Lögrétta - 12.01.1927, Side 1

LOGRJETTA
XXII. ár.
Keykjavík, miðvikudaginn 12. janúar 1927.
Túnasljetturnar.
Eitt af því allra fyrsta og
nauðsynlegasta, sem hjer þarf
að gerast í sveitarbúskapnum, er
að sljetta túnin og auka túnrækt-
ina, til þess að hægt sje að spara
vinnukraftinn og flýta fyrir hey-
skapnum með notkun vjela og
verkfæra.
Þegar nóg var af vinnufólkinu
í sveitunum og kaupið fremur
lágt, gætu bændur — sjer að
skaðlausu — stundað heyskap á
reitingssömum oig heldur ljeleg-
um útengjum; en síðan að vinnu-
kaupið hækkaði, skal öllu til
skila haldið, ef útengjaheyskap-
urinn yfirleitt á að borga sig. En
úr því sem komiðf er, er sýnilega
ekki gott að bæta á annan veg
en þann, að yrkja jörðina, til
þess að geta heyjað sem mest
á ræktuðu landi — túnum og
engjum.
I öðrum löndum, þar sem líkt
hefur staðið á og hjer, að vinnu-
fólkið streymdi úr sveitunum til
kaupstaðanna og kaupið hækkaði,
hafa bændurnir tekið upp þau
ráð, að nota vjelar og verkfæri
til spamaðar í vinnukraftinum.
Jarðimar hafa síðan verið unnar
og illgresið upprætt með verk-
færum; korninu hefur verið sáð
og það uppskorið með vjelum;
og að heyskapnum hefur mest-
megnis verið unnið með sláttu-,
rakstrar- og snúningsvjelum, og
heyinu ekið heim á vögnum. Og
við vjelanotkunina hefur aðallega
unnist þrent: Fólkssparnaður, af-
kastameiri vinna og ódýrari hey-
skapur.
En eins og nú er ástatt fyrir
íslenskum bændum, að túnin eru
víðast hvar lítil og þýfð, geta
þeir ekki farið að ráðum útlendra
bænda í þessum efnum, fyr en að
túnin eru sljettuð og svo stór,
að vjelamar geti komið að full-
um notum við heyskapinn. Hefðu
þeir verið svo forsjálir, að láta
vinna meir að jarðabótum en gert
hefur verið, þegar vinnukraftur-
inn var nógur og ódýr í sveit-
unum, þá hefðu þeir nú staðið
betur að vígi með heyskapinn en
þeir gera. Að vísu hefur þeim
verið nokkur vorkun í þessum
efnum, því íslensk túnrækt hefur
átt og á enn við ýmsa erfiðleika
að etja, sem minna gætir annars-
staðar. Hjer hefir löngum verið
mikill skortur á áburði til tún-
ræktarinnar, bæði vegna þess, að
áburðurinn hefur ekk verið eins
vel hirtur og skildi; sumstaðar
hafa menn ekki komist hjá því að
nota áburð til eldsneytis; og um
notkun á útlendum áburði hefur
hjer ekki verið að ræða — til
skamms tíma — sem nokkru hef-
ur numið. Hjer hefir verið brest-
ur á nógu harðgerðu grasfræi til
sáningar, því hið útlenda gras-
fræ, er hjer hefur verið notað,
hefur hepnast misjafnlega. Og ís-
lensk jörð er óvenjulega ósljett
og þýfð og seigunnin með vana-
legum jarðyrkjutækjum. En alt
þetta til samans hefur ekki hjálp-
að til við jarðabæturnar, heldur
dregið úr framkvæmdunum.
Auk þeirra örðugleika, er
nefndir hafa verið og túnræktin
hjer hefur haft við að stríða, er
einn ónefndur enn og ekki sá
veigaminsti, að mínu áliti, og það
hefir verið vöntun á handhægum
jarðyrkjuverkfærum til heppi-
legrar jarðvinslu.
Þær túnasljettur, er hjer hafa
hepnast best, og eru sjerkenni-
legar fyrir íslenska jarðrækt —•
eða jeg veit ekki til, að þær hafi
tíðkast annarsstaðar en hjer —
eru þaksljetturnar. Þær hafa
sjaldan eða nálega aldrei brugð-
ist, og í þeim hafa sveitabændur
jafnan sjeð skjótastan og mestan
árangur verka sinna, er nokkuð
hafa gert að jarðabótunum. En
aðalorsakirnar til þess, að ofan-
ristan hefur gefist hjer betur en
aðrar túnasljettur, liggja í mis-
munandi vinnuaðferð, gildandi
staðháttum og nokkurri bót á
mestu erfiðleikunum við jarða-
bæturnar. Þaksljetturnar hafa
tæplega eins áburðarfrekar og
sáðsljettumar eða rótgræðslan,
og hinn staðbundni gróður, sem á
rót sína í náttúru landsins, er þar
óskertur og græðir landið á ný,
við fyrsta tækifæri. Með þeim er
áburðarskorturinn ekki eins til-
finnanlegur og ella og grasfræ-
þörfin hverfur, sem hefir verið
svo meinleg við flagsljetturnar.
Þegar túnin eru þaksljettuð, er
— eins og menn vita — 2—3
þuml. þykt jarðlag með grasrót-
inn rist ofan af, svo er undir-
lagið pælt upp eða plægt og
herfað og sljettað, síðan er
áburður borinn í flagið og það
tyrft með þökunum. En í yfir-
borði jarðvegsins er meira líf,
loft, ljós og frjóvgandi kraftur
heldur en í undirgrunninum. 1
því starfar óteljandi mergð af
margskonar smávemm, svo sem
bakteríum, möðkum, pöddum o.
fl., að rotnun jarðvegarins og
áburðarsöfnun úr loftinu, sem
kemur gróðrinum að gagni. Og af
þessum frjóvgandi öflum jarðveg-
arins tapast lítið, við þaksljett-
urnar, áburður nýtist vel undir
þökunum og undirgmnnurinn
verðr gljúpari og betri eftir en
áður.
En þegar jörðin er plægð með
grassverðinum og búin undir sáð-
sljettur eða rótgræðslu, fer ekki
hjá því, að meira og minna af
grasrótinni og frjómoldinni lendi
svo neðarlega í flögunum, að rót-
arskotin ná ekki upp til yfir-
borðsins, til að græða landið á
ný, og grasrætumar að ofan tapa
af frjóefnunum, er verða undir
við plægingamar. Frá undirlag-
inu berst aftur ljeleg mold í plóg-
strengnum til yfirborðsins og
ófrjóvgar jarðveginn í bili, á með-
an að hún er að breytast í frjó-
samari jörð, er tekur lengri eða
skemri tíma sem árum skiftir.
Þar af leiðandi fer altaf eitthvað
af auðleystum efnm og frósemi
jarðvegarins forgörðum við þess-
ar túnasljettur hjer, þar sem
undirgrunnurinn er ófrjór og jörð
in plægð í eitt skifti fyrir öll eða
með afarlöngu millibili. Og það er
engin furða þótt sumar flag-
sljettumar okkar hafi verið sköll-
óttar á fyrstu árum eftir plæg-
ingamar, þar sem svona hagar
til, auk þess að nægan áburð hef-
ur vantað í flögin og gott gras-
fræ til sáningar í þau.
Til samanburðar skal þess get-
ið í sambandi við þetta mál, að
erlendis, þar sem undirgrunnurinn
er ófrjór, er þess stranglega gætt,
að plægja í eitt skifti ekki dýpra
en annað, til þess að ófrjóvga
ekki yfirborð jarðvegarins um of
með mold úr undirlaginu. En þar
sem jörðin er árlega plægð eða
unnin með verkfærum á fárra
ára fresti, og rótarávextir ef til
vill ræktaðir annað misserið, en
kom eða gras hitt árið, er gróð-
urlagið (frómoldin) miklu þykkra
en hjer gerist. eða fullkomin
plógstrengja-dýpt. Þess vegna
koma þær athugasemdir, er hjer
hafa veiið gerðar við plæging-
arnar, ekki þar til greina.
En þrátt fyrir áðumefnda
kosti þaksljettnanna, hafa fylgt
þeim miklir ókostir, þar sem þær
hafa verið seinunnar og dýrari en
aðrar túnasljettur. Menn hafa
orðið að vinna mikið að þeirn
með handafli og ekki getað haft
undir nema litlar jarðspildur í
einu, og þess vegna hefur verkið
orðið óhæfilega dýrt og fram-
kvæmdirnar litlar. Hefðu hjer
verið fundin upp þægileg áhöld
til þaksljettunar, fyrir 20—30
árum, þá efast jeg ekki um það,
að túnsljettunum hefði miðað
betur áfram í seinni tíð en raun
er á orðin. — Þess hefði ein-
hversstaðar sjest góð merki nú í
íslenskri túnrækt.
Á síðustu árum hefur verið
reynt að bæta úr þessum ókost-
um þaksljettnanna en halda í
kosti þeirra, með nýjum jarð-
yrkjuverkfærum og nýrri sljett-
unaraðferð. 1 stað þess að plægja
jörðina með grassverðinum og
herfa síðan eins og venja er til,
3. tbl.
er hún unnin með tveimur herf-
um; en vinslan lítur út eins og
jörðin hefði verið unnin með
plóg og herfi að öðru leyti en
því, að megnið af gróðurlaginu
er ofan til í flaginu og gerir
sama gagn og í þaksljettunum.
Þessi nýja sljettunaraðferð líkist
því þaksljettunum að þessu leyti,
en að henni er algerlega unnið
með hestum og verkfærum og
fvrir það verður hún miklu ódýr-
ari og afkastameiri en þær.
En hvað vinnunni með þessum
herfum annars líður, hafa þau
aðallega verið reynd á þýfðri
túnjörð og votlendis móum, og
eftir þeirri reynslu að dæma,
ætti ein vallardagslátta að verða
þrautunnin á 22—25 klukkutím-
um eða tæpum 2þ^ degi. Það er
vandaminna að stjóma þeim en
plóg, og hvort þessara herfa virð-
ist ekki vera of þungt í drætti
fyrir tvo, óvalda akhesta. Svo
þarafleiðandi ætti vinnukostnað-
urinn pr. vallardagsláttu ekki að
fara fram úr 50 krónum, þegar
reiknað er með sama kaupgjaldi
fyrir mann og hesta, og vega-
gerðin borgaði á síðastliðnu
sumri.
Verkfærin hafa einnig dálítið
verið reynd á mýrarjörð, en þar
tekur vinslan eðlilega lengri tíma
en á valllendinu, eftir því sem
mýrarnar eru rotnari og seinunn-
ari; en þó er hægt að vinna
hvaða jörð sem vera skal með
þessum herfum, svo framarlega
að mikið grjót sje ekki í henni.
Túnblettir, sem unnir voru með
herfunum, í nágrenni Reykjavík-
ur, í fyrrahaust og snemma á
síðastliðnu vori, voru algrónir í
ágústmánuði í sumar, þó engri
frætegund hefði verið sáð í þá.
Af þeim fjekst ein slægja og svo
góð, að jeg efast um að eftirtekjT
an hefði orðið meiri en hún var,
þótt þessir blettir hefðu verið
þaksljettaðir á sama tíma og þeir
voru herfaðir og fengið sama á-
burð og alla umhirðu að öðru
leyti. Þessi sljettunaraðferð ætti
því að geta sparað mönnum gras-
frækaup á túnjörð og vel grónu
valllendi, ef hún er notuð, og er
mikið við það unnið, á meðan að
hjer er ekki völ á góðu grasfræi
til sáningar í flögin.
Þessi tvö herfi kosta til samans
400 krónur, hingað komin frá
Noregi, og auk þess kosta
tveggja hesta hemlar 15 kr., sem
geta fylgt verkfærunum, ef þess
væri beiðst. En Hjólskera herfið
eitt sjer, sem má nota í staðin
fyrir Diskherfi á plægðri jörð,
kostar 275 krónur.
Þeir, sem vildu fá sjer annað-
hvort eða bæði herfin í vetur,
ættu að senda pantanir sem fyrst,