Lögrétta - 01.01.1927, Blaðsíða 4

4
LÖQBÍBTTA
skóla, samkvæmt lögum. Konur
mega sem sje gxftast með sam-
þykki foreldranna eftir að þær
eru fullra 16 ára. En undir skóla-
skyiduimi verða þær að lifa uns
þær eru íullra 18 ára. Þó geta
þeir ungiingar, sem eru fuilra 16
ára, og haía náð vissum náms-
þroska, íengið ieyfi til að ráða
sig i vinnu, en verða þó jafníramt
að haida áfram námi, og er hús-
bændum þeirra skylt að veita
þeim lausn frá vinnu til þess.
Það, sem best heíir reynst, til
þess að bæta þetta skóiakerfi, eru
mæiingar þær, eða nýtískupróf,
sem lögboðin eru í aliri borginni.
Þessum prófum má ílokka í
þrjá aðaiflokka: vitpróf, fræðslu-
próf og iðnpróf. Saga þessara
uppíundninga á sjer ekki lengri
aldur en n. 1. 20 ára skeið og
ár.iega fleygir þeim fram, og ekki
eru þær nema svipur hjá sjón,
við það sem þær verða í framtíð-
inm, en þratt íyrir það eru þær
þegar að ómetanlegu gagni.
Til þess að kynnast öllu þessu,
er best að heimsækja skólanefnd-
ina (Eoard of Education). Hún
hefur heila hæð í verslunarhöll-
inni til umráða. Þar eru fjöknarg-
ar skrifstoíur. Mest ber þar á
þremur deiidum, barnavelferðar-
deiid, heilbrigðisdeild, og sáifræði-
deiid. I hinni síðastneíndu hefi
jeg verið daglegur gestur. Þar eru
sáiíræðingar að verki, sem bæði
hafa iokið vissu háskóianámi og
íengið mikia reynslu. Þaðan eru
sáifræðingar sendir út til allra
skóla í borginni, þegar kensla
byrjar, og er öllum nýkomnum
börnum gefið vitpróf. Yfirburða-
gáfuð börn eru sett sjer í bekk.
Sjeu þau ekki nógu mörg í bekk,
eru þau sameinuð úr tveimur
skólum. Þau sem ekki hafa fult
vit, eru send í sjerskóla og ætlað
annað námsefni. Oft er einn bekk-
ur ætlaður þeim börnum, sem eru
líkamlega vanburða. Bömunum er
flokkað í deildir eftir vitprófum
og fiæðsluprófum. Þykir best, þar
sem stærð skólans er þannig, að
hægt sje að flokka hverri deild
a. m. k. í þrjá bekki, og svo er
víða. Heita þeir x, y, z. f hinum
fyrstnefnda eru 40 börn, þau gáf-
uðustu, þá 35 hin næstu, og loks
30 hin gáfnatregustu. Hin síðast-
nefndu eru elst að árum, en öll
eru þau jöfn (svo sem hægt er að
mæla) að viti.
Heilvita böm, sem hafa verið
um hana. Hún er ein þeirra
kvenna, sem jeg leyfi mjer að
kalla — margfaldar. Þær eru
bestar í hæfilegri fjarlægð. Þeg-
ar maður getur athugað þær
kaldur og tilfinningarlaus. Jeg
held þessu herbergi, sem jeg . . .
af vissum ástæðum . . . varð að
hafa einu sinni. Jeg hef gaman
af, að gefa framferði hennar gæt-
ur öðru hvom.
En jeg er ekki keppinautur
yðar. Jeg ætla bráðum að kvong-
ast aftur. Svo að þjer getið verið
ömggir, hm!
Jeg var líka of klúr fyrir hana
og óheflaður.
Hún sagði mjer það: Jeg væri
klúr. Jeg fótumtræði hennar við-
kvæmu tilfinningar.
Heyrið þjer: Hafið þjer við-
kvæmar tilfinningar ? Ja, jeg þarf
raunar naumast að spyrja um
það. En, hm, hafið þjer nokkum-
tíma fundið kvenhæl traðka yðar
. . . viðkvæmu tilfinningar.
Ó, það er gaman . . . það er
gaman, get jeg sagt yður . . .
það er hin mesta unun! Hin
æðsta unun!
Ekki svo að skilja, að jeg
hafi þær. Jeg er óheflaður og
klúr. En er það ekki furðulegt,
að loks þegar alt var á enda mill-
um okkar, fór mjer fyrst að
þykja nokkurs um hana vert,
sjáið þjer . . . sálfræðilega, —
þegar hún, ef jeg má svo að orði
kveða, var búin að fótumtroða
svo ár í skóla, og eru ekki orð-
in iæs, fá sjerstaka kenslu. Þetta
er það nýjasta nýtt 1 skólakerf-
inu og er aðeins í þremur skóium,
en reynslan er þar svo góð, að
þessi nýjung verður bráðlega al-
menn. Aðfeióin við að kenna þess-
um börnum er ný, en reynist
undravei. Kennaranum, sem not-
ar nana, er ætlað sjerstakt her-
bergi. Þangað kemur eitt bam
inn i* einu, og er kent, meðan
pað er óþreytt og áhugasamt. Þá
kemur það næsta o. s. frv. Það
viröist almenn stefna uppeldis-
fróðra manna, að hverfa frá hinni
vanaiegu hópkenslu og sem mest
að einstaklings kenslu. Kemur
þetta mjög víða í ljós, bæði í
nti og ræðu, og í framkvæmd.
Til dæmis skifta kennarar hjer
börnunum í bekknum oft í þrjár
deildir. Eru tvær að verki aftai'
í bekknum, en ein er í hálfhring
fram við töíluna. Með þessu móti
getur kennaiinn veitt liverjum
einstaklingi þá hjálp, sem hann
þarínast mest. Tii þess að þetta
sje hægt, þurfa að vera til litlir
stólar, tii þess að grípa til. I
neðstu bekkjum eru höfð halla-
laus borð og lausir stólar hvort-
tveggja við bamanna hæfi. 1 efri
bekkjum eru borð og stóll áföst,
og má hækka og lækka hvort-
tveggja eftir vild. Ávalt situr eitt
barn við hvert borð. Það hefur
ýmsa kosti að borð og stólar sjeu
hreyfanleg. Með því móti er hægt
að íiokka betur, og eins má á
svipstundu rýma til, en ókost má
ef til vill telja það, að lítið má
róta stólunum, svo að ekki verði
hávaði að. Hefi jeg sumstaðar
sjeð litlar gúmmíhettur s^ttar
neðan á stólfætuma. Sumir kenn-
arar vilja ekki hafa þær, þykir
betra að hafa tækifæri til að
kenna svo prúðmannlega um-
gengni, að hljótt sje í bekknum,
þótt allir stólar sjeu lausir.
Auk þess, sem kennarar taka
yíirleitt meira tillit en áður til
einstaklingseðlis bama, er nú bú-
ið að finna upp hina svonefndu
einstaklingsaðferð. Hún er kend
við Sutherland, sem er höfundur
hennar. Þessi aðferð hefur verið
tekin upp í einum skóla hjer í
borginni, sem er sjerstaklega ætl-
aður til tilrauna.
Þessi aðferð er í stuttu máli
þannig, að öllu námsefninu í öll-
um greinum hefur verið flokkað,
eða skift niður í stig og fylgir
mínar . . . hm . . . annarsflokkg
viðkvæmu tilfinningar.
Eftir htla þögn hjelt hann
áfram:
— Samt var það jeg, *em naut
hennar fyrstur.
Jeg get fullvissað yður um, að
hún var falleg þá. Eins og ung-
ur foli . . . eins og ungur foli.
Hún hjelt því fram, að jeg
elskaði líkamann einan. Það er
m í n skoðun, að það sje það eina,
sem vit er í. Það er einhver böl-
vaður sjúkleiki hitt. Ung, heit ást
er í því fólgin, að líkami þráir
líkama. Alt hitt ætti helst að
vera lokuð bók, látum hana um
sálina og alt þetta andlega.
Hafið þjer tekið eftir því, hve
skolli vont það er, að gleyma?
— Unga folanum, sjáið þjer,
gleyma unga folanum . . .
í því hann slepti orðinu gekk
hann að glugganum og dró tjald-
ið frá. Nú fyrst varð mjer það
ljóst, að herbergið var beint á
móti vinnustofu myndhöggvar-
ans.
— Það er ljós hjá honum.
Jeg ætlaði að spyrja einhvers,
en jeg sat á mjer, af því, að jeg
vildi ekki láta þenna ókunna
mann sjá geðshræringu mína.
Ix)ksins sagði jeg með öndina í
hálsinum:
— Haldið þjer, að hún s j e
þar?
Hann leit á mig, — jeg veit
ekki hvort það var meðaumkvun
hverju stigi dálítið próf. Allir
vinna þegjandi hver í sínu sæti.
Hver sem heíur lokið sínu stigi,
kemur tii kexmarans og fær próf-
biað, standist hann prófið, tekur
hann fyrir næsta stig o. s. frv.
Enginn fær að taka fynr nýtt
efni, sem ekki hefui' lokið fylli-
iega því sem á undan er gengið.
Hver nemandi vixmur sjálfstætt,
og, kennaiinn gerir lítið annað en
að hjálpa þeim, sem biðja um
hjálp og útbýta verkefni og líta
eftir því, sem lokið er við.
Skólastjóiinn og kennaraniir í
þessum skóla eru mjög hrifnir af
þessari aðferð. Skólastjóiixm
sýndi mjer árangur af mælingar-
eða fi'æðsluprófi og var skólinn
langt fyrir ofan ákvæðismörk í
flestum námsgreinum. Kennar-
arnir sögðu að allur agi fjelli úr
sögunm með þessari aðferð. Þar
sem hver gæti haldið áfram
óhindraður af öðrum, væri svo
mikið kapp og mikið að gera, að
áhugaríkt starf tæki upp allan
tímann. Jeg spurði hvort þessi
aðferð hefði ekki mikinn kostnað
i íör með sjer. Jeg sá þar sem
sje stóran skáp með fjöimörgum
hillum, með miklu af prentuðum
smáprófum og ýmsu námsefni,
sem fylgir þessari aðferð. Skóla-
stjórinn sagði, að allmikill auka-
kostnaður stafaði af þessari
prentun, en þó mundi aðferðin
valda afarmiklum spamaði, vegna
þess, að þar sem hún væri við-
höfð, myndu bömin dvelja færri
ár í barnaskólunum. Sum kæm-
ust helmingi fyr upp úr honum
en ella, en hvert ár sem barn er
í skóla, kostar ríkið mikla pen-
inga. Aðalkosturinn á þó að vera
sá, að bömin venjist á að leggja
fram alla krafta sína með kappi
og áhuga. Sömuleiðis siðbætandi
kapp við sjálfan sig í stað þess
að keppa við náungann. Aðferðin
er á tilraunastigi og verður því
ekki um hana dæmt með neinni
vissu að svo komnu. Hún er að-
eins til á tveimur stöðum, sem
sje í einum skóla hjer í Los An-
geles og í einum skóla í New
York. En hvað sem þessari að-
ferð líður, má búast við að í
þessa átt stefni meira og meira
í framtíðinni. Tilrauna sálarfræð-
in hefur ieitt í ljós, að munur á
einstaklingum er ennþá langt-
um meiri, en nokkura mann
hafði grunað, og gð það er ekki
aðeins ókleift og óviturlegt að
eða illgirni, sem lýsti sjer í svip
hans, — þá mælti hann:
— Víst er hún þar. Það væri
líka skratti lítið gaman að því
annars.
Hann fór að færa sig nær
mjer. Hann mælti:
— Heyrið þjer . . . hafið
þ j e r kyst . . . hafið þ j e r
kyst . . . ha, það er dálítið, fall-
egt, saklaust . . . hafið þ j e r
kyst . . . það er vinstra megin
. . . hafið þ j e r kyst . . . rjett
neðan við brjóstið . . .
Hafið þ j e r kyst . . .
Hann var kominn fast að mjer,
hann starði á mig, hann beygði
sig að eyra mjer og hvæsti út úr
sjer einu orði, orði, sem enn gell-
ur í eyra mjer.
Jeg man eina nótt. Engin
mannleg vera, nema tvær, en
fult af stjömum.
Tvær óhreinar varir hafa bætst
við.
Jeg gat ekki fengið af mjer að
fara heim aftur. Jeg var búinn
að fá óbeit á öllum og öllu.
Á öðrum eða þriðja degi fór
jeg þó að finna svalandi blæ um
ennið. Og svo kom eitthvað
mjúkt, sem straukst yfir það.
Hvað skyldi það vera?
Þá minnist jeg kossa, sem jeg
hafði eitt sinn fengið í draumi.
Jeg gat ekki gleymt þeim. Jeg
fór.
reyna að steypa alla í sama mót-
inu, heldur er það bókstaflega
háskalegt bæði fyrir einstakling
og þjóðt jeiag.
Eitt hið merkasta í skólakerfi
þessarar borgar er, að mínu áhti,
hve mikið og margt er gert fyr-
ir þau börn, sem af einhverjum
ástæðum hafa lent úti á glapstig-
um. Hjer er fjelag, sem heíur
það að markmiði, að koma í veg
fyrir giæpi. Það reynir að ná í
barnið þegar það brýtur alvai-
lega í fyrsta sinn og hafa áhrif
á það, áður en það er um seinan.
Fjelagið vinnur í sambandi við
skóla og' heimili. Það safnar vitn-
eskju um barnið og ritar alia
sögu þess, lýsingu á heimili, ætt-
ingjum, og yfirieitt öliu, sem ieitt
getur í ljós orsök afbrotsins.
Þessi saga er vjelrituð og send
ásamt baminu í bamavelferðar-
deilh skólanefndarinnar. Þar er
fyrsta verkið, að mæia vit þess,
og reyna að draga ályktanir af
öiium þeim atriðum, sem vitnast
hafa viðvíkjandi því. Þar næst er
það sent í heilbrigðisdeildina og
þar fer fram læknisskoðun. Þá
er það sent í sjerstakan skóla,
þar sem öii kenslan miðar sjer-
stakiega að því, að bæta siðferði,
og breyta röngum hugsunarhætti
Par er mjög vandað til með kenn-
araval. Þangað kemur yfirmaður
bamavelferðardeildarinnai' og á
tal við bekki og einstaklinga. 1
flestum tilfellum eru bömin send
aftur i sömu skólana, þegar þau
hafa verið nokkra daga í þessum
skóla. Þá er talað við foreldra
þess og kennara og eitthvað ráð-
íagt, sem líklegt þykir til þess að
uppræta orsök afbrotsins. Nár
kvæmar skýrslur eru haldnar yf-
ir alt viðvíkjandi þessum bömum,
og er undravert, hvemig hávað-
inn af þeim læknast að fullu við
þessa meðferð. I langflestum til-
felium eru það ytri kringumstæð-
ur, sem valda, fremur en ilt inn-
ræti barnsins. Yfirgnæfandi meiri
hluti bamanna, sem koma í vel-
ferðardeildina vegna afbrota, eru
föður- eða móðurlaus eða hvort-
tveggja, eða þá að foreldrarnir
vinna bæði langt frá heimilinu.
Siðferði bamanna hjer í borg-
inni virðist vera mjög gott. Á
götunum verður bama varla vart.
Við hvem einasta skóla em trje,
blóm og græn tún. Hvergi hefi
jeg sjeð neitt af þessu afgirt.
Börnin þm'fa oft að sneiða fram-
Hún var ekki heima. Hana var
hvergi að finna. Þá gekk jeg eft-
ir fjörunni og sá að báturinn var
horfinn. Jeg fjekk mjer bát að
láni og reri út á fjörðinn. Þar
fann jeg bátinn okkar, á reki.
Jeg afklæddi mig og kafaði.
Loksins hvíldi hún í faðmi mín-
um.
Énnþá sá sá jeg dældina eftir
höfuð hennai- á koddanum, kodd-
anum hennar, þar sem stundum
hafði verið dæld eftir tvö höfuð.
Jeg kom við hann.Þá kom í ljós
dálítill böggull. Það stóð skírnar-
nafnið mitt á honum. Jeg dirfðist
ekki að opna hann.
...
Hláka mikil hefur verið hjer
um jólin og eftir þau. Er nú sagt
snjólaust í sveitum um alt land
og bílferðir eru nú komnar á aft-
ur hjeðan austur yfir fjall, en
fyrir þær tók um tíma fyrir jólin.
Hjónaband. 16. f. m. vom gefin
saman hjer í bænum frk. Ágústa
dóttir Ingólfs læknis Gíslasonar
í Borgamesi og cand. jur. Thor
Thors, sonur Thor Jensens fram-
kvæmdarstjóra.
Alþingi er kvatt saman 9. fe-
brúar næstk.
Taugaveiki gengur nú á Sauð-
árkróki og hafa 27 menn sýkst.
Er það mjólk, sem sýkt hefur f
fólkið.
Agenter ansættes mot höi
Provision for Salg av Obl. og
Gevinstbevis. Skriv strax eftir
vore Agenturbetingelser. —
Bankirfirman Lundberg & Co.
Stockholm C.
nja því, tii þess að stíga ekki
oian a paö. En svo undariega ber
vio, að þau gera það ekki. Væri
svo, mundi það segja eftir, það
mundi fijott sjá á þessum gróðri,
eí öh þau hundruð, sem þar eru
saman komin, iegðu saman í að
reita upp og troða niður.
Þegar þess er gætt, hve böm
eru yfirieitt gálaus og gieymin,
pá er það aðdáunarvert að sjá
sömu biómin og hrísluraar óá-
reitt dag eitir dag og viku eftir
viku, þar sem börnin eru að
leikjum miih túna. Það virðist
ekki þurfa neitt eftirht til þess
aö vernda þennan gróður. Jeg
býst við, að þetta sje að nokkru
ieyti pví að þakka, að börnin
koma mjög ung í skólann og fá
oítast þá afstöðu, að þykja vænt
um haim. Mjög mikil áhersla er
lógö á siðferðilegt uppeldi í öll-
um stundum. Sjerstök námsgrein
er stunduð til þess að kenna
baminu rjetta afstöðu til heim-
íns, skóia og þjóðfjelags. Þessi
námsgrein er fjelagsfræði í
barnaiegum og aðiaðandi búningi
(Civics). Það mætti ef til vih
segja að það sjeu hagnýt krístin
fræði.
Lögrjetta og lesendur hennar
veröa að aísaka að þessir molai'
eru teknir af handahófi og hrip-
aðir í fiýti.
Los Angeles 1. nóv. 1926.
Steingr. Arason.
-----Q----
Dánai-fregn. Ur Borgarfjarðar-
hjeraði er skrifað: Nýdáinn er
Jakob Þorsteinsson bóndi á Hreða-
vatni. Var hann orðinn aldraðui'
og iasburða af gigt og lúa. Banar-
meinið var heilablóðfall. Hann
var fæddur 1850, bjó lengi á
Hreðavatni og var hreppstjórí
Norðdæla. Fróður var hann og
stálminnugur og hafði meðfædda
athyghsgáfu til ýmsra náttúru-
vísinda, þótt hún yrði að bæl-
ast niður í hinu daglega stríði.
En til búskapar var hann minna
hneigður, bjó líka lengst af við
þröngan efnahag. Kona hans var
Halla Jónsdóttir, systir Jakobs
sál. á Varmalæk. Er hún dáin
fyrir fáum ái'um. Þau áttu 7 börn
á lífi, 4 syni og 3 dætur.
lnnlausn seðla í Danmörku.
Ríkisþingið samþykti fyrir jóhn
innlausn seðla með gulli.
Stauning og Borgbjerg. Staun-
ing fyrv. forsætisráðherra hefur
aftur tekið við framkvæmda-
stjórastöðunni fyrir bandalagi
jafnaðarmanna, og Borgbjerg
fyrv. þjóðfjelagsmálaráðherra
hefur aftur tekið við aðalritstjóm
„Socialdemokraten’s“.
Dáinn er á Vífilsstöðum 28. f.
m. Daníel Daníelsson úrsmiður,
nálægt hálffertugur.
Vatnshlaup og skriða. Það vildi
til aðfaranótt 2. jóladags að
vatnsflóð fór yfir bæina á Stein-
um undir Eyjafjöhum og fylgdi
því skriðufall úr fjalhnu fyrir
ofan. Var vatnsflóðið svo ’mikið,
að það rann inn um glugga á
einni baðstofunni. Fólkið flýði
hálfklætt upp á þök húsanna og
bjargaði sjer þaðan, er flóðið
nokkru síðar breytti sjer og fjell
fram vestan við bæina. Eru þrír
bæir á Steinum og fjeh flóðið yf-
ir tvo þeirra og eru þeir gersam-
lega eyðilagðir. Gripir náðust
allir lifandi. Voru hestamir á
sundi í einu hesthúsinu og var
þeim bjargað á þá leið, að þakið
var rifið og þeir dregnir upp.
Hey öll em sögð ónýt. Er nú ver-
ið að grafa í rústir bæjanna og
bjarga því, sem bjargað verður.
Prttntvm. Acta»