Lögrétta - 16.02.1927, Qupperneq 1
LOGRJETTA
XXII. áx
Reykjavík, miðvikudaginn 16. febrúar 1927.
ll
9,—10. tbL
Oddur Hermnansson
skrifstofustjóri.
Hann andaðist 5. þ. m. á
sjúkrahæli V. Christiansens pró-
fessors í Hellerup. Hafði hann
dvalið þar lengi sjer til heilsu-
bótar og var á góðum batavegi,
svo að menn bjuggust við hon-
um heim nú með vorinu. Eh
hann fjekk spönsku veikina, sem
nú gengur í Kihöfn, og upp úr
henni lungnabólgu, sem varð
banamein hans. Hafði hann áður
fengið spönsku veikina, er hún
geysaði hjer 1918, var þá langt
leiddur og bar lengi menjar
hennar.
Oddur var á foesta aldri, fædd-
ur 22. júní 1884 á Velli á Rang-
árvöllum. Faðir hans var Her-
mannius Johnson, þáverandi
sýslumaður Rangæinga, dáinn 2.
apríl 1894, en móðir Ingunn
Halldórsdóttir, og andaðist hún
hjer í bænum fyrir nokkrum ár-
um. Voru þau bæði af gömlum
og góðum íslenskum ættum og
börn þeirra öll hin mannvænleg-
ustu. Oddur var yngstur þeirra.
Kom hann í skóla 1898 og varð
stúdent 1904. Lauk svo prófi í
lögum við háskólann í Khöfn 30.
maí 1911 með hárri 1. eink. I
ársbyrjun 1912 varð hann full-
trúi hjá bæ j arf ógetanum hjer,
sem þá var Jón Magnússon, síðar
forsætisráðherra, og hafði hann
það starf á hendi til 30. marts
1918, en samtímis var hann að-
stoðarmaður í stjómarráðinu, á
2. skrifstofu, en þar var Jón
bróðir hans þá skrifst.stjóri. Tók
Oddur við skrifstofustjóraem-
bættinu er Jón varð lögreglu-
stjóri snemma á árinu 1918 og
hjelt því embætti síðan fram til
þessa. Er það allra dómur, sem
til þekkja, að hann hafi verið
fyrirmyndar embættismaður,
enda naut hann jafnan hins
fylsta trausts bæði yfirboðara
sinna og almennings. Mörg trún-
aðarstörf voru honum falin og
gegndi hann þeim öllum með
mestu samvitskusemi. 1 húsa-
leigunefnd Rvíkur var hann
lengi; formaður slysatryggingar
sjómanna og gæslustjóri Samá-
byrgðar Islands á fiskiskipum.
Hann átti sæti í viðskiftanefnd
og útflutningsnefnd á árunum
eftir ófriðarlokin, var um eitt
skeið settur bankastjóri í Is-
tandsbanka, og er hann ljet af
því starfi, í júní 1924, var hann
skipaður formaður gengisskrán-
ingamefndarinnar. Hann var og
kosinn í stjóm Búnaðarfjelags
Islands 1924 og var formaður
hennar um hríð.
Oddur var gáfumaður og vel
að sjer, gætinn og stiltur og
prúðmenni í framgöngu. Hann
var trúhneigður maður, trygg-
lyndur og fastur fyrir, rjettlát-
ur og sanngjam í dómum um
menn og málefni, hugþekkur
öllum, sem náin kynni höfðu af
honum, og drengur hinn besti.
Gildur var hann á velli og höfð-
inglegur. Er það mikill skaði, að
slíkir menn falli frá á besta
aldri.
22. maí 1914 kvæntist Oddur
Þóm, kjördóttur Jóns heitins
Magnússonar forsætisráðherra,
en misti hana 1918, úr spönsku
veikmni, sem nú hefur einnig
orðið sjálfum honum aði bana.
----o---
Fjárhagurinn.
Jón Þorláksson forsætis- og
fjármálaráðherra lagði fjárlaga-
frumvarp stjómarinnar fyrir
neðri deild 11. þ. m. Flutti hann
þá, eins og venja er til, alllanga
ræðu um afkomu og horfur fjár-
málanna. Gerði hann ráð fyrir
því, að tekjuafgangur síðasta
árs mundi nema um 48 þús. kr.,
eftir því' sem nú yrði komist
næst, en breytingar geti þó á
þessu orðið, og taldi ráðherrann
því rjettast að segja, að tekjur
og gjöld hefðu staðist á. Tekjur
ársins virðast munu nema tæpri
121/2 milj- kr. og fara fullum 2*/•>
milj. fram úr áætlun fjárlag-
anna. Helstu liðimir, sem fr ru
úr áætlun fóru voru tekju- og
eignaskattur, um 400 þús. kr. og
stafar sú hækkun af því, að árið
1925 var að mörgu leyti hag-
stætt atvinnuár fram undir árs-
lokin. Tóbakstollurinn hefur far-
ið 685 þús. kr. fram úr áætlun
og stafai það af breyttri lög-
gjöf og er ekki alt raunvemleg
hækkun, því frá þessu dragast
áætlaðar tekjur tóbakseinkasöl-
unnar 275 þús. kr. Hafa þá tó-
bakstekjumar raunverulega far-
ið 410 þús. kr. fram úr áætlun.
Auk þessa var flutt inn á árinu
tóbak fyrir 142 þús. kr. tolli, en
var í tollgeymslu um áramót og
kemur ekki til reiknings fyr en
árið 1927. Verðtollurinn hefur
farið 492 þús. kr. fram úr áætl-
un og póst- og símatekjur hvor-
ar um sig um 200 þús. kr. Þetta
er þó ekki raunveruleg hæíkkun,
því gjöldin til þessara mála hafa
einnig farið um 410 þús. kr.
fram úr áætlun, eða um 60 þús.
kr. við póstmálin og um 350
þús. kr. við símann.
Gjöldin fóm rúml. 2 milj. kr.
fram úr áætlun. Stafar það af
því, að dýrtíðarappbót reyndist
hærri en áætlað var, 67V3% í
stað 60%, og af ýmsum gjaldaá-
kvæðum í lögum, öðmm en fjár-
lögum og loks af því að stjómin
leyfði ýmsar framkvæmdir, sem
fje var ekki veitt til, einkum
vega- og brúargerðir, bætur á
síma, vitum og sjómerkjum.
Margt af þessu var orðið mjög
aðkallandi, sagði ráðherrann,
vegna undanfarinnar kyrstöðu
verklegrar framkvæmda og þótti
ekki rjett að neita um það með
öllu þegar fje var fyrir hendi,
sem ekki þurfti að nota til
skuldagreiðslu. Helstu umfram-
greiðslumar voru til símans 354
þús., til vegamála 261 þús., til
vitamála 159 þús., til berkla-
vama 179 þús. og til óvissra
gjaldliða 130 þús. En helstu um-
framgreiðslurnar vegna ákvæða
utan fjárlaganna- voru; til kæli-
skipskaupa 350 þús., til Rækt-
unarsjóðs 275 þús., til Flóaáveit-
unnar 226 þús., vegna Vest-
mannaeyjahafnar 108 þús.,
koStnaður við gengisnefnd 10
þús., til fyrirhleðslu Markar-
fljóts 10 þús. og loks ýmsar upp-
hæðir, sem teknar verða í fjár-
aukalagafrv. fyrir 1926, alls 288
þús. I gjaldaupphæðinni er loks
innifalin nærri miljón kr. af-
borgun af skuldum, 100 þús. kr.
framlag til Landsbankans og 150
þús. kr. til Flóaáveitunnar, aft-
urkræfar.
Þannig hefur því, sagði ráð-
herrann, tekist að afstýra tekju-
halla þeim, sem áætlaður var á
fjárlögunum 1926 og nam 473
þús. kr. Ennfremur hefur verið
unt að greiða kæliskipsframlag-
ið af tekjum ársins. En fyrir því
var ekki ráð gert á þinginu 1926,
heldur átti að greiða það fram-
lag af sjóði þeim, sem til var þá
í ársbyrjun. En þann sjóð hefur
ennþá ekki þurft að skerða svo
að nokkm nemi. Til tekna ber
einnig að reikna 100 þús. kr.
seðlagjald frá Landsbankanum,
sem haldið er á sjerstökum lið
og ekki talið með tekjum hjer
að framan. En „þótt fjárhags-
afkoma ríkissjóðs þannig hafi
orðið eftir öllum vonum á liðnu
ári, þá felur hún í sjer ýmsar
sterkar áminningar um að fara
nú gætilega í fjármálum. Tekj-
urnar hafa orðið yfir 4 milj. kr.
lægri en næsta árið á undan —
og því skyldu þær ekki geta
haldið áfram að lækka?“ Taldi
ráðherrann því sjálfsagt, að
gæta allrar varúðar þegar talað
væri um horfur ársins 1927, enda
hefði reynslan sýnt það, að al-
þingi hefði áætlað suma tekju-
liði of hátt þegar það var að
leita tekjuhækkana til að vega
upp á móti þeim gjaldaaukum,
sem það bœtti inn í fmmvarp
stjómarinnar. En tvö síðustu ár-
in hefðu gjöld fjárlaganna hækk-
að um 1 milj. hvort árið í með-
ferð Alþingis.frá því sem stjóm-
in hafði stungið upp á. Tekjur
ríkissjóðs fara að miklu leyti
eftir afkomu atvinnuveganna og
þar af leiðandi breytingum á
kaupgetu og eyðslu, en mótast
þó öllu meira af afkomu atvinnu-
og almennings næsta ár á undan,
þannig að tekjur ársins 1925 stöf-
uðu að miklu leyti af góðærinu
1924. Tekjumar 1927 munu því
mótast talsvert af erfiðleikum
ársins 1926 og rýma, enda hefur
löggjöfin sjálf dregið af þeim,
t. d. með lækkun á kola-, salt-
og steinolíutolli o. fl. Samkvæmt
þessu taldi ráðherrann því nauð-
synlegt að leggja áherslu á það,
að spara á yfirstandandi ári, enda
mundi stjómin krefjast þess fast-
lega af forstöðumönnum ríkis-
framkvæmda og stofnana, að nota
ekki fje umfram fjárveitingar
nema í brýnni nauðsyn og sam-
kvæmt fyrirfram fenginni heim-
ild. Rakti ráðherrann því næst
fjárlagafrumvarpið fyrir 1928.
Tekjumar em áætlaðar 10 milj.
494 þús. kr. og gjöldin 103 þús.
kr. lægri. En þar sem tekj u-
áætlunin væri allmikið sniðin eft-
ir þeim hækkunum, sem þingið
hefði áður gert og sumar virtust
fremur óvarlegar, taldi ráðherr-
ann, að þingið gæti ekki hækkað
tekjuáætlun þessa frv. að ó-
breyttu ástandi nema því aðeins
að löggjöfinni yrði jafnframt
breytt til tekjuhækkunar. Gjalda-
megin hefur frv. verið sniðið í
samræmi við þá verðlækkun, sem
er afleiðing hækkandi peninga-
gildis. Launaupphæðir em áætl-
aðar með 45% dýrtíðamppbót og
á öðrum liðum em áætlaðar 10—
15% lækkanir frá tilsvarandi
upphæðum á fjárlögunum 1927,
nema þar sem ástæða hefur þótt
til raunverulegrar hækkunar.
Liðir, sem ætlaðir eru til verk-
legra framkvæmda eru í svipuðu
sniði og á fjárl. 1927. Til sjúkra-
hússbygginga em áætlaðar 270
þús. kr., til nýrra akvega 285