Lögrétta - 06.04.1927, Blaðsíða 3

JL.ÖGRJ BTTA
að halda því fram, að sjera
Bjami trúi hugsunarlaust í
blindni, en hinn efi fyrir sjálf-
stæða rannsókn. Ágúst prófessor
Bjarnason er talinn skynsemis-
trúarmaður, sjera Frikrik Frið-
riksson rjetttrúaður. Jeg er sann-
færður um, að sjera Friðrik hef-
ur ekki hugsað minna um trú-
mál en Ágúst prófessor. Skoðana-
mun þeirra verður að rekja til
annars frekar en þess.
Um leið og þetta er játað, að
skynsemin ráði ein, að sínu leyti,
jafnt hjá efnishyggju- og Guðs-
trúarmanninum og vantrúaiv og
trúmanninum er sú bamalega
fullyrðing fallin um koll, að það
sje ljettara fyrir trúmanninn en
efasemdamanninn að gæta skoð-
ana sinna. Menn segja nefnilega
eem svo, að kirkjan leitist altaf
við að bæla niður hvem efaneista
i brjósti manna, sem ógnar með
að eyðileggja kenningar hennar.
Menn fái ekki að efast í friði og
mótmælalaust, altaf og alstaðar
sje verið að reyna að telja þeim
hughvarf, og það þurfi meir en
litla dáð og ógurlegt þrek og þol-
gæði til að standast vopn kenni-
valdsins og vera „sjálfstæður“ í
skoðunum, sem þýðir stundum
sama og að hafa þá einu skoð-
un að efa alt. Min reynsla er
gagnstæð þessu. öll mín skólaár
og enn virðist mjer hjer á landi
vera ólíkt erfiðara að verja
bamstrú sína en láta ánetjast af
efasýki og efnishyggju. Það voru
eiginlega einu stundimar, þegar
jeg var við guðsþjónustu og jafn-
vel ekki þær allar, sem jeg komst
hjá árásum utan að á trú mína
og skoðanir á biblíunni. I skólan-
um var ákveðinn efnishyggju-
andi, nálega hver skólabróðir
minn og skólasystir hló að orð-
inu „trú“. Ef minst var á trú-
mál í blöðunum, var þar næstum
undantekningarlaust ráðist á alt
sem mjer var heilagt í bamæsku.
Og skáldritin sem jeg las — og
þau voru mörg á þeim ámm —
rifu niður hvern trúarlærdóm
kirkjunnar af öðmm, tættu í
sundur flest orð ritningarinnar.
Jeg kyntist ef til vill ekki mörg-
um sem beinlínis vildu krossfesta
Krist, en jeg komst að raun um,
að allur hávaðinn af þeim mönn-
um, sem jeg vissi mjer yfir- I
burðameiri, virtu hann lítið nema
rjett í orði í mesta lagi og það i
var hreinasta undantekning, ef
jeg hitti nokkum, sem trúði ;
bjargfast á hann. 0g vísindin! |
Var og er ekki altaf verið að j
hamra á því, að flest vísindi
komi algerlega í bág við kristin-
dóminn — kenningar Nýja-
testamentisins og kirkjunnar —
og sanni mannlegan ófullkom-
ieika Krists og vanmætti og
skammsýni hans? Jeg þoii óhik-
að að fullyrða, að það sje miklu
erfiðara fyrir hvern einstakling,
að trúa en efa hjer á landi nú á
tímum, meðal annars af því að
miklu fleiri eru efans megin og
halda sínum skoðunum að hon-
um. Það er ólíkt meira móðins,
að ráðast á kirkjuna en fylgja
henni að málum. Og fátt er á-
hrifaríkara á skoðanir manna en
tískuvaldið. Jeg hef aldrei sakn-
áð tilefna og aðstoðar til að efa
og rífa niður, en jeg hef oft
sárþráð að finna einhversstaðar
trúarstyrk. Jeg hef altaf heyrt
háværar raddir um, að það sje
sjálfsagt að snúa baki við kirkj-
unni, en sjaldan nokkum sem
hefur hvatt mig til að leggja
henni lið. Mjer hefur aldrei sýnst
það neitt þrekvirki að taka und-
ir sönginn gegn trúnni, en jeg
hef oft fundið að mig brast
kjark til að kannast við trúna.
Skyldu ekki fleiri hafa svipaða
sögu að segja? Ef nokkrir eiga
í vök að verjast með skoðanir :
sínar nú á dögum eru það trú- '
mennimir. Og jeg þakka það ;
eingöngu anda Guðs, ef þeim í
tekst að varðveita trúna fyrir I
brotsjóum efnishyggjunnar, sem ,
altaf skella á henni. Mörgum væri |
holt að gefa því gaum hvílíka j
trúarraun ýmsir standast, þá j
myndi hann blygðast sín fyrir að j
vera að hælast yfir, að hann api
efa annara. Jeg fyrir mitt leyti i
skammast mín ekki fyrir annað j
meira en trúleysi mitt.
Jeg hef gefið það í skyn, að :
jeg trúi engu síður af skynsem- j
isástæðum, en aðrir færa skyn- j
samleg rök fyrir efa sínum. En |
mjer virðist að milli mín og efn- j
ishyggjumannanna skilji það,
sem nú skal greina. Jeg fæ ekki
betur sjeð en að vantrúarmaður- J
inn segi sem svo: Jeg trúi a j
sjálfan mig, á óskeikulleik og !
alvísi minnar eigin skynsemi. j
Það sem sýnist ekki koma heim j
við hana, eða mjer er óskiljan- !
legt, er ekki eingöngu ótrúlegt í
mínum augum, það getur bein- j
línis ekki átt sjer stað, hlýtur |
að vera endileysa.
Jeg aftur á móti lít þannig á
málið, að skynsemi mín sje rjett
svo langt sem hún nær og mjer
sje óhætt að reiða mig á hana í j
þeim efnum sem hún leyfir mjer j
að skilja til fulls. En mjer finst
miklu minna um mikilleik vits
míns en það, hvað það er tak-
markað. Jeg er ekki í vafa um,
að aðrir eru mjer miklu vitrari
og jeg kemst langtum lengra í
sannleiksáttina og fæ þekking á
ólíkt fleiru, með því móti að
láta ekki eingöngu mína eigin
vitskutýru lýsa mjer heldur færa
mjer í nvt bjarmann af lömpum
annara. Með berum orðum sagt:
Jeg þykist nógu skynsamur til
að beygja mig fyrir þeim, sem
jeg verð að telja mjer vitrari.
Og þann einan skoða jeg hafa
rjett til að ákveða um alt af
skynsemi sinni, ,sem er alvitur.
Enn er þess að geta: 1 dómum
mínum um hvað eina vil jeg ekki
aðeins hlusta eftir rödd heilans
heldur hjartans líka, taka tillit
til hvað eðlisvitið (,instinctið“)
segir. Jeg kveð samvitskuna að
dómum, en hún er að mínu viti
raust Guðs. Og þegar eitthvað
mætir mjer sem er mjer óskilj-
anlegt, þá dirfist jeg ekki að
neita því um sannleiksgildi, fyr-
ir þær sakir einar. Jeg leitast
miklu fremur við að gera mjer
ljóst hvort það, að mjer sýnist
það ósennilegt, komi ekki frem-
ur til af því, að skynsemi mín
sje svo takmörkuð, heldur cn að
hið furðulega sje nokkuð óskilj-
anlegt eða ótnúlegt í sjálfu sjer.
Frh.
--~o~-
Þingtíðindí.
Yms mál.
Sjerleyfisfrv. um Þjórsárvirkj-
unina og járnbrautina er nú af~
greitt frá nd. að mestu leyti eins
og það kom frá stjóminni.
Flokkaskipun riðlaðist um málið.
Það var samþykt með 19 atkv.
gegn 9 (Jak. Möller, Tr. Þórh.
ól. Thórs, Þór. Jónsson, P. Otte-
sen, Ben. Sveinsson, Ámi Jóns-
son, Bernh. Stef., Hjeðinn Valdi-
marsson). I Ed er málið í nefnd,
Jón Baldvinsson og J. J. hafa
talað á móti því að ýmsu leyti,
en Einar á Geldingalæk og Magn.
Kristjánss. með auk ráðherranna. j
I sambandi við þetta mál hefur j
verið um það talað, sem fyr !
segir, að heppilegra væri að
virkja Sogið en Þjórsá, til ljósa
og hitunar fyrir Rvík og sveit-
imar eystra. Á þessari skoðun er
t. d. rafmagnsstöðvarstjórinn í
Rvík, og móti sjerleyfinu til Tit-
ans og talaði hann um málið á
Stúdentafjelagsfundi nýlega og
var þar samþykt till. til mótmæla
sjerleyfisveitingimni.. I nd. hafa
þeir Jör. Brynj., H. Valdimars- j
son og Ben. Sv. flutt tilL til !
áskorunar á ríkisstjómina um j
ráðstafanir til þess að ríkið nái ;
nú þegar fullum umráðum og
notarjetti allrar vatnsorku í
Soginu, ásamt nauðsynlegum
rjettindum á landi til hagnýting- i
ar orkunnar. Magn. J., Á. Á. og
Jak. M. flytja till. um það, að
opinberum starfsmönnum, sem
rjett eigi dýrtíðaruppbótar, skuli
greidd 66% uppbót frá 1. jan.
1927 af öllum þeim launum, sem
uppbót er reiknuð af, eða, til
vara, að greidd verði 200 kr.
uppbót með hverju barni, sem er
á framfæri þeirra. Hafa starfs-
menn ríkisins farið fram á upp-
bótarhækkun í þessa átt. — Tr.
Þ. flytur svohljóðandi till.: Ef
gildi ísl. peninga hækkar aftur
og kemst svo nálægt hinu gamla
gullverði, að vanti minna en 5%
skal í næsta gjalddaga allra lána
í 5., 6. og 7. flokki veðdeildar-
innar, svo og á næsta gjalddaga
allra lána í ræktunarsjóði, sem
veitt hafa verið eftir að lög nr.
14 13. júní 1925 um Ræktunar-
sjóð Islands, gengu í gildi, lækka
ógreiddan höfuðstól lánanna um
20 af hundraði. Lengd lánstíma
breytist ekki þessa vegna, en ár-
legar afborganir lækka i sama
hlutfalli. Ríkissjóði er ætlað að
greiða það fje, sem til lækkunar-
innar þarf. Fjárhagsn., nema Á.
Á., og fjármálaráðherra hafa
lagst á móti þessari till., telja
að um ósanngjamar gjafir sje
að ræða til einstakra manna, sem
hafi í för með sjer óhæfilegan
austur úr ríkissjóði. En flutn-
ingsmaður telur aðeins um að
ræða snnngjarnan jöfnuð vegna
röskunar á peningagildi. Tr. Þ.,
P. Otteson og Tón Sig. flytja
frv. um vari-ir gegn gin- og

klaufasýki og öðrum alidýra-
sjúkdómum.
Um meðferð eða úrslit mála,
sem fyr er frá sagt, er þessa að
geta helst. Stjómarskrárfrumv.
stjómarinnar er samþ. óbreytt í
Ed., á móti vom 4, Jón Bald.,
J. J., Ingvar P. og Magn. Kristj.
Samskólafrv. stjómarinnar var
samþ. við 2 umr. í Nd. með 15
: 10. Flestir Framsóknarmenn eru
því andvígir nema Á. Á. En hann
hefur flutt nýja till. í málinu,
sem sumir fylgismenn þess telja
þó, að orðið geti því að falli, þá
s. s. að Samvinnuskólinn megi
ráða því sjálfur hvort hann renni
inn í samskólann (eins og versl-
unarskólinn á að gera) en skuli
njóta sama styrks og nú, ef hann
geri það ekki. Heimildin um láns-
ábyrgðina til Landsb. hefur verið
afgreidd sem lög. Felt hefur ver-
ið í Nd. frv. H. V. um að gera
Hafnarfjörð að sjerstöku kjör-
dæmi. Felt hefir verið með jöfn-
um atkv. að láta fara fram stú-
dentspróf á Akureyri. Hafði há-
skólaráðið mótmælt því, þar sem
það væri á móti háskólalögun-
um. Snerist þá einn flutningsm.,
Jónas Kr., á móti till. en flytur
í staðinn till. um styrk handa
norðanmönnum til að sækja próf
suður. Um fiskifulltrúa á Spáni
hafa orðið nokkrar umr. í Ed,
út af fyrirspum Ingvars Pálmas.
Taldi atvinnumálaráðherra gott
gagn hafa orðið af starfi hans.
Fjárlagaumr. standa yfir í Nd.
— Alls hafa verið haldnir í Þing-
inu 99 fundir og um 450 ræöur.
Vantraust.
Vantrauststill. H. Valdimarss.
var rædd 29. f. m. Umr. urðu
allmiklar, en ekki sjerlega hvass-
ar. H. V. taldi núver. stjórn ekki
fullgilda þingræðisstjóm, því vit-
anlegt væri að hún væri í minni
hluta í Nd. og hefði auk þess
unnið sjer til óhelgi í ýmsum
málum. Ráðherranir svöruðu. En
þegar umræður höfðu staðið all-
lengi kvaddi sjer hljóðs form.
Framsóknarflokksins Þorleifur í
Hólum. Flutti hann nýja till. í
málinu fyrir sína hönd og flokks-
manna sinna, Tr. Þ., Bernh. Stef.,
Jón Guðnas. og Ing. Bjaraas.,
svohljóðandi: Neðri deild Alþing-
is ályktar að lýsa yfir að með
því að vitanlegt er, að núverandi
stjóm er í minni hluta í neðri
deild og án meirihluta stuðnings
í sameinuðu þingi, sem og vegna
þess, að eigi er sjáanlegt, að
meirihlutastjórn verði hægt að
mynda á þessu þingi, en kosn-
ingar fara í hönd, verði að svo
stöddu að líta á stjórnina sem
starfandi til bráðabirgðk. — Jafn-
framt var lagt til, að kalla till.
ekki vantrauststill. heldur till.
„v:ðvíkjandi núverandi lands-
stióm“. Framsögum. sagði, að
Framsóknarfl. hefði að vísu ekki
traust á núverandi stjóm, en
stæði samt ekki að vantrausts-
yfirlýsingu H. V. en áleit að
stjómin ætti að sitja að völdum
uns næstu kosningar hefðu lagt
nýjan úrskurð á deilumálin. Tr.
Þ. sagði að till. væri að forminu
; til miðuð við það sjerstaka
bráðabirgðaástand, sem nú ríkti,