Lögrétta - 15.03.1927, Side 1
XXII. ár.
Um viða veröld.
Niðurskurðurinn í Danmörku.
Lögrj. hefur áður sagt frá því,
að hin nýja stjóm Madsen-Myg-
dal í Danmörku hefði í hyggju
að bera fram allstórfeld niður-
skurðarfrumv. til lagfæringar á
fjárhag ríkisins. Þessi frumvörp
lagði stjómin svo fyrir þingið
17. f. m. og hafa þau verið mik-
ið rædd síðan. Samkv. þeim á að
lækka gjöld fjárlaganna um 60
miljónir kr., bæjafjelaganna um
14 milj. kr. og framlög vinnu-
veitenda til ýmsra (aðall. trygg-
ingar-) mála um 4 milj. kr. Af
þessari lækkun koma um 28
milj. niður á launum embættis-
og starfsmanna, en breytingar á
embættaskipuninni era fáar eða
engar. Hægrimenn ýmsir eru
hinsvegar, í orði kveðnu að
minsta kosti, á móti launalækk-
uninni, en vilja láta taka alt em-
bættakerfið til endurskoðunar
innan skamms. Stjórnarfrv. ger-
ir aðall. ráð fyrir því, að dýrtíð-
ar- og aðrar uppbætur lækki eða
hverfi, en í staðinn komi að
nokkra leyti nýjar framfærslu-
og staðarappbætur. Þessar upp-
bótalækkanir nema um 541/4
milj., en nýju uppbætumar nema
um 263/4 milj. Framfærsluupp-
bótunum á að jafna niður á
þrennan hátt, þannig að kvæntur
starfsmaður, bamlaus, fær 360
kr. á ári, en 510 kr. eigi hann
1—3 börn, og 630 kr. eigi hann
fleiri en 3. Staðaruppbótin á að
nema 630 kr. fyrir Kaupm.höfn.
450 kr. fyrir miðlungsbæi úti
um land og 270 kr. fyrir smábæi
— alt miðað við kvænta menn,
hjá hinum minkar uppbótin um
þfiðjung. Sem dæmi þess, hvem-
ig þessi ákvæði mundu verka,
má geta þess að kvæntir hæsta-
rjettardómarar, biskupar, stjóm-
ardeildarstjórar o. sl. hafa nú
13.052 kr. hæst, en mundu fá
12.390—12.660 kr. eftir bama-
fjölda. Giftur en barnlaus póst-
maður í Kaupm.höfn getur nú
fengið 3524 kr. hæst á ári, en á
að fá 3240 kr. Ógiftir símamenn
úti um land fá nú 2319 kr. að
byrjunarlaunum, en mundu fá
1800 kr. — Á utanríkisþjónust-
unni er gert ráð fyrir 820 þús.
kr. spamaði og á að fækka
starfsmönnum þar úr 74 í 63 ut-
anlands og úr 58 í 48 innan-
lands. Nokkrar sjerstakar skrif-
stofur verða sameinaðar og ýms-
ir embættismenn settir á bið-
laun. Gjöld til örkumía fram-
færslu (aðall. hermanna) á að
lækka um 375 þús. kr. Lögum
um ellitryggingar (aldersrente)
Reykjavík, þriðjudaginn 15. marts 1927.
á að breyta þannig, að gjöldin
lækka um 101/2 milj., úr 66(4 í
56 milj. kr. Nú er ástandið þann-
ig, að t. d. 65 ára hjón í Kaupm.
höfn fá 1092 kr. á ári, en eiga að
fá 594 kr., 67 ára kona í sveit
fær 402 kr., á að fá 288 kr., 66
ára karlmaður í kaupstað fær
528 kr., á að fá 384 kr. Á at-
vinnuleysistryggingum á að
spara um 10V4 milj- kr. Á
sj úkrasj óðs°fj öldum á að spara
Madsen-Mygdal.
rúml. 4 milj. kr. Á slysatrygg-
ingargjöldum á að spara rúml. 3
milj. kr. Á almennri örkumla-
tryggingu á að spara um 5 milj.
Á gjöldum til búnaðarmála á að
spara um 290 þús. kr., einkum á
gjöldum til gripasýninga, hrossa-
ræktarfjelaga og ráðunauta-
starfsemi. Hermálagjöld á að
lækka um 2 milj. kr.
Frumvörp þessi hafa mætt all-
mikilli mótspymu frá ýmsum
embættis- og starfsmönnum og
hægri flokkurinn mun vera þeim
andvígur, en þó fáanlegur til að
fallast á þau að miklu leyti, gegn
því, að stjómarflokkurinn fallist
að talsverðu leyti á verndartolla-
stefnu hægrimanna. Forsætis-
ráðherrann hefur einnig lýst því
yfir, að frv. væra ekki úrslitaboð
frá stjóminni, hún væri fús til
samninga um einstök atriði, en
hjeldi fast við það meginatriði,
að stórfeldur niðurskurður væri
nauðsynlegur, þó sár væri og
vandasamur víða.
----o----
Páll Ólafsson slcáld
átti aldarafmæli 8. þ. m. og var
þess minst með samkomum á
Seyðisfirði, Eskifirði og ef til
vill víðar á Austurlandi. Páll var
austfirskur að ætt og ól allan ald-
ur sinn á Austurlandi, bjó lengi
á besta þroskaskeiði sínu á Hall-
freðarstöðum í Hróarstungu og
var þá einn af helstu hjeraðs-
höfðingjum Fljótsdalshjeraðs. —
Var hann lengi umboðsmaður
Skriðuklaustursjarða og um eitt
skeið þingmaður Norðmýlinga.
En á aldarafmælinu er hans
einkum minst sem þjóðskálds
Austfirðinga á síðari hluta næst-
liðinnar aldar. Varð hann snemma
æfi sinnar þjóðkunnur fyrir kveð-
skap sinn, þótt kvæðasafn hans
kæmi ekki út í heild fyr en hann
var kominn á áttræðisaldur. Vísur
hans þurfti ekki að prenta til þess
að þær næðu útbreiðslu. Þær
flugu á vörum manna landshom-
anna milli. Hagmælsku og lip-
urð í ljóðagerð átti hann fram-
yfir alla samtíðarmenn sína, og
sú var tíðin, að menn tóku sjer
vísnagerð hans til fyrirmyndar
um alt land og hrósuðu ljett
kveðnum og smellnum stökum
með þeim ummælum, að það væri
eins og þær væra eftir Pál ólafs-
son.
Páll andaðist hjer í Reykjavík,
á heimili Jóns ritstjóra bróður
síns, 23. des. 1905, en síðari kona
hans, Ragnhildur Bjömsdóttir
Skú}asonar umboðsmanns á Ey-
jólfsstöðum, andaðist vorið 1918.
Tvö af bömum þeirra era á lífi:
Bjöm Kalman hæstarjettarmál-
færslumaður og Bergljót, sem
lengi hefur dvalið í Kaupmanna-
höfn.
----o——
Mm laifóíwijín.
Hann andaðist hjer í bænum
10. þ. m. Hafði hann þá vérið
haldinn ólæknandi sjúkdómi
(krabbameini) um 2 ár og oft
sárþjáður, en gegndi samt oft-
ast daglegum störfum sínum en
deyfði sjúkdóm sinn eftir föng-
um. Forberg var norskur, fædd-
ur 22. nóv. 1871, en kom hingað
fyrst 1905 til þess að veita for-
ustu símalagningunni og varð
síðan landssímastjóri. Hefur ný~
lega' verið rakin hjer í Lögrj.
starfssaga simans á fyrstu 20
árunum, en saga Forbergs og
saga símans er sama sagan. Er
það almannamál, að Forberg hafi
rækt starf sitt með miklum dugn-
aði og samvitskusemi og var
hann vel látinn af símafólki og
viðskiftamönnum símans. Nokkr-
um dögum áður en hann dó hafði
Alþingi veitt honum 10 þús. kr.
heiðursgjöf og ýmis sómi annar
hafði honum verið sýndur fyrir
starf hans og forgöngu. Forberg
kvæntist eftirlifandi ekkju sinni
Jenny F. árið 1900 og eiga þau
7 börn og era 2 þeirra nú hjer-
lendis. Gísli J. ólafson stöðvar-
stjóri í Reykjavík hefur verið
settur eftirmaður Forbergs.
—---
15. tW.
6sllraBdyr lliiinssin
1827. — 13. marts. — 1927.
13. þ. m. var aldarafmæli Guð-
brandar Vigfússonar. En hann
var fyrir ýmsra hluta sakir svo
mikilsháttar maður í menningar-
lífi samtíðar sinnar, að rjett er
að minnast hans að nokkru. Þó
störf hans lægju flest á sviði
sjerfræðilegrar vísindamensku,
— sem þar að auki er ekki öll
sjerlega aðlaðandi eða ánægju-
leg fyrir þá, sem ekki eru orðn-
ir henni samgrónir — höfðu
ýms verk hans víðtækara og al-
mennara gildi, námgjömum al-
menningi hjer heima til fróðleiks
og skemtunar og til eflingar á-
huga og skilningi enskumælandi
manna á íslenskum fræðum.
Æfisögu G. V. hefur dr. Jón
Þorkelsson ritað í Andvara
(1893). Hann fæddist í Galtar-
dal á Fellsströnd 13. marts 1827,
góðra manna. Hann gekk í Bessa-
staðaskóla og þótti ágætur náms-
maður. Síðan fór hann til Hafn-
arháskóla 1849 og ætlaði að
leggja stund á gömlu málin, en
varð því brátt afhuga og sner-
ist allur á sveif íslenskra fræða.
Vann hann margt að þeim hin
næstu ár, uns hann fór til Eng-
lands haustið 1864 til þess að
fást við orðabókarverk Cleasby’s.
Var hann síðan við Oxford-há-
skóla það sem eftir var æfinnar
og dó þar 31. jan. 1889, ókvænt-
ur.
Guðbrandur varð einna fyrst
kunnur fyrir hina miklu ritgerð
sína í Safni til sögu Islands, um
tímatal í Islendingasögum og
hafði þó skrifað ýmislegt fyr.
Annars eru merkastar söguút-
gáfur hans, er hann sá um ein-
samall eða með öðrum, s. s.
Biskupasögumar gömlu, Sturl-
unga og Flateyjarbók. Eftir að
hann kom til Englands fekst
hann einnig við útgáfur, einkum
með York-Powell, og er þar helst
að geta, auk Sturlungu, um
Corpus poeticum boreale. Síðast
en ekki síst er svo að geta hinn-
ar miklu íslensk-ensku orðabókar,
sem að mestu er verk hans eins,
eins og hún er prentuð, þó fleiri
ynnu þar að í upphafi.
En auk fræðiritgerða sinna
hefur dr. Guðbrandur skrifað
margt annað á íslensku. Má
minna þar á tvær ferðasögur
hans í Nýjum fjelagsritum, úfc-
lendar frjettir, í Skími (og í
Þjóðólfi) og ritdóma ýmsa. Er
margt af þessu ekki einungis
hið fróðlegasta, heldur einnig
mjög læsilega og vel skrifað,
enda sjest það líka á ýmsum
fræðaskrifum dr. Guðbr. að