Lögrétta - 09.03.1926, Blaðsíða 2

2
LÖGRJETTA
an þeir menn voru á lífi, er kunnu
góð stkil á öllu þessu. Um hitt
er jeg aftur á móti í miklum efa,
að „Dægradvöl“ verði að 50 ár-
um hjer frá talin svo markvert
rit, að nokkur maður heföi ráðist
í að gefa hana út.
pótt óþarit sje að gjöra lanigt
mál um svar iæknisans, þá vil
jeg þó leggja fyrir hann þessa
spurningu: tíetjum svo að ein-
hver ófyrirleitmn náungi hefði
í æfisögu sinni ráðist á sæmdar-
manninn Ldilon Grímsson íöður
hans og gjört úr honum mesta
mannhrak, mundi hann þá í fuliri
alvóiu viija lýsa yfir því, að hann
teldi níðið ósaanæmt og mein-
laust, hefði þess aðeins venð
gætt, að fresta útgáxu ritsins,
uns sjáixur hann og allir nánustu
æctmenn Ldilons væru dánir? Og
mundi iiann viija telja níöiö mak-
legt foöur sínum, eí prentun þess
hefði dregist þetta lengi? Flestir
kjósa þó, að nánustu skyldmenni
fái að halda góðu mannorði lífs
og liðnir. póu læknirinn kvæði
já við spurningu rnixmi, þá tryði
jeg honum ekki. Jeg væri sann-
færour um, að hann talaði þvert
um hug sjer.
Mentamaöur hjer nyðra hefir
skýrt mjer frá, að sjer hafi verið
sagt, aó þegai' kvæðabók ein hati
verið búin til prentunar, þá haíi
komið fram, meðal annara ijóða,
svo ómaklegar níðvísur um þjóð-
kunnan ágætismann og mikilsvirt-
an prest á Austurlandi, að út-
gefendumir hafi ekki þorað að
birta þær. En í stað þess að varpa
ósómanum á eldinn, þá hafi vísur
þessar verið lokaður í umslagi og
fluttar á bókasafn til geymslu,
uns umræddur sæmdarmaður
fjelli 1 valinn. Sje þetta satt, þá
vil jeg spyrja: Er unt að komast
lengra í ósómanum? Slíkur
ódrengskapur ætti að verða gjörð-
ur útlægur fyrir endilangt Is-
land.
pótt mig furði á, að Gröndai
skáld, sem að mörgu leyti var
ágætiskarl, skyldi rita sumt af
því niður, sem er í „Dægradvöl",
þá má hann þó að miklu leyti
saklausan telja. Hann gaf það
eigi sjálfur út, og hefir að lík-
indum aldrei ætlað því óbreyttu
á prent. Eða getur nokkrum manni
komið til hugar, að hann hefði
látið kaflann um sæmdarkonuna
frú puríði Kuld, og systurson sinn
Brynjólf, flakka óbreyttan í prent-
smiðjuna. Frú puríður hefir ver-
ið stórhuga kona á auðlegðarár-
um sínum, máske við ofrausn, en
ekki virðist mjer hún ótignari í
fátæktinni eða lækka til muna,
er hún komin til Reykjavíkur
þeytir rokk sinn, til þess að hafa
ofan af fyrir sjer og vera upp
á engra mánna náð komin. Bryn-
jólfur var einnig drengur góður
og vel gefinn, þótt lítill væri láns-
maður, því „annað er gæfa en
gjörfuleikur“. Sökin verður því öll
að falla á útgefandann, pórð
lækni, en ekki á Gröndal skáld.
Læknirinn ber það fram sjer til
málsbóta, að ýmsir mentamenn
hafi hvatt sig til þess, að gefa
„Dægradvöl" út. En hvaða ábyrgð
ætli þessir mentamenn hafi tekið
á innihaldi hennar og áreiðanleik?
pórður læknir er orðinn það rosk-
inn, líklega einnig ráðinn, að hann !
hefði ekki átt að „gína at flugu |
þessi“. „Sjálfur leið þú sjálfan !
þig“, er fomt spakmæli, og vel '
hefði hann mátt minnast þessa
erindis úr ,,Háfamálum“ og heil-
ræða þess:
Sá es sæll,
es sjálfr of á
lof ok vit meðan lifir;
því at ill ráð
hefr maðr opt þegit
aimars brjóstum ór.
Læknirinn ásakar mig fyrir það, •
að jeg-geti ekki um hól það, sem
Gröndal skáld hlaði á dr. H. Sche-
ving sem heimspeking. Satt er
það. En ,,Dægradvöl“ gerir lítið
úr honum sem kennara. Um þetta
er þýðingarlaust fyrir þórð lækni
að deila. Fyrir kenslusnild dr.
Scheving eru staðreyndir. Sönn-
unin er latínukunnátta lærisveina
hans, sem orðin er þjóðkunn.
Hann var aðal-latínukennarinn á
Bessastöðum. Sveinbjöm Egilsson
mun á hinn bógiim hafa verið að-
alkennari í grísku. Ef pórður
læknir vildi líta í „árbækur Jóns
Espólíns”, þá gæti hann sjeð, að
dr. Scheving var talinn einhver
allra iærðasti stúdentinn frá
Hafnarháskóla.
Síðustu ár æfi sinnar dvaldi
hinn þjóðkunni norrænufræðing-
ur Guðmundur porláksson hjer í
Skagafirði. Heilan vetur var hann j
við kenslu í prestakalli mínu.
Heimsóttum við þá oft hvor ann- i
an. Ernginn hefir sagt mjer jafn-
nákvæmlega frá Konráði prófessor
Gíslasyni sem hann. Sagði hann
mjer og fleirum að aldrei hefði
Konráð þótst nógsamlega geta
lofað kenslusnilli og lærdóm dr.
Schevings eða þreytst á því. Hann
hefði talið hann lærðastan allra
kennara sinna. Nokkuð mark má
þó taka á orðum Konráðs.
1 pistli sínum getur pórður
læknir sjer til, að mjer muni
einkum hafa gramist það, að
Gröndal kallar föður minn í
„Dægradvöl“ „allómerkilegan"
Mjer fjell allui' ketill í eld, er jeg
las þeasa lokleysu. Er læknirinn
svo fákunnandi 1 feðratungu
sinni, að hann viti ekki, að for-
skeytið „all“ við lýsingarorð lin-
ar á merkingu þeirra nú á dögum,
í stað þess, að það herti á merk-
ingurmi til forna? Eða hyggur
hann, að Gröndal hafi ritað æfi-
sögu sína til lestrar mönnum,
sem voru uppi á 12. og 13. öld
eða fyr og voru löngu dauðir?
Jeg hlýt að hugsa mjer, að „Grön-
dal hafi ætlað „Dægradvöl“ sína
mönnum, sem lifðu samtímis hon-
um og eftir hans dag, en öðrum
ekki. Frekar þarf jeg ekki að
svara þessari endemis vitleysu.
pá hyggst læknirinn í enda svars
síns, að geta náð sjer heiptarlega
niður á mjer. í ritdóminum hafði
jeg nefnilega sagt eftir frásögn
bróður Gröndal skálds, að faðir
minn hefði niður við Bessastaða-
tjörn tekið pilt þann óvaran, er
áður hafi best genigið fram í því,
að faðir minn kæmist ekki undan
hinni venjulegu skólaskírn ný-
sveina, þeytt síðan pilti þessum
út í tjömina, synt með hann út
í hólma og skilið hann þar eftir.
petta kveður pórður læknir hafa
verið svo ilt athæfi, að sá, er það
fremji, eigi ekki skilið, að vera
kallaður „ómerkilegur“, heldur
öðru lýsingarorði ennþá voðalegra,
er hann þorir þó ekki að nefna.
Heyr á endemi!! Höfðu efri bekk-
ingar ekki komið áður að föður
mínum óvörum, borið hann ofur-
liði og veitt honum kafskím?
Eða hyggur pórður læknir, að efri
bekkingar hafi tilkynt föður mín-
um með fyrirvara, að þeir ætluðu
sjer að kaffæra hann? Var það
þá nokkm meira ódæði, þótt hann
tæki forsprakkann óvaran og
dýfði honum í sama vatnið. „Eft-
irleikurinn er þó óvandaðri", segir
máltækið. Annars ætla jeg að
lofa hverjum einum að dæma um
þessa viðureign skólapiltanna, eins
og honum þykir rjettast.
Læknirinn klykkir að lokum út
með þessum orðum: „pað er
óþarfi fyrir sr. Hallgrím að deila
um hann (nfl. Gröndal). pjóðin
hefir fyrir löngu kveðið upp sinn
dóm, og honum býst jeg ekki við,
að við fáum breytt, þó við vild-
Yfirsetukonuumdæmið
í Þykkvabæ í Ásahreppi itinan Rangárvallasýslu, er laust til umsóknar
frá næsk. fardögum. — Umsækjendur sendi umsóknir sínar undirrituð-
um, ásamt vottorði, er sanni það, að'þeir hafi leyst prót' í yfirsetu-
kvennafræði.
Sýslumaðurinn í Rangárvallavýslu, Efra-Hvoli, 22. febrúar 1926.
Björgvin Vig'fússon.
um“. — Ummæli þessi komu mjer
næsta óvænt. Mjer virðisit þau
koma jafnflatt upp á mig, eins og
ef „sá gamli kæmi úr sauðarlegn-
um“. í ritdómi minum hefi jeg
hvergi igjört lítið úr ritverkum
Gröndals, nema „Dægradvöl“
einni, — hafði auk þess enga löng-
un til þess. Sjálfum mjer er hlýtt
til Gröndals, en þó miklu betur til
eina af venslamönnum hans, er
jeg ætíð mun minnast með þökk
og virðingu. En við öfgum og
ranglátum dómum „Dægradvalar“
gat jeg ekki þagað. punga sök
get jeg þrátt fyrir. það ekki felt
á Gröndal sjálfan. Hann gaf ekki
bókina út. Sökin verður að bitna
á pórði lækni. Orð hans hníga
líka í þá átt, að honum hafi þótt
nóg um sum ummæli „Dægra-
dvalar“, og talið þau öfgafull.
Að endingu vil jeg gefa pórði
lækni heilræði, að leiða sjálfur
sjálfan sig hjer eftir, en láta ekki
leiðast af öðrum. Áraa jeg honum
svo að lokum allsi góðs og kveð
hann með óskum bestu.
H. Thorlacius.
Laus læknahjeruð. Hjeraðs-
læknaembættin í Mýrdalshjeraði,
Flj ótsdalsh jeraði, Reykdælah j er-
aði, Hofsóshjeraði og Reykhóla-
hjeraði eru auglýst laus og um-
sóknarfrestur til 1. júní næstk.
Læknamir Snorri Halldórsson
og Helgi Jónasson hafa verið sett-
ir til að gegna Mýrdalshjeraði
fyrst um sinn.
Dr. Sigfús Blöndal orðabókar-
höfundur er nýlega orðinn ridd-
ari af Dbr.
Trúlofuð eru nýlega Thor Thors
kand. jur. og frk. Ágústa Ing-
ólfsd. Gíslasonar læknis í Borgar-
nesi. Sömul. H. Bolmsen sjóliðsfor-
ingi og frk. Unnur Flygenrig.
Ennfremur Guðj. ó. Guðsjónsson
prentari og frk. Marta Maignús-
dóttir, fósturdóttir Guðm. sál.
Magnússomar rithöfundar.
Dánarfregn. Nýlega er dáinn
Jóhann Pjetursson hreppstjóri og
dbrm. á Brúnastöðum í Skaga-
firði, þjóðkunnur merkisbóndi og
59 ár hreppstjóri. Hann var 93
ára gamall. Mynd hans og æfi-
ágrip er í maíbl. Óðins 1907.
Einar H. Kvaran rithöfundur
fór nýlega til Vestmannaeyja og
hjelt þar tvo fyrirlestra við mikla
aðsókn. Kom hann aftur með Is-
landi í gærmorgun ásamt sjera
Ragnari syni sínum og frú hans,
sem voru með íslandi frá Khöfn,
eins oig fyr er frá sagt.
Slys. Togarinn Austri kom inn
hingað í gær með stýrimanninn,
Ásgrím Gíslason, lærbrotinn á
báðum lærum. Hafði vírstrengur
lostið hann svona.
K. F. U. M. er farið að gefa út
hjer í bænum Mánaðarblað, sem
segir frjettir frá fjelaginu og
flytur ýmsar greinar, sem það
varða, sögur o. s. frv. Ritstjórinn
1 er sjera Friðrik Friðriksson. 8
blöð eru komin út, og ritið mun
þegar hafa femgið mikla út-
breiðslu.
Próf í lögfræði hafa tekið hjer
við Háskólann: Adolf Bergsson
með 2. eink. betri, 782/3. st., Al-
fonsi Jónsson með 2. eink., 672/8.
st., Gísli Bjamason með 1. eink.,
134 st. og Thor Thors með 1.
eink., 145Í/3. st. Hinn síðasttaldi
hefur hæstu einkunn, sem feng-
ist hefur við lagapróf hjer við Há-
skólann.
Smyglaraskip þýskt var tekið
af varðskipinu „Fyllu“ suður í
Vogum í gær og flutt himgað inn
á höfn. Er sagt, að það sje full-
fermt víni og verður vafalaust alt
upptækt, bæði vín og skip. 10
þjóðverjar voru á skipinu og einn
Islendingur, Jón Jónsson að nafni.
| Hefur hann játað, að nokkuð af
farminum sje sín eign. Skipið
heitir Siegfried og er frá Ham-
! borg.
Prentsmi ð j an Acta.
V. Hugo: VESALINGARNIR.
pað var rjett, að gamla konan hafði eineykiskörfu-
vagn í skemmu sinni. Vagnasmiðurinn og vinnumaðurinn,
sem þótti leitt að ferðamaðurinn skyldi komast undan
þeim, greip fram í: „þetta var hræðilegur garmur —
engar fjaðrir — sætin hjengu í leðurtuskum — það rigndi
inn í hann — hjólin voru ryðguð og skemd af raka — hann
mundi ekki endast mikið lengur en kerran, þetta var blátt
áfram kassaræfill — maðurinn mátti alls ekki sinna
þessu o. s. frv., o. s. frv.“. petta var alt satt, en þetta
vagnskrifli valt samt sem áður á tveimur hjólum og gat
komist til Arras. Hann gi-eiddi það sem upp var sett,
skildi kexruna eftir hjá vagnasmiðnum, svo að hann gæti
gert við hana og hún yrði tilbúin, þegar hann kæmi aft-
ur, Ijet setja þann gráa fyrir vagninn, settist upp í og ók
af stað áleiðis til Arras.
pegar Vagninn fór af stað, játaði hann með sjálfum
sjer, að hann hefði verið glaður fyrir augnabliki síðan yf-
ir þeirri hugsun, að hann kæmist ekki þangað, sem hann
hafði ætlað sjer. pessi gleði vakti hjá honum nokkura
gremju og honum fanst hún hafa verið ástæðulaus. Hvers-
vegna átti hann að gleðjast yfir því að snúa við? pegar
á alt var litið, fór hann þessa ferð af frjálsum vilja. Eng-
inn neyddi hann til þess. Og áreiðanlega gat þetta ekki
farið á annan veg, en hann sjálfur vildi.
Ui*. lcið og hann ók út úr Hesdin, heyrði hann rödd,
sem kallaði: „Hæ! Hó!“ Hann stöðvaði vagninn með lát-
bragði, sem eitthvert fum og einhver óstjóm var á, sem
líktist von. pað var strákurinn. „pað var jeg, sem útveg-
aði yður vagninn, herra“. — „Já, hvað um það?“ — „Pjer
hafið ekkert gefið mjer“. Og honum, sem annars var fús
á að gefa öllum, fanst þessi krafa ósanngjörn, nærri því
ósvífin. „Ert það þú, þorparinn þinn“, sagði hann; „þú
færð ekkert“. Hann sló í hestinn og ók hart af stað.
Hann hafði eytt miklum tíma í Hesdin og vildi nú
ná honum aftur. Hesturinn iitli var duglegur og dró á við
tvo, en þetta var í febrúar, það hafði r'gnt og vegir voru
vondir, og nú hafði hann ekki lengur kerruna. Vagninn
var stirður og þungur og það var mishæðótt. Hann var
nærri fjórar stundir frá Hesdin til St. Pol. Fjórar stund-
ir með hálfa þriðju mílu. Hann ljet tafarlaust leysa hest-
inn frá vagninum og láta hann i hús, í fyrsta veitinga-
húsinu, sem hann kom að í St. Pol. Höfuð hans var fult
af mangvíslegum, raunalegum hugsunum. Veitingakonan
kom til hans í hesthúsið. „Viljið þjer ekki fá morgun-
verð?“ — Jú, það er satt“ sagði hann; „eg er líka hungr-
aður“. Hann gekk á eftir konunni, sem var blómleg og
glaðleg í framan. Hún leiddi hann inn 1 lágan sal, og voru
þar borð með vaxdúkum á. „Flýtið þjer yður“, sagði hann,
„því að jeg verð að leggja undir eins af stað aftur. Mjer
liggur á“. Digur flæmsk stúlka flýtti sjer að setja disk
á borðið fyrir framan hann. Hann leit með ánægjusvip
á stúlkuna. „pað var þetta, sem að mjer amaði“, hugs-
aði hann með sjálfum sjer; „jeg hefi ekki enn snætt
morgunverð“. Honum var borinn matur. Hann greip
brauðið og beit einn bita af því. pá rjetti hann það hægt
frá sjer og snerti ekki á því eftir það. ökumaður sat þar
að snæðingi við næsta borð. „Hvernig stendur á því að
brauðið hjema er svo bragðvont?“ mælti hann til hans.
ökumaðurinn var pjóðverji og skildi hann ekki. Hann igekk
aftur út í hesthús til klársins. Stundu síðar var hann far-
inn frá St. Pol og ók til Tinques, sem er hálfa þriðju mflu
frá Arras.
Rökkrið var að koma um það leyti sem börnin, sem
komu úr skólanum, sáu hann aka inn í Tinques. Dagurinn
var að vísu ennþá stuttur. Hann hvíldi ekki í Tinques.
pegar hann ók út úr bænum, leit vegagjörðarmaður, sem
var að leggja flísar á götuna, upp og sagði: „Jæja, þessi
hestur er sæmilega þreyttur“. Vesalirgs skepnan gat satt
að segja ekki farið nema fót fyrir fót. „Ætlið þjer að fara
til Arras ?“ mælti vegagjörðarmaðurinn ennfremur. —
„Já“. — „Ef þjer haldið áfram með þessum hraða, þá kom-
ist þjer þangað ekki fyrst um sinn“. — „Hvað er langt
hjeðan til Arras?“ — „Rúm hálf fjórða míla“. — „Hvern-
ig getur staðið á því ? Samkvæmt póstbókinni á það ekki
að vera meira en hálf þriðja míla“ — „Jæja“, sagði vega-
gjörðarmaðurinn, „þjer vitið þá ekki, að það er verið að
gjöra við veginn? pjer komist ekki nema mílufjórðung
eftir honum“. — „Einmitt það“. — „Pjer verðið að beygja
til vinstri handar til Carency, og fara yfir fljótið, og þeg-
ar þjer komið til Camblim, verðið þjer að beygja til hægri
handar; það er vegurinn frá Mont-St.-Eloy til Arras“. —
„Jeg á þá á hættu að villast í myrkrinu“. — Pjer eruð þá
ekki hjeðan úr sveitinni?“ — „Nei“. — „Annars eru al-
staðar akvegir. En á jeg að gefa yður gott ráð, herra?
Hesturinn yðar er þreyttur; akið aftur til Tinques, þar
er gott veitingahús. Verið þar í nótt. Svo getið þjer farið
til Arras í fyrramálið“. — „Jeg verð að komast þangað í
kvöld“. — „pá er öðru máli að gegna. En snúið þjer samt
við og fáið yður annan hest. Vinnumaðurinn getur farið
með yður og sýnt yður stytstu leiðina". Hann fór að ráðum
vegagjörðarmannsins. Hálfri stundu síðar fór liann aftur
fram hjá sama staðnum, en nú fór hann á brokki með
góðum hesti. Vinnumaður, sem nefndi sig póstþjón, sat
við hlið hans í vagninum. En hann fann til þess að tíminn
þaut frá honum. Nú var orðið aldimt. peir komu inn á
hliðaiveginn, og var hanr. afleitur. Vagninn datt úr einu
hjólfarinu í annað. Farðu altaf á brokki og þá færðu tvö-
föld ómakislaun“, sagði hann við póstþjóninn. Vagninn
rakst í og brotnaði þá kjálkaspýtan. „par fór kjálkaspýt-
an, herra“, sagði póstþjórminn; „jeg veit ekki hvemig jeg
á að fara að því að beita hestinum sæmilega fyrir vagn-
inn. petta er mjög vondur vegur í myrkri. Viljið þjer ekki
snúa við og gista í Tinques í nótt? pá getum við farið til
Arras snemma i fyrramálið. — „Hefurðu snærispotta og
hníf?“ — „Já, herra“. Hann skar grein af trje og bjó til
kjálkaspýtu. parna höfðu tuttugu mínútur enn farið for-
görðum, en þeir óku áfram á stökki. pað var dimt á sljett-
unni. Lágir, þungir þokubólstrar skriðu ofan eftir hlíð-
unum og leystust upp eins og reykur. Hvítleitar þokurákir
voru í skýjunum. Hvass vindur, sem kom frá hafi, olli slík-
um hávaða í öllum áttum, eins og verið væri að flytja til