Lögrétta - 04.02.1927, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
3
að vera um of háðir erlendum
milliliðum.
Allir g-óðir íslendingar, kaup-
menn og kaupfjelagssinnar, ættu
að geta átt samleið í því, að
halda þessum vágestum í hæfi-
legri fjarlægð og þann undir-
iægjuskap, sem stundum hefur
orðið vart við hjer á landi, þegar
í fylsta máta vafasamir kaup-
sýslu- og fjármálamenn hafa
lagt leið sína hingað, ætti að
gera landrækan með öllu.
Að endingu vil jeg enn á ný
beina þeirri spumingu til stjóm-
ar Eimskipafjelags íslands, hvort
fjelagið ætlar að halda áfram að
afhenda miðlaranum í Kaup-
mannahöfn farmskrár skipa
sinna, sem þangað sigla. Þetta
er ósiður, sem hvergi þekkist
annarsstaðar í heiminum, því
flest skipafjelög skoða vörusend-
ingar viðskiftamanna sinna sem
trúnaðar og einkamál.
Svafar Guðmundsson.
----o----
Leyfi og sjerleyfi.
Eftir Sigurjón Ólafsson
skipstj. og útgerðarmann.
Hin síðari árin eða frá þeim tíma
að telja, er þjóðin fór að vakna
til meðvitundar um tilveru sína,
eftir margra alda áþján erlends
valds, hafa mikil umbrot átt.sjer
stað, og margvíslegar hræringar
farið um þjóðarsál okkar Islend-
inga. Athugi maður vandlega
þessar hreyfingar, má glögt sjá,
að þær eru ýmist svefnrof hinnar
vaknandi þjóðar, eða umgangur
og umstang til undirbúnings und -
ir dagsins starf, eða framtíðiar-
lífsstarf þjóðarinnar, þótt nokkr-
ir, sem fyrst voru búnir, sjeu
gengnir til verka, en aðrir á
leiðinni. Það má líka sjá það
af ýmsu, að menn eru ekki
ráðnir í því, hvað eða hvernig
starfa skuli. Allir, eða flestir,
vilja eitthvað fá að starfa, en
þasr eð' engin stefna er gefin í
framtíðarstarfsefnum þjóðarinn-
ar, þá gengur (hver þar til verks,
sem honum sýnist, án tillits til
þess, hverjar afleiðingar starf-
semi hans hefir á þjóðarhaginn
og heildina. Menn. líta oftast að
eins á þá hlið, hvað verkið gefur
þeim sjálfum í hlut, en ekki hitt,
hvað heildin hlýtur af því. Þetta
fer að vonum, því eins og hjer að
ofan er bent á, eru Islendingar
enn ekki vaknaðir til fulls skiln-
ings á verkefnum framtíðarinnar.
Það virðist því vera kominn tími
til, að athuga þau frá ýmsum
hliðum og gjöra sjer sem glegsta
grein fyrir þeim á ýmsan hátt.
Áður en farið er nánar út í þá
sálma, verður að gjöra glögt yf-
irlit yfir byggingu og skipulag
þjóðfjelagsins.
Skipulag þjóðf jelagsins.
Skipulag ríkis eða ríkja er bygt
á löggjöf. Löggjöfin ákveður
rjettindi einstaklinganna innan
ríkisheildarinnar með ríkisborg-
ararjetti, en þann rjett öðlast
þeir einir (eða eiga að öðlast),
sem fæðast í ríkinu eða flytjast
inn í það til fastrar dvalar (rík-
isborgararjett má veita með sjer-
stökum lögum). Eignarrjettur
einstaklinganna og ríkisins ' er
sjerskilinn, en ríkið hefur eða
getur haft ótakmarkað vald yfir
rjettindum einstaklinganna. Enda
eru eignir einstaklinganna taldai'
til eigna ríkisins, sem heildar, en
eignir annara ríkisborgara aftur
á móti ekki. Kemur það til af
því, að ríkið hefur ekki full ráð
yfir öðrum en sínum eigin borg-
urum. Ríkið kemur ætíð fram út
á við og inn á við sem aðili. Þess
skylda er ætíð talin að verja og
vemda rjettindi sín eða borgar-
anna af fremsta megni.
Starfsemi þjóðfjelagsins.
Starfsemi einstaklinganna eða
ríkisborgaranna innan ríkisheild-
arinnar er, eins og allir vita,
margvísleg. Venjulega er svo
talið, að þessi eða hinn einstak-
lingur vinni hjá ríkinu eða fyrir
ríkið, en hinn vinni hjá einhverj-
um einstaklingi, og þá auðvitað
líka einstaklingurinn hjá sjálfum
sjer, þar sam svo stendur á. En
þegar þetta er athugað rækilega,
má glögt sjá, að allir einstak-
lingar ríkis vinna fyrir ríkið eða
ríkisheildina, hvaða verk, sem
þeir vinna, hvort sem það er ilt
eða gott eða eitthvað þar á milli,
viljandi eða óviljandi, vitandi eða
óafvitandi. Hver sá maður, sem
eitthvað starfar, á hverju sviði
sem er, vinnur fyrst og fremst
fyrir sjálfan sig, en jafnframt
ríkinu, eða líka mætti með sanni
segja, að allir meðlimir ríkisins
störfuðu fyrir það, því að ríkið
er til vegna heildar einstakling-
anna, þar sem ríki og einstakling-
ar þeir, sem heyra því til, eru
órjúfanleg heild, sem ekki verður
sundur slitin eða sundur skilin,
nema hvorttveggju hætti að vera
til þ. e. a. s. upprætist. Dagleg
starfsemi manna eða ríkisborgara
hvers ríkis er að eins sundur-
greining á starfsemi ríkisins. Ein
stjettin starfar að þessu og hin
að hinu, en allar vinna þær hver
fyrir aðra og hver með annari í
hverju sem er til sameiginlegs
gagns fyrir ríkisheildina. Þetta
sýnir greinilega, að1 lífið er í insta
eðli sínu samstarf, hverju sem
haldið er fram vegna hinnar ytri
baráttu. Þetta verða menn að
gjöra sjer vel ljóst, því að það
er þýðingarmikið fyrir þjóðir, að
gjöra sjer glögga grein fyrir
þessu og haga lífi sínu og starfi í
samræmi við það.
Það væri ef til vill rjett, að
taka það fram hjer til frekari
skilnings þeim, sem vita það
ekki: að einstaklingar ríkis eða
ríkisborgarar eru líka venjuleg-
ast nefndir þjóð eða þjóðfjelag.
Náttúru-auðæfi og notkun þeirra.
Hjer að framan hefur verið tal-
að um ríkið, skipulag þess og
starfsemi, en þá er eftir að at-
huga, hvaðan þjóð eða þjóðir fá
lífsþarfir sínar. Þegar þetta
er skoðað vandlega, sjest, að
allar þjóðir eða alt maimkynið og
alt, sem lifir og lífsanda dregur
í heimi hjer, hefir sína lífsfram-
færslu af eða úr móðurjörð. Hún
fæðir og, klæðir öll sín böm, hver
sem þau eru. Úr skauti náttúr-
unnar draga menn þarfir sínar
til viðurhald lífsins beinlínis eða
óbeinlínis. Að starfa að því bein-
línis, að ná Hfsþörfunum úr skauti
náttúrunnar, er kaUað að fram-
leiða. Þeir, sem það annast, eru
taldir lifa beinlínis af framleiðslu.
Hinir, sem inna af hendi önnur
störf í þarfir þjóðfjelagsins, eru
taldir Mfa óbeinlínis af fram-
leiðslu. Það, að rjett sje, að allir
Mfi í raun og veru af framleiðslu
úr skauti náttúrunnar, má sjá af
því, að ætti þessi framleiðsla sjer
ekki stað, þá ætti lífið sjer heldur
ekki staði í þeirri mynd semi menn
þekkja það nú. Það er að eins
verkaskiftingin í þjóðfjelaginu,
sem greinir menn í stjettir, eftir
störfum þeirra, eins og bent hef-
ur verið á hjer að framan. Ein-
staklingar þjóðfjelagsins lifa hver
á öðrum og hver fyrir annan,
hvert sem starfið er; alt er í
insta eðh sínu samstarf, sem mið-
ar að sama marki — þróun Mfs-
ins.
Ætti framleiðslan sjer ekki
stað, ætti verslun og viðskifti
sjer heldur ekki stað, því ekkert
væri til, til þess að versla með.
Sama er að segja um andlegu
máhn eða mentamálin. Þau myndu
heldur ekki geta þrifist, ef ekki
væri til framleiðsla, og þeir, sem
beinhnis framleiða, myndu finna
til þess að þessar stjettir vantaði,
þótt ekki sje útilokað, að þeir
gætu á vissan hátt lifað án
þeirra. Þetta er aðeins nefnt hjer
sem dæmi, því að þeir eða þær
stjettir, sem að þessu starfa, telj-
ast til þess hlutans, sem Mfir
óbeinMnis á framleiðslu.
Af því, sem hjer hefur verið
sagt, er það sýnt, að náttúru-
auðæfin eru MfsMndir eða fjöregg
þjóðanna, en þar eð sjerhvert
lánd er tiltekinn hluti af jörð-
inni, þá fylgja Mka öllum löndum
náttúru-auðæfi, sem tilheyra
hverju landi eða ríki. AMar þjóð-
ir verða því að láta sjer ant um
þann náttúruauð, sem fylgir
landi því, sem þær byggja, því
að hann er þeirra Mfsmegin, en
samstarfið er þrótturinn.
Ásælni erlendra þjóða.
Það er þekt af sögunni, svo
langt aftur í tímann, sem menn
vita, að altaf hafa verið uppi
þjóðir, sem ekki ljetu sjer þau
náttúruauðæfi nægja, sem þeirra
eigið land hafði að bjóða. Þessar
þjóðir, sem eigi undu við sitt,
leituðu sífelt á aðrar þjóðir og
ríki, settust að í þeim eða
gerðu þau sjer skattskyld og
stundum hvorttveggja. Undirrót
þessarar ásælni á önnur ríki
var hvorttveggja í senn ágirnd
og drotnunargimi. Ágimdin
kom fram í því, að láta greip-
ar sópa um annara eignir, en
drotnunargimin í því, að þykjast
mikill af því, að eiga yfir fleimm
en einu ríki að ráða. Og enn þann
dag í dag heldur þessi ásælni
áfram í heiminum, þótt stundum
sje á mildari hátt og með öðmm
aðferðum en tíðkaðist fyr á öld-
um, þegar sverðsrjetturinn rjeð
lögum og lofum. Þannig hefur
þetta gengið til, og þetta er allra
alda böl, og þetta er og hefur
verið orsök og undanfari allra
styrjalda í heiminum og mun
verða það í framtíðinni, svo lengi
sem þjóðimar fá ekki að vera
í friði hver fyrir annari með þau
náttúruauðæfi, sem þeim hefur
hlotnast í vöggugjöf.
Umbrot hinna undirokuðu þjóða,
til þess að ná aftur frelsi
sínu og sjálfstæði.
Umbrot þessi hafa, eins og að
Mkindum lætur, oft verið um-
fangsmikil, þar sem hver þjóð
reynir oftast fyrst og fremst af
fremsta megni að verjast yfir-
ganginum, s.vo lengi sem unt
er, og takist það ekki í fyrsta
skifti eins og venjulegast er,
þá eru síðan við og við
gerðar tilraunir í þá átt, að
reyna að losna við kúgarana, sem
alloftast mistekst, þar eð yfir-
drotnaramir hafa ætíð lagt kapp
á það, að koma sjer svo fyrir, að
hinir undirokuðu gætu ekkert bol-
magn haft, til þess að brjótast
undan okinu. Það er sorglegt að
heyra, og sjá, hvemig hinar
austrænu menningarþjóðir hafa
orðið hinum vestrænu að bráð, og
í hvert skifti, sem þær hrista
hlekkina og reyna að brjóta af
sjer ánauðina, þá hrópa og síma
hinar vestrænu þjóðir um heim-
inn: „Uppreisn! Uppreisn og
„Útlendingahatur!“ og senda her
og herskip á vettvang, til þess að
verja líf og eignir útlendinganna,
eins og það er vanalega kallað,
en hitt er ekki síður tilgangurinn
að skjóta þessum svonefndu upp-
reisnarmönnum skelk í bringu og
vera tilbúnir að veita lið, til þess
að bæla uppreisnina niður, eins
og venja er að kalla það.
Uppreisnin hefur verið bæld
niður. — Það þýðir ósigur hinn-
ar undirokuðu þjóðar, sem var að
gjöra tilraun til þess, að ná aftur
sjálfstæði sínu úr höndurn út-
lendra yfirgangsseggja, sem setst
höfðu í hin helgu vje hennar og
rænt hana og reytt á allan hátt.
Hún varð sjálf oft að svelta og
þola allskonar nauðir og hafði
engin ráð um það, sem fram fór
í hennar eigin landi. — Þetta er
hlutskifti hinna undirokuðu þjóða.
Hver er hættan, sem varast
verður?
Hættan getur verið margvís-
leg, sem þær þjóðir verða að var-
ast, er ekki vilja verða öðrum
þjóðum að bráð. Eins og áður
hefur verið bent á, er undirrót-
in og frumhvötin ásælnin í nátt-
úru-auðæfin. Venjulegast sækja
stærri þjóðimar á þær minni og
einkum á þær, sem af einhverjum
ástæðum hafa ekki haft menn-
ingarlegan mátt til þess að fylgj-
ast með vaxtarbroddi hinnar
vestrænu menningar í því efni, að
hagnýta sjer náttúruauðæfi sín
á sama hátt og þær hafa gjört og
gjöra.
Algengustu hættumar má telja
fjórar, sem hver sú þjóð verður
að varast, sem vill halda sjálf-
stæði sínu, en þessar hættur eru
þær, sem hjer skal greina: 1.
Innrás hers, 2. Leyfi, 3. Sjer-
leyfi, 4. Samningar við önnur