Lögrétta - 10.11.1919, Síða 2

LÖGRJETTK
i
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mi8-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og við,
Verð kr. 7.50 árg. á Islandi, erlendis kr.
10.00. Gjalddagi 1. júli.
neita því Ukraine um rjett til sjálf-
stjórnar.
Síðustu frjettir.
Símfregn frá 5. þ. m. segir, aö
bandamenn hafi sent ÞjóðVerjum
boð um, aS þegar þeir hafi fullnægt
kröfum vopnahljessamninganna,
verði friðurinn undirskrifaður. Ann-
ars ætli bandamenn aó beita ýmsum
ráöum til þess að þröngva Þjóðverj-
um til fullnægingar vopnahljessamn-
ingunum . Mun þetta einkum eiga
við um heimkvaðning þýska hers-
ins í Eystrasaltslöndunum, þvi
tveimur dögum síðar kom fregn um,
að þýska stjórnin hefði sett v. Golt7
hershöfðingja af. Hafði mikið ver-
ið rætt að undanförnu í þýska þing-
inu um þessi mál, og er helst svo að
heyra af blaðagrcinum þaðan, sem
þýska stjórnin hafi ekki ráðið við
berinn þar eystra. En í blöðum
bandamanna komu aftur á mót'
fram raddir um, að hún ljeki þar
tveim skjöldum, og þeim stóð stugg-
ur af hinum mikla her Þjóðverja þar
eystra, enda þótt hann sýndist vinna
að sama marki og her sjálfra þeirra
á vesturvígstöðvunum í Rússlandi
þ. e. að bæla niður Bolsjevika. í
Berl.tíðindum frá miðjum október
er fregn um viðtal við v. Goltz hers-
höfðingja. Segir hann þar, að í blöð-
um óvina Þjóðverja sje dreift út
miklum ósannindum um her þeirra
þar eystra. Her þessi hafi varið og
verji enn Þýskaland gegn innrás
Bolsjevikaflokka að austan. Ef hann
hefði ekki verið, heiðu Bolsjevíkar
vaðið inn í Austur-Prússland. Her-
inn hafi verið myndaður til þess að
berjast gegn Bolsjevíkum og það
sje eina takmark hans. Ef herflokk-
ar Rússa í Eystrasaltslöndunum, sem
myndaðir sjeu af heimsendum Rúss^
um frá Þýskalandi, sæki fram gegn
Bolsjevíkastjórnarhernum, muni
þýski herinn styrkja þá. En hug-
myndir Englendinga um hernaðar-
afstöðuna þarna telur hann rangar og
hættulegt ef þeim væri fylgt. Ann-
ars segir hann um heimsending hers-
ins til Þýskalands, að þeir af þýsku
hermönnunum, sem sjálfir óski að
hverfa heim, geti farið og herstjórn-
ir> ljetti fyrir þeim heimferðina. Eng-
um sje haldið eystra nauðúgum. En
þeir, sem hafi ráðið sig í herinn til
þess að berjast gegn Bolsjevíkum,
geti ekki snúið heim. Þeir mundu
af verkamannafjelögunum heima
verða útilokaðir frá allri vinnu og
það sje hart fyrir menn, sem í alþjóða-
þarfir hafi tekið þetta verkefniaðsjer,
að þurfa fyrir það að hröklast á
vergang. Þeir treysti loforðum
nefndar þeirrar, sem ráðið hafi þá
1 herinn með skilyrðum, sem þeir sjeu
fúsir til að uppfylla. Þriðjungur
hersins vilji fara heim og geti farið
heim. Hinn hlutinn sje nauðsynleg-
ur til að verja Austur-Prússlandgegn
Bolsjevíkum. Þýski herinn vilji alls
ekki bregðast þeirri skyldu, að standa
gegn valdi Bolsjevíka, þrátt fyrir
allar hindranir og erfiðleika. — En
afsetning v. Goltz mun merkja það,
að þessi þýski her eígi nú að tvístr-
ast. Það lítur líka út fyrir, að Eng-
lendingar sjeu nú að hugsa til frið-
ar við Bolsjevihastjórnina í Rúss-
landi. Fregn frá 8. þ. m. segir, að
komið sje fram uppkast að friðar-
samningum og eigi eftir því öll rík-
in, sem myndast hafi í Rússaveldi
á síðustu árum, að fá að halda sjer,
en viðskiftabannið að nemast úr
gildi. Sama fregn segir, að Bolsje-
víkar sæki fram á vígstöðvunum og
Denikin og Judenitsch sjeu því af-
buga, að ná á sitt vald Petrograd og
Moskvu. í Frakklandi er sagt, að
[-ingkosningar sjeu mest miðaðar við
afstöðuna til Bolsjevíka. Clemenceau
hefur nýlega haldið ræðu í Strass-
borg, segir fregn frá 7. þ. m., og
hvatt þar mjög til mótstöðu gegn
Bolsjevíkum.
Ákveðið hefur verið, að fyrsta þing
framkvæmdanefndar þjóðabandalags-
ins verði haldið i París. — Ríkjrun
þeim, sem leyst hafa verið úr sam-
bandi við Ausíurríki, hefur af stjórn-
arráði bandamanna verið gert að
greiða 1500 milj. franka til sigurveg-
aranna. — Fregn frá 7. þ. m. segir,
að Bretar sjeu að eignast ríkisjárn-
brautirnar í Ungverjalandi. Danska
stjórnin hefur viðurkent Austurriki
6. þ. m. Lundunafregn frá 9. þ. m.
segir, að hálf önnur milj. manna taki
nú þátt í verkföllum í Bandaríkjun-
um. — Reglulegir póstflutningar í
lofti er nú komnir á milli Lundúna
og Parísar. Haase, foringi óháðra
jafnaðarmanna í Þýskalandi, er dá-
inn. Var skoiið á hann fyrir skömmu
á götu, er hann var á leið til þing-
fundar og átti að halda uppi svörum
fyrir flokk sinn.
Sjera Hmljir Úlafssin.1
Jeg undirritaður ætla að rita æfi-
sögu sjera Arnljóts Ólafssonar, og
er byrjaður á að safna gögnum til
hennar. Er gert ráð fyrir, að hún
verði eins rækileg og heimildir eru
til.
Mjer er því nauðsyn á að afla mjer
sem mestra skilriícja um æfi hans og
starf. Hver sönn frásaga af honum
hvert smábrjef frá honum getur hjer
að gagni komið, glætt skilning á
upplagi hans og viðleitni, stjórnmála-
stefnu og æfiferli.
Fyrir því eru það vinsamleg til-
mæli mín til allra þeirra, er brjef
hafa undir höndum frá sjera Arnljóti,
að þeir geri svo vel áð Ijá mjer þaú
til afnota. Ennfremur eru mjer allar
minningar um hann kærkomnar.
Beini jeg hjer máli mínu einkum til
s\eitunga hans, fermingarbarna og
samverkamanna í þingsölum og hjer-
aði. Getur ómetanlegt gagn orðið af
shkum minningum, ef þær eru rit-
aðar hlutdrægnislaust. Mjög mikils
virði væri frásagnir af afskiftum
hans af högum og málefnum sveitar
hans. — Gaman væri og, að h e y r n-
arvottar rituðu mjer skopyrði
hans og svör, er þeir muna.
Sjera Arnljótur Ólafsson kemur
við sögu íslands um hálfrar aldar
skeið. Hann stóð einatt á öndVerðum
meið við áhrifamestu samtíðarmenn
sina og „þjóðviljann" og sætti þ.ví
stundum óvægum dómum. En allir
hafa þó verið ásáttir um, að hann
hafi verið hinn mikilhæfasti og átt
í sumu fáa sína líka meðal hjerlands-
manna. Það virðist því ekki alllítil
1 örf á, að ritað sje urn hann og leit-
íð skýringa á pólitísku hlutskifti
hans og framkomu í almennum mál-
um.
Jeg vona því, að þeir, er miðlað
geta skilríkjum um sjera Arnljót,
verði fúslega við tilmælum mínum á
þann hátt, er jeg hef nefnt, og það hið
ívrsta að þeir fá því við komið.
Þökk væri mjer á, ef önnur íslensk
blöð birtu þessi tilmæli mín eða gætu
þeirra, ekki síst blöð Vestur-íslend-
inga. %
Reykjavík 3. nóv. 1919.
Sigurður Guðmundsson,
magister.
því þennan minnisvarða, minningar-
kirkju. Sálmar síra Hallgr. Pjeturs-
sonar eru enn í svo miklum heiðri
hjá hinni ísl. þjóð, að mjög líklegt
er, að fjölda mörgúm mundi vera
það ljúft, að leggja pening til minn-
ingarkirkjunnar. Hjer, sem oftar, er
mikið komið undir forgöngumönnun.
urn, en það eru prestar landsins, sem
Svnodus hefur tvívegis beint þeirri
áskorun til, að gangast fyrir þessu
máli, hverjum í sínu prestakalli, ann-
aðhvort með opinberum samskotalist-
um eða á annan heppil. hátt. Margir
hafa brugðist vel við, og eru ýmist
búnir að safná nokkru fje eða gera
það nú í haust á húsvitjunarferðum
og við önnur tækifæri. Vildi jeg með
línum þessum leyfa mjer virðingar-
fylst að minna presta og söfnuði á
minningarkirkjuna, og vænti jeg hins
besta af öllum góðum mönnum í þessu
cíni.
Ritað á dánardag Hallgr. prests
Pjeturssonar, 27. okt. 1919.
Einar Thorlacíus
(prestur).
Blöð landsins vinsamlega beðin að
birta grein þessa. — E. Th.
Enska þjóðin ogj
friðarsamningarnir.
Mjer hefur verið bent á, að Vísir
hafi fundið ástæðu til að gera athuga-
semd við grein eítir mig, sem birtist
í Lögrjettu 13. ágúst s. 1., og væni
mig um það, að hafa farið með rangt
mál, er jeg sagði, að fleiri atkvæði
hefðú fallið á móti ensku stjórninni,
en með henni, við kosningarnar í
ciesember í fyrra. Segir blað þetta,
að hið gagnstæða hafi átt sjer stað.
Jeg efast þó ekki um, að hver ein-
asti ísl. blaðamaður, að undanteknum
ritstjóra Vísis, viti, að atkvæðamagn
við kosningar þessar skiftist á þann
hátt, sem jeg sagði. En með því að
Vísis-ritstjórinn virðist byggja á í-
myndun einni saman, skal jeg, hon-
úm til heilsusamlegrar leiðbeiningar,
taka það fram, að alls fengu stjórn-
arsinnar 5,123,240 atkvæði, en stjórn-
arandstæðingar 5,447,970 atkvæði og
höfðu þannig 324,730 atkvæði fram
yfir hina.
Þegar tölur þessar voru birtar, var
i einu kjördæmi (Kennington) í
London, ekki búið að telja atkvæði,
vegna þess að frambjóðandi þar and-
aðist rjett áður en kosningar skyldu
tara fram, og varð fyrir þá sök að
iresta þeim.
Maðurinn telur grein mína óáreið
anlega, en þetta er þó eina atriðið,
sem hann reynir að leiðrjetta, og má
slíkt hörmulegt kallast. Það þykir
mjer vænt um að geta sagt, að enga
ástæðu íinn jeg til þess„ að brigsla
honum um ,,þekkingarrosta“. Hóg-
værð og lítillæti eru kristilegar dygð
ir, sem öllum fara vel; en allra best
skarta þær á þeim, sem af litlu hafa
að státa.
Snæbjörn Jónsson.
jÞannig er eðlilegt að margir spyrji,
því að enn hefur ekki verið opinber-
lega birt, hve samskotin eru mikil.
Á síðustu prestastefnu las biskup upp,
hve samskotin voru þá mikil og námu
þau rúmum kr. 3500.00, aðallega úr
íáum prófastsdæmum. Síðan hefur
nokkuð bætst við og mun vera tilætl-
un biskups að birta samskotin í heild
við árslok.
Surnir halda því fram, að samskot
þessi sjeu einungis gerð fyrii sóknar
búa Saurbæjarsóknar, en þetta er'
misskilningur. í fyrsta lagi áttu Saur-
bæjarsóknarbúar eigi upptök að sam-
skotum þessum, en er málið var borið
npp fyrir þeim af Þórhalli biskupi,
lofuðu þeir. skriflega 5 þús. kr. til-
lagi, til kirkjunnar, er hún yrði bygð.
auk þess sem þeir nú eru búnir að
gefa til hennar með frjálsum sam-
skotum. í öðru lagi er núverandi
kirkja í Saurbæ allsæmilegt guðshús,
sem líkindi eru til að standi enn all-
lengi og í þriðja lagi eru sóknarbúar
vel færir um að sjá sjer fyrir guðs-
húsi, við þeirra hæfi, er þar að kæmi
og rnælast heldur alls ekki undan því
Það, sem aðallega og eingöngu vak-
ir fyrir forgöngumönnum þessa máls
er: að heiðra menningu hins ágæta
trúarskálds vor íslendinga, og láta
það sjást í verki, með því að reisa
Frjettir.
Innflutningur á rúgmjöli. 30. f. m.
er augl. í Lögb.bh, að innflutningur
á rúgmjöli og sala á því hjer á landi
sje frjáls frá 1. þ. m. En þeir, sem
ætla að flytja hingað rúgmjöl írá
Danmörku, verða að fá meðmæli for-
stjóra skrifstofu stjórnarráðs íslands
i Khöfn til útflutnings þar í landi.
Gagnfræðaskólinn á Akureyri. Þar
var Brynleifur stúdent Tobíasson
skipaður 3. kennari, í stað Þorkels
Þorkelssonar, 10. f. m.
Frá Austfjörðum. Frjett þaðan í
„Vísi“ segir góða tið frá byrjun
október. Heyfengur yfirleitt góður
og verð á fje hærra nú en nokkru
sinni áður. Talað er um þar eystra
að flytja Eiðaskólann að Hollorms-
stað. Vjelbátsferðir eru nú engar um
Lagarfljót, því Ormurinn strandaði i
fyrra sumar, og hefur ekki fengið
viðgerð enn, eða nýr bátur komið i
hans stað. Flutningabíllin á Fagra-
dal er sagður hafa verið í ólagi allan
síðari hluta sumarsins, svo að hann
hefur ekki komið að notum.
Tekur að sjer að gera samninga um byggingu eða kaup á mótorbátum
og skipum til fiskveiða og flutninga.
Hefur fyrirliggjandi mörg aðgengileg tilboð um byggingu og sölu
á botnvörpungum bæði þýskum og enskum.
Ábyrgist lægsta verð og góð skip.
Útvegar skip á leigu til VÖRUFLUTNINGA, sjer um sjóvátrygg-
ing hjá stærstu og áreiðanlegustu fjelögum.
öll afgreiðsla fljót.
Annast sölu á sjávarafurðum og öðrum afurðum. Mörg viðskifta-
sambönd.
Útvegar útlendar vörur, einkum til útgerðar; þar á meðal Salt frá
Miðjarðarhafi, keðjur og akkefi fyrir mótorbáta, síldarnet, síldartunnur.
Alt fyrsta flokks vörur.
Útvegar bestan og ódýrastan sænskan og finskan trjávið í heilum
förmum eða minna.
öllum fyrirspurnum svarað greiðlega.
Reference:
Landmansbanken, Köbenhavn.
Utanáskrift:
Matth. Ihordarson, cir. m n u,
Kellerup, Kiilieiiliaiiii.
Þeir, sem óska, geta snúið sjer til hr. kaupm. Fridtjof Nielsen, sem nú
er á ferð í Reykjavík. Hann tekur móti pöntunum og gefur frekari
upplýsingar.
Det kgfl. oktr. Söassurance-Compag>ni
tekur að «jer allsknntir Bjóvátryg'SÍngai*.
Umboðsmenn úti um land:
á ísafirði: Ólafur Davíðsson kaupmaður
á Sauðárkróki: Kristján Gíslason kaupmaður
á Akureyri: Pjetur Pjetursson kaupmaður
á Seyðisfirði: Jón bókhaldari Jónsson í Firði.
Aðalumboðsmaður fyrir Island
Eggert Claessen, yfirrj.málaflutningsmaður.
Jón biskup Helgason fjekk í Kaup-
mannahöfn tilmæli um, að hann kæmi
til háskólans í Uppsölum, og flytti
þar fyrirlestra, líklega þá sömu, sem
hann hefur flutt við háskólann í K.-
höfn, um kirkjusögu íslands. Verður
h.inn við þeirri beiðni, og dregst þá
heimkoma hans eitthvað.
Gunnar Sommerfeldt, forstjóri
danska kvikmyndaflokksins, sem
hjer var í sumar, fór heimleiðis með
Gullfossi síðast. Hann sagði, að
myndin, sem hjer hefur verið tekin
i sumar, mundi fyrst verða sýnd í
Paladsleikhúsinu í Khöfn annan jóla-
cíag næsta ár og þá að líkindum sam-
tmiis hjer í Reykjavík. Sagðist hann
hafa kunnað vel við sig hjer á landi,
og búast við að taka hjer fleiri kvik-
myndir síðar.
Kemp Malone, dr. phil. heitir amer-
ískur lærdómsmabur, sem dvelur hjer
j vetur á Selfossi og lærir íslensku
hjá sjera Guðmundi Helgasyni. Hef-
ur um tíma að undariförnu verið í
Kaldaðarnesi.
Fornleifafjelagið átti fertugsaf-
mæli 8. þ. m. Helstu forgangsmenn
r.ð stofnun þess voru þeir Sigurður
Vigfússon fornfræðingur og sjera
Matthías Jochumsson. Fjelagið hef-
ur unnið margt gott verk, og á skil-
ið, að því fylgi velvildarhugur ísl.
þjóðarinnar.
HnrOir
Verksmiðja
EyviHdar Kmasoiar.
i>ka þarft. 1 fyrstu stjórn fjelagsins
voru þeir Tr. G., Chr. Zimsen og
Björn ritstj. Jónson.
Berklaveikin. Alþingi ákvað í sum-
?r, að milliþinganefnd yrði skipuð.
til þess að ráðstafa vörnum gegri
berklaveiki, og eru nú skipaðir í þá
nefnd læknarnir Guðm. Magnússon
prófessor, Sig. Magnússon á Vífils-
sröðum og Magnús Pjetursson í
llólmavík.
Dánarfregn. Þau hjónin Eggert
Claessen yfirrjettarmálaflm. og frú
hans, sem nú velja í Kaupmannahöfn,
hafa orðið fyrir þeirri sorg, að missa
kjördóttur sína, 12 ára gamla, sem
Gerða hjer. Fóru þau til Khafnar
nxeð hana í sumar, til þess að leita
henni lækninga , og hefur frú Claes-
sen dvalið ytra síðan, en E. C. kom
sc-m snöggvast heim í haust. Bana-
meinið var heilabólga.
fshúsfjelag Faxaxflóa átti 25 ára
afmæli 5. þ. m. og hefur Jóh. Norð-
dal verið forstöðumaður þess frá
upphafi, en hann og Tryggvi Gunn-
arsson beittust mest fyrir því, að
koma fyrirtækinu á stofn. Það kom
upp fyrsta íshúsi landsins og hefu/
verið mjög arðberandi fyrirtæki og
Árni Jónssan kaupm. frá ísafirði
dáinn. Hann andaðist hjer á Landa-
kotsspítalanum, eftir langa legu,
mprguninn 9. þ. m., kl. nál. 6. Verð-
ur hans nánar minst síðar.
Fjelígsprentsmiðjan.