Lögrétta - 11.05.1927, Blaðsíða 1

LOGRJETTA
xxn. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 11. mai 1927.
26. tbL
Um víða veröld.
Gandhi og trúarbrögðin.
Indverjinn Gandhi var um eitt
skeið mjög umtalaður maður.
Hafði hann þá mikil áhrif á ind-
versk mál, sem einn aðalleiðtogi
indverskra sjálfstjómarmanna og
var um tíma settur í fangelsi.
Boðaði hann nokkurskonar frið-
samlega byltingu og andstöðu
gegn veldi Breta með því að neita
viðskiftum við þá og samneyti.
Litu margir á Gandhi sem píslar-
vott og spámann nýrra tíma og
eánnig á vesturlöndum eignaðist
hann marga aðdáendur. M. a.
skrifaði franski rithöf. Romain
Rolland lofsamlega bók um hann.
Síðan hefur aðdáun sumra nokk-
uð farið forgörðum og áhrif
Gandhi’s virðast hafa þorrið
nokkuð, þótt sífelt sje hann vel
metinn og í áliti fjölmenns flokks
manna, enda mikilhæfur maður.
Indversk mál hafa einnig á síð-
kastið horfið nokkuð úr meðvit-
und þeirra, sem um heimsmálin
hugsa, fyrir öðrum, sem meira
ber á, en margt er þó óleyst
ennþá austur þar og sjálfsagt
eiga aftir að gerast þar merkiieg
tíðindi. Það er því vert nokkurr-
ar athygli, að nýlega er komið út
á Norðurlöndum úrval úr blaða-
greinum Gandhi’s (hann hefur
gefið úr blaðið Unga Indland),
aem vel sýna manninn, stefnu
hans og skoðanir.
Gandi boðar þar látlaust hina
friðsamlegu byltingu sína, bylt-
ingu hugarfarsins og hann slær
á strengi þjóðrækninnar, vill
knýja fram hið fornindverska
eðli og beita því gegn vaxandi,
og að flestu leyti spillandi áhrif-
am vestrænnar menningar, að
hans dómi. Én erfiðleikamir eru
margir á því, að koma fram slíkri
stjómmálastefnu og em fyrst og
fremst af trúarrótum runnir.
Gandhi er sjálfur Hindúi og ved-
umar helgirit hans. En hann seg-
ir: Jeg álít að biblían, kóraninn
og Zendavesta sjeu innblásin rit
engu síður en vedumar. En það
að trúa á helgirit Hindúa hefur
ekki það í för með sjer, að jeg
álíti hvert orð þeirra innblás-
ið af guði. Um kristindóminn
segir Gandhi m. a.: Ef kristnir
menn hjeldu sig hreint og beint
að fjallræðunni, sem er ekki ein-
ungis flutt friðsömum lærisvein-
um, en öllum heimi, sem þjáist,
þá mundu þeir ekki leiðast af-
vega, og þá mundu þeir sjá það,
að engin trúarbrögð em fölsk, og
að ef allir lifa í því Ijósi, sem þeim
er gefið og óttast guð, þurfa þeir
ekki að bera áhyggjur fyrir
skipulagi og formi guðsdýrkun-
arinnar . . . Samvinna við hin
góðu öfl og engin samvinna við
hin illu öflin, það er þetta tvent,
sem við þörfnumst, ef lífið á að
verða gott og hreint, hvort sem
við nefnumst Hindúar, Múha-
medsmenn eða kristnir.
Síðustu fregnir.
Vatnavextimir í Norður-Amer-
íku halda áfram. M. a. er símað
frá Winnipeg, að miklir vatna-
vextir sjeu í Manitoba. Frá
London er símað, að stjómarfrv.
um verkbanns- og verkfalls-
hömlumar hafi verið samþ. í
neðri málstofunni við 2. umr.
Franskur flugmaður hefur nýlega
farist á Atlantshafsflugi. —
Horfur era taldar á því að
frankinn hækki, en margir telja
það hættulegt iðnaði Frakklands
og hóta verkamenn allsherjor-
verkfalli af ótta við að gengis-
hækkun hafi í för með sjer kaup-
lækkun.
---o---
Þjóðminíar.
Undanfarið hafa staðið í Dan-
mörku allmiklar umræður og
deilur um safna- og þjóðminja-
mál þar í landi. Hefur mörgum
mætum mönnum virsts svo, sem
þau mál væri all mjög í ólestri
þar og þjóðinni til nokkurrar van-
virðu að ekki væri sæmilega fyr-
ir þeim sjeð. Hafa þrengsli og
húsnæðisekla valdið miklu um
þetta og var því komið af stað
fjársöfnun mikilli til þess að ráða
bætur á þessu og tókst hún vel.
En þegar til átti að taka kom
mönnum engan veginn saman
um það, hvemig heppilegast yrði
fram úr málum þessum ráðið.
Komu fram ýmsar tillögur og
vom ræddar í blöðum og á þingi
og er það að sjálfsögðu Dana
einna að gera út um þau mál. En
þó er rjett að geta þeirra að
nokkm, einnig á íslandi, ekki ein-
ungis af því, að áhugi sá, sem
margir hinna merkustu Dana
hafa sýnt á málum þessum mætti
vera hvöt þeim hjer, sem lítinn
skilning hafa á slíkum efnum, en
einnig vegna þess, að íslenskum
efnum hefur nokkuð verið bland-
að inn í umræðumar.
Ein eftirtektai’verðasta tillag-
an, sem fram hefur komið í þess-
um málum, er frá blaðamannin-
um Kirkeby (1 Politiken). Sting-
ur hann upp á því, að þjóðminjar
söfnin verði flutt burt úr Kaup-
mannahöfn og sett í nágrenni
bæjarins og nýju skipulagi komið
á öll málin, þannig að stofnaður
verði einskonar þjóðgarður í lík-
ingu við Nordiska Museet í
Djuurgaarden við Stokkhólm eða
The american museum of national
history í Central Park í New
York eða Imperatorski rossiiski
istoritsjski muzei í Moskva.
Þama vill hann láta sýna í lif-
andi heild í öllum flokkum þjóð-
minja sögulega afstöðu og þróun
danska ríkisins og einstakra hluta
þess. Till. þessar hafa vakið at-
hygli og jafnframt nokkrar at-
hugasemdir. Færeyingurinn Jör-
gen Frantz Jacobsen hefur t. d.
í Politiken sagt, að sjer virtist
hugsanaferill höf. nokkuð stór-
danalegur þar sem hann talar um
ríkið og dregur ísland og Fær-
eyjar undir Danmörku, þótt aug-
ljóst sje, að þessi lönd heyri að
þjóðemi og menningu til Norður-
löndum í heild, en ekki Danmörku
sjerstaklega. Segir hann að
danski þjóðgarðurinn eigi að vera
fyrir Danmörku, en munum
annara þjóða eigi að skila
heim aftur og nefnir til gamla
færeyska kirkjustóla. Kirkeby
svarar aftur og segir að kirkju-
stólunum eigi að sjálfsögðu að
skila af því þeir hafi minjagildi
(affektionsværdi) fyrir Færey-
inga, en annars verði því ekki
viðkomið að skila öllu aðfengnu
aftur, þá gætu Norðmenn, Svíar,
íslendingar, Jótar og Fjónbyggj-
ar heimtað hver sitt, en hlutimir
sjeu eign danskra safna með
rjetti sögunnar.
Málið um skjala- og forminja-
heimtur Islendinga í hendur Dön-
um er gamalt deilumál og nokkr-
um hluta þess nú um það bil ráð-
ið til lykta þannig að báðir una
sæmilega. Orð hr. Kirkebys um
kirkjustólana frá Færeyjum bera
þess þó vott, að góðir menn með-
al Dana álíti, að sanngjamt væri
að lengra yrði farið en enn er
orðið um skil við Islendinga, t.
d. með því að senda heim hina
frægu kirkjuhurð frá Valþjófs-
stað? Sumt í þessum deilum má
að vísu heita harla smávægilegt,
eins og Lögr. hefur áður rakið,
en annað ekki, m. a. vegna þess
minjagildis sem hr. Kirkeby tal-
ar um. 1 skipulagsmál danskra
safna fara ísl. að sjálfsögðu ekki
að blanda sjer, og skiljanlegt er
það, frá Dana sjónarmiði, að
þeir vilji draga undir verksvið
þeirra það, sem einhvemtíma
hefur haft gildi fyrir sögu þeirra,
þó nú horfi það öðmvísi við og
sje Dönum óháð. En illa kunna
Islendingar því að láta ennþá taJa
um menningu sína, sem danska
menningu og landið sem danskan
ríkishluta þar sem vitanlegt er
að hvorugt er rjett.
-----o----
Játniugar.
(Gunnar Árnason frá Skútu-
stöðum ritaði).
Jeg les ritninguna aldrei, til
þess eins að leitast við að gagn-
rýna hana, finna í henni mót-
sagnir og gera gis að efni henn-
ar. Svo segja fomfróðir menn að
djöfullinn lesi hana. Það er næsta
trúlegt. Jeg les hinsvegar biblí-
una altaf með það fyrir augum.
að fræðast af henni, fræðast af
henni um það, sem mjer telst, ai'
mjer og öllum sje mest um vert
að vita. Hún er fyrir mjer opin-
bemnarbókin. Hún skýrir mjei
frá hlutum, sem huldir em aug-
um allra dauðlegra manna, annara
en þeirra, sem það er sjerstak-
lega opinberað. Hún fræðir mig
ekki eingöngu um að til sje ósýni-
legur, almáttugur, alrjettlátur og
algóður Guð, sem alt hefur skap-
að og viðheldur öllu, heldur líka
hver vilji hans sje og fyrirætlun.
Hún getur, ef jeg sjálfur vil
þiggja það, kent. mjer þá list sem
allra er erfiðast að læra, listina
að lifa. Og hún segir mjer lika
hvemig jeg fái látið heitustu þrá
mína rætast, hvemig mjer geti
orðið að ósk minni, að fá að lifa
þótt jeg deyi. Um alt sem snert-
ir hið innra, sál mína og undirrót
og ætlun tilverunnar, segir biblí-
an, að minu viti, mjer satt um.
Og hún er sú eina bók sem gerir
það, því allar aðrar bækur sem
fræða rjett um þá hluti em á
henni reistar að öllu að mestu
leyti. En þetta er það sem mig
varðar mest og jeg fæ ekki lifað
án. — v
Hvers vegna biblían er mjer
heilög, er fljótsagt. Það er vegna
þess, að þær opinberanir sem hún
hefur að geyma em frá alhelgum
Guði. Því ætti hver sem um hana
fjallar, að gera það með lotning
og helgi í hug, ef ekki sakir þess
að honum skiljist sjálfum helgi
hennar, þá til að komast hjá að
særa þá sem það gera og saurga
að óþörfu það sem öðram er dýr-
mætast.
Og enn get jeg sagt, að megin-
hluti heilagrar ritningar sje inn-
blásinn. Það er ósköp auðskilið
mál. Þvi ýmist vom höfundar
sumra ritanna, svo sem spámenn-
imir, menn, sem orðið höfðu fyr-
ir beinum innblæstri, eða þeir
skýrðu frá sýnum og orðum ann-
ara, er fengið höfðu opinberanir.
Guðspjallamennimir vom ekki
sjálfir innblásnir, en þeir segja
sögu og flytja kenningar sonar-
ins, sem gerði það eitt er haxm
hafði sjeð föðurinn gera og sagði
ekki annað en það sem hann
vissi af munni föðurins að var