Alþýðublaðið - 22.08.1963, Blaðsíða 13
KVEÐJA:
mur
frá Skáholti
Dauði sæktu mig heim. Ég vil
sofna við brjóst þitt í kveld
Og svífa í burt inn í fjarlægð
ókunnra stranda
Sjá tár mín, sjá tár mín, þau
geyma allan þann eld,
sem óttinn við lífið í mannlegu
hjarta fær vakið.
V.G.
Það eru mörg ór síðan Vilhjálm
nr orti þetta kvæoi. i'aó birtist í
bók hans „Vort dagiega brauð“.
Kvæðið allt, en þau e.u mörg er-
jndi, lýsir þjáning hins lífsleiða
manns, sem einskis hefur að
yænta af lífinu og er á flótta. Nú
hefur dauðinn sótt hann heim
svo til á bezta aldri. Hann er
fæddur 29. desember 1907 hér í
bæ. En dáinn 4. ágúst 1963. For-
éldrþr hans Guðm. Guðmunds-
son og Sigurveig Einarsdóttir
voru bæði ættuð úr Árnessýslu,
komin af merkum bændaættum
þar eystra. Vilhjálmur ólst upp
hér í bæ og átti lieima hér alla
ævi, nema hvað hann var eitt ár 1
á Askov á Jótlandi 1932-1933.
•Hann fór snemma að yrkja. Árið
■1931 kom kvæðabók eftir hann,
gem heitir „Næturljóð". Sú bók
er nú með öllu ófáanleg.
„Vort daglega brauð“, var svo
næst. Hún kom út 1935. Hún vakti
feikna athygli og aðdáun, enda
seldist hún upp á svipstundu. Hún
kom aftur út 1936. Loks var hún
prentuð í þriðja sinn 1950. Þá kom
bókin „Sól og menn“ 1948. Mörg-
um þótti „Sól og menn“ bera af
hinum bókum Vilhjálms. Höfund-
ur fór ekki troðnar brautir. Kvæði
hans voru nýstárleg og bóru vott
um mikla hugkvæmni og skáldleg
tilþrif. Auk þess eru þarna gull-
vægar setningar, sem gleymast al-
drei þeim, sem lesa kvæðin. Skal
í því sambandi benda á niðurlags-
orðin í hinu ágæta kvæði „Jesús
Kristur og ég.“:
Og úr því að þeir krossfestu þig
Kristur
hvað gera þeir við ræfil eins og
mig?
Vilhjálmur -er oft bölsýnn. Hon-
úm finnst hann hafa farið halloka
í lífinu. Skapgerð hans er ör og
gengur í sveiflum. Hann er fljót-
ur að gleðjast og fljótur að
hryggjast. Hann talar oft við
guð. Skriftar þá og vægir ekki
sjálfum sér. Eftir á er eins og
honum létti, því hann trúir á guð
og náð hans, um það vitna kvæði
hans. Þau eru full af tilbeiðslu ó
æðri mátt og auðmýkt, sem ekki
gætti mikið í dagfari hans. Vil-
hjálmur er sonur Reykjavíkur og
hann lýsir borginni í öllum veðra-
brigðum. Hann þekkir skugga
hennar og skin betur en flestir
aðrir. Hann þ'ekkir ekki hvað sízt
öreigalýðinn og þá, sem farið hafa
halloka í lífsbaráttunni og hann
gerist málsvari þeirra. Lýsingar
hans eru víða meistaralegar. Vil
ég í því sambandi benda á hið á-
gæta kvæði „Herbergið mitt.“
Árið 1957 kom svo enn ný kvæða
bók, sem heitir ,,31óð og vín.“
Mörg ágæt kvæði eru í bókinni
£n ég held samt, að hún liafi tæp I
lega náð þeirri hylli, sem hinar
bækur hans og þó er hún ef til
vill bezt unnin. í öllum þessum
fjórum bókum heldur Vilhjálrhur
sínum séreinkennum. Hann er vax
andi skáld, skáld, sem ekki þarf
að fá neitt að láni.
Með viðtökum ljóðanna hjá
lesendum og gagnrýnendum, hef-
ir honum verið skipað sæti meðal
fremstu ljóðskálda þessa tíma.
Vilhjálmur Guðmundsson
Þegar síðasta kvæðabókin hans
kom út er Vilhjálmur að hugsa
um að skrifa ævisögu sína. Hann
byrjar á því að gera írumdrögin
að bókinni. En honum er vandi á
höndum, Þarna komá margir við
sögu, en Vilhjálmur vildi ekki
varpa skugga á neinn. Á því tíma-
bili kom hann oft til okkar hjóna
og ræddum við oft um þetta. Eggj
aði ég hann á að halda áfram
með bókina. Það er sannfæring
mín að fengur hefði verið að fá
þessa bók. Hún fjallar um þá hlið
mannlífsins, sem allir ekki þekkja
Að skrifa svona sögu, sem vera
átti sannsöguleg, útheimti mikla
vinnu og nákvæmni. En skáldið
varð oft fyrir frátöfum. Stundum
skorti hann skotsilfur og fór þá
að vinna. í mörg ár hafði hann það
starf í ígripum að selja blóm.
Hann þráði birtuna blómin og yl-
inn, og orti mikið um blómin.
Þetta v_ar því heppilegt starf fyrir
hann. Árið 1962 var hann kominn
vel á veg með bókina. Hann kom
oft heim til mín og las kafla og
kafla. Undir lestrinum duttu mér
í hug ummæli eins gagnrýnand-
ans er bókin „Vort daglega brauð“
kom út með nýjum kvæðum í
þriðju útgáfu.
„Kvæðin eru bókmenntalegur
viðburður," segir hann á einum
stað.
Útkoma þessarar bókar yrði
líka bókmenntalegur viðburður.
Vilhjálfur hafði nú fullan hug
á því að Ijúka verkinu. Hann ætl-
aði sér að fara upp í sveit um sum
arið og taldi líklegt að bókin gæti
verið fullgerð þá um haustið.
„Bara að þeir vei'i mér hærri
styrk en ég hef haft. Þeir vita
það sumir í nefndinni hvað ég er
með og ekki lifi ég á loftinu ein-
tómu,“ sagði hann.
En nú vildi svo óheppilega til
að honum var enginn styrkur veitt
ur. Vissi enginn hvað olli. Hann
hafði látið frá sér fara fjórar ný-
stárlegar kvæðabækur og auk
þesg hafði kornið úrval úr Ijóð-
um hans 1959 „Jarðnesk ljóð“ heit
ir sú bók. Allar bækur hans höfðu
hlotið góðar viðtökur og sumar
be'rra alveg óveniulega góðar.
Þetta var í sannleika sagt mjög
óheppilegt og óverðugt gagnvart
skáldinu, sem gefið hafði þjóð
sinni kvæði, sem eru svo sérstæð
að list og framsetningu að þau
munu lengi þfa. Þetta verkaði svo
á hans stórbrotna og næmu skap-
aerð að hann hætti við bókina,
liætti að skrifa og yrkja. Hugur
hans fylltist beiskju og vonleysi
og við þetta losnaði hann aldrei.
Nú hefur dauðinn sótt hann
heim. Ég veit að hann á góða
heimkomu. Hann var góður mað-
ur, vinafastur og tryggur og hann
var merkilegt skáld. Hann hverf
ur ekki í húmið eins og fjöldinn.
Kvæði hans munu halda nafni
hans á lofti, meðan íslenzk tunga
er töluð og tll eru menn, sem unna
Jjóðum.
Blessuð sé minning þín.
Elínborg Lárusdóttlr.
HAVNAR HORNORKESTUR
HIN nýlega sextuga lúðrasveit
Þórshafnar, Havnar Hornorkestur,
er stödd hér um þessar mundir í
hljómleikaferð í tilefni afmælis-
ins. Fyrstu hljómleikarnir voru
haldnir í Háskólabíói 17. ágúst og
var salurinn vel skipaður af eftir
væntingarfullum áheyrendum.
Havnar Hornorkestur er skipað 39
áliugamönnum undir stjórn og for
mennsku Th. Pauli Christiansen.
í upphafi hljómleikanna lék sveit-
in þjóðsöngva íslands og Færeyja.
Þar næst var tekið til við efnis-
skráná sem ekki var af lakara
taginu. Meðal verka sem lúðra-
sveitin flutti, voru Capriccio ítali
iano eftir Tchaikovsky, þáttur úr
Horn konsert eftir Mozart og þætt
ir úr tónverki eftir færeyska tón-
skáldið Waagstein. Undir öruggri
stjórn Christiansen var allur flutn
ingur sveitarinnar einstaklega fág
aður og hreinn og bar þess lítil
merki að hér væri um áhuga —
en ekki atvinnu hljóðfæraleikara
að ræða. Enski cornetleikarinn
Robert Oughton hefur þjálfað með
limi sveitarinnar seinustu tvö ár-
in og er hann aðal einleikarinn í
þessari hljómleikaferð. Onghton
er leikinn mjög á hljóðfæri sitt og
bar öfl spilamennska hljóáfæraleik
i aranna (sem margir hverjir eru
i feikna blásarar) vott um ágætis
| þjálfun. Euphonium leikarinn
i Ludvig Breckmann sem haf'i með
| höndum sóló hlutverkið í Mozart
j konsertinum skúaði því með ágæt
um •— silkimjúkur tónn og ná-
kvæm spilamersnska. Leikur korn
ettanna í Bugler's ííoliday, eftir
i ameríkanann Leroy Anderson var
ímjög lirífandi. Stjórn Lúðrasveit-
ar Reykjavíkur, sem séð mun hafa
um undirbúning þessarar heim-
sóknar á miklar þakkir skilið og
vonandi eigtim við eftir að njóta
I fleiri heimsókna frá þessum á-
gæta hornaflokk.
Hljóðfæröleikur og söngur
ÞÝZKI fiðluleikarinn Próf Wil-
helm Stross og Sigurður Björns-
son, tenor, héldn sameiginlega
hljómleika í Gamla bíó 19, þ. m.
Undirleikari var Guðrún Kristins
dóttir. Próf. W. Stross lék þrjár á-
gætis fiðlusónötur eftir Vivaldi,
Mozart og Beethoven. Þrátt fyrir
ágæta meðferð fiðluleikarans í
verkum þessum, var það leikur
undirleikarans sem hæst bar. í
hinni yndislegu B-dúr sónötu Moz
arts og Vorsónötu Beethovens, er
hlutverk píanósins ekki fiðluverk
inu síðara. Guðrún skilaði hlut-
verki sínu af slíkri smekkvísi og
nákvæmni að unun var á að hlýða
Próf. Stross naut sín einkar vel
í hægu þáttum sónatanna, en í
hicum hraðari brá fyrir óná-
kvæmni í tónmyndun. Samleikur
flytjenda var undantekningalítið
góður.
i Sigurður Björnsson söng 7 þætti
úr ljóðaflokknum Ástir skáldsins
eftir Schumann og nokkur íslenzk
lög. Flutningur Sigurðar á Schu-
; mann var mjög áferðarfallegur og
j sannfærandi og af íslenzku lögun-
j um var Vögguvísa Sigurðar Þórð
j arsonar bezt flutt. Sigurður hefur
örugga stjórn á rödd sinni og með
höndlar hana mjög „músikalst"
og kom það bezt fram í Ástum
skáldsins, Guðrún skilaði hlut-
verki sínu ekkert lakar hér en 1
samleiknum með Próf. Stross.
Jón S. Jónsson.
AliKIN ANDÚÐ
DE GAULLE
ÞAÐ hefur hvarvetna vakið,
mikl'a athygli, að de Gaulle Frakk
landsforseti hefur lagzt gegn þvi,,
að Frakkar gerist aðilur a3 samn
ingum um stoömn carsrsia nictf
kjarnorkuvopn. Þetta sýnir hve
mikla áherzlu hann leggur á að
halda til streitu sjálfstæðri stefnu
sinni í utanríkismálum án tillits til
almenningsálitsins í heiminum.
En fréttaritari sænska „Aften
bl'adets“ í París telur hins vegar
að kjarnorkusprengjan sé de
Gaulle lifsliættuleg. Ekki vegna
álits fólks í uinheiminum, held-
ur sökum vaxandi andstöðu í
Frakklandi sjálfu.
Þess hefur nefnilega orðið æ
meira vart, að franska þjóðin
legst æ meir gegn ósveigjanlegri
stefnu forsetans. Andstaðan gegn
honum er orðin svo mikil, að de
Gaulle minnir meira en nokkru
sinni fyrr risa á leirfótum.
Og andstaða þessi hefur upp-
örvað pólitíska andstæðinga dc
Gaulles. Sósíalistinn Julcs Moch
hefur myndað bandalag manna,
sem 'andvígir eru frönsku kjarn-
orkusprengjunni, og samtökunum
vex stöðugt fylgi.
Því er haldið fram, að þróun
mála geti orðið svo erfið viður-
eignar, að de Gaulle neyðist til að
flýta forsetakosningunum, sem
fyrirhugaðar eru 1965. Hann hef
ur áður sagt, að hann muni ekki
bjóða sig fram í kosningum á ný,
en nú er talið, að hann muni gera
það engu að síður. Sagt er, að ef
flokkur hans bjóði fram annan
mann — sem bíða mundi ósigur
Skipt um olíu
Framli. úr opnu.
mótorinn hafi ekkert slæmt af því
þótt svona langt líði milli þess sem
skipt er um olíu, er hér vissulega
um mikinn sparnað að ræða fyrir
bílaeigendur.
Ilér væri alls ekki úr vegi, að
annað hvort Neytendasamtökin
eða Félags íslenzkra bifreiðaeig-
enda bcittu sér fyrir kynningu á
niðurstöðum erlendra rannsókna
á þessum sviðum og gæfu íslenzk
um bílaeigendum ráðleggingar
varðandi hversu' oft væri hæfi-
legt að skipta um olíu.
í kosningunum — mundi ævistarf
de Gaulles verða að engu.
Til þessa hefur hann byggt
valdaaðstöðu síma á klofningi
stjórnarandstöðunnar. Hún hefur
ekki getað komið sér saman um
mótframbjóðanda, og því síður
um sameiginlega stefnu. En í bar
áttunni gegn kjarnorkusprengj-
unni hefur hún í fyrsta sinn feng
ið stefnuskráratriði, sem samein-
að getur alla. Jafnframt má bú-
Framh. á 14. síðu.
ALÞÝÐUBLAOIÐ — 22. ágúst 1963 13