Lögrétta - 30.03.1927, Blaðsíða 1

LÖGRJETTA

XXII. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 30. marts 1927.
17.—18. tbl.
Vorvísa.
Kveðin til minningar um
Pál Ölafsson.
Vor kallar. Ver stillist.
Vá smækkar. Þrá hækkar.
Sól ríkir, sál vekur.
Svell rýma. peii hýrna.
Ós glaðnar. Ys hljóðnar.
öng slaknar. Þröng raknar.
Storð þornar. Hjörð hjarnar.
Hrönn sækist. önn rækist.
Jakob Thorarensen.
Stóra bókin.
The racial characters of the
Swedish Nation. By H.
Lundborg and F. J. Linders.
Uppsala og Stockholm 1926.
Bók þessi er um kynflokkaein-
kenni Svía eftir nýjustu rann-
sókhum og mannamælingum sem
sænska mannfræðisstofnunin
(Statens rasbiolagiske Institut)
hefir gera látið. Hún er svo sjer-
stök í sinni röð að sjálfsagt er
að geta um hana og það þess
heldur sem hún kemst líklega í
fárra höndur hjer á landi, því
verðið er 100 kr. sænskar. Þó
það væri ekkert annað en stærð-
in (29X^8 cm) og frágangurinn,
þá hlyti hún að vekja eftirtekt í
hvaða bókabúð sem væri. Pappír-
inn, prentunin og myndirnar, alt
er þetta svo fagurt á að líta,
smekklegt og ríkmannlegt, að
jeg hef aldrei slíkt sjeð. Það er
auðsjeð, að Svíum hefur þótt efni
bókarinnar mikilsvert, úr því að
þeir hafa tjaldað öllu því besta,
sem til*var við útgáfu bókarinnar.
Hvað ætti og að standa þjóðinni
nær en fólkið sjálft, sem bókin
lýsir? Það vill nú svo vel til, að
Svíar eru stærsta þjóðin á Norð-
urlöndum og jafnframt sú glæsi-
legasta, svo það fer vel á því,
að bókin um hana sje henni sam-
boðin.
En þetta er ekki í fyrsta sinni,
sem Svíar hafa gert allsherjar-
rannsókn á þjóð sinni. Á árun-
um 1897—1898 mældu þeir
46000 nýliða og rituðu þeir mann-
fræðingarnir G. Retzius og C.
Ftirst mikla bók og ágæta um
mælingarnar í líku sniði og þessi
er. I þetta sinn hafa verið mæld-
ir rúml. 47000 nýliðar á árunum
1922—24 eftir forsögn sænsku
mannfræðisstofnunarinnar og
undir hennar umsjá. Eru mæling-
ar þessar aðalefni bókarinnar en
auk þess flytur hún margar
ágætar ritgerðir eftir ýmsa
sænska mannfræðinga, mann-
fræðisuppdrætti af Norðurlönd-
um og fjölda ágætra mynda af
ýmsum kynflokkum og kyn-
blendingum. Þar er og aragrúi af
allskonar töflum og útreikning-
um yfir nýju mælingarnar.
Eins og sjá má af þessu er
efni bókarinnar míkið og marg-
breytt svo erfitt ér að gefa
glögga hugmynd um það í fám
orðum, þó margt megi læra af
hverjum kafla bókarinnar. Jeg
reyni að drepa í fám orðum á
hið helsta.
Helstu meðaltölin má sjá á
eftirfarandi yfirliti. Til saman-
burðar eru settar tölurnar fyrir
hinar Norðurlandaþj óðirnar.Allar
eru þær (í sentim.) miðaðar við
karla á nýliðaaldri (20—22 ára).
Sveitamenn 172.25
Verksmiðjumenn 172.02
Hærri stjettir 173.59
Heldri m. í öllum stjettum 173.09
Millistjettir 172,48
Verkafólk 171.85
Meðalhæðin vex þá eftir því
sem ofar sækir í þjóðfjelagið.
Lægst er verkafólk og verk-
smiðjulýður. Er það talið víst,
að mismunurinn á hæðinni geti
ekki stafað eingöngu af mismun-
andi efnahag eða atvinnunni, þyí
ekki er ætíð hæðin mest í efn-
uðustu og frjósömustu hjeruðun-
um. Er þá ekki öðru til að dreifa
en mismunandi kyni, enda geng-
ur hæð manna að miklu leyti að
erfðum.
Svíþjóð Nor< Bgur Island Danm. Færeyj. Finnland
Austanfj. Þrændal- Svlar Fitmax
Hæð 172,2 172,2 172,4 173.1 169,3 170,0 1-72,9 170,9
Ljósleitt hár°/0 94,5 , 91,3 91,9 93,6
Dökt eða sv.°/0 2,2 6,6 7,3 5,5
Rautt°/0 3,3 2,1 0,8 0,9
Ljósleitaugu0/,, 95,0 95,4 87,5 95,6 81,9 93,0 93,0 92,6
Brún augu°/0 5,0 4,6 12,5 4,4 8,1 6,0 7,0 7,4
Höfuðlagstala 77,7 77,5 79,8 78,4 80,6 82,3 79,4 81,1
Beint nef°/0 47,5 53,4 48,6
Hvelft nef°/0 27,5 28,6 33,7
Höfuðlengd 19,4 19,1 19,2 19,7 19,4 19,5
Höfuðbreidd 15,0 14,8 15,3 15,4 15,6 15,5
Ennisbreidd 10,5 11,1 10,7 10,9
Andlitsbreidd 13,G 13,4 13,9 14,0 14,5
Andlitslengd 12,7 12,0 12,5 12,9
Bollengd 52,4 49,7 50,9
Armlengd 78,5 76,1 76,9
Herðabreidd 39,2 38,9 38,9
Mjaðmabreidd 28,8 28,8 28,7
Beinlengd 92,0 94,8 94,5
Það yrði oflangt mál að gera
sæmilega grein fyrir tölum þess-
um, en það skal tekið fram, að
sumstaðar er samanburðurinn
óviss vegna þess að mælingarað-
ferðirnar hafa verið að nokkru
misjafnar í löndunum, ekki síst
á augna- ög háralit. Hafa verið
gerðar ráðstafanir til þess að
bæta úr þessu framvegis.
Eins og sjá má er meðalhæð
manna nálega hin sama í Noregi
og Svíþjóð, en nokkru meiri á
íslandi. Stafar þetta ef til vill af
því, hve fáir voru mældir hjer.
Mest var meðalhæðin í stærstu
borgunum sænsku: 173.0. Eftir-
tektarvert er það og hversu með-
alhæð nýliða hefir vaxið síðan
um miðja 19. öld:
1841 ^5 167,36 cm.
1851- -55 167,81 —
1861- -65 168,53 —
1891- -95 169,6 —
1901- -05 170,8 —
1911- -15 172.0 —
1921- -22 171.9 —
Þá er nokkur munur á hæðinni
eftir stjettum og atvinnuvegum:
Um augna- og hárlit er fátt
að segja annað en það sem sjá
má af tölunum, en þeim er var-
lega treystandi við samanburð',
vegna þess að mismunandi mæli-
kvarðar hafa verið notaðir í
löndunum. Jeg hefi slegið ljósu
og ljósbrúnu hári saman og blá-
um og kembdum augum. Eins og
kunnugt er telja menn mjög
ljóst hár og blá augu einkenni á
norrænu kyni. Bláu augun eru
nokkru tíðari í Svíþjóð en hjá
oss, en þó ekki mikið á munun-
um. Aftur eru Svíar vafalaust
ljóshærðari en vjer. Bláu augun
eru tíðust hjá sveitafólki, nokkru
færri hjá verksmiðjufólki en
flest í hærri stjettunum. Þó er
munurinn lítill. Svipað er að
segja um háralit. Hann er hvað
ljósastur á sveitafólki en dökk-
astur í hærri stjettunum. Miklar
ályktanir verða tæpast dregnar
af þessum litla litarmun, en ekki
bendir hann til þess, að dökka
fólkið standi að baki því ljósa.
Höfuðlagstalan sýnir hve mörg
% höfuðbreiddin sje af höfuð-
lengdinni og er mönnum skift
í langhöfða (undir 76), meðal-
höfða (76—80,9) og stutthöfða
(yfir 81) eftir henni. Talið er að
hreint norrænt kyn sje yfirleitt
langhöfðar. Að þessu leyti
standa Svíar næst því af norður-
landaþjóðum, þó langhöfðar sjeu
engu færri austanfjalls í Noregi.
Enginn verulegur munur fanst á
höfuðlaginu eftir stjettum eða
atvinnuvegum. Einkennilegt er
það, að höfuðlengd er mest á Is-
lendingum að því sjeð verður af
öllum Norðurlandaþjóðum, og
höfuðbreiddin líka meiri en í
Svíþjóð og Noregi.
Hvað neflagið snertir þá hefur
norrænt kyn beint nef en hvelft
nef eða kúpt bendir á kynblönd-
un. Að þessu leyti standa Svíar
ekki framar oss og Noregur má-
ske fremst.
Svo virðist sem bollengd sje
nokkru meiri í Svíþjóð en á Is-
landi og í Noregi, sömuleiðis
handleggslengdin. Beinlengdin*)
eða lengd alls fótarins frá
mjaðmarlið, er aftur nokkru
styttri á Svíum. Á herða- og
mjaðmabréidd norrænu þjóðanna
er munurinn lítill og lítt fer hún
eftir stjettum en er hvað mest á
sveitafólki.
Jeg kem þá að hinum mörgu
ágætu ritgerðum sem bókin flyt-
ur auk nýju mælinganna. Verð
jeg þar auðvitað að fara fljótt
yfir söguna. Höfunda er getið
við þær ritgerðir, sem ekki eru
eftir ritstjórana.
1. Um mannfræði Norðurlanda
á 20. öldinni eftir próf. L. Rib-
bing. Ritgerð þessi er ágætt yfir-
lit yfir allar helstu mannfræðis-
rannsóknir á Norðurlöndum bæði
fyrir aldamótin og eftir. Hafa
ýmsir norrænir vísindamenn ver-
ið brautryðjendur í þessari grein,
svo sem þeir Anders Retzius og
Gustav Retzius, Carl Furst, H.
Lundborg o. fl. með Svíum, Sör-
en Hansen, Johannsen og West-
ergárd hjá Dönum, Arbo, Bryn
og Schreiner í Noregi. Danir
komu upp „Mannfræðisnefnd-
inni" árið 1904, sem vinnur síð-
an að mannfræðisrannsóknum
þar í landi, en Svíar Mannfræðis-
stofnun ríkisins 1921. Er hún
svo vel úr garði gerð, að hún er
sennilega einstök í sinni röð og
formaður hennar próf. Hermann
Lundborg mikill áhugamaður. 1
Noregi hafa einstakir menn brot-
ið ísinn og leyst mikið starf af
höndum, ekki síst þeir Arbo og
Bryn. Hvað unnið hefur verið
má sjá á því, að síðan um alda-
mótin hafa komið út á Norður-
lóndum ekki færri en 266 bækur
*) Menn segja að sitja flötum
beinum og skjálfa á beinunum, c:
fótunum.