Lögrétta - 24.03.1927, Blaðsíða 1
LOGRJETTA
xxn. ár.
Reykjavík, fimtudaginn 24. marts 1927.
16. tbl.
Leikfjelag Reykjayíkur
þrítugt.
Pjelagið var stofnað mánudag-
inn 11. janúar 1897, og gengu í
það þessir leikendur:
1. Arni Eiríksson verslunarmaður
2. Borgþór Jósefsson verslunarm.
3. Friðfinnur Guðjónsson prentari
4. Gunnþórunn Halldórsd. jungfr.
5. Hjálmar Sigurðsson ritari
6. Jónas Jónsson alþ.húsvörður
7. Kristján Þorgrímsson kaupm.
8. Sigríður Jónsdóttir húsfrú
9. Sigurður Magnúss. cand. í guðfr.
10. Stefanía Guðmundsd. jungfrú
11. Steinunn Runólfsdóttir jungfrú
12. Þorv. Þorvarðarson prentari.
Þess utan gengu 7 handiðnamenn
í fjelagið sem ekki ætluðu að leika,
en vildu halda fjelaginu til þess
að leigja hand iðnamannahúsið sem
þeir höfðu leikpall í til þeirra
afnota.
Á stofnfundinum voru samþykt
lög fyrir fjelagið, sem nefnd manna
hafði undirbúið, og voru hennar
tillögur samþyktar óbreyttar að
mestu leyti. Síðar um veturinn voru
samþyktar „reglur sem gilda við
æfingar, og eins þegar leikið er“,
fyr en þessar reglur voru samþykt-
ar mátti heita að leikfjelagið væri
ekki fullstofnað.
II. Framkvæmdir Leikfjelagsins
fyrstu 10 árin.
Formenn Leikfjelagsins voru á
þessum tíma Þorvarður Þor-
varðarson 1897 til 1904, og
Árni Eiríksson frá 1904 til
1910.
Fyrsta kvöldið sem Leikfjelagið
ljek var 18. des. 1897. Þá var leik-
ið „F e r ð a æ f i n t ý r i ð“ eftir A.
L. Arnesen, og „Æ f i n t ý r i í
Rósinborgargarði“ eftir J. L.
Heiberg. Á undan leiknum var
sungið kvæði eftir Einar H. Kvar-
an. sem er prentað í 5. leikenda-
skrá 1907—08 Framanaf voruleik-
in mest smáleikrit eftir Heiberg
og Hostrup, og „Æfintýri á göngu-
för“ gekk 4 sinnum um veturinn
enda var búið að þrautleika það
skömmu áður. Síðan hefur „Æfin-
týri á gönguför“ verið vinsælasta
erlent leikrit sem Leikfjelagið hef-
ur sýnt, og síðast þegar það var
leikið var Leikfjelagið búið að leika
það 73 sinnum.
Á tímabilinu komu fram 3 þýsk
leikrit, „Heimkoman“, „Hin týnda
paradÍ8u og „Heimilið“. Líklega
má þar sjá áhrif Bjarna frá Vogi
sem var leiðbeinari um tíma. Síð-
ar komu fram „Gjaldþrotið11 eftir
Björnstjerne Björnson, og „Aftur-
göngur“ eftir Henrik Ibsen, og
„John Storm“ eftir Hall Caine var
sýndur á jólum 1904, og leikinn
13 sinnum þá um veturinn. Fje-
laginu var lengi legið á hálsi fyr-
ir það, að það ljeki aldrei íslensk
leikrit, og sumir leikendurnir álitu
sig eiga erfitt með að leika sveita-
fólk. En veturinn 1904 var „Skip-
ið sekkur“ leikið, og reyndist ekki
lakar en ýms útlendu leikritin. Svo
má heita, að þetta tímabil væri
klikt út með „Kamelíufrúnni“ eftir
Alexandre Dumas yngri, og „Tril-
by“ eftir George du Maurier. —
Leikfjelagið naut snemma opinbers
styrks frá landi og bæ og sá styrk-
ur var kominn uppí 1500 kr. alle
1907.
Þegar Þorvarður Þorvarðarson
fór frá sem formaður, gjörði hann
góða skýrslu yfir gjörðir og hag
fjelagsins til 1904. Af öllum út-
gjöldum fjelagsins gengu til að
borga leikendum í 7 ár kr. 11.687,
en 27.566 kr. til annars kostnaðar.
Meðal tekjur af hverju leikkvöldi
voru þá 202 kr. fyrst, en voru
komnar uppí 256 kr., og er styrk-
urinn þar ekki talinn með.
læikfjelagið sýndi fyrstu 10 árin:
íslensk leikrit í 9 kvöld eða 3.4°/0
Dönsk leikrít í 112 — - 41.8%
Þýsk leikrit í 52 — - 19.4%
Norsk leikrit í 27 — - 10.0%
Ensk leikrit í 45 — - 16.8%
Frönsk leikrit í 23 — - 8.6%
268 — 100.0%
Fyratu 10 ár Leikfjelagsins hafði
bæjarbúum fjölgað úr 4500 manna
og upp í 9.500.
III. Framkvæmdir Leifcfjelagsins
önnnr 10 árin.
Formenn fjelagsins voru þessi
árin: Jens B. Waage 1910—13,
Árni Eiríkssoii 1913—15, Ja-
kob Möller 1915—1917.
Þótt vel mætti kalla þessi 10
árin íslenska tímabilið, þá skal hjer
þó telja fyrst helstu útlendu leik-
ritin sem leikin voru þessi ár.
Fyrst var leikinn „Þjóðníðingurinn“
eftir Henriklbsen; „Hrafnabjarga-
mærin“ eftir Wildenbruch, „Kinn-
arhvolssystur“ eftir C. Hauch, og
hefir það alls verið leíkið 36 sinn-
um af Leikfjelaginu. 1911 var leik-
ið fyrsta leikritið eftir Schilíer, og
voru það „Ræningjarnir“; „Álfhóll“
eftir J. L. Heiberg var leikið ári
síðar. Alt eru það leikrit sem fræg
eru orðin fyrir löngu síðan. Enn-
fremur ljek fjelagið „Augu ástar-
innar“ eftir Bojer, norska skáldið;
„Tengdapabba“ eftir Gustav v.
Gejerstam og „Enginn getur gisk-
að á“ eftir Bernhard Shaw og
„Okunni maðurinn“ eftir .lerome
K. Jerome.
Það sem einkennir tímabilið
meira eru íslensku leikritin sem
þá voru leikin. 1907—08 var „Ný-
ársn$ttin“ leikin og hefur hún
reynst svo vinsöel að nú er búið
að leika hana 76 sinnum. Næsta
vetur var „Skuggasveinn“ eftir
Matthías Jochumson leikinn, og þó
ritið hafi verið ákaflega vinsælt
hjer, þá var í það skiftið ekki mik-
il aðsókn að því; sama árið var
leikinn „Bóndinn á Hrauni“ eftir
Jóhann Sigurjónsson og var það
fyrsta leikritið hans hjer. Á jólum
1911 var sýndur „Fjalla-Eyvindur“
hins sama. Það leikrit hefur verið
leikið upp hvað eftir annað, það
var leikið 23 sinnum um veturinn
og sumarið, og var leikið í 52.
skiftið 30. apríl 1921. 1913 var
leikinn á jólum „Ljenharður fógeti“
eftir Einar H. Kvaran og var því
vel fagnað. Síðar hefur það verið
leikið upp á ný og 15. febrúar var
búið að sýna ritið 32 sinnum.
Næsta ár voru sýndar „Syndir
annara“ eftir Kvaran, og var það
tekið upp aftur næsta vetur. Á
jólum 1914 var leikinn „Galdra-
Loftur“ eftir Jóhann Sigurjónsson
í 15 kvöld; siðar var það sýnt 5
sinnum þar að auki. Það er auð-
vitað eins manns skoðun, en þeim
sem þetta skrifar finst, að þar hafi
Leikfjelagið náð hæst á braut sinni.
1915—16 var leikin á jólum
„Hadda-Padda“ eftir Guðm. Kamb-
an 15 kvöld alls, svo móttökurnar
voru góðar. Alls var leikið
60 kvöld þettaársemald-
rei hafði komið fyrir áð-
ur í Reykjavík.
Til að sýna fjárhagshliðina má
benda á, að meðal kvöldstekjur
(fyrir utan styrk) voru 4 fyrstu
árin af tímabilinu frá 262 kr. upp
í 288. 1916—17 eru þær þó 342
kr. en peningarnir fallnir. Þessi
10 ár hækkuðu árstekjurnar úr
10.000 kr. upp í 15.000 kr. Til leik-
endanna gengu þessi 10 árin alls
kr. 46.295 — en allur annar kostn-
aður var kr. 83.835.
Leikfjelagið á þann heiður skil-
ið, að það vildi ávalt leika fyrst
hjer þessi leikrit, sem bæði voru
samin á íslensku og dönsku af höf-
undum. Með því vildi það eigna
landinu og þjóðinni rithöfundana
sjálfa.
Á þessum TO árum hafði fjelag-
ið að keppa við 2 Bíóleikhús, og
þótt bæjarbúum hefði fjölgað úr
9500 manns upp í 15000, þá naut
það ekki alls vaxtarins. Á tíma-
bilinu voru leikin.
íslensk leikrit 197 kvöld eða 50%
Dönsk — 90
Þýzk — 34
Norsk — 11
Ensk — 33
Frönsk — 12
Sænsk — 12
Rússnesk — 8
Alls 397
— 23—
— 8—
— 3-
— 8—
— 3—
— 3—
— . 2—
100%
IY. Framkvæmdir Lelfcfjelagsins
þriðju 10 árin
1917 — 1. janúar — 1927.
Formenn fjelagsins voru: Einar
Kvaran 1917—22; (Afþeimárum
rak Jens B. Waage fjelagið fyrir
eigin reikning um tíma). Guðrún
Indriðadóttir 1922—24; Stef-
anía Guðmundsdóttir 1924—
25; Kristján Albertson (með
Indriða Waage fyrir leiðbeinara)
1925—26; Indriði Waage 1926
-27,
1917, þegar leikárið byrjaði, voru
fallnir frá af gömlum leikurum
Kristján Þorgrímsson 1915, Andrjes
Björnsson 1916 og Árni Eiríksson
1917. Þá var leikin um haustið
„Konungsglíman“ eftir Guðmund
Kamban og var sýnd 9 sinnum.
Næsta ár voru sýndir „Skuggar“
eftir Pál Steingrím8son, og til þess
að halda áfram með íslensku leik-
ritin voru „Vjer morðingjar“ eftir
Kamban sýndir vet. 1920--21. Þang-
að til höfðu verið leikin ýms út-
lend leikrit eins og „Hrekkjabrögð
Scapins“ og „Sigurd Braa“ eftir
Bojer, og ýms gömul leikrit endur-
tekin.
1922 um haustið var Jens Waage
hættur að leika, Ragnar Kvaran,
sem hafði leikið hjer, var farinn
af landi burt, Ólafur Ottesen, sem
einnig hafði leikið síðustu árin,
var fallinn frá. Ekki var annað
sýnna, en fjelagið yrði að leggja
niðúr sýningar um veturinn. Frú
Guðrún Indriðadóttir hafði ráðist
til Akureyrar til að leika í Fjalla-
Eyvindi, og frú Stefanía Guð-
mundsdótlir var í Vesturheimi um
sumarið og hafði verið þar nokk-
urn tíma. Hún kom frá Ameríku
um haustið, og sýndist þrotin að
heilsu, en rjeðist þó í að halda
sýningum fjelagsins uppi eftir ný-
árið. Hún aýndi „Kinnarhvolssyst-
ur“ og „ímyndunarveikina“ sem
hvorttveggja hafði verið leikið
áður, og ljek að nýju „Frú X“
eftir Alexandre Bisson, sem var
leikið 12 sinnum á því ári og hinu
næsta.
1922—23 var leikin „Ágústa
piltagull“ eftir Gejerstam og
„Himnaför Hönnu iitlu“ eftir Haupt-
mann, mjög skáldlegt leikrit, og
„Víkingarnir á Hálogalandi“ teknir
upp aftur enn einu sinni. 1923—
26 voru leikin þessi íslensk leik-
rit: „Tengdamamma“ eftir Kristínu.
Sigfúsdóttur, „Stormar“ eftir Stein
Sigurðsson, og „Dansinn í Hruna
eftir Indriða Einarsson. Af útlend-
um leikritum voru sýnd þessi ár:
„Heidelberg“ eftir Meyer-Förster,
„Æfintýrið“, franskt leikrit, „Þjóf-
urinn“ sömuleiðis, og „Veislah á
Sólhaugum“ eftir Henrik Ibsen,
sem var leikin með miklum út-
búnaði og sýnd 18 sinnum. Enn-
fremur var sýnd „Candida“ eftir
Bernhard Shaw árið 1924—25, og
að lokum þann vetur „Einusinni
var —“ eftir Holger Drachman og
þar ljek Adam Poulsen prinsinn,
sem gestur Leikfjelagsins. Það
er í fyrsta skifti að nafnkunnur
erlendur leikari hefir leikið hjer
sem gestur. Á meðan hann var,
var leikið hjer á hverju kvöldi
fyrir tvöfalt aðgönguverð, en hann
ljek ekki lengur en í9 kvöld.