Lögrétta - 01.01.1927, Blaðsíða 3

i-ÖÖftJJJXIA
sáluga, komst hann svo að orði:
„Maigir naia íornað sjer iyrir
tra sma og tiiímmiigar, og gera
sem oetur ler þann dag 1 dag".
HivaiU haiði obiíaniega tru á þvi,
ao íramtak hvers manns yxi, eí
nonum væri rjett hjáipandi nonu,
og aö vaxandi framtaki iyigcii
bætt afkoma og betri iiðan, og
tiiiinningar hans, sem hnigu 1
pa átt aö bæta, gleöja og gera
gott, áttu sjer svo iitii takmorií,
aö nann ijet engan synjandi írá
sjer íara, ef nokkur vegur var
að hjárpa. Fyrbc þessa trú sina
fórnaöi hann æfistarfi sinu og
efnum.
Þegar jeg nú sit og syrgi einn
minn besta vin, þá er það trú
min og gleði, að sá Guð, sem við
trúum á á barnsárunum, sem
okkur hættir til aö gleyma á
þroska- og gleðiárunum, en sem
við íiýjum tii þegar sorgirnar
hitta og eihn færist yfir, svo viö
finnum til vanmáttar okkar, hali
nú sagt við okkai' horfna vin:
„Þaö, sem þú gerðir einum af
mínum minstu bræðrum það
iteiur þú mjer gert. Meðtak nú
vinur tiurra þjóna verðlaun og
gakk inn i íögnuð herra þíns".
Guð gefi að við getum trúað
þvi sem flestir.
Osum 25. okt. 1926.
Eggert Levy.
Brjef frá Gaiíforniu.
Eí'tir S. Arason.
Los Angeles 1. okt. 1926.
Jeg hefi víst dregist á það við
Logrjettu, að senda henih línu,
og vil nú sýna lit á því.
Jeg er nú búinn að dvelja hjer
á Kyrrahafs-ströndinni um 3
mánuði, og vil í stuttu máli lýsa
henni, eins og hún hefur komið
mjer fyrir sjónir.
Californía er lang auðugasti
hluti auðugasta landsins í heim-
inum. Þrátt fyrir það á hávað-
inn af fóikinu alls engan auð,
heldur kemst af, hefur það sem
er nauðsynlegt og litlu meira.
Hjer þarf að sönnu minna til að
draga fram lífið en víðast ann-
arsstaðar. T. d. er hægt að kom-
ast vel af, án þess að hita upp
húsin, því að hjer má heita sum-
arveður alt árið og blóm springa
Jeg fór í hátíðaklæði. Svo gekk
jeg inn til hennar.
Hún var farin. Á borðinu lá
miði með þessum orðum:
— Jeg fer inn í bæinn.
Það var í rauninni ekkert
merkilegt. En mjer varð samt
órótt og þessi óróleiki óx þegar
fram á daginn kom. Jeg ráfaði
um eins og einhver ósýnileg vera
elti mig. Og jeg vissi ekki fyr til
en jeg var kominn til járnbraut-
arstöðvarinnar. Jeg keypti far-
miða hugsunarlaust. Jeg stje inn
í vagnklefa. Jeg fór.
Jeg reikaði um g[öturnar, fram
og aftur. Jeg v i 1 d i það ekki,
nei, jeg vildi það ekki. Það
setti að mjer skjálfta, jeg vissi
ekki af hverju; mjer var ekki
unt„að hugsa ljóst, alt þyrlaðist
saman í eina hringiðu, endur-
minningar, þungur, sár kvíði, þá
þóttist jeg finna blíðu kossana
hennar og sjá brosið hennar. En
í allri hringiðunni brann þessi
hugsun: Farðu ekki, farðu ekki.
Hví skyldi jeg líka fara þang-
að? Hvaðan var mjer komin sú
hugsun, að fara þangað?
Svona reikaði jeg stundum
saman. Jeg flýði út í útjaðar bæj-
arins, til þess að vera viss um,
að jeg kæmi ekki í þann borgar-
hluta. Jeg gekk upp á hæð eina.
Þarna stóð bærinn, furðuleg
marghöfðuð vera með ótal aug-
um, vera, sem mennirnir höfðu
skapað, sveipuð í reyk másandi
út og ávextir eru tíndir í hverj-
um mánuði, þó getur komið
liost a nottunm og jaínvei iaii-
io daiitni snjór, en altaí er hiýtt
á uaginn. Uiiulindir eru hjer
taiina mestar i nermi. Margar
pema ei'u mn í borgmni sjalfri.
'iiOiiur naar ur jarm eru reistar
upp og ooraö, sumstaðar jainvei
yiir niiiu tenska) í jorö möur.
bumstaoar heíur oiían gosið sjáii
upp, en iiu þaif aistaðar aö dæia.
Pao cí gert með gufuafh, svo er
oiiumii veitt i pipum neöanjaröar
í stora geima, oít um mjög ianga
vegu. Aiarmikiö er notaö njer aí
iienni. iljer er htið um koi, en
onan er notuö í stað þeirra. Hiiida
rná netta að reykjar verði varia
vart, og er borgin mikiu hrein-
iegri iyrir það en fiestar aðrar
stórborgir. Borgm er aíarstór um
stg. Standi maöur að kvöidi á
hæö, er ljóshaf sem augaö eygir.
Jtljei- ei fátt uin skýskafa, að
undanteknu iönaoar- og versiun-
arkerfi, sem er oriitiii hiuti ai
bórginni, eru húsin mest einlyft
eninai-ijöiskyidu íuis. Gotur eru
þvi teiknaiangar. Þær eru eins og
i iiestum Vestuiheims borgum
bemar og breiðar vei, því að alt
iiefur verið kortiagt og áætiað
áður en megniö aí borginni var
bygt. Það hefur því þurít mikið
af steinoliu í göturnai', því að
þær eru allar malbikaðar, en bik-
ið er eins og men vita, ekki ann-
aö en pornuð óhreinsuð steinolía.
iijei í grendinni eru pyttir fullir
af biki. A botni þeirra hafa
íundist bein útdauðra dýrateg-
unda, sem hafa farist þar fyrir
þúsundum ára, en bikið hefir
varoveitt bein þeirra óskemd.
Söfnin hafa mikið af slíkum
beinagrindum að geyma. Stærð
borgaiinnar gerir 511 íerðalög
mjög erfið, og hefur orðið til
þess, að hávaði manna á bíla.
Jafnvel daglaunamenn, sem hafa
mjög lágt kaup, eiga bíl. Það er
orðin eins mikil tíska að eiga bíl
hjer, og það var á uppvaxtarár-
um mmum heima, að hver mað-
ur ætti hest. I öllum Bandaríkj-
unum á fimti hver maður bíl, en
óvíða mun eins mikið til af bíl-
um og hjer. Þegar kemur út úr
viðskiftahverfinu, sjest varla
maður á gangi, en þar er óslitinn
straumur af bílum. Þessi vaxandi
bílamergð eykur olíumarkaðinn,
þar sem gasóiín eða bensín er
og blásandi. Hann fjekk viður-
væri sitt með skipum og járn-
brautum. Talsímaþræðir og rit-
síma voru taugarnar, boðberar
hugsana og tilfinninga. Loks nam
auga mitt staðar við sjerstakan
blett: Þ a r n a var það, þ a r n a
var gatan. Hvert þakið v a r það ?
Þá undi jeg ekki lengur. Jeg
sá ekkert framar. Jeg bara þaut
af stað. Loks var jeg kominn inn
í húsagarð, jeg sá, að það var
húsagarður, j'eg sá sjálfan mig
ganga upp stigann, jeg var kom-
inn inn í göngin.
Þá kom jeg til sjálfs mín. Jeg
heyrði raddir. Önnur var rödd
hennar.
Önnur var rödd hennar. Jeg
heyrði hana í gegnum skráargat-
ið og gættina, eins og rödd utan
úr myrkrinu, er vjer sjáum eng-
an tala. Jeg sá alla sál hennar í
hreimnum af röddinni. Aldrei
hafði jeg heyrt hana þannig,
aldrei hafði jeg fundið að jeg
elskaði hana svo heitt, þessa
rödd, sem ótal sinnum hafði
hljómað í eyrum mjer, þessi
skæru, dillandi hljóð, sem vefjast
eins og gullhár um taugarnar,
svo að ylinn leggur í gegn um
þær — þær skynja ekki, hvað
það er, en þær finna aðeins, að
ylur streymir um þær, og þá una
þær glaðar við dillandi sönginn.
Hví byrjaði jeg á þessari frá-
sögn? Hví byrjaði jeg á henni?
Enn ætlar hjarta mitt að springa
ekKi annað en hreinsuð steinoha.
liun viiðist ein þess megnug, ao
aitra iunum mikia straurm tii
bæjanna, sem er sameíginiegur
oiium ioiidum. Mú getur biieig-
aiiui att heima í kyriatri sveit,
og iiotiö þo ails sem borg iiefur
ao bjóða.
iiiiarnn- eru handhæg farai-
tæki, en iit er ao vita iive morg-
um og miklum siysum þeir vaida.
i->au veroa hjer dagiega. T. d. sa
jeg í blaöi fyrir stuttu, að iU
manns meiduust, og tveir biðu
bana iijer í borgini á einum og
sama deginum. Þó er svo gott
keiii a uniierb manna, að sniid
er. Aistaðar á götuhornum eru
tvö merki. Pað eru ijalir á stærð
vio mannshandlegg. Onnur er
rauo, og er letrað á hana með
stórum stöfum stansið. Hin er
hvít og á henni er gangið. Þess-
um uierkjum er stjórnað frá
storri rafmagnsmiðstöð þannig,
að merkin koma upp tii skiftis
og fer hvert um sig niður eftir
htia stund. Þai sem mikii er um- !
ferð er ávait iögregiuþjónn, sem
sjer um aö þessum merkjum sje
hiytt og ait fari skipulega. Enda
dettur engum í hug að óhlýðn-
ast. Menn -.bíða, óft í stórum hóp-
um, þangað til þeim er bent, að
nú megi þeir í'ara, en furðu stutt-
ar eru þessar biðir. Þar sem
mest er umferðin, verða varla
slys. Þar er maður við mann og
bíll við bíl, svo að allir verða að
fara hægt og þó að eitthvað rek-
ist þai' á, veldur það ekki líf-
tjóni.
Pað sem einkum setur svip
sinn á borgina er hin mikla
mergð af allskonar trjám og
biómum. Pálmaviðir eru víða í
röðum meðfram strætum og
mynda göng og skyggja á gang-
stjettirnar. Hjer vilja flestir
ganga í skugganum, því að sóhn
skín hjer heitt. Þó verður hún
engum að bana, eins og árlega
vill til austur í ríkjunum. Á-
vaxtatrje eru mjög víða kring
um húsm, og gras- og blóm-reit-
ir. Þetta prýðir borgina miklu
meira en við mætti búast, vegna
þess, að girðingar eru vanalega
engar kringum þessa reiti. Stein-
lagðar stjettir eru frá götunni
gegnum þessa reiti heim að hús-
inu. Við framhlið flestra húsa
eru svalir. Húsin eru víða hvert
öðru lík, en þó er oftast eitthvað
af harmi. Jeg hjelt, að jeg væri
orðinn fullkomlega rólegur og
þóttist sterkur og öruggur. Oft
hef jeg ætlað að skrifa þetta, því
að mjer finst mennirnir verði að
fá að vita það, svo að þeir geri
sjer ekki lífið leitt um skör fram,
og baði það ekki alt í beiskum
sorgartárum, þetta, sem var fætt
í heiminn þeim til unaðar og
gleði — en jeg vogaði það ekki,
því í hvert skifti sem jeg ætlaði
að byrja hugsaði jeg: Það get-
urðu vel skrifað — og það, —¦
og það,--------en, þegar þú kem-
ur að því, — að því, þegar þú
heyrðir rödd hennar út um gætt-
ina, síðasta skiftið, sem þú heyrð-
ir hana tala, síðasta skiftið, held-
urðu þá, að þú getir skrifað það?
.Og jeg þorði það ekki.
— Jeg sá á ný í bláu leiftri
netið, lífsnetið, yfir höfði mjer,
undir fótum mínum, millum vor
allra.
Jeg hljóp út. Jeg man, að jeg
sagði við sjálfan mig: Vestur um
haf! Vestur! Vestur um haf! Jeg
vissi naumast, að jeg sagði það.
Jeg hljóp sem fætur toguðu, en
samt sá jeg og heyrði í hugskoti
mínu alt það, sem við hafði bor-
ið. Jeg sá fyrir mjer hverja
stund, jeg reyndi að komast að
orsakasambandi atburðanna.
Jeg man að jeg alt í einu sá
inn í tvö augu, tvö barnsleg,
undrandi augu, með ljósa lokka
um ennið. Það var kona, ein af
sjerkenniiegt við hvert þeirra.
iiusin eru mjög snotur og þægi-
leg tii ibúóar, en ekki eru þau
steikieg, er þaö bæði vegna þess,
aó lijer reynir lítið á þau, og eins
aí innu, ao þeim er ekki ætiað
aö stanaa lengi. Hjer er altaf
eitthvert vist byggingarsnið í
úsku og breytist aitaf, svo að
kunnugur getur sjeð nvað gamalt
iiusiö er. Það er tahð æiagamalt
iius, sem er 20—3U ára.
deg iieii þegai' haft tækifæri
tii ao skooa iubýh miijónamanna
og látækimga, og er ailmikiii
munui a. Jiins og menn vita, hef-
ur auðmbnnum mjög íjöigaö á
siðustu árum hjer í landi. Nú
pykir sá maður, sem á eina milj-
ón ekkert tiltakaniega ríkur.
iviargir auðmenn Ameríku hafa
miijon i árstekjur, og Ford, sem
po selur aiira manna ódýrast þá
vóru sem hann framleiöir, borg-
aöi í tekjuskatt tvær miljónir
aoiiara árið sem leið. Hann hefur
nýiega ákveðið 5 daga vinnu í
viku og tvo hvíidardaga. Hann
iiefur og ritað um iðjuieysi æsku-
iyösins, sem aðalorsók glæpa.
iia*nn ieggur til að unghngum frá
16—20 ára sje sjeð fyrir vei
iaunaðii vinnu, og hefur sjálfur
sett á stofn vistráðningastofu og
ætiar svo íijótt, sem unter, að
sjá 5UU0 unglingum fyrir starfi.
Auðmönnum hefur fjölgað í
Cahforníu ekki síður en annars-
staðar. Loftslagið hjer dregur
menn að sjer. Aður var Passa-
deiia auðmannabær næstum því
eingöngu og enn er þar margt
aubmanna. Það er fagur bær upp
undir fjölium, er nú hluti af Los
Aftgeles. Hús miljónamanna eru
haliir með fjölmörgum herbergj-
um, stórum og smáum. Úti fyrir
eru trje og blóm og grænir vellir,
og oft dálitil tjörn með fiskum í,
sem koma og snikja upp á mann,
þegar stappað er í bakkann. Fólk,
sem er hjer búsett og kemst
sæmiiega af, býr mjög oft í litlu
iiúsi, við sitt hæfi, sem það á eða
leigir. Loks er hjer nokkuð af
stórum húsum, sem bygð eru til
þess að leigja. Oftast fylgir hverri
íbúð alt, sem maður þarf hend-
inni til að rjetta. Þetta fyrir-
komulag hefir komist hjer á vegna
þess, að ógrynna fjöldi af ferða-
t'ólki kemur hingað til dvalai'.
Oft er íbúðin ekki nema eitt rúm-
gott herbergi. Rúmið hverfur oft
inn í vegginn. Annaðhvort renn-
ur þangað á hjólum, eða er reist
á enda og snúið við og er þar
oít stór spegill á veggnum, sem
rúmið er inni fyrir. Tveir klefai'
eru oft út frá þessari stofu, ann-
að baðherbergi, en hitt eldhús" með
skápum og gasvjel.
Los Angelos 1. nóv. 1926.
Þá hef jeg starfað að því í rúm-
an mánuð, að kynnast fræðslu-
keríi og skólum.
Vil jeg nú fara nokkrum orðum
um uppeldismálin hjer. Eins og
menn vita, hafa hin 48 ríki Banda-
i'íkjanna hvert sína fræðslu- og
uppeldismálalöggjöf út af fyrir
sig, og eru lögin mjög mismun-
andi og margbreytt. Kalifornía
þykir standa með þeim fremstu.
Kennarafræðsla þykir að sönnu
einna best í New York og Chicago,
en víða þykir við brenna að
barnaskólar sjeu alllangt á eftir
hugs j ónum kennaraháskólanna.
Veldur því kostnaður sá, sem
samfara er miklum breytingum,
og þá ekki síður vanafesta. Þó er
síst svo að skilja, að hjer sje
neitt kyi'stöðuástand, því hvergi í
heimi eru breytingar jafnörar og
hjer, og sá sem ekki fylgir tím-
anum og lagar sig eftir skilyrð-
um, er þegar orðinn á eftir í sam-
kepninni, næstum því á hvaða
sviði sem starf starf hans er. En
*á tveimur síðustu áratugum hafa
skoðanir manna á uppeldismálum
umskapast svo mjög, að erfitt
hefur verið að laga hið raunveru-
lega ástand barnauppeldis eftir
því, sem ný þekking hefir sýnt
að best hentar. Kalifornía þykir
hafa komist einna lengst í því,
að umskapa skólakerfið og laga
það eftir kröfum tímans. Mun þar
miklu valda auður ríkisins og
áhugi fyrir uppeldismáíum. Enda
hafa ágætir uppeldisfrömuðir
stjórnað þessu fræðslukerfi, þótt
einstöku sinnum hafi brugöið út
af því, þegar pólitíkin hefir kom-
ist i spilið.
Sem dæmi þess, hve framarlega
þetta ríki stendur með tilliti til
fræðslumála, má geta þess, að
börn eru hjer skólaskyld frá 7—
18 áia. Og svo strangt og kerfis-
bundið er eftirlitið, að næstum
ókleift er að fara í kringum þessi
lög. Það er í frásögur færandi, að
fyrir hefir komið, að giftar kon-
ur hafa orðið að ganga í bama-
mörgum þúsundum, ef til vill
hefur það verið tilviljun ein, að
hún valíti mig af heilabrotum
mínum og þó stendur hún mjer
oft fyrir hugskotssjónum, alt í
einu eins og þá, og barnsaugu
hennar líta inn í afkima í sál
minni, sem jeg sjálfur þekki ekki.
Snöggvast varð mjer rórra: Það
var þá til annar heimur, eitthvað
var til utan við þá konu, sem óll
mín sál lifði í og hrærðist.
Klukkustundir liðu. Þeir sem
voru úti við hjeldu heimleiðis.
Það varð kyrt á götunum. Jeg
sá ekkert nema uppljómaða
gluggana. Alt, sem jeg sá, varð í
mínum augum mikilvægt, öðru-
hvoru hvíslaði jeg: Þarna er ein-
hver að deyja. — Þarna inni rík-
ir sorgin — hún slítur sundur
brjóst einmana vesalings, en það
veit enginn.
Það var undir miðnótt, að jeg
hrökk upp við rödd, sem ljet
ónotalega í eyrum mínum.
— Hvert ætlið þjer eiginlega?
Það var hár maður og herði-
breiður.
— Já, þjer skálmið hjer lát-
laust aftur og fram sömu göt-
urnar.
— Skálma jeg aftur og fram
sömu göturnar?
— Já, svei mjer þá.
Mjer fanst vera hæðniskeimur
í röddinni.
— Viljið þjer ekki koma inn
með mjer og fá yður glas af
whisky. Jeg þekki yður, þjer er-
uð . . . (hann nefndi mig með
nafni). Mig hefur lengi langað til
að tala við yður.
Mjer í'jell hann ekki, en fór þó
með honum.
— Jeg hef herbergi hjer rjett
hjá.
Það var það eina, sem hann
sagði á leiðinni. Loks, þegar við
vorum búnir að þreifa okkur upp
stigann og komnir inn í stofuna,
leit hann beint framan i mig og
sagði með vingjarnlegu brosi:
— Jeg er maðurinn hennar.
Var maður hennar, rjettara
sagt: Við stóðum saman í'rammi
fyrir prestinum, fyrir altarinu.
Jeg get fullvissað1 yður um, að
hún var ofboð lagieg í brúðar-
kjólnum, — hún var fríð þá.
Jeg veit, að þjer eruð . . . ja,
hvemig á jeg að. orða það . . .
hm . . . unnusti hennar. . . sem
stendur. Mjer er ekki sama um
hana, skuluð þjer vita, það er
að segja, jeg hef gaman af að
gefa dálitlar gætur að . . . iðn
hennar. —
Um leið og hann slepti orðinu
rjetti hann mjer vindlakassa, svo
að hann sá í andlit mjer. Það leið
eins og ský yfir andlit honum.
Hann mælti dálítið undrandi:
— Yður fellur ef til vill mið-
ur, að jeg kemst þannig að orði.
Jeg hjelt . . .
Jeg bið afsökunar, ef jeg hef
sært . . . tilfinningar yðar.
Sem sagt, mjer er ekki sama