Lögrétta - 09.03.1926, Page 1

[nnheimta og afgreiðsla
í Veltusundi 3
Sími 185.
Útgefandi og ritstjór’
o r s t, e i n n 0 í s 1 a s o n
Þingholtsstræti 17.
XXI. ár.
Rejbjavfk, þriðjudaginn 9. mars 1926.
11. tbl.
Síðustu frjettir.
Á morgun koma saman 1 Genf
ýmsir helstu stjórnmálamenn
Evrópu og verður þá útgert um
upptöku þýskalands í þjóðabanda-
lagið. Víst er talið að þýskaland
fái að skipa eitt eætið í ráði þess.
4. þ. m. var mynduð ný stjóm
í Noregi. Forsætisráðh. og utan-
ríkisráðh. er Lynge þingforseti,
fjármálaráðh. Konow stórkaupm.,
dómsmálaráðh. Christensen amt-
maður, fjelagsmálaráðh. Morell
stórbóndi, verslunarmálaráðh..
Robertson kaupmaður, atvinnu-
málaráðh. Venger bóndi, landbún-
aðarráðh. Magelsen dómkirkju-
prestur, hermálaráðh. Wefring
yfirlæknir.
Stjómin er hægrimannastjóm
og hefir flokkur hennar ekki
meirihluta í þinginu, en vinstri-
menn og bændaflokkurinn hafa
lofað stuðningi fyrst um sinn.
Fregn frá Angóra segir, að
þingið hafi samþykt skilnað ríkis
og kirkju, bannað fjölkvæni og
kvennabúrahald.
Fregn frá París frá 8. þ. m.
segir, að við atkv.greiðslu í full-
trúaþinginu síðastl. laugardag um
eitt atriði í skattalagafrv. stjóm-
arinnar hafi hún orðið í töluverð-
um minnihluta, án þess að fyrir-
fram hafi verið búist við, að svo
færi. Fjárlagafrumvörpin höfðu
eftir hið langa þóf, sem um þau
hefir staðið, verið samþykt í
senatinu, og ætlun manna var, að
þau mundi nú einnig ná samþykki
fulltrúaþingsins. En Briand for-
sætisráðherra sagði af sjer, þegar
atkvæðagreiðslan gekk á móti
stjóminni, og símfregnin segir,
að alveg sje óvíst, hverjar afleið-
ingar þetta hafi; það sje afar-
óheppilegt vegna hins fjárhags-
lega neyðarástands.
----o----
Tíðin. Nú um hálfsmánaðar-
tíma, eða frá Góubyrjun, hefir
snjóað töluvert um land alt, og
em það fyrstu snjóarnir á þess-
um vetri hjer sunnan lands. Tíð
hefir verið umhleypingasöm og
illar gæftir til sjósókna, en afli
góður, er til hefir náðst.
Snjóflóð varð nýlega manni að
bana í Súgandafirði, Ingólfi þor-
varðssyni frá Stað, syni sjera
þorvarðs sál. Brynjólfssonar, ungu
um manni og efnilegum. Með hon-
um var á ferð Sigurður Greips-
son glímukóngur og lenti hann í
jaðri flóðsins og slapp óskemdur.
O. Forberg símastjóri er nýlega
orðinn Kommandör af Dbr.
Útflutningur í síðastl. febrúar-
mán. nemur 4229200 kr. í janúar
nam hann 3514100 kr., eru það
samtals 7743300 kr., eða 6323430
gullkrónur. I fyrra var útflutn-
ingurinn til febrúarloka töluvert
hærri, 11439719 seðlakrónur, sem
þá voru þá ekki nema 7400773
gullkrónur.
þetta er tekið úr skýrslu frá
gengisnefndinni. Áður en sölu ís-
fiskjarins er breytt í krónur, eru
dregin frá 6% í sölulaun og 70
sterl.pnd. fyrir uppskipun í ferð.
Frá Isafirði. þar er nú rætt urn
að stofna bæjarstjóraembætti og
á bráðlega að ganga til atkvæða-
greiðslu um það mál.
Jón Laxdal konsúll og frú hans
eru nýfarin til útlanda og ætla
að ferðast um Suður-Evrópu
næstk. vor. “*
lorgin eilífa
Örfáar ferðaminningar.
Eftir Gunnar Árnason
frá Skúfustöðum.
Frh. --------—
þetta var nyrst í Forum, nú
höldum vjer aftur í suðaustur. þá
sjáum vjer móta fyrir Júlíu-basi-
líkunni, en hún var 105 m. löng
og 48 m. breið. Um sjálfan sal-
inn, er var 82 m. á lengd og 16
m. breiður lágu þrjár fagrar súlna-
raðir. Bygging: þessa ljet Cæsar
gera að mestu og átti öldunga-
ráðið þar sæti. Suður af henni lá
musteri Castors og Polluxar, sem
er áasmt Saturnusarmusterinu
elst þessara bygginga, reist af
Aulusi ræðismanni eftir sigurinn
á Latverjum 496 f. K. Við austur-
hlið þess á Fons og Lacus Jutum-
usar að vera, sá er getið er
um í kvæðum Virgils og Horazar.
Er þar sagt svo að er Rómverjar
og Latverjár börðust hafi tveir
goðbomir unglingar sjest brynna
hestum sínum á stað þessum. Og
boðuðu þeir Rómverjum sigurinn.
Áttu þetta að vera þeir Castor
og Pollux, og voru þeim síðan vígð
musteri þarna.
Smávægilegar eru leifarnar af
Vestumusterinu. Skýrar sjest
hvemig Atrium Vestae, þ. e. bú-
stað Vestugyðjanna hefir verið
háttað. það hefir verið mikil bygg-
ing og einkar fögur. 1 miðjunni
sjást glögg merki blómgarðsins,
sem var í flestum heldri manna
húsum. Var þar vatni veitt eftir
völundarvegum, fjöldi gosbrunna,
og sægur líkneskja og manna-
mynda. Hafa þar verið hinir
mestu unaðsstaðir allra — en
ekki síst elskenda. Norðan við
Atrium Vestae er það ætlun
rnanna,, að æðsti presturinn
(Pentifex maximus) hafi átt
íbúðarhús og embættisbústað
sinn*).
Ef farið er eftir Via Sacra,
liggur leiðm frá Forum gegnum
sigurboga Titusar, er reistur var
til minningar um sigur hans yfir
Gyðingum. Stendur hann vel þann
dag í dag. Ekki er hann eins
íburðarmikill og Severusarboginn,
er öllu merkilegri þykja gróp-
myndirnar á honum.
Litlu spðaustar stendur svo
Colloseum.
þetta tröllaukna hringleikhús
var reist á keisaratíð þeirra feðg-
anna Vespasianusar og Titusar
og nefndist upprunalega Amphi-
theatrum Flavium. Gert var það
eftir grískum fyrirmjmdum, en
sá var munurinn, að grísku leik-
húsin voru að mestu höggvin út
í hæðir eða kletta, en hjer var alt
hlaðið úr steini, og heill hringur
í stað hálfs. Lítið eitt er bygg-
ingin sporöskjulöguð, 188 m.
lengd, 156 m. breidd, hæðin var
var 48 m. Er talið að leikhúsið
hafi rúmað um 50.000 manns.
Hæðirnar eru fjórar og voru þrjár
hinar neðri bogum prýddar, og
tvær þær efri þeirra skrýddar
standmyndum úr marmara. þá tók
við breiður múr með mörgum
gluggum, — járngrindur efst.
Hið innra var fyrst leiksviðið
mikla, en undir því villidýrabúr,
leikendaskálar, fangageymsla og
fleira. þá var áhorfendasæti í 4
miklum röðum og efst súlnapall-
*) Nokkru neðar er einskonar hellis-
skúti. þar er sagt að sje legstaður
Cæsars.
ur. Alt var þetta sem snotrast i
og þægilegast, en einkum var keis-
arasætið fagurt. Var það í neðstu
röð, og mátti ganga til þess úr
keisarahöllinni eftir jarðgöngum.
Einnig var gengt milli allra áhorf-
endabekkja og ýms hliðargöng til
vara. Húsið var þaklaust en draga
mátti yfir það tjald til vamar sól
og reigini. Óþarft er að tala hjer
um þær minningar sem Colosseum
vekur hjá þeim, sem nú líta það. |
Blóð kristinna píslarvotta hróp- j
ar þar til himins frá hverjum
steini. Og ekki er hægt að lýsa j
þeim áhrifum, sem hvítu marm- :
araplöturnar á útveggjunum, með
krossinum og páfanöfnunum,
valda. Tákna þær að nú er þetta
furðuverk, er áður var vígt til
manndrápa og sakleysingjamorða,
helgað honum, er dó fyrir aðra
og bað þeim fyrirgefningar til
handa er tóku hann af lífi. Sann-
ast hjer sem víðar lofsöngurinn
forni: Kristur sigrar. Kristur rík-
ir að eilífu.Eins og það líka sýndi
sdg fyr meir, að blóð pislarvott-
anna var útsæði kirkjunnar.
Lítið er nú eftir af uppruna-
legri dýrð Collosseum, en miklar
eru rústir þess. Á miðöldum voru
þær steinnáma Rómverja svo sem
Forum, en Benidikt páfi XiV
(1740—58) friðhelgaði þær og
vígði þær Kristi. Var það vel far-
ið. En betur væri, að menn endur-
reistu kirkjuna, því að fátt myndi
þá veglegra finnast í heiminum.
Enn er það svo, að er maður lít-
ur Colosseum í tunglsljósi, þá
virðist það sem ægileg og þó
undrafögur álfaborg æfintýra og
hver draumleikurinn af öðrum
svífur fyrir sjónir, en sumir
vekia dýrustu gleði og óumræði-
legan unað, aðrir þyngstu harma
og sárustu angist og hrylling. En
það þýðir lítið að tala um þá —
hitt er mest um vert aðdreymaþá.
Seint mun jeg gleyma þjer Colos-
seum! 1 nánd við Cososseum er
Kontantínusarboginn. Er hann æði
íburðarmikill, en svo segja fróðir
menn að auðsæ sje þar afturför*
á listinni. Samanborið við gull-
öldina.
Sagnir herma svo, að vestan við
Palatinhæð hafi ljónsholan verið,
sem þeir bræður Romulus og
Remus fundust í, og þar hafi
Romulus gert kofa sinn. Á lýðveld-
istímunum áttu höfðingiarnir
heima þar á hæðinni og er Águst-
us hófst til valda, þá reisti hann
þar hallir sínar. Síðan kom hver
keisarahöllin annari meiri, veg-
legri og fegurri á Palatinhæð, uns
keisararnir fluttu til Bysanz. Nú
sjást aðeins tóftir þessara stór-
hýsa, en svo miklar eru þær, að
áhorfandinn á næstum bágt með |
að trúa sínum eigin augum, og |
hann sundlar við að hugsa um alt j
það skraut og þá list, sem hjer
hefir gefist á að líta, en undrar
sig um leið á því siðleysd, sem
hefir látið það viðgangast, að þess-
ar æíintýrahallir fjellu í rústir. i
Höll Ágústusar hefir verið
einna mest, að minsta kosti eftir
að Domitian hafði endurreist
hana. þar má enn sjá steinmál-
verk fögur á gólfum. Fyrirkomu-
lagið er alveg ljóst. M. a. hefir
verið þar mikil basilika, þar sem
keisarinn kvað upp dóma sína. Að
líkindum hefir Páll postuli verið
dæmdur þar.
Enn sjest hið mikla Stadium
Domitians, en ólíkt fegurra hefir
það áður verið. Rjett hjá því var
bókasafn keisarans.
Brú ein tengir hallarrústir
Hadrians og Belvedere. Er þar
útsýnispallur, sem reistur er
á tíu tvílyftum bogahvelfingum.
þaðan blasir Cirkus Maximus við.
Nú eru þar nokkrir verksmiðju-
kofar. Og sjást vart nokkur
merki hins mikla leiksviðs nje
áhorfendasætanna sem rúmuðu
200,000 manns. Steinstöplamir
miklu, sem þar stóðu, eru fyrir
löngu fluttir burt og stendur ann-
ar á Piazza del Populo, en hinn
fyrir framan Laterankirkjuna.
Sagt er að Italir hafi í hyggju
að hreinsa burt nýtísku-kofa-
skriflin og koma Cirkusunum aft-
ur í sína upprunalegu mynd. Væri
betur að satt væri og úr því yrði.
Á kapitolhæð var til foma sá
helgidómur Rómverja sem allra
helgastur var, en það var must-
eri þeirra þriggja höfuðgoða,
Júpiters, Juno og Minervu.
En núverandi skipulagi á kapi-
tol hefur Michelangelo að mestu
ráðið. Gengið er upp eftir háum
og breiðum tröppum og er þá til
vinstri handar líkneskja af frels-
ishetjunni Cola di Rienzi (myrt-
ur 1354). Efst er stórt svæði autt
skreytt líkneskjum, svo sem víða
í Róm. þar em m. a. myndir tví-
buranna (Kastors og Polluxar),
Konstantinusar mikla og sonar
hans eins. En á miðju svæði er
risavaxið líkneski af Markúsi
Aureliusi á hestbaki. það er eftir
Michelangelo. Beggja vegna svæð-
isins eru mörg stórhýsi. þar er
öldungaráðshúsið, og ráðhúsið, og
miikil listasöfn. En frægust bygg-
inga þar er kirkjan Santa Maria
in Aracoeli. Dregur hún nafn af
„altari himinsins", sem Ágúst-
inus á að hafa reist á þessum
stað, er Guðsmóðir birtist honum
með barnið í fanginu, í skýjum
himins. Yfir dyrum kirkjunnar
er að utanverðu steinmálverk
(Mosaik) af hinni heilögu mey
(frá því um 1200). Við aðalinn-
ganginn er gröf Donatello. Kirkju-
skipin era þrjú og skilin að með
22 fornum súlum úr stórhýsum
gullaldarinnar. Margir frægir
menn og ýmsir páfar eru þama
grafnir, og hvert minnismerkið
öðra merkara er þar. þar eru t.
d. líkneski þeirra Gregoriusar
XIII. og Páls III. Og í hliðarskip-
inu hægra megin eru „freskó“-
málverk mjög merk af lífi hins
heilaga Bernardinusar frá S:ena.
Á háaltarinu er æfagörrul Maríu-
mynd, sem sögð er að vera eftir
Lúkas. í þverskipinu er átthyrnd
tjaldbúð, er það grafrcitur Helen-
ar helgu (móðir Konstantínusar)
og er sagt að bein hennar hvíli
nákvæmlega á þeim stað sem
„himinsaltarið“ var reist á.
En það langsamlega allra helg-
asta og merkasta í þessari kirkju
er hinn heilagi Bambino. það
er útskorin Kristsmynd úr olíu-
viði frá Gethsemanegarði. Er
hún 60 cm. á hæð og æði þrekin.
Andlitið er forkunarfrítt og
elskulegt, en í líkamann sjest ekki
fyrir gulli og gimsteinum, perlu-
festum, stjömum og gull- og
silfurkrossum, og dýrðleg kóróna
með krossi efst, er á höfði barns-
ins. Eru þetta alt gjafir trúaðra.
því á mynd þessari er átrúnaður
mikill. Er hún geymd í skáp í
sjerstakri kapellu og gæta henn-
ar útvaldir munkar. Einkum er
hún hjálpsamleg konum í barns-
nauð og óbyrjum, en fús er hún
að líkna öðram og er hún dag-
lega borin til margra sjúklinga,
að sagt er. Ekki þurftum við að
borga neitt fyrir að sjá hana —
en flestir gáfu henni gjafir. Fanst
víst að hún væri vel að þeim kom-
in, slík helgi stafaði um hana.
Þórður læknir Edilousson
og „Dægradvöl“.
í 45. tölubl. „Lögrjettu“ f. á.
hefur þórður læknir Edílonsson
gert raun til að svara ritdómi
mínum um „Dægradvöl“ Ben.
skálds Gröndal. þykir lækni rit-
dómurinn gassafenginn og óbil-
gjam, en færir þó næsta lítil rök
fyrir máli sínu. Ef dæma skal eft-
ir orðum hans, lítur helst út fyr-
ir, að hann telji Ben. skáld Grön-
dal hafa átt einskonar einkarjett
til að hrakyrða menn og undan
því hafi enginn haft leyfi til að
kvarta, — „honum hafi þolast, að
segja á sinn einkennilega hátt
margt það, sem öðrum hefði ekki
verið þolað“. það kann vel að
vera, að þetta hafi verið talin
sjálfsögð skylda syðra og einskon-
ar þegjandi samþykt, en hún hef-
ur aldrei verið í lög tekin hjer
norður í Skagafirði og hafði jeg
hana því að engu.
það er aðeins eitt atriði í grein
þórðar læknis Edílonssonar, sem
að mínu áliti þarf að takast til
rækilegrar íhugunar. Hann heldur
því fram, eftir því sem jeg helst
fæ ráðið af grein hans, að ósak-
næmt sje og fulldrengilegt, að
bera í æfisögum hverskyns óhróð-
ur á náungann, sje þess aðeins
gætt, að gefa ekki æfisögur þess-
ar út, fyr en hinir lastbomu og
allir nánustu ættingjar þeirra sjeu
látnir.
I
j Jeg ætla þá að athuga kenning
þessa lítið eitt, hitt annað í grein
læknisins tel jeg ekki svaravert.
1 fyrstu segist þórður læknir
i hafa verið á báðum áttum, hvort
j rjett væri, að gefa „Dægradvöl“
j út eins snemma og raun varð á,
og í eftirmála bókarinnar minnir
mig, að hann taki það fram, að
rjettast kynni að hafa verið, að
láta prentun hennar bíða um 50
ára skeið eða lengur, því þá
myndu nánustu ættmenni hinna
lastbornu hafa verið komin undir
græna torfu. Ef það væri aðalat-
riðið og mergur þessa máls, að •
búa svo um hnútana, að engin
andmæli gætu nokkra sinni komið
fram, og að hinir lastbornu fengju
aldrei rjettlátari dóm, þá væri
þetta auðvitað fyrirtaks ráð, en
fáir munu telja það drengilegt.
Svo er guði fyrir þakkandi, að
enginn góður drengur gleðst af
því, að heyra órökstutt níð um
náumgann, en á hinn bóginn munu
allir sæmilegir menn fagna því, að
hver og einn, sem fyrir rang-
sleitni verður, nái rjetti sínum.
það var því næsta heppilegt, að
i „Dægradvöl“ skyldi koma svona
fljótt út. Enn þá eru þéir fjöl-
margir á lífi, sem gjörþekkja þá
ágætismenn, lífs og liðna, sem
hún ræðst á. þess vegna gafst
' einnig mjer kostur á að igagn-
rýna bókina.
Eftir 50 ára skeið mundi tæp-
lega nokkur maður hafa haft
! nægan kunnugleik á mönnum þeim
og málefnum, sem ,Dægradvöl“
fjallar um til þess að kveða þar
upp rjettlátan dóm. það var því
I bót í máli, að hún kom á prent með-