Lögrétta

Tölublað

Lögrétta - 01.01.1927, Blaðsíða 3

Lögrétta - 01.01.1927, Blaðsíða 3
bOaHiIAXXA sáluga, komst hann svo að orði: „iviargir haia iomað sjer iyrir tru sma og ulíinmngar, og gera sem oetur ier þann dag 1 ciag' . rvaiu iiaiói óOiianiega trú á pvi, ao iramtaK hvers manns yxi, ei nonum væri rjett hjáipandi nond, og aö vaxandi íramtaiu lyigdi bætt aikoma og betri iíðan, og tiiiinningar hans, sem huigu i t>a átt ao bæta, gieöja og gera gott, áttu sjer svo iitii takmorK, aö nann ijet engan synjandi ira sjer iara, eí nokkur vegur var aö iijaipa. Fyrir þessa trú sina iórnaói hann æfistarii sinu og efnum. Pegar jeg nú sit og syrgi einn minn besta vm, þá er það trú min og gleði, aö sá Guð, sem viö trúum a á barnsárunum, sem okkur hættir til aö gleyma á proska- og gleðiárunum, en sem við í'iýjum til þegar sorgirnar hitta og eliin færist yfir, svo viö íinnum til vanmáttar okkai', haii nú sagt við okkai' horina vin: „Paö, sem þu gerðir einum aí minum minstu bræðrum það heiur þú mjer gert. Meðtak. nú vinur trurra þjóna verðlaun og gakk inn i fögnuð herra þíns“. Guð gefi að við getum trúað þvi sem flestir. Osum 25. okt. 1926. Eggert Levy. ----O---- Brjef frá Galiformu. Eftir S. Arason. Los Angeles 1. okt. 1926. Jeg hefi víst dregist á það við Lögrjettu, að senda henni línu, og' vil nú sýna lit á því. Jeg er nú búinn að dvelja hjer á Kyrrahafs-ströndinni um 3 mánuói, og vil í stuttu máli lýsa henni, eins og hún hefur komið mjer fyrir sjónir. Califomía er lang auðugasti hluti auðugasta landsins í heim- inum. Þrátt fyrir það á hávað- inn af fólkinu alls engan auð, heldur kemst af, hefur það sem er nauðsynlegt og litlu meira. Hjer þarf að sönnu minna til að draga fram lífið en víðast ann- arsstaðar. T. d. er hægt að kom- ast vel af, án þess að hita upp húsin, því að hjer má heita sum- arveður alt árið og blóm springa Jeg fór í hátíðaklæði. Svo gekk jeg inn til hennar. Hún var farin. Á borðinu lá miði með þessum orðum: — Jeg fer inn í bæinn. Það var í rauninni ekkert merkilegt. En mjer vai'ð samt órótt og þessi óróleiki óx þegar fram á daginn kom. Jeg ráfaði um eins og einhver ósýnileg vera elti mig. Og jeg vissi ekki fyr til en jeg var kominn til jámbraut- arstöðvarinnar. Jeg keypti far- miða hugsunarlaust. Jeg stje inn í vagnklefa. Jeg fór. Jeg reikaði um gjöturnar, fram og aftur. Jeg v i 1 d i það ekki, nei, jeg vildi það ekki. Það setti að mjer skjálfta, jeg vissi ekki af hverju; mjer var ekki unt.að hugsa ljóst, alt þyrlaðist saman í eina hringiðu, endur- minningar, þungur, sár kvíði, þá þóttist jeg finna blíðu kossana hennar og sjá brosið hennar. En í allri hringiðunni brann þessi hugsun: Farðu ekki, farðu ekki. Hví skyldi jeg líka fara þang- að ? Hvaðan var mjer komin sú lnigsun, að fara þangað? Svona reikaði jeg stundum saman. Jeg flýði út í útjaðar bæj- arins, til þess að vera viss um, að jeg kæmi ekki í þann borgar- hluta. Jeg gekk upp á hæð eina. Þarna stóð bærinn, furðuleg marghöfðuð vera með ótal aug- um, vera, sem mennirnir höfðu skapað, sveipuð í reyk másandi út og ávextir eru tíndir í hverj- um mánuói, pó getui' komió nost a nóttumu og jafnvei íail- íó daiítin snjór, en aitai er hiýtt a uagmn. unuiindir eru hjer enma mestar i neimi. Margar peiira eiu mn i borgnini sjaiín. 'iioaur naar ui jarm eru reistar upp og ooraó, sumstaöai' jainvei yiir nniu i,ensKaJ i jorö möur. Sumstaoar heiur oiian gosiö sjáii upp, en nu þari aistaðar aó dæia. Pao ei gert með gufuafh, svo er oiiunni veitt i pipum neóanjai'öar í stora geima, oit um mjög ianga vegu. Aiai'mikiö er notaö hjer aí henni. Hjer er litið um koi, en oiian er notuö í stað þeirra. Anda má neita aö reykjar verði vaiia var t, og er borgin mikiu hrein- íegri iyrir það en fiestai' aörar stórborgir. Borgm er aíarstór um sig. Standi maöur að kvöldi a hæö, er ljóshal sem augaö eygir. Jtijer er íátt um skýskaía, að undanteknu iönaöar- og verslun- arkerii, sem er örlítili hiuti ai bórginni, eru húsin mest einlyft einnai-fjöiskyldu iius. Gotur eru þvi reiKnaiangar. Pær eru eins og í iiestum Vesturheims borgum beinar og breiöai- vei, því að alt hefur verið kortiagt og áætiað áður en megniö af borginni var bygt. Pað hefur því þurft mikiö af steinolíu í göturnai', því að þær eru allar maibikaðar, en bik- ið er eins og men vita, ekki ann- aö en þornuð óhreinsuð steinolía. iijei i grendinni eru pyttir fullir ai biki. A botni þeirra hafa fundist bein útdauðra dýrateg- unda, sem hafa farist þar fyrir þúsundum ára, en bikið hefir varðveitt bein þeirra óskemd. Söfnin hafa mikið aí slíkum beinagrindum að geyma. Stærð borgarinnar gerir öll ferðalög mjög erl'ið, og hefur orðið til þess, að hávaði manna á bíla. Jafnvel daglaunamenn, sem hafa mjög lágt kaup, eiga bíl. Það er orðin eins mikil tíska að eiga bíl hjer, og það var á uppvaxtarár- um minum heima, að hver mað- ur ætti hest. I öllum Bandaríkj- unum á firnti hver maður bíl, en óvíða mun eins mikið til af bíl- um og hjer. Þegar kemur út úr viðskiftahverfinu, sjest varla maður á gangi, en þar er óslitinn straumur af bílum. Þessi vaxandi bílamergð eykur olíumarkaðinn, þar sem gasólín eða bensín er og blásandi. Hann fjekk viður- væri sitt með skipum og járn- brautum. Talsímaþræðir og rit- síma voru taugamar, boðberar iiugsana og tilfinninga. Loks nam auga mitt staðar við sjerstakan blett: Þ a r n a var það, þ a r n a var gatan. Hvert þakið v a r það ? Þá undi jeg ekki lengur. Jeg sá ekkert framar. Jeg bara þaut af stað. Loks var jeg kominn inn í húsagarð, jeg sá, að það var húsagarður, jeg sá sjálfan mig ganga upp stigann, jeg var kom- inn inn í göngin. Þá kom jeg til sjálfs mín. Jeg heyrði raddir. Önnur var rödd hennar. Önnur var rödd hennar. Jeg heyrði hana í gegnum skráargat- ið og gættina, eins og rödd utan úr myrkrinu, er vjer sjáum eng- an tala. Jeg sá alla sál hennar í hreimnum af röddinni. Aldrei hafði jeg heyrt hana þannig, aldrei hafði jeg fundið að jeg elskaði hana svo heitt, þessa rödd, sem ótal sinnum hafði hljómað í eyrum mjer, þessi skæru, dillandi hljóð, sem vefjast eins og gullhár um taugamar, svo að ylinn leggur í gegn um þær — þær skynja ekki, hvað það er, en þær finna aðeins, að ylur streymir um þær, og þá una þær glaðar við dillandi sönginn. Hví byrjaði jeg á þessari frá- sögn? Hví byrjaði jeg á henni? Enn ætlar hjarta mitt að springa ekKi annað en hreinsuð steinoha. iiun viröist ein þess megnug, aö anra rnnum mikla straumi tii bæjanna, sem er sameiginiegur oiium ionúum. JNlu getur biieig- anui att heirna í kyriatri sveit, og notio þo aiis sem borg hefur ao bjóða. Biiarnu' eru handhæg farar- tæki, en ilt er ao vita iive mörg- um og mikium siysum þeir vaida. Pau veroa hjer dagiega. T. d. sa jeg i biaöi fyrir stuttu, að iö manns meiduust, og tveir biðu bana hjer í borgini á einum og sama úeginum. Pó er svo gott kern a umierö manna, að sniid er. Aistaöar á götuhornum eru tvö merki. Pað eru fjalir á stærð vio mannshancLiegg. Onnur er rauö, og er letrað á hana með stórum stöfum stansið. Hin er hvít og á henni er gangiö. Pess- um merkjum er stjórnaö frá stórri rafmagnsmiðstöð þannig, aö merkin koma upp tii skiftis og fer hvert um sig' niður eftir litia stund. Þai sem mikil er um- ierð er ávalt lögregluþjónn, sem sjer um aö þessum merkjum sje hiýtt og alt fari skipulega. Enda dettur engum í hug að óhlýðn- ast. Menn úiíða, óft í stórum hóp- um, þangað til þeim er bent, að nu megi þeir fara, en furðu stutt- ar eru þessar biðir. Þar sem mest er umferðin, verða vaiia slys. Þar er maður við mann og bíll við bíl, svo að allir verða að fara hægt og þó að eitthvað rek- ist þar á, veldur það ekki líí- tjóni. Pað sem einkum setur svip sinn á borgina er hin mikla mergð af allskonar trjám og biómum. Pálmaviðir eru víða í röðum meðfram strætum og mynda göng og skyggja á gang- stjettirnar. Hjer vilja flestir ganga í skugganum, því að sóhn skín hjer heitt. Þó verður hún engum að bana, eins og árlega vill til austur í ríkj unum. Á- vaxtatrje eru mjög víða kring um húsm, og gras- og blóm-reit- ir. Þetta prýðir borgina miklu meira en við mætti búast, vegna þess, að girðingar eru vanalega engar kringum þessa reiti. Stein- lagðar stjettir eru frá götunni gegnum þessa reiti heim að hús- inu. Við framhlið flestra húsa eru svalir. Húsin eru víða hvert öðru lík, en þó er oftast eitthvað af harmi. Jeg hjelt, að jeg væri orðinn fullkomlega rólegur og þóttist sterkur og öruggur. Oft hef jeg ætlað að skrifa þetta, því að mjer finst mennimir verði að fá að vita það, svo að þeir geri sjer ekki lífið leitt um skör fram, og baði það ekki alt í beiskum soigartárum, þetta, sem var fætt í heiminn þeim til unaðar og gleöi — en jeg vogaði það ekki, þvi í hvert skifti sem jeg ætlaði að byrja hugsaði jeg: Það get- urðu vel skrifað — og það, — og það,-------en, þegar þú kem- ur að því, — að því, þegar þú heyrðir rödd hennar út um gætt- ina, síðasta skiftið, sem þú heyrð- ir hana tala, síðasta skiftið, held- urðu þá, að þú getir skrifað það? ,Og jeg þorði það ekki. — Jeg sá á ný í bláu leiftri netið, lífsnetið, yfir höfði mjer, undir fótum mínum, millum vor allra. Jeg hljóp út. Jeg man, að jeg sagði við sjálfan mig: Vestur um haf! Vestur! Vestur um haf! Jeg vissi naumast, að jeg sagði það. Jeg' hljóp sem fætur toguðu, en samt sá jeg og heyrði í hugskoti mínu alt það, sem við hafði bor- ið. Jeg sá fyrir mjer hverja stund, jeg reyndi að komast að orsakasambandi atburðanna. Jeg man að jeg alt í einu sá inn í tvö augu, tvö bamsleg, undrandi augu, með ljósa lokka um ennið. Það var kona, ein af sjerkenniiegt við hvert þeirra. liusin eru mjög snotur og þægi- ieg tii ibúðar, en ekki eru þau sterkieg, er þaö bæði vegna þess, aö hjer reynir iítið á þau, og eins ai ninu, aö þeim er ekki ætiað aö stanua iengi. Hjer er altaf eitthvert vist byggingarsnið í tisku og breytist aitai', svo aö Kunnugur getur sjeð nvað gamalt iiusiö er. Það er tahð æiagamalt hus, sem er 20—3U ára. Jeg heii þegai' haft tækiíæri tii ao skoða iubyii miijonamanna og iatækiinga, og er ailmikiii munur a. Lms og menn vita, hef- ur auómönnum mjög fjöigaö á siðustu árum hjer í landi. Nú þykir sa maöur, sem á eina miij- on ekkert tiitakanlega ríkur. Margir auðmenn Ameríku hafa miijon i árstekjur, og Ford, sem þó selur alira manna ódýrasí, þá voru sem hami framieioir, borg- aöi í tekjuskatt tvær miljónir doiiara árið sem leið. Hann hefur nýiega ákveðið 5 daga vinnu í viku og tvo hvíidardaga. Hann heíur og ritað um iðjuleysi æsku- jyösms, sem aðalorsök glæpa. iiánn ieggur til að ungiingum frá 16—2U ára sje sjeð fyrir vel launaöri vinnu, og hefur sjálfur sett a stofn vistráðningastoíu og ætiar svo fijótt, sem unt er, að sjá 5UUU unglingum fyrir starfi. Auðmönnum hefur fjölgað í Californíu ekki síður en annax's- staðar. Loftslagið hjer dregur rnenn að sjer. Aður var Passa- dena auömannabær næstum því eingöngu og enn er þar margt auömanna. Það er iagur bær upp undir fjöllum, er nu hluti af Los Aftgeles. Hús miljónamanna eru haliir með fjölmörgum herbergj- uin, stórum og smáum. Úti fyrir eru trje og blóm og grænir vellir, og oit dálitil tjöm með fiskum í, sem koma og snikja upp á mann, þegar stappað er í bakkann. f ólk, sem er hjer búsett og kemst sæmiiega af, býr mjög oft í litlu húsi, við sitt hæfi, sem það á eða leigir. Loks er hjer nokkuð af stórum húsum, sem bygð eru til þess að leigja. Oftast fyigir hverri íbúö alt, sem maður þarí' hend- mni til að rjetta. Þetta fyrir- komulag hefir komist hjer á vegna þess, að ógrynna fjöldi af ferða- fólki kemur hingað til dvalar. Oft er íbúðin ekki nema eitt rúm- gott herbergi. Rúmið hverfur oft mörgum þúsundum, ef til vill hefur það verið tilviljun ein, að hún vakti mig af heilabrotum mínum og þó stendur hún mjer oft fyrir hugskotssjónum, alt í einu eins og þá, og bamsaugu hennar líta inn í afkima í sál minni, sem jeg sjálfur þekki ekki. Snöggvast varð mjer rórra: Það var þá til annar heimur, eitthvað var til utan við þá konu, sem öll mín sál lifði í og hrærðist. Klukkustundir liðu. Þeir sem voru úti við hjeldu heimleiðis. Það varð kyrt á götunum. Jeg sá ekkert nema uppljómaða gluggana. Alt, sem jeg sá, varð í mínum augum mikilvægt, öðru- hvoru hvíslaði jeg: Þaraa er ein- hver að deyja. — Þama inni rík- ir sorgin — hún slítur sundur brjóst einmana vesalings, en það veit enginn. Það var undir miðnótt, að jeg hrökk upp við rödd, sem ljet ónotalega í eyrum mínum. — Hvert ætlið þjer eiginlega? Það var hár maður og herði- breiður. — Já, þjer skálmið hjer lát- laust aftur og fram sömu göt- urnar. — Skálma jeg aftur og frarn sömu götumar? — Já, svei mjer þá. Mjer fanst vera hæðniskeimur í röddinni. — Viljið þjer ekki koma inn með mjer og fá yður glas af inn í vegginn. Annaðhvort renn- ur þangað á hjólum, eða er reist á enda og snúið við og er þar ott stór spegill á veggnum, sem rúmið er inni fyrir. Tveir klefar eru oft út frá þessari stofu, ann- að baðherbergi, en hitt eldhús með skápum og' gasvjel. Los Angelos 1. nóv. 1926. Þá hef jeg starfað að því í rúm- an mánuð, að kynnast f ræðslu- kerfi og skólum. Vil jeg nú fara nokkrum orðum um uppeldismálin hjer. Eins og menn vita, hafa hin 48 ríki Banda- ríkjanna hvert sína fræðslu- og uppeldismálalöggjöf út af fyrir sig, og eru lögin mjög mismun- andi og margbreytt. Kalifornía þykir standa með þeim fremstu. Kennarafræðsla þykir að sönnu einna best í New York og Chicago, en víða þykir við brenna að barnaskólar sjeu alllangt á eftir hugsj ónum kennaraháskólanna. Veldur því kostnaður sá, sem samfara er miklum breytingum, og þá ekki síður vanafesta. Þó er síst svo að skilja, að hjer sje neitt kyrstöðuástand, því hvergi í heimi eru breytingar jafnörar og hjer, og sá sem ekki fylgir tím- anum og lagar sig eftir skilyrð- um, er þegar orðinn á eftir í sam- kepninni, næstum því á hvaða sviði sem starf starf hans er. En á tveimur síðustu áratugum hafa skoðanir manna á uppeldismálum umskapast svo mjög, að erfitt hefur verið að laga hið raunveru- lega ástand barnauppeldis eftir því, sem ný þekking hefir sýnt *að best hentar. Kalifomía þykir hafa komist einna lengst í því, að umskapa skólakerfið og laga það eftir kröfum tímans. Mun þar miklu valda auður ríkisins og áhugi fyrir uppeldismáium. Enda hafa ágætir uppeldisfrömuðir stjórnað þessu fræðslukerfi, þótt einstöku sinnum hafi brugðið út af því, þegar pólitíkin hefir kom- ist í spilið. Sem dæmi þess, hve framarlega þetta ríki stendur með tilliti til fræðslumála, má geta þess, að börn eru hjer skólaskyld frá 7— 18 ára. Og svo strangt og kerfis- bundið er eftirlitið, að næstum ókleift er að fara í kringum þessi lög. Það er í frásögur færandi, að fyrir hefir komið, að giftar kon- ur hafa orðið að ganga í bama- whisky. Jeg þekki yður, þjer er- uð . . • (hann nefndi mig með nafni). Mig hefur lengi langað til að tala við yður. Mjer fjell hann ekki, en fór þó með honum. — Jeg hef herbergi hjer rjett hjá. Það var það eina, sem hann sagði á leiðinni. Loks, þegar við vorum búnir að þreifa okkur upp stigann og komnir inn í stofuna, leit hann beint framan í mig og sagði með vingjamlegu brosi: — Jeg er maðurinn hennar. V a r maður hennar, rjettara sagt: Við stóðum saman frammi fyrir prestinum, fyrir altarinu. Jeg get fullvissað yður um, að hún var ofboð lagleg í brúðar- kjólnum, — hún var fríð þá. Jeg veit, að þjer eruð . . . ja, hvemig á jeg að. orða það . . . hm . . . unnusti hennar. . . sem stendur. Mjer er ekki sama um hana, skuluð þjer vita, það er að segja, jeg hef gaman af að gefa dálitlar gætur að . . . iðn hennar. — Um leið og hann slepti orðinu rjetti hann mjer vindlakassa, svo að hann sá í andlit mjer. Það leið eins og ský yfir andlit honum. Hann mælti dálítið undrandi: — Yður fellur ef til vill mið- ur, að jeg kemst þannig að orði. Jeg hjelt . . . Jeg bið afsökunar, ef jeg hef sært . . . tilfinningar yðar. Sem sagt, mjer er ekki sama

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.