysti þaS svo ljúft og vel af hendi,
aS lýsa’ og fræða, það var yndi hans.
Nú er því lokiS, úti þeirra fundir,
en eftir lifa minninganna stundir.
Og ekki síst þá — vjer hans mörgu vinir,
hjer vinar söknum, oss er mjög var kær,
ei aS eins staddir hjer, ,en einnig hinir,
sem harmastöðum þessum eru fjær,
vjer slíkum vini aldrei, aldrei gleymum.
en ætíS minning hans í brjóstum geymum.
Þar kemur aS, að okkar raddir þagna
og eigi verða kveðin sorgarljóS.
Þeim heim er koma, himinbúar fagna
og heilsa þeim meS glöSum dýrSaróS.
Þá verSur sælt, þótt sorgir nú oss beygi,
því sá sem trúir, lifir þótt hann deyi.
„Vert þú nú sæll!“ — vjer segja þurfum eigi,
því sæll ert þú nú guSi þínum hjá.
Á sælli staS, á fögrum frelsisdegi
vjer fáum aftur kæra vini’ aS sjá.
Þú heill ert kominn harma-djúpiS yfir,
þú heim ert kominn, velkominn, þú lifir!
V. Br.
dalsjökli, Kötlu eSa þar um slóSir,
og útlit er fyrir aS kveSi mikiS að
Skal jeg svo lýsa því, eins og fyrir
mig bar, og eins og mjer er unt. Jeg
var staddur viS Þjórsárbrú í gær,
grunlaus og grandalaus eins og allir
aSrir. Var aS bíSa þar manns, og því
oft aS ganga út og inn. VeSur var
bjart meS hægum landnorðan kalda,
og heiðskírt í allar áttir. Á 3Sja tím-
anum mun jeg hafa gengiS út og Iit-
18 til austurs svo aS nokkru næmi.
Því aS þá varS mjer starsýnt nokkuS
á einkennilegan skýstrók, er stóS hátt
upp á loft, beint aS baki Þríhyrnings
frá Þjórsártúni aS sjá. Hann var aS
lögun líkur pálmatrje meö margliSu‘3-
um, eSa hnúSóttum legg og þjettri
laufakrónu. Svo kom jeg nokkru
síSar út, og sá þetta ský enn meS
líku lagi. Fór þá aS detta ýmislegt í
hug, en þorSi og vildi þó ekki hafa
orS á aS fyrrabragSi. Og svo fór jeg
þaSan heimleiSis kl. 4 e. h. í gær, aS
hvorki jeg nje aSrir höfSu orS á. En
alla leiSina fhá Þjórsárbrú og áS
ÞjóSólfshaga varS mjer og pilti, sem
meS mjer var, ekki á annaS star-
sýnna, en þetta undarlega ský. ÞaS
var auSsjáanlega vatnsgufuský ákaf-
lega þjett eSa þykt, og altaf yfir
sama staS, bakviS Þríhyrning á
þessari leiS okkar. Leggurinn gerSi
ýmist aS þrútna eSa grennast í mörg-
um liSum, en uppi yfir hrannaSist
krónan þjettari, hærri og víS’ari.
F.ngan roSa eSa annarlegan lit gat
jeg sjeS hátt nje lágt á skýjapálma
þessum, aS eins ljósan þokuskýjalit,
enda skein þá síSdegissólin nær beint
á hann.
En er viS komum aS ÞjóSólfshaga,
var ofurlítiS fariS aS húma af kvöldi,
og sýndist þá bregSa fyrir í ský-
stólpanum undurfínum og snöggum
leifturgeisla, endia hafSi þá fólkiS
þar þegar tekiS eftir fleirum slíkum
og áttaS sig á, aS hjer var um g o s
— líklega stórgos aS ræSa, og einnig
ályktaS, aS vera mundi í Kötlu eSa á
hennar slóSurn. Og nauSugur viljugur
varS jeg brátt aS kannast viS, aS svo
mundi vera ;þv.í þegar rökkva tók
betur, sól var sígin, og tungl á fyrsta
kvarteli í suSri skein skáhalt á skýja-
pálmann, þá var, því miSur, enginn
vafi lengur. Þá döknaSi þessi strók-
ur og þrútnaSi meir, og hvert leiftriS,
hver eldingin og hver blossinn rak
annan innan um og út úr gufu-
stróknum hátt og lágt, í allar áttir
og í öllum myndum. Og þvi meira
kvaS aS þessu sem meira dimdi af
nóttu, einkum eftir aS hálfmáninn
var hættur aS lýsa, horfinn í bliku-
þykni í útsuSri. Ekki hygg jeg unt
aS lýsa þeirri náttúrusýningu, sem
v\S höiöurn eítir þetta á heimleið-
inni í gærkvöld. ÞaS mátti heita, aS
himininn allur væri heiSur og al-
stirndur, og norSurljósadrög voru um
r.orSurloft. Og svo var heiSskírt
austur og suSurloft, aS himinblám-
inn og bjartar stjörnur sáust svo,
aS rjett nam viS skýjastólpann báS-
um megin viS hann, og ofan. Svo
afmarkaSur var hann, þjettur og
ódreifSur. Þau fáu og stuttu augna-
blik, sem liSu milli leiftra, var hann
á aS sjá svartur og bólginn, en ann-
ars voru nær þvi látlaust innan um
hann og út frá honum síkvikandi
og spriklandi geislar, leiftur og
blossar meS ýmsum litum, og stund-
um var eins og hann hyrfi allur eSa
uppljómaSist1 i einum allsherjar
blossa, og varS þá albjart um viSa
vegu. Ef líkja mætti þessu óumræSi-
lega leiftra og blossa bliki og kviki
viS nokkuS annaS, þá væri þaS helst
norSurljós, þegar þau kvika allra
óSast og í margbreyttustum mynd-
um. Allur þessi óviSjafnanlegi ljósa-
leikur var auSsjáanlega af völdum
rafmagns eSa gastegunda, sem rnynd-
ast hafa og framleiSst viS jökulgosiS
og hlaSist i vatns og gufuskýiS, eSa
svo hugsum viS.Því aS alt þetta fór
fram um allan skýstólpann hátt í
lofti uppi, fyrir ofan alla fjalla-
bungu. AS eins stöku sinnum kom
aS neSan, eins og upp úr jörSu, rauS-
leit logaskvetta, sem eins og slettist
upp á fót skýstróksins, breiddist út
niSur viS sjóndeildarhring og hvarf
svo — alt meS leifturhraSa. Jeg reyni
svo ekki aS lýsa þessu meira. En
á þessu gekk vist sifelt i alla nótt
fram aS birtingu, og gengur ef til
vill enn, þótt ekkert sjáist fyrir ösku-
myrkri í dagbjarma.
ÞaS þótti mjer og öSrum merki-
legt — og einnig mikils vert og þakk-
ar vert, — aS eigi urSu hjer hrær-
ingar á undan eSa samfara útkomu
svo mikils goss, sem merki virSast
til aS hjer hafi orSiS. Alment hafa
engar hræringar fundist; en stöku
vnanneskjur, jaínvel hehuilt, hafa þó
haft orS á nokkurri hreyfingu nokkru
áSur, og seinast um kl. 2 i gærdag,
er ætla má aS gosiS hafi brotist út,
en mjög hæg hafi sú hreyfing veriS.
Þá má þaS og þykja furSu gegna,aS
engar drunur eSa dynkir hafa heyrst
hingaS, svo mikiS sem þarna suSur
og austur vírSist þó vera aS gerast.
Þá er aS gera sjer nokkra grein
fyrir hinu ákafa öskufalli hjer, úr
landnorSri — þveröfugri átt viS gos-
uppganginn. Þessi landnorSanátt hef-
ur staSiS hjer um nokkurn tima, fyrir
skemstu meS ofsa-stormi og sandbyl.
Þegar líSa fór á kvöldiS í gær,
sást, aS áttin var á sunnan út-sunnan
á gosmökkinn, því aS smámsaman
fór aS teygjast tota út úr honum í
norSaustur, er stækkaSi og lengdist
meir og meir i þá átt, og hefur eflaust
seinni partinn í nótt gosuppburSur-
inn þannig borist meS útsynningnum
í fang landnyrSingnum, og hann síS-
an boriS öskuna meS sjer og sáS
yfir okkur, og öll önnur hjeruS, er
hann nær yfir.
í morgun um fótaferS var af þess-
um sökum komiS hjer öskumyrkur
meS nokkru sandfoki, sem færSist
eins og veggur undan kaldanum fram
undir SkarSsfjall, þá vestur fyrir og
svo áfram; og nú getur hann vel ver-
iS kominn til Rvíkur og farinn aS sá
úr sjer yfir hana. ÞaS frjettist síðai.