Lögrétta - 01.01.1927, Síða 2

t
LÖQRJBTTA
Nýtt.
U
Nýtt.
SKIIiVINDAN
er nýasta og ódýrasta skilvindan, sera fáanleg er.
„Sylvia"* 1 no. 0 skilur 40 ltr. á klukkustund og kostar kr. 66.00
„Sylviau — 7 — 60 — -- —„— — — — 80.00
„Sylviau — 8 — 90 — -- —„— — — — 90.00
„Sylviau — 9 — 130 — - — „— — — — 115.00
„Sylvia“ — 9J — )70---- — — - 195.00
Skilvinda þessi er smíðuð af hinni heinisfrægu skilvindu-
verksmiðju Aktiebolaget Separator. Stoeholra (sörau verk-
smiðju sem býr til Alfa-Laval skilvindurnar). Er það full
trygging fyrir því, að ekki er hægt að framleiða betri eða
fullkomnari skilvindur fyrir ofangreint verð. Varahlutir fyrir-
liggjandi í Reykjavík.
„Sylviau fæst hjá öllum sarabandskaupfélögum og í heild-
sölu hjá
Sambandi ísl. samvínnuiélaga.
íæddur á Akureyri 20. ág. 1878,
dáinn á Vejlefjord-heilsuhæli
19. sept. 1926.
„paö er svo kalt að kúra í jörð
eí kærleikstár ei væta svörð“.
Ólöf Sigurðardóttir.
Evald Sæmundsen, svo var
hann ætíð nefndur, var sonur
merkishjónanna Pjeturs Sæmund-
sens, sem frá 1884 til 1913 var
versiunarstjóri Carl HÖepfners
verslunar á Blönduósi .og konu
hans Magdalenu, fæddrar Möller,
dóttur „gamla Möllers" á Akur-
eyri. Var hann einn af 4 systkin-
um, sem upp komust. Ari dó um
tvítugt, en hin eru Sigríður kona
Hallgríms Davíðssonar verslunar-
stjóra á Akureyri og Carl stór-
kaupmaður í Kaupmannahöfn.
Evald fluttist til Blönduóss
meö foreldrum sínum árið 1884
og dvaldi þar upp frá því allan
aidur sinn, að undanteknum þeim
tíma, sem hann varði hjer heima
til náms utan heimilis og við
verslunarnám í Kaupmannahöfn,
þar tii hann seint á árinu 1924
fór utan að leita sjer heilsubótar.
Árið 1917 giftist Evald eftir-
lifandi konu sinni, Þuríði Sigurð-
ardóttur frá Húnsstöðum, sem
reyndist honum í hvívetna hin
ágætasta kona; eignuðust þau 4
börn: Ara, sem dó á 1. ári, Þor-
gerði, Magdalenu og Pjetur.
Þegar „gamli Sæmundsen“ ljet
af forstöðu verslunarinnar árið
1913 tók Evald sál. við því starfi
og hjelt því þar til sumarið 1923,
að hann fór frá því, og var hann
þá íarinn að kenna veiki þeirr-
ar, sem nú hefur lagt hann í
gröfina á besta aldri og svo löngu
fyr en allir, sem til þektu, hefðu
búist við.
Eins og fyr segir, fór hann ut-
an síðla árs 1924 til þess að leita
sjer heilsubótar, var lengi tví-
sýnt um batann og vinir hans
stöðugt milli vonar og ótta um
afdrifin. Þó var loks svo komið
að batinn þótti einsýnn og var
hann farinn að búa sig til heim-
ferðar, en þá tók hann alt í einu
veikina aftur, sem dró hann til
dauða á svo skömmum tíma, að
kona hans, sem brá strax við og
fór utan, náði aðeins að sjá hann
og ljetta honum þjáningamar
Sigbjörn Obstfelder:
Krossinn.
G. A. Sveinsson þýddi.
Og þetta einurðarleysi hennar
og blygðunarsemi óx dag frá
degi. Augu hennar voru hætt að
leiftra þegar náttaði. Þegar jeg
kom nálægt henni titraði hún eins
og hún væri hrædd við mig. Og
þegar við fjellumst í faðma var
hún svo undarlega hrædd og
feimin og skalf eins og hrísla.
Jeg varð um tíma yfirkominn
af hugsýki. Hugsanir mínar voru
margar og sárar, en jeg var eins
og viltur maður, sem altaf fer í
hring og kemst ekkert áfram. Og
kvíði og þungur harmur kramdi
hjarta mitt.
Stundum sat jeg og las án þess
að veita því eftirtekt, að hún var
inni hjá mjer.
Stundum liðu heilir dagar án
þess, að við yrtum hvort á ann-
að — en svo mættumst við stund-
um í fordyrinu og gripum hvort
annars hendur, þjett og innilega,
án þess að líta hvort á annað.
Á kvöldin var eins og við yrð-
um að kyssast, en þá bar það
við, að mjer fundust kossamir
óþolandi. Því að milli okkar sá
jeg hann, og hárin risu á höfði
honum af kvölum.
síðustu æfidagana. Hrundu þar
til grunna á svipstundu allar þær
glöðu vonir, sem fjöldi manna
var farinn að gera sjer, að sjá
hann aítur heilan heilsu.
Frú Þuríður sneri þá skjótt
heimleiðis ,með brotnar allar sín-
ar fegurstu og ljúfustu vonir og
framtíðardrauma, en fiutti með
sjer lík síns ástkæra eiginmanns
og var hann jarðsunginn á
Blönduósi 21. þ. m. að viðstöddu
ailmiklu fjölmenni. Gamlir versl-
unarþjónar hans báru kistuna úr
íbúðarhúsinu til kirkju, en til
kirkjugarðs báru kistuna gamlir
viðskiftavinir og kunningjar.
Var kirkja og kista fagurlega
skreytt og jarðarförin að öllu hin
hátíðlegasta. Var auðsjeð á öllu,
að hjer var á bak að sjá hjeraðs-
prýði og göfugmenni.
Strax og Evald kom til vits og
ára varð hann önnur hönd föður
síns við verslanina. Var það
hvorttveggja, að gamli maðurinn
mun hafa ætlað honum þessa
stöðu og viljað láta hann vaxa
upp í starfinu, enda hneigðust
menn meir að hinum glaða og
ljúfmannlega ungling, heldur en !
gamla manninum, sem hafði það
til að vera þur á manninn, þurfti
þar að brjóta hnetuna til kjam-
ans, en tækist það fundu menn
að kjarninn var góður.
„Gamli Sæmundsen“, hinn
mikli vit- og fjármálamaður, vildi
sjá hag sinna viðskiftamanna
borgið i hvívetna. Því var það
eitt vorið, er matarskortur var —
vorið 1902 — en hann að venju
sæmilega birgur, og aðrir báðu
hann um mat íyrir peninga, að
hann sagði þessa gullíallegu setn-
ingu, sem lýsir trölltrygð hans
og öryggiskend, meir en langt
mál: „Mínir menn jeta ekki pen-
inga“. En hann var maður hins
gamla tíma, kærði sig ekki um
að færa út kvíamar og vildi
kenna sínum mönnum að spara.
Neitaði því oft nýjum viðskifta-
mönnum og sínum eigin við-
skiftamönnum neitaði hann um
það, sem hann áleit að þeir
þyrftu ekki með, hann bókstaf-
lega skamtaði þeim svo að þeir
hefðu nægta nóg af nauðsynjum,
en vildi afstýra því, að þeir eyddu
fje sínu, eða hleyptu sjer í skuld-
ir fyrir það, sem hann áleit
óþarfa. En þetta kunnu menn
ekki að meta svo vel, sem vert var.
Þegar það kom fyrir varð h ú n
náföl.
Sá hún þá sömu sýnina?
Jeg fór að verða mikið að
heiman. Stundum saman ljek jeg
að knetti í gildaskála einum í
bænum. Jeg varð ágætur knatt-
borðsleikari. Það hefur víst verið
af því að höfuð mitt var fult af
öðrum hugsunum, að mjer mis-
hepnaðist aldrei. Líkt og þegar
vjer klífum standberg í svefni.
Þeir, sem umhverfis mig voru,
hurfu eins og bak við ský, jeg sá
þá eins og höfuð í málverki.
Innan úr veitingastofunni heyrði
jeg glösin klingja.
En jafnan þráði jeg heitt að
komast heim aftur. Jeg hugsaði
mjer, að hún kæmi á móti mjer
og kastaði sjer um hálsinn á
mjer, og jeg þóttist sjá hana
rjetta fram varimar langt í
burtu.
Hún gerði það ekki. Það var
eins og alt væri á enda. I augum
hennar leiftraði einhver annar-
legur þótti.
Jeg tók mikið út af þessu. En
stundum fann jeg að jeg breytt-
ist sjálfur í fasi og framkomu,
fann að jeg varð þungbúinn á
svip og rödd mín kuldaleg og
hörkuleg.
Andlit h e n n a r varð líkara og
líkara því, sem það hafði verið,
er jeg sá það fyrst, síðan hafði
jeg ekki sjeð það þannig. Það
kom aftur hrukka sem áður var
Evald var meira maður hins
nýja tíma, stórhuga og keppinn
í þvi aö auka verslunina, enda
varð þaó svo, þau fáu ár, sem
nann var verslunarstjóri, að út-
iiutt áriegt vörumagn verslunar-
innar meira en tvöfaidaðist, en
auðvitað margfaldaðist að krónu-
tali. Atti þar ekki minstan þátt-
inn í ijúfmenska hans við hvern
sem var og hve óvenju næman
skilning hann hafði á hugsjónir
annara og til'íinningar‘, samfara
hjáipsemi hans við hvem sem var
þegar einhvers þurfti með. Kunn-
ugt er mjer það, að t. d. vorið
1918 og 1920, þegar harðindin
geysuðu og ílestar skepnur þurfti
að fóðra á mat að meira eða
minna leyti, þá mun húsbændum
hans hafa þótt nóg um, hve mik-
ið var látið úti af vörum. Þeir
hugsuðu * eðiilega um sinn hag,
geta tæpast hafa sett sig fyllilega
inn í ástandið hjer, en vildu ekki
lata skuldir safnast. Evald hugs-
aði um að bjarga og gerði það.
Vonaði með trú hins bjartsýna
manns að alt mundi lagast.
íþróttum unni Evald, vai’ sjálf-
ur fyrirtaks skytta og sjómaður,
enda vandist því snemma. Er
mjer það minnisstætt, þegar jeg
í fyrsta sinni kom til Blönduóss
vorið 1888, þá 13 ára, sjóveg
vestan af Nesinu. Þá gerði skarpa
innlögn, svo bíða varð nætur að
komast út. Varð mjer þá um dag-
inn, eftir að hvesti, reikað vestur
horfin, bjarminn í augum hennar
var slokknaður, yfir enni hennar
hvíldi nú oft þungt sorgarský.
Jeg gleymi aldrei þessum
stundum við knattborðið. Mjer
þykir enn sem jeg haldi á krít-
ugum knattrekanum, og finn
enn, hversu sál mín oft engdist
af kvölum. Þó voru hugsanir mín-
ar óskýrar. Og harmurinn óljós,
blandaður. Stundum ásakaði jeg
mig harðlega og mjer þótti jeg
sjá sjálfan mig niðri í undir-
djúpunum, auman og fyrirlit-
legan.
Eitt kvöld kvað svo ramt að
þessu, að jeg hætti leiknum og
fór. Myrkur var á, og höfuð mitt
svo fult af hugsunum, að jeg sá
ekki hvað jeg fór. Jeg fann
grýttan grassvörð undir fótum
mjer og kjarr umhverfis. Svo
heyrði jeg lækjarsitru hjala ná-
lægt og þá mintist jeg þess, að
það var þar, sem hún, einn dag,
hafði drukkið úr lófa sínum. Þá
hafði jeg tekið eftir því hve fall-
ega hönd hún hafði. Sólin hafði
skinið gegn um hönd hennar. Um
kvöldið hafði jeg kyst alla fing-
ur hennar. Þá sagði hún:
— Hvers vegna kyssir þú alla
fingur mína núna?
Þannig var því háttað um alla
okkar umgengni, hvors við ann-
að. Jeg reikaði í niðamyrkri, jeg
sá ekkert, en fann alt. Stundum
sá jeg þó grilla í eitthvað og
heyrði skvampið í vatninu.
á sandinn og sá hvar 2 smá-
drengir voru að drasla með bát í
iandskaflinum, ljetu þeir sig
nvergi þó báran skyili þeim til
höfuðs, voru það þeir bræður
Evaid og Ari. Evaid á 10. ári,
Ari yngri. Voru þeir að bjarga
siiunganeti, sem sogast hafði út
frá sandinum. Fór jeg þá og
hjálpaði þeim til að setja. Var þá,
ekki að því að spyrja að Evaid
ciró mig inn „til mömmu“ til
þess að þiggja góðgerðir að laun-
um. Hió hann oft að því síðar, er
vídkynningin varð meiri, hvað jeg
heiði þótst mannalegur, að ætla
að bjarga þeim, en verið feiminn
og hjeraiegur þegar inn hefði
komið.
Fróður og lesinn var Evald
meir en aiment gerist, og átti
mjög gott bókasafn, fylgdist vel
með öllum málum þjóðarinnar og
stóð jafnan þeim megin, sem
verið var á verði fyrir frelsi
þjóðar sinnar og athafnafrelsi
einstaklingsins, en hataði öll höft
og þvingun. Þó gaf hann sig ekki
mikið að opinberum málum út á
við. Hans eigin störf og heimili
var honum fyrir öllu.
Heimili hans var hið ánægju-
legasta og söfnuðust drjúgum
þangað gestir og gangandi og al-
kunnugt er það, að alla tíma eft-
ir að hann komst upp, áttu ýms
olnbogaböm lífsins, sem hvergi
höfðu höfði sínu að að halla, þar
trausts að vænta, sem Evald var,
Þegar jeg kom heim, sá jeg
ljós í glugga hennar og kastaði
steini á rúðuna. Hún lauk upp:
— Hver er það?
— Það er jeg.
—- Ó, ert það þú.
Jeg heyrði bergmálið af orðum
okkar. fnni í myrkrinu endurtók-
ust þau: Jeg — þú.
Ilún gekk inn, kom svo aftur
og kallaði:
— Bíddu, jeg kem niður til
þín.
Hún kom til mín. Hárið liðaðist
um herðar henni. Við settumst á
stein. Hún mælti:
— Nú sveipa jeg þig í hári
mínu.
Þá sveipaði hún um mig hári
sínu, og jeg huldist af því.
— Elskar þú mig? mælti hún.
— Jeg elska þig.
Þá tók hún hárið frá andliti
mínu og mælti:
— Hrópaðu það út yfir hafið:
Jeg elska þig.
Jeg kallaði:
— Jeg elska þig.
Bergmálið endurtók orð mín:
— Jeg elska þig.
— Heyrirðu skvampið í öldun-
um? spurði hún.
— Já.
— Heyrirðu hvað þær segja?
Þær segja: Jeg elska þig.
Þá huldi hún mig aftur í hári
sínu. Það var sem vildi hún fela
mig fyrir einhverju illu.
1 1 II’ I ! ‘ l;í ! : I í '
Jeg vaknaði um miðja nótt.
móðir hans og kona, og lifðu
þessir vesalingar tímum saman,
ekki af molum, heldur sneiðum
þeim, sem hrutu af borðum, fyrst
þeina mæðgina og síðar hjón-
anna, enda sáust þess glögg
merki jarðarfarardaginn, að kær-
leikstár hnigu af hvörmum hinna
fátæku, hrjáðu og smáu, sem þar
voru viðstaddir, og þeir voru
margir.
Evald var mjög hneigður til
atvinnureksturs. Rak snemma út-
veg og búskap og hjelt því fram
alla tíð og það í allstórum stíl,
en ekki mun það hafa orðið hon-
um til hagnaðar. Bæði var það,
að hann lagöi mikið í kostnað til
að bæta jörð sína, en alt slíkt
gefur ekki öran arð og útvegur-
inn, sem hann kostaði miklu til,
reyndist honum óhappasamui',
enda staðurinn óheppilegur til
fiskiveiða; þó hygg jeg að það
hafi ekki gert minst til, að hann
var ekki ætíð heppinn 1 manna-
vali. Oftrú hans á trúmensku
annara, sem bygðist á hans eigin
trúmensku og áhuga íyrir hag
húsbænda sinna, og tilhneiging
hans í því að láta þá, sem helst
þurftu atvinnu við, sitja fyrir
öðrurn, sem líklegri voru til að
vmna honum meira gagn gerði
það að verkum, að hann hafði
stundum ekki svo góða menn við
bú sitt, sem skyldi, en varð sjálf-
ur stööu sinnar vegna, stöðugt að
vera fjarverandi og sjá alt með
annara augum. Af þessu leiddi
það, ásamt ýmsum óhöppum, að
oftar en einu sinni var um all-
verulegt tap að ræða á atvinnu-
rekstrinum, sem mun hafa átt
drjúgan þátt í því, að hans um
eitt skeið góðu efni gengu mjög
cil þurðar.
„Mörg góð ráð og þægileg þág-
um vjer af Njáli, þótt nú muni
það íáir“, sagði Snorri goði er
hann var beðinn atfylgis eftir
Njálsbrennu. Þá var öld hörku og
hefnda; nú er öld mannúðar og
launa. Nú ættu allir þeir, sem
hafa notið hlýju og góðs af við-
kynningunni við Evald sál., að
kappkosta á einhvern veg að end-
urkasta þeirri hlýju til ekkjunn-
ar ungu og sorgmæddu; væru
það hin bestu og honum áreiðan-
lega ljúfust íaun.
í gullfallegri húskveðju, sem
síra Lúðvíg Knudsen á Breiða-
bólstað hjelt við jarðarför Evalds
Mjer fanst einhver kyssa mig á
ennið. Jeg lyfti upp höfðinu og
hlustaði. Mjer þótti sem hundur
lægi á ábreiðunni fyrir framan
rúmið. Jeg heyrði andardrátt.
Jeg leit þangað. Það vai- h ú n.
Hún lá þar sofandi, með kodda
undir höfðinu, í náttklæðum ein-
um.
Jeg þorði ekki að vekja hana.
Jeg lyfti henni upp eins varlega
og mjer var unt og lagði hana í
rúm sitt. Hún lá með aftur aug-
un. En vera má þó að hún hafi
vakað.
Jeg leit út á hafið. Jeg sá enn
rönd af kvöldroðanum úti við
sjóndeildarhring. Jeg fómaði
höndum. Jeg átti lífið, fegurðina.
Jeg titraði af fögnuði.
Jeg beið morgundagsins með
ákafri óþreyju.
Var ekki einnig það, sem hún
hafði lifað án mín — var ekki
! einnig það þáttur af mínu lífi?
1 Við sólarupprás ætlaði jeg að
koma til hennar og spyrja, hvort
; jeg ætti það ekki alt. Og þá
skyldum við gleyma allri sorg og
böli. Þá skyldi lífið verða fegra
en fegurstu draumamir okkar.
Jeg lá í rúminu fram á dag.
Jeg var ölvaður af sigurgleði. Nú
skyldi lífið byrja. Sál mín skyldi
! umvefja sál hennar og fljettast
| inn í hana. Ekkert skyldi skilja
! okkur að framar. Jeg baðaði mig.