Lögrétta - 07.09.1926, Side 4

4
LÖGRJETTA
Frh. af 1. síðu.
danskra ríkisborgara: „Danskir
ríkisborgarar njóta að öllu leyti
sama rjettar á Islandi sem ís-
lenskir borgarar fæddir þar og
gagnkvæmt“. Og í þriðja lið þess-
arar sömu greinar stendur til
frekari árjettingar: „Bæði dansk-
ir og íslenskir ríkisborgarar hafa
að jöfnu hvar sem þeir eru bú-
settir frjálsa heimild til fiskveiða
innan landhelgi hvofs annars“.
Skýrar getur þetta eikki verið
ákveðið. — Sjeu Grænlendingar
danskir borgarar og landhelgin
við Grænland dönsk, hafa Islend-
ingar þar sama rjett til fiskveiða
og Grænlendingar, en sje Græn-
land ekki hluti úr veldi Dana,
hafa dönsk lög þar ekkert gildi.
Útkoman verður hvort heldur
sem er sú, að íslendingar hafa
alfrjálsa heimild tij fiskveiða við
Grænland og fult jafnrjetti við
Grænlendinga til þess að leggja
aflann á land, verka hann þar
o. s. frv.
En setjum nú svo, að Danir
virði hvorki lög nje ■ rjett og
dönsk yfirvöld beiti íslenska
menn ofbeldi á Grænlandi. Hvem-
ig horfir þá málið við?
íslenskum landnámsmönnum,
fiskimönnum eða kaupmönnum,
er verða fyrir lögleysi eða ójafn-
aði af hálfu Dana, ber tafarlaust
að kæra til íslensku stjómarinn-
ar, og er íslensku stjóminni þá
skylt að taka mál þeirra að sjer
og heimta fullar skaðabætur
ásamt fyrirgefningarbeiðni af
Danastjóm. Vilji Danastjórn ekki
fullnægja þessari kröfu, ber ís-
lensku stjóminni að neita þeirra
úrræða, sem þjóðarjetturinn
heimilar henni til að koma máli
sínu fram, og er þá vitanlega sú
hagkvæmust og hendi næst, að
gera upptækar danskar eða fær-
eysikar eignir hjer á landi eða
hjer við land, til lúkningar skaða-
bótakröfunni. Danska stjómin á
svo mikið í húfi á þessu sviði
hjer við land, að henni væri fyrir
bestu að vera varkár í breytni
sinni við íslenska borgara á
Grænlandi.
Fyrir skömmu vom einhverjir
af for&prökkum fiskveiðafjelags-
ins að stæra sig af því í blöðun-
um, að þeir eða þetta fjelag
hefðu beðið Grænlandsstjóm um
einhver fiskveiðaleyfi við Græn-
land. Jeg sje engin ráð til þess að
koma í veg fyrir það, að þeir
menn skríði, sem era svo þræl-
lundaðir, að þeim er eðlilegra og
geðfeldara að skríða og biðja en
ganga upprjettir og nota rjett
sinn frjálsmannlega. Svona er
ekki heldur lyndisfar meirihluta
þessarar þjóðar. — íslenska rík-
ið hefur eitt sinn glatað frelsi
sínu, af því menn fjellu fyrir
þeimi freistingu að skríða fyrir
útlendingum og biðja náðarsam-
lega, í stað þess að standa á
rjetti sínum og breyta samkvæmt
honum.
En fyrst og fremst verður
þjóðin að krefjast þess af stjóm-
inni, að hún selji ekki svo fram-
burðarrjett þessarar þjóðar, að
hún biðji Danastjórn fyrir sína
hönd eða fyrir hönd þegna sinna
um nein fríðindi á Grænlandi og
viðurkenni þar með yfirráðarjett
Danastjómar yfir landinu. En
okkur, sem eram íslenskir þegn-
ar fýsir einnig að vita, hvað
landsstjómin ætlar fyrir sjer í
þessu máli, og væri einkarhægt
að ítreka þessar fyrirspurnir við
kosningar þær, er fara í hönd nú
í haust.
Jeg sje ekki, að landsstjóm vor
geti tekið sjer neitt fyrir hendur
í Grænlandsmálinu, meðan rjett-
arstaða Grænlands hefur ekki
verið rannsökuð. En hvað líður
þá þessari rannsókn?
Islenska stjómin getur ekki
krafist, að Danmörk afhendi Is-
landi Grænland, án þess að ís-
lenska stjórnin hafi í höndum
sönnun fyrir því, að Islendingar
eigi Grænland, en á þessu verða
sjerhver afskifti hennar í Græn-
landsmálinu að byrja, ef hún vill
komast hjá því að byrja afskifta-
semi sína af málinu með því, að
afsala vora ríki sjerhverjum
rjetti til Grænlands.
Það er ekki nema um þetta
tvent að velja fyrir hana. Er ekki
stjórnin sjálf í hafti, vegna fá-
fræði sinnar um rj'ettarstöðu
Grænlands ?
Hvemig ætlar íslenska stjómin
að snúa sjer í því að vernda rjett
íslenskra borgara á Grænlandi
næsta sumar, ef Grænlandsmálið
er þá enn órannsakað og allar
sannanir vanta fyrir rjettarstöðu
Grænlands. Enginn skyldi halda
að landsstjómin mundi vilja selja
frumburðarrjett þessarar þjóðar
fyrir baunir, en hvað ætlar hún
þá fyrir sjer í þessu máli?
Jón Dúason.
-----o----
Þingkosningar eiga að fara fram
fyrsta vetrardag. Framboðsfrest-
ur til landkjörs er til 20. þ. m.
Grænland. Lögrjetta hefur á
liðnum árum, eins og menn munu
kannast við, gert sjer meira far
um það en nokkurt annað ís-
lenskt blað, að fræða lesendur
sína um Grænland, bæði land-
kosti þar, sögu þess og afstöðu
til umheimsins, með því að hún
hefur ár eftir ár flutt hinar fjör-
miklu og einbeittu greinar hr.
Jóns Dúasonar um þessi efni. Nú
um hríð hefur Einar skáld Bene-
diksson skrifað um Grænlands-
í ýms Möð hjer og telur hann
víst, að í ráði sje að Danir selji
Grænland. En fari svo, þá eigi I&-
lendingar kröfu til meiri eða
minni hluta andvirðisins og hljóti
að gera rjett sinn þar gildandi.
Hugsun Jóns Dúasonar er sú, að
Grænland sameinist Islandi aftur
sem fomt landnám Islendinga.
Hann ætlar nú að skrifa enn
nqfckrar greinar hjer í blaðið um
þessi mál.
Grýla heitir hver í Reykja-
hverfi í ölfusi, allstór og hefir
ekki gosið, svo menn muni fyr
en nú nýlega. En hann nú farinn
að gjósa, venjulega á 2ja stunda
fresti, 25—30 feta hátt.
Landskjörið. Sagt er, að aam-
komulag sje nú fengið um það,
að Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn bjóði fram lista
með Jóni Sigurðssyni frá Ysta-
felli og Jón Guðmundssyni frá
Gufudal.
Biskupinn og frú hans eru ný-
lega farin til Danmerkur til þess
að vera þar viðstödd kirkjuleg há-
tíðahöld.
Togaramir eru ýmsir farnir að
vstunda veiðar. Skallagríkur kom
nýlega inn með 1000 kassa og
Hannes ráðherra með 150 tn.
lifrar, eftir 13 daga. Sala hefur
verið þannig, að t. d. Júpiter
seldi nýleg afla sinn í Englandi
fyrir 1413 pund og Belgaum fyrir
1327 pund.
Bannlagabrot. Lögreglan á Isa-
firði hefur kært lyfsalann þar og
tvo lækna fyrir bannlagabrot.
Iþróttir. Stjóm Iþróttasam-
bands Islands hefur nýlega stað-
fest þessi met. 100 stiku hlaup
(G. S. Gíslason, I. R.) 11,4 sek.
20 st. hlaup (sami) 24 sek. Há-
stökk með atrennu (Ósvaldur
Knudsen, I. R.) 1,70 stikur. 100
st. sund (öskar J. Bergmann)
1 mín. 33,2 sek. 5 rasta hlaup
(Jón Kaldal, I. R.) 15 mín. 23
sek. 3 rasta hlaup (sami) 9 mín.
1,5 sek. Langstökk með atrennu
(Páll S. Scheving, Týr, Vestm.-
eyjum) 6,37 stikur.
Pjetur Helgason verslunarmað-
ur er nýlega dáinn hjer í bænum.
óðinn. Ýmsir af eldri árgöng-
um hans, svo sem 4.—9. árg. fást
með miklum afslætti, allir 6 á kr.
10,00.
Síðustu árg., frá 17.—21. árg.,
fá nýir og gamlir kaupendur einn-
ig með miklum afslætti,alls 5 á kr.
20,00. Allir árgangarnir frá upp-
hafi, 21 árg., (inní vanta nokkur
blöð af fyrsta árg. og fjölgar
vantandi tölublö smátt og smátt)
eru seldir á kr. 50,00.
KENSLUBÆKUR
Steingr. Arasonar: Landafræði,
Reikningsbók, Litla skrifbókin,
Lesbók fyrir byrjendur og Sam-
lestrarbókin nýja. Afgreiðsla hjá
Sveinabókbandinu Laugaveg 17B
Reykjavík.
Hann var sonur H. Guðmundsson-
ar frá Hvítan. og Guðfinnu Steina-
dóttur og aðeins þrítugur að aldri
er hann ljetst. Pjetur var mjög
mörgum Reykjavíkingum kunnur
og hverventa vel látinn. Hann var
söngelskur og hafði starfað í
Lúðrasveit Reykjavíkur og í
Karlakór K. F. U. M. og fór m.
a. í Noregsferðina í sumar. Jarð-
arför hans var óvenju fjölmenn.
Töluðu þar sr. Fr. Friðriksson og
Bj. Jónsson, en Karlakór K. F,
U. M. söng.
Heimland heitir rannsóknarskip
norskt í breskri þjónustu, sem
kom hingað nýlega frá Grænlandi,
en hafði verið þar í sumar við
rannsóknir, einkum kortagerð.
Skipv- höfðu með sjer á skipinu
moskuskálf og bjarndýr lítið, sem
þeir náðu lifandi. Annars höfðu
þeir skotið um 30 moskusnaut,
10 ísbirni, 2 rostunga, 3 úlfa og 2
seli, rjúpur og hjera.
Yfir Ermarsund hafa nýlega
synt tvær konur, og voru 15—16
klukkustundir á leiðinni.
Sigurður Skúlason, höf greinar-
innar um Þjórsárdal í Tímariti
Þjóðræknisfjelagsins var af vangá
talinn meðal Vestur- en ekki
Austur-Islendinga, þar sem tíma-
ritsins var igetið í síðasta blaði.
S. Sk. er stúdent, sem stundar
íslensk fræði hjer við háskólann,
og hefur valið sjer galdrabók-
mentir að aðalviðfangsefni, en þær
eru fremur lítið kannaðar áður.
Kartöflusýki hefur verið all-
mikil í görðum víða í sumar, um-
hverfis Reykjavík, í Gullbringu-
sýslu, Biskupstungum og í Mýr-
dal.
Guðmundur G. Bárðarson nátt-
Schafinong'i Uonnmanforretn.
0. Fnrimagignde 42, K.höfn.
Stærstn og góðfrægnsta leg-
steinasmiðja á Norðurlöndum.
Umboðímaður á íslandi.
Snæbjörn Jónsson,
Holtsg. 7B (sími I93ti), Reykjavik
Hin heimsfræga
„DIABOLO“-
skilvimla
ásamt öllum nauðsynlegustu
yarahlutum fyrirliggj andi.
V er sl. Vaðnes
Sími 228.
Þakkarávarp.
Jeg undirritaður, ásamt
foreldrum og systkinum,
þakka hjartanlega ungmenna-
fjelaingu „Dögun“ fyrir þá
miklu hjálp, er það veitti,
með því að hefja samskot
handa mjer, sömuleiðis þökk-
um við öllum þeim, er gáfu
og á einn eða annan hátt
rjettu mjer hálparhönd í
veikindum mínum. Biðjum
við algóðan guð að launa
þeim öllum.
Lilta-Galtardal, 19. ág. 1926.
Gestur S. Guðfinnsson.
Skólasöng-var
með þrem samkynja röddum
eftir
Friðrik Bjarnason.
— Fæst hjá bóksölum. —
úrufræðingur er nýkominn til
bæjarims til þess að taka við kenn-
araembætti sínu við mentaskól-
ann. Pálmi Hanneson gegnir í vet-
ur starfi því við Akureyrarkóla,
sem G. G. B. hafði áður.
Gengi erlendra peninga er skráð
isvo hjer í Rvík í dag: Sterl.pund:
kr. 22.15, danskar kr. 121.24,
norskar kr. 100.200, sænskar kr.
122.21, dollar 4.57, frankar 13.70,
gyllini 183.31, mörk 108.81.
Prentsm. Acta.
Aðeins einn hugsanleiki var til. Hann var orðinn,
eins og vjer munum minnast, feikilega leikinn af öllum
tilraununum í Toulon við að flýja, í þeirri ótrúlegu list
að klífa upp lóðrjetta steinveggi, þó að þeir væru eins
háir og fimm eða sex hæða hús, stigalaus, fótfestulaus,
aðeins með vöðvaafli sánu, með því að nota axlimar,
irjaðmimar og knjen og með því að nota hverja smá-
örðu í veggnum. Hann mældi steingarðinn með augunum,
sem króna linditrjesins gnæfði yfir. Hann varnálægt 18
fetum á hæð. Homið við gaflinn á stóra húsinu var fylt
að neðan með grjóti, sem að líkindum hefur verið sett
þar til þess að spoma við óhreinindum; þessii grjóthrúga
var hjerambil fimm feta há; þaðan og efst upp á garðinn
voru tæp fjórtán fet. Flatir steinar voru efst á garðinum;
jámgaddar eða þessháttar var þar ekki. Vandinn var með
Cosettu; hún kunni ekki að klífa steinveggi. Honum kom
aldrei til hugar að yfirgefa hana, en ógemingur var að
bera hana upp. Maður, sem átti annað eins vandaverk fyr-
ir höndum og hjer var um að tefla, þurfti á öllum sínum
kröftum að halda. Hvaða þungi sem var,gat breytt þyngd-
ardeplinum, svo að hann dytti ofan. Hjer þurfti að nota
kaðal, en Jean Valjean hafði hann ekki. Hvaðan átti hann
að fá kaðal um miðnætti í Polonceaugötu ? Þá varð hon-
um litið yfir á Genrotgötuna litlu, sem var lokuð öðra
megin. Gasljós var ekki notað í þá daga á götum Parísar-
borgar. Þegar dimma tók var. kveikt á Ijóskerum, ,sem vora
nokkuð strjál, og voru þau dregin upp með kaðli, sem lá
yfir þvera götuna og var féstur við álmu á Ijóskerastólp-
anum. Kaðallinn rann eftir hjóli, sem var í litlum jám-
kassa neðarlega á stólpanum, og hafði: kveikjarinn lykil-
inn að honum, en kaðllinn var í málmhylki. Jean Valjean
tók sprett yfir götuna, með þeim ákafa, sem barátta fyrir
lífinu leiðir af sjer, hljóp inn í tröðina, braut kassiann
upp með hnífi sínum og var á augabragði kominn aftur
til Cosettu. Nú hafði hann kaðal. Menn eru snarir, þeg-
ar barist er við forlögin. Eins og getið hefir verið um,
var ekki kveikt á Ijóskeranum þessa nótt. Það var hægt
að ganga alveg framhjá ljóskerinu í Genrotgötu án þess
að taka eftir því, að það var ekki á sínum stað lengur.
Tíminn, staðurinn, myrkrið, Jean Valjean annars hug-
ar, einkennilegt látæðii hans>, er hann var á sífeldum ferli
fram og aftur, alt var þetta tekið að gera Cosettu nokkuð
óróa. Hvert annað bam hefði fyrir löngu verið farið að
skæla; hún ljet sjer nægja að toga í frakkalöf hans. Fóta-
takið frá varðflokknum heyrðist alt af greinilegar og
greinilegar. „Pabbi“, hvíslaði hún, „jeg er hrædd. Hver
er að koma?“ — „Hafðu ekki hátt“, sagði vesalings mað-
urinn; „það er madama Thenardier“. Cosetta fór að
skjálfa. Hann bætti við: „Segðu ekki eitt einasta orð.
Truflaðu mig ekki. Ef þú hljóðar eða grætur heyrir ma-
dama Thenardier til þín. Hún kemur að sækja þig“. Þá
tók hann aftur til vinnu sinnar án þess að hraða sjer um
of, en einnig án þess að þurfa að gera nokkuð upp aftur,
og með þeirri nákvæmni og öruggleik, sem var því furðu-
legri er hægt var að búast við varðflokknum og Javert
á hverju augnabliki. Hann tók af sjer hálsklútinn og
hnýtti honum um Cosettu undir handarkrikunum, gætti
þess að hann væri ekki of fastur utan um hana, festi
kaðlinum í hann með einskonar sjómannahnút, tók ann-
an enda kaðalsins milli tannanna, fór úr skóm og sokkum
og fleygði þeim yfir garðinn, fór upp á grjóthrúguna og
tók að klifra upp í horninu milli garðsins og gaflsins, og
var svo leikinn og snar, að því var líkast að hann hefði
bæði fót- og handfestu. Hálf mínúta var ekki liðin er hann
var kominn upp á garðinn og lá á hnjánum. Cosetta horfði
forviða á hann og mæltii ekki orð frá vörum. Áminning
Jeans Valjean og nafnið Thenardier hafði gert hana
hrædda. Alt í einu heyrði hún að Jean Valjean kallaði
undurlágt til hennar: „Hallaðu bakinu á þjer að veggn-
um“. Hún hlýddi. „Segðu ekkert og vertu ekki hrædd“.
Þvínæst fann hún að hún lyftist upp frá jörðinni. Hún
var komin upp á garðinn áður en hún fjekk tíma til þess
að átta sig. Jean Valjean þreif í hana, lagði hana á bakið,
tók utan um litlar hendur hennar með annari hendi, lagð-
ist á magann og skreið eftir garðinum að skotinu. Eins og
hann hafði búist við, var hjer hús undir, og náði þakið
upp að efstu borðunum en hallaðist nærri því til jarðar
rjett hjá linditrjenu. Þetta var miikil hepni, því að garð-
urinn var mikið hærri hjerna megin en út að götunni.
Jean Valjean sá jörðina langt undir fótum sjer. Hann var
að komast út á þakið og hafði ekki slept garðinum, þeg-
ar hann heyrði hávaða mikinn og varðflokkurinn kom.
Hann heyrði þrumurödd Javerts: „Leitið vandlega í tröð-
inni. Vörður er við Drouit-götu, einnig viið Pirpus-götu.
Jeg ábyrgist að hann sje í tröðinni“. Hermennimir flýttu
sjer inn í Genrottröð’. Jean Valjean rendi sjer ofan þakið
og studdi Cosettu, komst að linditrjenu og stökk niður
á jörðu. Hvort sem valdið hefur hugrekki eða hræðsla,
hafði ekkert heyrst í henni. Hún hafði aðeins hruflað sig
dálítið á höndunum.
Jean Valjean var staddur í einskonar garði. Hann var
mjög stór og undarlegur útlits. Hann var ílangur, espi-
viðargöng hinumegin í honum, nokkuð stórar trjáþyrp-
ingar í homunum, autt svæði í miðju, þar sem var aðeins
eitt stórt trje, auk þess voru á víð og dreif skökk og
skæld ávaxtatrje, sem líktust þymi, grænmetisbeð, me-
lónubeð og glitti í glerklukkumar í tungsljósinu, og göm-
ul vatnsþró. Steinbekkir vora hjer og hvar, svartir af
mosa. Göngin vora girt með lágum, laglegum hrísgirðing-
um; helmingurinn af þeim var grasi vaxinn, hinn þakinn
grænni myglu. Á aðra hönd Jeans Valjean var húsið, sem
hann hafði komið ofan af, og hrúga af viðarsmælki, en
bak við hana, við vegginn, var líkneski úr steini, og skein
í brotið andlitið eins og ljóta grímu í myrkrinu. Húsið var
mjög hrörlegt. Mörg herbergi vora í því, og eitt þeirra,
sem var fult af allskonar drasli, virtist notað eins og
geymsluskemma. Tvær framhliðar voru á húsinu stóra
við Drouit-götu, sem einnig lá við Picpus-götu, og hom á
milli þeirra, út að garðinum. Þær voru ennþá ver til reika
en gaflamir út að götunum. Jámgrindur voru fyrir öllum