Lögrétta - 26.02.1927, Blaðsíða 4

A
LÖGRJETTA
máli mundu mjög vafasamar,
hvort nokkrar yrðu, og mundi
líklega engin hætta af þeim
stafa.
En hvað sem af þessu kann
að vera satt, þá mega þó þing-
menn engan veginn sýna slíkt
skoðana- og skeytingaleysi um
svo alvarleg mál, sem fyrir þá
koma. Þeir verða að gjöra sjer
það ljóst, að áhyrgðin hvílir á
þeim um það, hver örlög þeir
skapa þjóð sinni með þeim lög-
um, sem þeir setja henni, að því
leyti, sem lög geta valdið þeim.
Þeir mega heldur ekki gleyma
því, að þjóðin hefur sýnt þeim
það traust, að trúa þeim fyrir
þessu, — trúað þeim fyrir sjálfri
sjer og sínum málum, og þar
með hefur ábyrgðin og skyldan
verið lögð þeim á herðar, hverj-
ar sem afleiðingarnar verða.
Líklega hafa flestir Islending-
ar alt til þessa dags dáðst að
speki og forsjá Einars Þveræings
og er það ekki að ófyrirsynju,
svo mikil var hún. En þó gleymdi
þjóðin ráðum hans og ljet blekkj-
og ginna af sjer rjettindi sín og
sjálfstæði og komst fyrir það í
þó ömurlegu fátækt og niðurlæg-
ingu, sem flestir þekkja bæði af
sögu og reynslu, og nútíminn er
enn að reyna að rjetta við það
áfall þjóðarinnar. Það mætti því
ætla, að mönnum væri ekki
ánægjuleg sú tilhugsun, að þjóð-
in skyldi falla fyrir sömu eða
svipuðum brögðum aftur, meira
að segja áður en hún kæmist úi
kútnum, og á meðan viðreisnin
stendur yfir. Og óneitanlega ein-
kennilegur og samræmislaus er
hugsanagangur þeirra manna,
sem dáðst að ráðspeki Einars
Þveræings og þekkja orsakir
niðurlægingartímabilsins, skuli
vera að reyna sjálfir eða láta
hafa sig til þess, að koma þjóð-
inni í sömu gildru og Einar
Þveræingur varaði við, en tíminn
og reynslan sannaði okkur svo
eftirminnilega, að afleiðingamar
urðu þjóðareymd og böl. Og
halda menn það, ef Einar væri
upp nú á tímum, að hann mundi
ráða mönnum til þess, að láta
útlendinga gína hjer yfir öllu.
Hann sem ekki einu sinni vildi
iáta Grímsey. En nú vilja menn
láta útlendinga fá alt. Náttúru-
auðæfi þjóðarinnar öll gætu út-
lendingar fengið keypt eða leigð,
hvort heldur sem er. Eða er
nokkuð undantekið, ef aðeins
væri boðið í það nógu mikið.
Væri ekki land og þjóð seld með
húð og hári, ef að eins væri til
kaupandi, sem vel vildi borga.
Hefur ekki námurjettur verið
seldur hjer á flestum jörðum í
landinu og það fyrir nokkra tugi
króna á hvérri jörð? Allir þekkja
vatnabraskið, og mundi ekki ná-
lega hver einasta jörð á landinu
fást keypt, til hvers sem nota
ætti, ef nógu mikið væri í hana
boðið? Og svona mundi vera með
hvaða verðmæti, sem hjer fynd-
ist. Að því, er sagt er, eru nú
margir útlendir gull- og málm-
leitarmenn um alt Austurland
að leita að málmum. Og finnist
þeir einhversstaðar svo miklir,
að arðvænlegt væri að vinna þá,
verður þá ekki þesum útlending-
um gefið vald til þess, eftir eig-
in vild? Hvaða lög eru hjer um
þetta og þvílíkt, og hvar á alt
þetta að lenda og enda. Er ekk-
ert hægt að gera, til þes að koma
í veg fyrir það, að landið ásamt
náttúru-auðæfum þess og þjóð-
inni verði selt eða leigt útlend-
ingum.
Er þá ekkert til, sem ekki má
selja hverjum, sem kaupa vill?
Víst er svo, hin helgu yje þjóð-
arinnar má aldrei selja, hvað
sem hver segir, en þau eru, eins
og allir ættu að vita, náttúru-
auðæfin. Þess vegna eru þ«eir
sannkallaðir vargai- í vjeum, sem
komast í þau, án þess að vera
bornir eða boðnir tii þess rjettar.
Þjóð og þing verður þegar í
stað að hefjast handa í þessum
málum og koma með því í veg
fyrir það, að þjóðarslys hljótist
af þessum aðförum öllum. Það
er og verður að vera mesta al-
vörumál okkar allra, landsins
bama. Sjerleyfisbeiðnunum rign-
ir yfir þing og stjóm ár eftir
ár, og verði þau veitt, koma af-
leiðingamar í ljós á sínum tíma.
Aldrei breytist lögmál sáð-
mannsins: „Uppskeran svarar til
sáningarinnar".
Fátækur bóndi bjó í koti í
sveit. Hann átti konu og mörg
böm, flest á unga aldri. Hann
átti eina góða kú, og var mjólk-
in úr thenni aðal-fæða bamanna
og heimilins. Nágranni fátæka
bóndans, sem var ríkur maður,
frjetti af þessari góðu kú hans
og bað hann að selja sjer kúna.
Fátæki bóndinn vissi varla,
hverju svara skyldi þessari mála-
leitun ríka bóndans, en við for-
tölur hans Ijet hann til leiðast
að selja honum kúna. Nokkrir
mánuðir liðu, en þá var fátæki
bóndinn og heimili hans búið að
eta upp kýrverðið og stóð nú alt
heimili hans eftir bjargarlaust.
Einu úrræði hans urðu þau, ann-
aðhvort að fara á vergang með
konu og böm eða vita hvort ríki
bóndin, sem gint hafði af honum
kúna, vildi honum nokkra ásjá
veita, og það varð úr, að hann
leitaði til hans. Tjáði hann hon-
um vandræði sín og bað hann
ásjár, en ríki bóndinn vildi hon-
um helst ekkert sinna og kvað
sjer engan vanda á með hann.
Viðskifti þeirra hefðu farið fram
með frjálsu samkomulagi þeirra
beggja, og hann yrði sjálfur að
að gjalda glópsku sinnar. Hvem-
ig komið væri fyrir honum, kæmi
sjer ekkert við.
Fyrir auðmjúka þrábeiðni fá-
tæka bóndans fjekk hann það
loks af þeim ríka, að hann vísaði
honum og fjölskyldu hans til
húsa í einu gripahúsi sínu, og
þar fengu þau að dvelja við ilt
viðurværi og ljelega aðbúð, með
því móti þó, að þau ynnu öll
fyrir ríka bóndann, eftir því sem
orka þeirra leyfði, og gerðu ekki
kröfu til betri aðhlynningar, en
áður er sagt. Og fátæki bóndinn
og fjölskylda hans neyddist til
þess, að sætta sig við þessa öm-
urlegu lífsframfærslu.
Islendingar! I dæmisögu þess-
ari merkir fátæki bóndinn og
fjölskylda hans þjóðina okkar,
góða kýrin náttúmauðæfi lands-
ins, ríki bóndinn útlenda þjóð og
mánuðirnir ár. Af þessu getið
þjer sjeð, hvert hlutskifti vort
muni verða, ef ekkert er að
gert, áður en í óefni er komið.
íslendingar! Vjer stöndum nú
á alvarlegum tímamótum. Það
var bent á það í upphafi þessar-
ar ritsmíðar, að vjer væmm ekki
allir ráðnir í því, hvað starfa
skyldi, og væmm því að ieita að
verkefnum. Islendingar! Gætið
þess vandlega, að það em aðal-
lega þrjár leiðir, sem um er að
velja. Sú fyrsta liggur í suður
og austur upp háa og bratta
hæð. Neðst eða neðarlega á hæð-
inni er vegurinn sæmilega greið-
fær, en þegar ofar dregur, fer
hann að verða slitróttur og þeg-
ar upp undir há-hæðina kemur,
er vegurinn aiveg slitinn og ó-
ruddur, en vörður eru hjer og
hvar frá því sem vegurinn slitn-
ar og upp á háhæðirta. Má fara
eftir þeim, til þess að halda
rjettri leið, en þegar upp á há-
hæðina er komið, blasa við fög-
ur hjerað með frjósömum gras-
breiðumi og fallegum engjum og
reisulegum bæjum hjer og hvar.
En niður við ströndina má sjá
stóra og fagra bæi með skipuleg-
um byggdngum, breiðum og bein-
um strætum og stómm torgum
hjer og hvar. Uppi í hjeruðunum
má sjá falleg þorp til og frá.
Blá og fögur fjöll blasa við í
öllum áttum, nema þeirri, sem
! til hafsins veit, en þar sjást líka
! mörg skip á siglingu. Þjer sjáið
| fjallahlíðamar klæddar grænum
1 skógarbeltum, en í fjarska sjáð
þjer yfir bláfjöllin hina háu og
tignarlegu jökla gnæfa við him-
ininn. Frá fjöllunum falla vötn
mikil, sem liða sig niður um
hjeruðin og falla síðan til sjáv-
ar, en sum þeirra mynda þó
stöðuvötn á stöku stað í hjeruð-
unum. Upp frá hjemðunum
ganga hjer og þar breiðir og
djúpir dalir inn í fjöllin, og
virðast þeir liggja langt inn í
landið. Þannig er útsýnið, þegar
upp á hæðina er komið, og þyk-
ir flestum það bæði fagurt og
tilkomumikið.
Íslendingar! Hjer í vestur ligg-
ur annar vegur. Hann er stuttur
og af fáum farinn, og hann ligg-
ur út í auðnir einar, svo að ekki
er vert að gefa honum meiri
gaum.
Þá er þriðja leiðin. Það er
rennisljettur og breiður vegur og
vel gerður af manna höndum, að
því er virðist, og hallar undan
fæti. En ekki hafa menn farið
hann lengi, þegar hann tekur að
spillast ákaflega og verður svo
ósljettur og illur, að hann er lítt
fær eða ófær mönnum. Þessi veg-
ur liggur norður og niður til Ná-
strandar og Vítisbrunna, en þeir,
sem leggja út á þennan veg, em
neyddir til þess að halda áfram
alla leið niður á Náströnd, hvort
sem þeim þykir betur eða ver,
ella er þeim drekt í Vítisbmnn-
um eða þeir verða til á leiðinni á
annan hátt.
Maður mikill vexti, illur yfir-
litum og næsta ferlegur, stendur
við veginn, þar sem ihann er
sljettastur. Þjer sjáið að fólk
þyrpist í kring um hann og
hlustar á það sem hann segir, en
hann er að hvetja það til þess að
halda breiða vegiim og sljetta,
sem liggur á Náströnd niður, og
segir því að þar bíði þess gull
og grænir skógar og alt, hvaS
það vilji, til hverra hluta sem
vera skal. Þetta, semi hann er að
segja, er auðvitað alt lýgi og
blekkíng, en fólkið trúir honum
samt og vill fara af stað og
reyna lukkuna.
En á náströnd er bæði eld-
ur og ís, þar sem alt brennur
og frýs. Þar era menn látnir
vinna í hlekkjum og barðir áfram.
Það þykir göfugasta staða þar að
vera böðull, og alt er þar þessu
líkt.
Islendingar! Við höfum lengi
minst á það með gleði, að land-
ið okkar væri framtíðarland. Og
þetta er hið dagsanna. Hin mikla
framtíð landsins liggur í því, hve
mikið er hjer ógjört. En ætlun
við að gjöra framtíðarverkin
sjálfir, eða ætlum við að láta
útlendinga gjöra þau? Hvað hald-
ið þið þeir vildu fá að launum?
Auðvitað landið og þjóðina og
alt, sem því fylgir, enda mundu
þeir þykjast hafa til þess unn-
ið. Hafið þið athugað þetta nokk-
uð? Ef svo er ekki, þá er tími
til kominn að gera það.
Á vegamótunum, sem við
stöndum nú, vil jeg skýra betur
fyrir ykkur líkinguna af leiðun-
um þrem, sem jeg var að draga
upp fyrir ykkur.
Leiðin, sem lá suður og aust-
ur, liggur til framtíðarlandsins,
landsins fyrirheitna, sem þið
eruð bornir til að búa í, ef þið
hafið hug og dug til að leggja
á brattann og ryðja veginn inn
í framtíðarlandið. I því liggur alt
hvað þið viljið eða gjörið í þess-
um efnum. Hvort þið vlijið erf-
iði nokkuð, til þess að komast til
fyrirheitna landsins.
Vegurinn, sem í vestur lá,
merkir kyrstöðu í þjóðlífinu, og
virðist ekki vera ástæða til að út-
skýra það frekar.
En vegurinn breiði, sem lá
norður og niður til Nástrandar,
merkir leið þeirra, sem öll-
um náttúruauðæfum þjóðarinn-
ar vilja frá sjer fleygja í út-
lendinga. Það er vegur þeirra,
sem vilja fara þá leið, að selja
eða leigja útlendingum frum-
burðarrjett þjóðarinnar til nytja-
landsins.
Vormenn Islands! Ég kalla á
ykkur hárri röddu: Vaknið þið!
Óvinir fara að okkur úr öllum
áttum. — Þeir, sem á verði áttu
að vera hafa sofnað. Vormenn
Islands! Hvort vakið þið! —
Verjið þjóðarinnar helgu vje!
Ritað í des. 1926.
----o-----
Lagaprófi hefur nýlega lokið
við háskólann ísleifur Ámason
frá Geitaskarði, með hárri I.
einkunn.
Prentsm. Acta.