Lögrétta - 04.02.1927, Blaðsíða 2
LÖGRJETTA
2
I » ......... ...........-...I
LÖGRJETTA
Utgefandi og ritstjóri
Þorstei n n Gíslason
ÞingholtRstræti 17. Sími 178.
Innheimta og afgreiðsia
1 Þingholtsstrætl 1. Simi 185.
------------------------------- |
lega athafnamestu mennimir í
fjelagsmálum innan sinna sam-
banda og jafnvel í fleiru, og því
æskilegt að þeir eigi sæti á
Búnaðarþingi. — Þó B. í yrði
bundið því lagaboði að formaður
þess og framkvæmdastjóri væri
skipaður af stjómarráðinu, yrði
framtíð þess að öllu athuguðu
engu lakar borgið en nú er —
sennilega miklu betur — ef fyr-
irkomulagi fjelagsins væri í
fleiru breytt til bóta. Með þeim
breytingum sem hjer hafa verið
nefndar lauslega, yrði B. 1. gert
að sæmilega framkvæmdafrjálsri
stofnun, sem bændur — gegnum
búnaðarsamböndin — gætu ráðið
miklu um hvert og hvemig
stefndi.
Vegna fordæmisins um deilur
í stjórn B. í. og ágreinings milli
stjómar og framkvæmdastjóra,
er best að drepa á enn eitt at-
riði: Ef hinn stjómarráðsskipaði
búnaðarmálastjóri verður í minni
hluta í stjóm B. I., þegar til af-
gerða kemur um þýðingarmikil
atriði, — getur hann þá fram-
kvæmt vilja meiri hluta stjóm-
arinnar, þó sá vilji sje ef til vill
andstæður vilja atvinnumálaráðu-
neytisins, sem skipaði hann?
Þessari spumingu er best svarað
með því að spyrja: Getur B. I.
með því fyrirkomulagi sem nú
er, í nokkru verulegu breytt
gagnstætt vilja atvinnumálaráðu-
neytisins, sem tilnefnir 2 menn í
stjóm fjelagsins? — Og þó B. í.
ef til vill geti það í bili, verður
það þá ekki skammgóður verm-
ir? — Nei, með opinberlega skip-
uðum búnaðarmálastjóra mun af-
staða B. 1. áreiðanlega batna en
ekki versna. Frh.
Árni G. Eylands.
-----o----
Saiðnilið i ttðiipiiirnir.
Svar til Morgunblaðsins.
Eigi alls fyrir löngu gerði jeg
í Lögréttu grein fyrir hættu
þeirri, sem oss íslendingum væri
búin af vaxandi erlendum áhrif-
um á utanríkisverslun vora.
Grein þessa hefur Morgunblaðið
gert að umtalsefni. Þó eigi til að
benda á nýjar leiðir til að verjast
erlendri ásælni,heldur hefur það
notað greinina sem tilefni. til
ruddalegrar árásar á stærsta al-
innlenda verslunarfyrirtækið í
þessu landi, Samband ísL sam-
vinnufjelaga.
Að dómi Morgunblaðsins er
Sambandið aðalbandamaður er-
lendra kaupsýslumanna, sem
„*)xfeitar jafnaðarlega verslun og
viðskiftum við innlendar verslan-
ir, þó þær geti boðið kjör er
jafnist á við erlend tilboð“, og
*) Orðrjett eftir Mbl.
enn bætir blaðið við: „*)Sis hef-
ur þvi blátt áfram unnið að því,
að koma versluninni í erlendar
hendur“.
Lesendum Lögrjettu mun eigi
þykja ólíklegt, að Morgunblaðið
reyndi að færa einhverjar sönn-
ur á slíkar fullyrðingar, eða að
minsta kosti leiða einhverjar lík-
ur að því, að hjer væri með rjett
mál farið, en því fer fjarri.
Þessu er slegið fram, eins og
væri um einhvem algildan sann-
leika að ræða. Það er þvi rjett
að athuga hvort ummæli þessi
sjeu á rökum bygð.
Jeg hef verið starfsmaður
sambandsins frá því það byrjaði
starfsemi sína í Rvík og til þessa
diags, að þremur árum undan-
skyldum, og jeg þekki þess engin
dæmi, að neitað hafi verið jafn
hagkvæmum tilboðum frá íslensk-
um kaupsýslumönnum, hvað þá
heldur betri, en Sambandið hefur
átt kost á, með því að láta úti-
bú sín í öðrum löndum annast
viðskiftin, að undanskildum til-
boðum, sem Sambandinu hafa
borist í einar tvær vörutegundir.
Það kunna að vera þessi tilboð
sem Morgunblaðið hefur í hyggju
og telur rjettlæta ásakanir sínar
í garð Sambandsins. Hvemig
stóð þá á því að tilboðum þess-
um var hafnað? Ástæðan var í
stuttu máli sú, að þau skilyrði
fylgdu tilboðunum, að vörur þær,
sem hjer var um að ræða, urðu
að flytjast með skipum Berg-
enska fjelagsins. Verðmismunur-
inn lá í því, að seljandi fjekk hjá
þessu erlenda fjelagi lægri flutn-
ingsgjöld, en Eimskipafjelagið sá
sjer fært að bjóða.
Sambandið hefur frá öndverðu
fylgt þeirri reglu að láta Eim-
skipafjelag Islands sitja fyrir öll-
um flutningum, og undir þessum
kringumstæðum vildu fram-
kvæmdastjórar Sambandsins ekki
vinna það til, að hlaupa frá Eim-
skipafjelaginu með nokkuð af
flutningunum til bestu hafnanna
og láta það sitja eftir með flutn-
inginn á allar lakari hafnimar,
til þess að tryggja sjer örlítið
hagstæðari innkaup á tveimur
vörutegundum.
Að þessum upplýsingum gefn-
um, legg jeg það undir dóm
skynbærra manna, hvort fram-
koma Sambandsins í þessum mál-
um gefur tilefni til ofangreindra
ummæla Morgunblaðsins.
Morgunblaðið fullyrðir, að
Sambandið vinni að því að koma
versluninni á erlendar hendur.
Þessi fullyrðing er eitt af því fá-
ránlegasta, sem fram hefur kom-
ið í blaðinu og þótt þarflaust sje
að leiðrjetta slík öfugmæli, þá
vil jeg benda Morgunblaðinu á
eftirfarandi staðreyndir.
1. Flest af kaupfjelögum þeim,
sem að Sambandinu standa, hafa
átt í langvinnri baráttu við er-
lendar selstöðuverslanir. Þeim
viðskiftum hefur alla jafnan
lyktað á þann hátt, að selstöðu-
kaupmennirnir hafa sjeð sjer
þann kost vænstan að hætta við-
skiftum og selja kaupfjelögunum
eignir sínar. Þeir, sem ekki hafa
horfið að þessu ráði, eiga heldur
um sárt að banda.
2. Sambandið hefur fyrst allra
heildsala stofnað og starfrækt
útibú í öðrum löndum, sem hafa
tekið í sínar hendur nærfelt öll
viðskifti sambandskaupfjelag-
anna, sem áður voru að mestu í
höndum danskra milliliða.
3. Sambandið hefur stutt eftir
öllum mætti það fyrirtæki, sem
hefur átt mestan og bestan þátt
í því að greiða fyrir verslun
landsmanna, Eimskipafjelag ís-
lands, og er nú án samanburðar
langstærsti viðskiftamaður þess
fjelags.
4. Sambandið hefur stutt inn-
lendan iðnað og allajafna látið
innlend iðnfyrirtæki sitja fyrir
viiskiftum. Mun Mbl. geta fengið [
sannar upplýsingar um þetta hjá 'j
þeim iðnfyrirtækjum, sem hjer
starfa.
5. Til þess að tryggja lands-
mönnum sem best verð fyrir vör-
ur sínar, hefur Sambandið byrj-
að ýmiskonar atvinnurekstur,
sem áður var algjörega á erlend-
um höndum. Má hjer nefna
gærurotunarverksmiðju Sam-
bandsins á Akureyri og garna-
hreinsunarstöðina hjer í Reyikja-
vík. Árangurinn af þessari starf-
rækslu er sá, að verðlag á görn-
um er nú margfalt hærra, en
venja var til fyrir ófriðinn.
Að þessu athuguðu getur eng-
um blandast hugur um, að um-
mæli Morgunbl. um að iSamband-
ið vinni að því að koma verslun-
inni á erlendar hendur, geta eigi
skoðast annað en þvættingur einn
sem við ekkert hefur að styðjast.
Óvild Morgunblaðsins til Sam-
bandsins og þeirra fjelaga, sem
að því standa, keyrir þó úr hófi,
þegar Morgunbl. fullyrðir, að þau
sjeu „fjelaus verslunarfjelög, sem
lafi á lánstrausti og samábyrgð“.
Þar sem ummæli þessi óhjá-
kvæmilega spilla lánstrausti og
áliti Sambandsins, ef nokkur
trúnaður er á þau lagður, vil jeg
skýra í stuttu máli hvemig fjár-
hag Sambandsins er varið nú.
Síðustu reikningar Sambandsins
og sambandskaupfj elaganna bera
það með sjer, að sjóðeignir allra
fjelaganna, með öðrum orðum
eignir umfram skuldir nema um
kr. 3.500.000 krónum. Það má því
teljast furðanleg fáfræði ef ekki
óskammfeilni, að halda því fram,
að hjer sje um eignalaus fyrir-
tæki að ræða.
Jeg býst ekki við því, að skyn-
bærir menn muni telja verslanir,
sem eiga slíkar eignir, lafa á
lánstrausti, þó þær þurfi sam-
hliða á nokkru bankaláni að
halda.
Morgunblaðið hefir jafnan alið
á því, að samábyrgðin væri einkis
virði og ekki væri tryggilegt fyrir
banka vora að lána Sambandinu.
Að engin trygging sje í solidar-
iskri ábyrgð um 7000 manna, er
auðvitað fjarstæða, en hitt er
hugsanlegt, að innheimta gangi
erfiðlega, ef til ábyrgðarinnar
þyrfti að taka, og ekki yrði auð-
ið að innheimta ábyrgðarskuldim-
ar nema á fleiri árum. Ókunnug-
ir geta því ef til vill haldið, að
það fje, sem Sambandið hefir að
láni, sje um of bundið og ekki
hægt fyrir bankana að grípa til
þess ef í nauðir ræki, en því íer
fjarri að svo sje, eíns og hjer
skal bent á.
Allar skuldir Sambandsins og
Sambandskaupfjelaganna út á
við nema rúmum 33/4 mdlj. krón-
um. Til greiðslu á skuldum þess-
um hefur Sambandið og fjelögin í
auðseldum eignum (þar til teljast
verðbrjef, vörubyrgðir, peningar í
bönkum og í sjóði) 23/4 milj. kr.
Til fullrar greiðslu á afganginum,
1 milj. kr. ættu allar húseignir
Sambandsins og fj elaganna og
allar útistandandi skuldir, sem
nema nálega 4 milj. króna, að
vera full trygging.
Morgunblaðið þarf því ekki að
hafa neinar áhyggjur út af því
fje, sem Sambandið hefur að láni.
Það er fulltrygt og meira en það,
en gott væri að Morgunbl. gengi
ríkt eftir, að bankar vorir heimt-
uðu álíka tryggingar af öðrum
kaupsýslumönnum, sem á lánsfje
hafa þurft að halda.
Ekki get jeg heldur glatt Morg-
unblaðið með því að horfur sjeu á
því, að ágreiningur rísi milli
Jónasar Jónssonar og mín, eða
annara starfsmanna Sambandsins
út af skólamálinu. Allir vita, að
óhugsandi er að reka fullkominn
verslunarskóla með því fje, sem
samvinnuskólinn eða Verslunar-
skólinn hafa nú á að skipa. Fáum
mun vera þetta ljósara en ein-
mitt Jónasi Jónssyni. Að saim-
vinnuskólinn sje alóþörf stofnun,
hefir aldrei verið mín skoðlun,
þvert á móti er mjer fullljóst, að
á meðan ekki er um annan betri
skóla að gera, þá bætir Samvinnu-
skólinn vonum framar úr brýn-
ustu þörfinni.
Það má Morgunblaðið einnig
vita, að ólíklegt er að neitt ,verði
úr samvinnu um sameiginlegan
skóla, nema að Samvinnufjelögin
fái fulla tryggingu fyrir því, að
nemendur þess skóla verði þeirr-
ar fræðslu aðnjótandi um sam-
vinnufjelög og fyrirkomulag
þeirra, sem Morgunblaðið og suma
kaupmenn virðist vanta tilfinn-
anlega.
Með síðasta pósti fjekk jeg
brjef frá einum kunningja mín-
um í Þýskalandi og birti jeg hjer
kafla úr brjefinu:
„Það var í fyrra, að jeg hitti
verksmiðjueiganda einn þýskan.
Ilann sagði strax við mig: Is-
lendingur! — Einmitt í dag kem-
ur íslendingur í verksmiðjuna
okkar til að kaupa vörur. Hann
kunni ekki þýsku og voru Danir
í fylgd með honum. Þessir Dan-
ir heimtuðu 10% ómakslaun af
öllum þeim vörum, sem Islend-
ingurinn keypti hjá okkur og það
fengu þeir, því annars hefði ís-
lendingurinn ekkert af okkur
keypt“.
Því miður er hjer ekki um ein-
stakt dæmi að ræða, það má
benda á ótal dæmi, sem sýna það
og sanna, að erlendir milliliðir
draga óhæfilega fje úr vasa ís-
lenskra verslunarmanna.
Það sem vakti fyrir mjer, þeg-
ar jeg skrifaði umrædda grein í
Lögrjettu, var að benda á þá
hættu, sem íslensku verslunar-
stjettinni, jafnt kaupfjelögum
sem kaupmönnum stafar af því