Lögrétta - 01.01.1927, Blaðsíða 3
bOaHiIAXXA
sáluga, komst hann svo að orði:
„iviargir haia iomað sjer iyrir
tru sma og ulíinmngar, og gera
sem oetur ier þann dag 1 ciag' .
rvaiu iiaiói óOiianiega trú á pvi,
ao iramtaK hvers manns yxi, ei
nonum væri rjett hjáipandi nond,
og aö vaxandi íramtaiu lyigdi
bætt aikoma og betri iíðan, og
tiiiinningar hans, sem huigu i
t>a átt ao bæta, gieöja og gera
gott, áttu sjer svo iitii takmorK,
aö nann ijet engan synjandi ira
sjer iara, eí nokkur vegur var
aö iijaipa. Fyrir þessa trú sina
iórnaói hann æfistarii sinu og
efnum.
Pegar jeg nú sit og syrgi einn
minn besta vm, þá er það trú
min og gleði, aö sá Guð, sem viö
trúum a á barnsárunum, sem
okkur hættir til aö gleyma á
proska- og gleðiárunum, en sem
við í'iýjum til þegar sorgirnar
hitta og eliin færist yfir, svo viö
íinnum til vanmáttar okkai', haii
nú sagt við okkai' horina vin:
„Paö, sem þu gerðir einum aí
minum minstu bræðrum það
heiur þú mjer gert. Meðtak. nú
vinur trurra þjóna verðlaun og
gakk inn i fögnuð herra þíns“.
Guð gefi að við getum trúað
þvi sem flestir.
Osum 25. okt. 1926.
Eggert Levy.
----O----
Brjef frá Galiformu.
Eftir S. Arason.
Los Angeles 1. okt. 1926.
Jeg hefi víst dregist á það við
Lögrjettu, að senda henni línu,
og' vil nú sýna lit á því.
Jeg er nú búinn að dvelja hjer
á Kyrrahafs-ströndinni um 3
mánuói, og vil í stuttu máli lýsa
henni, eins og hún hefur komið
mjer fyrir sjónir.
Califomía er lang auðugasti
hluti auðugasta landsins í heim-
inum. Þrátt fyrir það á hávað-
inn af fólkinu alls engan auð,
heldur kemst af, hefur það sem
er nauðsynlegt og litlu meira.
Hjer þarf að sönnu minna til að
draga fram lífið en víðast ann-
arsstaðar. T. d. er hægt að kom-
ast vel af, án þess að hita upp
húsin, því að hjer má heita sum-
arveður alt árið og blóm springa
Jeg fór í hátíðaklæði. Svo gekk
jeg inn til hennar.
Hún var farin. Á borðinu lá
miði með þessum orðum:
— Jeg fer inn í bæinn.
Það var í rauninni ekkert
merkilegt. En mjer vai'ð samt
órótt og þessi óróleiki óx þegar
fram á daginn kom. Jeg ráfaði
um eins og einhver ósýnileg vera
elti mig. Og jeg vissi ekki fyr til
en jeg var kominn til jámbraut-
arstöðvarinnar. Jeg keypti far-
miða hugsunarlaust. Jeg stje inn
í vagnklefa. Jeg fór.
Jeg reikaði um gjöturnar, fram
og aftur. Jeg v i 1 d i það ekki,
nei, jeg vildi það ekki. Það
setti að mjer skjálfta, jeg vissi
ekki af hverju; mjer var ekki
unt.að hugsa ljóst, alt þyrlaðist
saman í eina hringiðu, endur-
minningar, þungur, sár kvíði, þá
þóttist jeg finna blíðu kossana
hennar og sjá brosið hennar. En
í allri hringiðunni brann þessi
hugsun: Farðu ekki, farðu ekki.
Hví skyldi jeg líka fara þang-
að ? Hvaðan var mjer komin sú
lnigsun, að fara þangað?
Svona reikaði jeg stundum
saman. Jeg flýði út í útjaðar bæj-
arins, til þess að vera viss um,
að jeg kæmi ekki í þann borgar-
hluta. Jeg gekk upp á hæð eina.
Þarna stóð bærinn, furðuleg
marghöfðuð vera með ótal aug-
um, vera, sem mennirnir höfðu
skapað, sveipuð í reyk másandi
út og ávextir eru tíndir í hverj-
um mánuói, pó getui' komió
nost a nóttumu og jafnvei íail-
íó daiítin snjór, en aitai er hiýtt
a uagmn. unuiindir eru hjer
enma mestar i neimi. Margar
peiira eiu mn i borgnini sjaiín.
'iioaur naar ui jarm eru reistar
upp og ooraó, sumstaöai' jainvei
yiir nniu i,ensKaJ i jorö möur.
Sumstaoar heiur oiian gosiö sjáii
upp, en nu þari aistaðar aó dæia.
Pao ei gert með gufuafh, svo er
oiiunni veitt i pipum neóanjai'öar
í stora geima, oit um mjög ianga
vegu. Aiai'mikiö er notaö hjer aí
henni. Hjer er litið um koi, en
oiian er notuö í stað þeirra. Anda
má neita aö reykjar verði vaiia
var t, og er borgin mikiu hrein-
íegri iyrir það en fiestai' aörar
stórborgir. Borgm er aíarstór um
sig. Standi maöur að kvöldi a
hæö, er ljóshal sem augaö eygir.
Jtijer er íátt um skýskaía, að
undanteknu iönaöar- og verslun-
arkerii, sem er örlítili hiuti ai
bórginni, eru húsin mest einlyft
einnai-fjöiskyldu iius. Gotur eru
þvi reiKnaiangar. Pær eru eins og
í iiestum Vesturheims borgum
beinar og breiöai- vei, því að alt
hefur verið kortiagt og áætiað
áður en megniö af borginni var
bygt. Pað hefur því þurft mikiö
af steinolíu í göturnai', því að
þær eru allar maibikaðar, en bik-
ið er eins og men vita, ekki ann-
aö en þornuð óhreinsuð steinolía.
iijei i grendinni eru pyttir fullir
ai biki. A botni þeirra hafa
fundist bein útdauðra dýrateg-
unda, sem hafa farist þar fyrir
þúsundum ára, en bikið hefir
varðveitt bein þeirra óskemd.
Söfnin hafa mikið aí slíkum
beinagrindum að geyma. Stærð
borgarinnar gerir öll ferðalög
mjög erl'ið, og hefur orðið til
þess, að hávaði manna á bíla.
Jafnvel daglaunamenn, sem hafa
mjög lágt kaup, eiga bíl. Það er
orðin eins mikil tíska að eiga bíl
hjer, og það var á uppvaxtarár-
um minum heima, að hver mað-
ur ætti hest. I öllum Bandaríkj-
unum á firnti hver maður bíl, en
óvíða mun eins mikið til af bíl-
um og hjer. Þegar kemur út úr
viðskiftahverfinu, sjest varla
maður á gangi, en þar er óslitinn
straumur af bílum. Þessi vaxandi
bílamergð eykur olíumarkaðinn,
þar sem gasólín eða bensín er
og blásandi. Hann fjekk viður-
væri sitt með skipum og járn-
brautum. Talsímaþræðir og rit-
síma voru taugamar, boðberar
iiugsana og tilfinninga. Loks nam
auga mitt staðar við sjerstakan
blett: Þ a r n a var það, þ a r n a
var gatan. Hvert þakið v a r það ?
Þá undi jeg ekki lengur. Jeg
sá ekkert framar. Jeg bara þaut
af stað. Loks var jeg kominn inn
í húsagarð, jeg sá, að það var
húsagarður, jeg sá sjálfan mig
ganga upp stigann, jeg var kom-
inn inn í göngin.
Þá kom jeg til sjálfs mín. Jeg
heyrði raddir. Önnur var rödd
hennar.
Önnur var rödd hennar. Jeg
heyrði hana í gegnum skráargat-
ið og gættina, eins og rödd utan
úr myrkrinu, er vjer sjáum eng-
an tala. Jeg sá alla sál hennar í
hreimnum af röddinni. Aldrei
hafði jeg heyrt hana þannig,
aldrei hafði jeg fundið að jeg
elskaði hana svo heitt, þessa
rödd, sem ótal sinnum hafði
hljómað í eyrum mjer, þessi
skæru, dillandi hljóð, sem vefjast
eins og gullhár um taugamar,
svo að ylinn leggur í gegn um
þær — þær skynja ekki, hvað
það er, en þær finna aðeins, að
ylur streymir um þær, og þá una
þær glaðar við dillandi sönginn.
Hví byrjaði jeg á þessari frá-
sögn? Hví byrjaði jeg á henni?
Enn ætlar hjarta mitt að springa
ekKi annað en hreinsuð steinoha.
iiun viröist ein þess megnug, aö
anra rnnum mikla straumi tii
bæjanna, sem er sameiginiegur
oiium ionúum. JNlu getur biieig-
anui att heirna í kyriatri sveit,
og notio þo aiis sem borg hefur
ao bjóða.
Biiarnu' eru handhæg farar-
tæki, en ilt er ao vita iive mörg-
um og mikium siysum þeir vaida.
Pau veroa hjer dagiega. T. d. sa
jeg i biaöi fyrir stuttu, að iö
manns meiduust, og tveir biðu
bana hjer í borgini á einum og
sama úeginum. Pó er svo gott
kern a umierö manna, að sniid
er. Aistaöar á götuhornum eru
tvö merki. Pað eru fjalir á stærð
vio mannshancLiegg. Onnur er
rauö, og er letrað á hana með
stórum stöfum stansið. Hin er
hvít og á henni er gangiö. Pess-
um merkjum er stjórnaö frá
stórri rafmagnsmiðstöð þannig,
aö merkin koma upp tii skiftis
og fer hvert um sig' niður eftir
litia stund. Þai sem mikil er um-
ierð er ávalt lögregluþjónn, sem
sjer um aö þessum merkjum sje
hiýtt og alt fari skipulega. Enda
dettur engum í hug að óhlýðn-
ast. Menn úiíða, óft í stórum hóp-
um, þangað til þeim er bent, að
nu megi þeir fara, en furðu stutt-
ar eru þessar biðir. Þar sem
mest er umferðin, verða vaiia
slys. Þar er maður við mann og
bíll við bíl, svo að allir verða að
fara hægt og þó að eitthvað rek-
ist þar á, veldur það ekki líí-
tjóni.
Pað sem einkum setur svip
sinn á borgina er hin mikla
mergð af allskonar trjám og
biómum. Pálmaviðir eru víða í
röðum meðfram strætum og
mynda göng og skyggja á gang-
stjettirnar. Hjer vilja flestir
ganga í skugganum, því að sóhn
skín hjer heitt. Þó verður hún
engum að bana, eins og árlega
vill til austur í ríkj unum. Á-
vaxtatrje eru mjög víða kring
um húsm, og gras- og blóm-reit-
ir. Þetta prýðir borgina miklu
meira en við mætti búast, vegna
þess, að girðingar eru vanalega
engar kringum þessa reiti. Stein-
lagðar stjettir eru frá götunni
gegnum þessa reiti heim að hús-
inu. Við framhlið flestra húsa
eru svalir. Húsin eru víða hvert
öðru lík, en þó er oftast eitthvað
af harmi. Jeg hjelt, að jeg væri
orðinn fullkomlega rólegur og
þóttist sterkur og öruggur. Oft
hef jeg ætlað að skrifa þetta, því
að mjer finst mennimir verði að
fá að vita það, svo að þeir geri
sjer ekki lífið leitt um skör fram,
og baði það ekki alt í beiskum
soigartárum, þetta, sem var fætt
í heiminn þeim til unaðar og
gleöi — en jeg vogaði það ekki,
þvi í hvert skifti sem jeg ætlaði
að byrja hugsaði jeg: Það get-
urðu vel skrifað — og það, —
og það,-------en, þegar þú kem-
ur að því, — að því, þegar þú
heyrðir rödd hennar út um gætt-
ina, síðasta skiftið, sem þú heyrð-
ir hana tala, síðasta skiftið, held-
urðu þá, að þú getir skrifað það?
,Og jeg þorði það ekki.
— Jeg sá á ný í bláu leiftri
netið, lífsnetið, yfir höfði mjer,
undir fótum mínum, millum vor
allra.
Jeg hljóp út. Jeg man, að jeg
sagði við sjálfan mig: Vestur um
haf! Vestur! Vestur um haf! Jeg
vissi naumast, að jeg sagði það.
Jeg' hljóp sem fætur toguðu, en
samt sá jeg og heyrði í hugskoti
mínu alt það, sem við hafði bor-
ið. Jeg sá fyrir mjer hverja
stund, jeg reyndi að komast að
orsakasambandi atburðanna.
Jeg man að jeg alt í einu sá
inn í tvö augu, tvö bamsleg,
undrandi augu, með ljósa lokka
um ennið. Það var kona, ein af
sjerkenniiegt við hvert þeirra.
liusin eru mjög snotur og þægi-
ieg tii ibúðar, en ekki eru þau
sterkieg, er þaö bæði vegna þess,
aö hjer reynir iítið á þau, og eins
ai ninu, aö þeim er ekki ætiað
aö stanua iengi. Hjer er altaf
eitthvert vist byggingarsnið í
tisku og breytist aitai', svo aö
Kunnugur getur sjeð nvað gamalt
iiusiö er. Það er tahð æiagamalt
hus, sem er 20—3U ára.
Jeg heii þegai' haft tækiíæri
tii ao skoða iubyii miijonamanna
og iatækiinga, og er ailmikiii
munur a. Lms og menn vita, hef-
ur auómönnum mjög fjöigaö á
siðustu árum hjer í landi. Nú
þykir sa maöur, sem á eina miij-
on ekkert tiitakanlega ríkur.
Margir auðmenn Ameríku hafa
miijon i árstekjur, og Ford, sem
þó selur alira manna ódýrasí, þá
voru sem hami framieioir, borg-
aöi í tekjuskatt tvær miljónir
doiiara árið sem leið. Hann hefur
nýiega ákveðið 5 daga vinnu í
viku og tvo hvíidardaga. Hann
heíur og ritað um iðjuleysi æsku-
jyösms, sem aðalorsök glæpa.
iiánn ieggur til að ungiingum frá
16—2U ára sje sjeð fyrir vel
launaöri vinnu, og hefur sjálfur
sett a stofn vistráðningastoíu og
ætiar svo fijótt, sem unt er, að
sjá 5UUU unglingum fyrir starfi.
Auðmönnum hefur fjölgað í
Californíu ekki síður en annax's-
staðar. Loftslagið hjer dregur
rnenn að sjer. Aður var Passa-
dena auömannabær næstum því
eingöngu og enn er þar margt
auömanna. Það er iagur bær upp
undir fjöllum, er nu hluti af Los
Aftgeles. Hús miljónamanna eru
haliir með fjölmörgum herbergj-
uin, stórum og smáum. Úti fyrir
eru trje og blóm og grænir vellir,
og oit dálitil tjöm með fiskum í,
sem koma og snikja upp á mann,
þegar stappað er í bakkann. f ólk,
sem er hjer búsett og kemst
sæmiiega af, býr mjög oft í litlu
húsi, við sitt hæfi, sem það á eða
leigir. Loks er hjer nokkuð af
stórum húsum, sem bygð eru til
þess að leigja. Oftast fyigir hverri
íbúö alt, sem maður þarí' hend-
mni til að rjetta. Þetta fyrir-
komulag hefir komist hjer á vegna
þess, að ógrynna fjöldi af ferða-
fólki kemur hingað til dvalar.
Oft er íbúðin ekki nema eitt rúm-
gott herbergi. Rúmið hverfur oft
mörgum þúsundum, ef til vill
hefur það verið tilviljun ein, að
hún vakti mig af heilabrotum
mínum og þó stendur hún mjer
oft fyrir hugskotssjónum, alt í
einu eins og þá, og bamsaugu
hennar líta inn í afkima í sál
minni, sem jeg sjálfur þekki ekki.
Snöggvast varð mjer rórra: Það
var þá til annar heimur, eitthvað
var til utan við þá konu, sem öll
mín sál lifði í og hrærðist.
Klukkustundir liðu. Þeir sem
voru úti við hjeldu heimleiðis.
Það varð kyrt á götunum. Jeg
sá ekkert nema uppljómaða
gluggana. Alt, sem jeg sá, varð í
mínum augum mikilvægt, öðru-
hvoru hvíslaði jeg: Þaraa er ein-
hver að deyja. — Þama inni rík-
ir sorgin — hún slítur sundur
brjóst einmana vesalings, en það
veit enginn.
Það var undir miðnótt, að jeg
hrökk upp við rödd, sem ljet
ónotalega í eyrum mínum.
— Hvert ætlið þjer eiginlega?
Það var hár maður og herði-
breiður.
— Já, þjer skálmið hjer lát-
laust aftur og fram sömu göt-
urnar.
— Skálma jeg aftur og frarn
sömu götumar?
— Já, svei mjer þá.
Mjer fanst vera hæðniskeimur
í röddinni.
— Viljið þjer ekki koma inn
með mjer og fá yður glas af
inn í vegginn. Annaðhvort renn-
ur þangað á hjólum, eða er reist
á enda og snúið við og er þar
ott stór spegill á veggnum, sem
rúmið er inni fyrir. Tveir klefar
eru oft út frá þessari stofu, ann-
að baðherbergi, en hitt eldhús með
skápum og' gasvjel.
Los Angelos 1. nóv. 1926.
Þá hef jeg starfað að því í rúm-
an mánuð, að kynnast f ræðslu-
kerfi og skólum.
Vil jeg nú fara nokkrum orðum
um uppeldismálin hjer. Eins og
menn vita, hafa hin 48 ríki Banda-
ríkjanna hvert sína fræðslu- og
uppeldismálalöggjöf út af fyrir
sig, og eru lögin mjög mismun-
andi og margbreytt. Kalifornía
þykir standa með þeim fremstu.
Kennarafræðsla þykir að sönnu
einna best í New York og Chicago,
en víða þykir við brenna að
barnaskólar sjeu alllangt á eftir
hugsj ónum kennaraháskólanna.
Veldur því kostnaður sá, sem
samfara er miklum breytingum,
og þá ekki síður vanafesta. Þó er
síst svo að skilja, að hjer sje
neitt kyrstöðuástand, því hvergi í
heimi eru breytingar jafnörar og
hjer, og sá sem ekki fylgir tím-
anum og lagar sig eftir skilyrð-
um, er þegar orðinn á eftir í sam-
kepninni, næstum því á hvaða
sviði sem starf starf hans er. En
á tveimur síðustu áratugum hafa
skoðanir manna á uppeldismálum
umskapast svo mjög, að erfitt
hefur verið að laga hið raunveru-
lega ástand barnauppeldis eftir
því, sem ný þekking hefir sýnt
*að best hentar. Kalifomía þykir
hafa komist einna lengst í því,
að umskapa skólakerfið og laga
það eftir kröfum tímans. Mun þar
miklu valda auður ríkisins og
áhugi fyrir uppeldismáium. Enda
hafa ágætir uppeldisfrömuðir
stjórnað þessu fræðslukerfi, þótt
einstöku sinnum hafi brugðið út
af því, þegar pólitíkin hefir kom-
ist í spilið.
Sem dæmi þess, hve framarlega
þetta ríki stendur með tilliti til
fræðslumála, má geta þess, að
börn eru hjer skólaskyld frá 7—
18 ára. Og svo strangt og kerfis-
bundið er eftirlitið, að næstum
ókleift er að fara í kringum þessi
lög. Það er í frásögur færandi, að
fyrir hefir komið, að giftar kon-
ur hafa orðið að ganga í bama-
whisky. Jeg þekki yður, þjer er-
uð . . • (hann nefndi mig með
nafni). Mig hefur lengi langað til
að tala við yður.
Mjer fjell hann ekki, en fór þó
með honum.
— Jeg hef herbergi hjer rjett
hjá.
Það var það eina, sem hann
sagði á leiðinni. Loks, þegar við
vorum búnir að þreifa okkur upp
stigann og komnir inn í stofuna,
leit hann beint framan í mig og
sagði með vingjamlegu brosi:
— Jeg er maðurinn hennar.
V a r maður hennar, rjettara
sagt: Við stóðum saman frammi
fyrir prestinum, fyrir altarinu.
Jeg get fullvissað yður um, að
hún var ofboð lagleg í brúðar-
kjólnum, — hún var fríð þá.
Jeg veit, að þjer eruð . . . ja,
hvemig á jeg að. orða það . . .
hm . . . unnusti hennar. . . sem
stendur. Mjer er ekki sama um
hana, skuluð þjer vita, það er
að segja, jeg hef gaman af að
gefa dálitlar gætur að . . . iðn
hennar. —
Um leið og hann slepti orðinu
rjetti hann mjer vindlakassa, svo
að hann sá í andlit mjer. Það leið
eins og ský yfir andlit honum.
Hann mælti dálítið undrandi:
— Yður fellur ef til vill mið-
ur, að jeg kemst þannig að orði.
Jeg hjelt . . .
Jeg bið afsökunar, ef jeg hef
sært . . . tilfinningar yðar.
Sem sagt, mjer er ekki sama