Lögrétta - 01.01.1927, Blaðsíða 1

d 6 i) í k
í * &»síhcsí \
(nnbeimta og afgreiðsla
í Þingholtsatræti l
Sími 185.
Útgefandi og ritstjór'
í*or8teinn Gíslason
Þingholtsstræti 17.
Sími 178.
XXII. ár.
Keykjavík, laugurdagiun l. jamiar 1927.
^------:----------
1. tbl.
I
Um víða varöid.
Síöusiu íregnk.
Svíar hafa í hyggju að auka
flota sinn aiimikiö og er lagt til
aó nota til þess 150 miij. kr. á
næstu 10 árum. — Norski stjórn-
máiamaöurinn Johan Castberg er
dámn. — I Georgia-fylkinu í
BandanKjunum varð nýlega jám-
orautarslys og ijetust 30 manns,
en 50 særðust. — Viðsjár ailmiki-
ar og vaxandi eru sagðar með
iViexiKúmönnum og Bandaríkja-
mönnum. Deila þeir um ítök í
Nicaragua. Er íorsetinn þai1,
isacasas, sagöur hlyntan iViexikó,
en Bandarikjamenn hafa sent her
tii iandsins. — Sagt er að í
Austurnki hafi komist upp fyrir-
ætiun ýmsra heríoringja um það,
að koma af stað byltingu. — 1
ivovno í Litháen eru nýdæmdir tii
dauða fjórir foringjar kommún-
ista, fyrir það, að hafa unnið að
því, að koma á byltingu. — Coo-
iidges Bandaríkjaforseti ætlar að
gangast fyrir því, að haldin verði
innan skamms ný ráðstefna um
takmörkun herbúnaðai’ og ílota-
aukningar. Alítur harm lækkun
heikostnaðar nauðsynlega tii þess
að rjetta við fjárhag Evrópurikj-
anna. Sjálfir hafa Bandaríkja-
menn þó fiotaaukning á prjónun-
uin. — Churchill fjármálaráðh.
Breta hefur einnig setið á ráð-
stefnu með Poincaré í París til
þess að ræða um minkun her-
kostnaðar og mun ætla að fara
fram á allstórfelda lækkun á
gjöldum Breta til hers og flota.
Maunalat.
2. jóladag síðastl. andaðist í
Khöfn Jakob Gunnlaugsson stór-
kaupmaður, 69 ára, fæddur á
Skagaströnd 4. ágúst 1857, sonur
Gunnlaugs Guttormssonar Guð-
mundssonar sýslumanns í Krossa-
vík í Vopnafirði. Jakob vai’ð þeg-
ar á unga aldri verslunarmaður,
fyrst hjá Gránufjelaginu á Seyð-
isfirði og síðar var hann á skrif-
stofu þess í Khöfn. 1883 varð
hann verslunarstjóri Gránufje-
lagsins á Raufarhöfn og gegndi
því starfi í 10 ár. Fór þá til Dan-
merkur og stofnaði verslun á
Fjóni, en seldi hana skömmu síð-
ar og settist að í Khöfn, varð
fyrst umboðsmaður þar fyrir ís-
lenska kaupmenn, en leysti 1896
borgarabrjef sem stórkaupmaður.
Dafnaði verslun hans vel og vai’ð
hann efnaður maður. Sama árið
sem hann fluttist tii Raufarhafn-
ar kvæntist hann danskri konu,
Oline, og voru þau full 40 ár í
hjónabandi. Hún dó 1924. Þau
eignuðust 5 efnileg börn, sem öll
voru fædd á Raufarhöfn, en mistu
2 þeirra í spönsku sýkinni haust-
ið 1918. Jakob var dugnaðarmaður
og þrekmaður og áreiðanlegur i
viðskiftum. Mynd hans og æfi-
ágrip er í maíblaði Óðins 1908.
Aðfaranótt 28. f. m. andaðist
hjer í bænum Ársæll kaupmaður
Gunnarsson, sonur Gunnars kaup-
manns Gunnarssonar. Hann var
um þrítugt, vinsæll maður og vel
látinn, kvæntur Ólöfu dóttur Guð-
mundar Björnson landlæknis.
25. f. m. andaðist hjer í bænum
Jón Þórðarson rennismiður, oft
nefndur Jón Fljóthlíðarskáld, 64
ára. Hann hafði legið sjúkur um
hríð af krabbameini og andaðist :
hjá Kristjáni syni sínum, gjald-
kera í Isl.banka. Jón hafði lengi
dvalið hjer í bænum og var mörg-
um kunnur bæði fyrir kveðskap
sinn og smíðar. Hafa ýms af
kvæðum hans birtst hjer í blað-
inu.
21. f. m. andaðist hjer í bæn-
um frú Guðrún Jónsdóttir, kona
Magnúsar Ólaf ssonar lj ósmynd-
ara.
----o---
xano.
’lárin mjúku á kinnum rjoöum
eru sem gioandi periur sem veidd-
ar haia verið upp úr haídjúpinu
nnkla og giansa í ijósi sólar, þeg-
ar íyrsci iundur framandi geisia
Jfcyssir þær. Hver er sá íjársjoður
sem jaínast geti á við slikan fjár-
sjoð sem iiin gióbjörtu tiiíinninga-
tár, sem streyma al góöiátiegum
vanga og þvo í burtu hrukkur og
misleiiur allar af hörkusnauðu
andliti 'í Ó, þið heitu tiifinninga-
tar, sem tæmið ískaldar iindir og
gerir þær aö yiríkri uppsprettu,
sem lioir yfir hálfnakta jörð og
gerir hana að gróöuníkri upp-
sprettu svo að hún veitir veiku
iili kraft og skjól í hreti og
stormum.
Fögur eru þín tár, sem feta
ósjeöar brautir og fyllir ósýnis-
brunna salti, sem verður að salt-
dogg, sem dreifist yfir iirjóstruga
jörð, sem hún ris upp af róti því,
sem aldrei var á almannaíæri.
Vertu ekki að þurka dýrustu
perlurnar þínar í burtu. Vertu
ekki að afmá það dýrasta sem
þú átt til í eigu þinni. Sýndu sem
fiestum, er sjá vilja, fagra hluti,
inn í foröabúr þitt, þegar það er
fult af fögrum rósum með ilmrík-
an stofnlimskrúð og lífþrungin
laufblöð.
Ó, þú göfuga tilfinning, sem
framkallar þær perlur, sem eru
salt jarðarinnar, svo að fræ fær
líf og vængi, sem lyftir veikum
stofni til ljósa, sem lýsa langt út
yfir höíin breiðu. Hugsaðu hátt,
þó þú horfir lágt, og láttu ekki
ljósið slokna í höndum þjer, þó
þú verðir fyrir þeim missi að sjá
á bak björtustu vonunum þínum.
Leitaðu að nýju og nýju vonar-
fræi og hlúðu að því, svo að það
vaxi, blómgist og beri þjer ávöxt,
þá áttu innstæðufje sem þú getur
gripið til þegar syrtir að og í
nauðirnar rekur.
Haltu perlunum þínum hreinum
þó dimt sje í kringum þig og láttu
þær lýsa þjer, svo aldrei komist
eitrað loft inn til þín; þá munu
perlurnar þínar verða þjer dýrari
en alt annað, er þú átt. Mundu
að iáta ekki hið lága og smáa
óhreina það, sem fór hreint og
fagurtært á stað, því það sem á
hrein upptök má ekki saurgast af
óhreinum aðkomandi lindum.
Hlustaðu á hin þýðu ástarmál
vorsins, hlustaðu á óma lífsins.
Hlustaðu á vængjaþyt vaknandi
sálar, sem er á leit eftir nýj-
um uppsprettum, hollari, betri,
hreinni en hún hefur nokkum
tíma fundið í heimahögum. Sjáðu
hvað hátt hún flýgur og nemur
1 skyndi staðar á hinni ystu
brún morgunroðans, og horfðu á,
hvað iilakkandi þessi veslings sál
titrar, er hún lítur á hina hrað-
fættu boðbera komandi dags, sem
boða nýtt ljós yfir himininn og
eru að reyna að opna dyr manns-
sálarinnar tii þess að koma þar
inn meira að nýju ljósi. En myrkr-
ið er mikið, því verður starf þessa
komandi dags þýðingarmikið og
iieilladrj úgt.
Eitt áttu dýrast, sem aldrei
fymist og ekki er þjer til iarar-
táima að flytja með þjer, hvert
sem þú ferð, hvort sem það er
um heim eða himinn. Það er hin
mjúka mannlega tilfinning, sem
getur fundið hið blíða og stríða,
hið sterka og veika eins og það
er, sem getur látið hið risavaxna
fjali færa sjer perlur úr djúpi því,
sem aldrei átti í sjer fisk nje fá-
nýtar skeljar, en sem átti perl-
ur, sem lýsa í myrkri og gera
dimrna nótt að björtum degi. Dá-
samleg er sú perla, sem getur
látið hunangsdögg drjúpa á dautt
bióm, svo það verður svo bjart,
að birtir um heim allan.
Dásamleg eru rök tilverunnar,
þegar rjett ljós er borið að þeim,
og þau sjást eins og þau eru. Þá
er það, að nýir heimar opnast og
nýr himinn blasir við leitandi
auga. Þá er það, að himinn og
jörð mætast og falla í faðma
saman svo perlur lýsa yfir hin
dimmu höf, svo að hin ókunnu
sjest öll ijósum prýdd.
Líttu nú á, hvað sólargeislarnir
leika sjer ljettilega við perlumar
þínar. Það er eins og þeir sjeu
að hossa þeim og hampa frammi
fyrir hásæti tilverunnar til að
sýna, að svona dýrar perlur geti
nú jarðbúar framleitt. Og sólin
brosir þegar hún sjer hvað geisl-
um herinar tekst vel að fara með
þetta dýra gull mannlegra til-
finninga og hann viknar við og
klöknar af því að lífið skuli eiga
svona dýrmæta fóm fram að
flytja fyrir himnanna hástól.
Og vindamir hljóðna þegar
þeir mæta slíkri fóm sem flutt
er af einlægri og ósjálfráðri til-
íinning.
Tilfinningar mannlegra við-
hrifa, eru eins og regnbogi, er
breytir ljósgeislum í litskrúð.
Tilfinningar mannlegrar við-
kvæmni eru eins og hálfútsprung-
in rós er ekki þolir frostið napra
eða haglskúrir, sem niðurbrjóta
viðkvæman stofn.
ÓL lsl.
----o----
Leikhúsið.
Vetrai-æfintýri Shakespeare’s.
Flestir hugsa það, en fæst-
ir segja það: að væri „Vetrar-
æfintýri“ ekki eftir „sjálfan
Shakespeare“ þá væri vafasamt
hvort Leikfjelagið hefið lagt sig
í líma til að leika það á jólunum
Leikurinn er æfintýraleikur, sam-
inn að nokkm leyti upp úr gam-
alli skáldsögu eldra höfundar,
sem náð hafði svo mikilli iýð-
hylli, að hún kom út að minsta
kosti 17 sinnum. Sú saga er nú
flestum gleymd. En Vetraræfin-
týrið hefur náð miklum vinsæld-
um fyrir hið ævintýralega sam-
bland sitt af alvöru og glensi,
sem sett er saman á undarlegasta
hátt. Það er morandi af tíma-
skekkjum og söguvillum — leik-
ur þar sem ímyndunarafl höf-
undarins ræður eitt og óháð og
hefur sig yfir allar reglur. Varð
þetta að nokkru aðfinningarefni
þegar á Shakespeares dögum, svo
sem frá öðru höfuðskáldi sam-
tímans, Ben Jonson, sem kallaði
þessháttar leiki fíflskaparsan>
setning. Seinna hefur matið á
Æfintýrinu líka verið misjafnt.
Þegar Heine skrifaði t. d. um
kvenlýsingar Shakespeares (S’s
Mádchen und Frauen) gengur
hann framhjá einni persónu Æfin-
týrisins, sem t. d. Brandes taldi
seinna einhverja merkustu og að-
dáaniegustu kvenpersónu í ritum
Shakespeares (s. s. Pálínu, sem
frk. Emilía Indriðadóttir leikur
hjer).
En hvað um það, slík atriði
geta bókmentasögumenn og rit-
skýrendur deilt um, en á leik-
sviði getur gengi leikja verið al-
veg óháð öllu svonefndu bók-
mentalegu mati. Þetta mátti
einnig heyra á umtali manna og
dómum um Vetraræfintýri fyrsta
kvöldið. Háskólakennari einn
hafði orð á því, að nær væri að
leika eitthvað annað eftir Shake-
speare, sem vit væri í. En gamall
leikari komst svo að orði, að þetta
væri eitthvað hið ánægjulegasta
kvöld, sem hann hefði setið hjer
í leikhúsi.
I heild sinni fór einnig svo, að
livaða skoðanir, sem menn þótt-
ust þurfa að hafa á einstökum
atriðum, eða leiknum öllum, þá
skemtu menn sjer vel. Leikhúsið
og leiðbeinandinn, Indriði Waage,
höfðu einnig lagt við það alla
alúð, að gera leikinn sem best
úr garði, enda fór hann vel úr
hendi. Þó ieiksviðið sje fullþröngt
til þess að sum atriði geti notið
sín frjálslega, kom það ekki að
klandri. Leikurinn fór vel á svið-
inu og leikendumir fóru í heild
sinni vel og vandvirknislega með
hlutverk sín. En þýðingarlaust er
hjer að ætla að rekja hvert ein-
stakt hlutverk eða meðferð þess.
Allskonar persónum ægir saman
. í leiknum, háum og lágum, alvar-
legum og spaugilegum. Virtust
menn ekki síst skemta sjer við
landshornamanninn Autolycus (I.
W.) og tvo bæheimska bændur
Friðfinnur og Valur Gíslason)
sem gerðir eru að hálfgerðum
ræfium og fíflum eins og oftast
er um bændur hjá Shakesp. Auto-
lycus er annars keimlíkur annari
miklu yngri leikpersónu, sem
hjer er alkunn, s. s. Skrifta-Hans
og máske fyrirmynd hans. Aðrir
aðalleikendur eru Ág. Kvaran,
Brynjólfur Jóhannesson, Tómas
Hallgrímsson og Guðrún Indriða-
dóttir.
Þegar getið er Shakespearesýn-
inga Leikfjelagsins, sem verið
hafa merkisatburðir í sögu þess,
má ekki láta hjá líða að minnast
þess manns, sem lagt hefur leik-
ina upp í hendur fjelaginu, Ind-
riða Einarssonar. En hann hefur
nú á síðustu árum unnið merki-
legt verk með Shakespeareþýð-
ingum sínum og aukið þar nýjum
greiða við marga aðra, sem hann
hefur gert ísl. leiklist. Eiga fleiri
þýðingai’ hans væntanlega eftir
að verða ísl. leiklist að notum. Er
óskandi að haldið verði áfram
Shakespeare-sýningunum og færð-
ar út kvíarnar til sögu- og harm-
leikjanna. Hefur einnig flogið
fyrir, að næst muni hinn ötuli
formaður fjelagsins I. W. hafa
Hamlet í hyggju og þó með er-
lendri aðstoð.
----o----
Skammhenda.
Litum stökum glóey greypir
geisla-hökulinn
er hún vökul árla steypir
yfir jökulinn.
Jón S. Bergmann.
| (5Ic6ilcgt
n v á r!
*'—i~i— i^~n'•-i i"~ n>— ir i-—i r>urr jin i— ■i~ n >
Uestavísur.
Siöan aö dr. Guðmundur Finn-
oogason gaí út rtaírænu — sjáv-
aiijoö og sigiinga — hef jeg
heyrt íjólda marga menn hafa
orö á þvi, að æskiiegt væri, að
safnað væri í ema heiid öliu því
besta, sem kveðið heíur verið um
hesta, reiðmenn og fleira í þvi
sambandi og það gefió út i bókar-
formi.
íNu er vitaniegt, að minstur
iiiuti þess kveðskapar hefur verið
prentaður. islendingar hafa í
margar aldir leikið þá hst, að
kveöa um gæðinga sína og þó að
margt ai' því sje týnt, mun þó
aiimikið geymast enn hjá alþýðu
og imnast, ef vei er leitað.
Jeg hef nu í fjórðung aidar
unnið að því að safna aliskonar
aiþyðuvisum og bjarga frá giöt-
un. Hef jeg á þann hátt komist
yíir aiinukið af hestavísum, sem
iivergi eru prentaðar. En betur má
ef duga skal.
Þess vegna eru það tilmæli mín
tii liagyrðinga, hestamanna og
alira annara góðra manna, sem
slikan kveðskap eiga í fórum sín-
um, að þeir riti hann upp og
sendi mjer. Það mega vera lausa-
visur, erfidrápur eftir hesta, reið-
vísur, ferðavísur — yfir höfuð
alt, sem kveðið er í einhverju
sambandi við hesta.
Gott væri að einhverjar upp-
lýsingar fylgdu um höfunda
vísnanna, svo sem fæðingarár
þeirra, eða hvenær þeir hefðu
uppi verið, og hvar, og ef kost-
ur er, dánarár þeirra, sem ekki
eru lengur ofanjarðar.
Þá mundi og ekki spilla þó að
sitthvað fylgdi með um gæðinga
þá, sem kveðið er um, hvenær
þeir voru uppi og hvar og hverjir
áttu þá.
Bregðist alþýða vel við þessari
málaleitan minm, vænti jeg að
ekki verði þess langt að bíða, að
úr safni þessu megi vinna og gefa
út skemtilegt úrval af hestavís-
um þjóðarinnar.
Reykjavík, 26. jan. 1926.
Einar E. Sæmundsen.
Blöð út um land eru vinsam-
lega beðin að birta greinarkorn
þetta.
-----o----
Kíghósti hefur gert vart við
sig hjer í bænum en lítið breiðst
út. Hann hefur gengið á Blöndu-
ósi og er einnig kominn til Skaga-
fjarðar, á 4 bæi.
Gin- og klaufnaveikin. Lands-
stjómin hefur gefið út þá fyrir-
skipun, að þeir menn, sem hing-
að koma frá útlöndum, skuli gefa
yfirlýsingu um það, að viðlögðum
drengskap sínum, hvort þeir hafi
dvalið í hjeraði, þar sem veikin
hefur verið. Hafi svo verið síðasta
árið, er þeim bannað að fara í
sveit fyr en 6 vikur eru liðnar
frá þvi, er þeir ljetu 1 haf frá
útlöndum.
-----o----