Lögrétta - 25.05.1927, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
S
Væntanlega lætur ritið og fjelag-
ið í heild sinni þessi xnál til sín
taka á sem víðustum grundvelli,
ekki aðeins sem íþróttamál, en
einnig sem hagnýt mál fyrir
bændur og búalið. Tekst því þá
væntanlega að fá stuðning
margra og að vinna að því að
auka áhuga á þessum málum,
enda standa nú þegar að fjelag-
inu ýmsir áhugasamir menn. —
Fyrsta hefti ritsins, sem út er
komið, er snyrtilegt að frágangi.
---o----
Öræfareiðin.
Nú hleypi jeg hestinum hvita.
HjarniQ er þjótandi iða.
Frostkaldar loítöldur leika
i löðri til beggja hliða.
Harðar’ og harðar’ jeg þeysi.
Háfjöllin lokka og seiða.
Áfram, með eldingar hraða
um öræfi’ og víðlendar heiðar.
Afram, með eldingar hraða.
Aldrei að nema staðar .
Síðustu bönd eru sorfin.
Síðasta bygðin er horíin.
Síðasti báturinn sokkinn.
Síðasti strengurinn hrokkinn.
Síðasti svanurinn floginn.
Siðasti eiðurinn loginn.
Jeg er á friðlausum ílótta.
Feiknstafi hafði jeg sótta.
Kvalið, og verið kvalinn.
Kvikur með dauðum talinn.
Kunnur að ástum og kvæðum.
• Kunnur að lognum ræðum.
Kunnur í sæng með konum.
Kunnur að sviknum vonum.
Oft voru skuggar í skotum.
Skáldanna sálir i brotum,
næmar að nautnaveði,
næmar f sorg og gleði.
Köld eru kvennaráöin.
Komin er snurða á þráðinn,
ýmsum það er að kenna.
Enginn má sköpum renna.
Um heiðarnar hesturinn hvíti
hendist með ofsaflýti.
Mögnuðum jámsporum jöklana
treður ’hann.
Skjálfandi af hamremmi skaflanna
veður hann.
þögnin á eyöimörk eilífra fanna
vcitir mjer þrek til að vega og kanna
framtíðarhillingar, fortiðarrökin,
kennir mjer föstustu, traustustu tökin.
Jeg hugsa nú rólega’ um horfnar
stundir —
um lífið, sem veitti mjer eldsárar
undir.
Sjaldan jeg undi með öðmm
mönnum.
Reikull var jeg i vali á svönnum.
Menningin leitst mjer lævi blandin,
hún var borgin, sem hrundi’
1 sandinn,
kalkaða gröfin með lifandi líkum,
Djöfullinn sjálfur í Drottins flíkum.
\
Rvergi jeg hræðist þó dauðann,
hatrið nje eldinn rauðan.
Hver og einn harðnar í þrautum —
harðnar á torfærum brautum.
Enginn það á mjer kennir,
þótt innra frjósi og brenni.
Jeg fyrirlít heiminn liálfan,
hræðist — aðeins míg sjálfan.
Volduga auðnl pig jeg elska,
eins og jeg mennina hata.
þeir líða, sem litið áttu,
og lifðu til þess að glata.
En nú er það alt fyrir aftan —
alt er það dautt fyrir löngu.
Jeg hleypi uns hesturinn springur,
þá held jeg áfram á göngu. ------
Böðvar Gaðjónsson
frá Hnífsdal.
---o---
Stjórnarskrármálið
á alþingi.
Lögrjetta hefur fyr sagt frá
samþykt stj órnarskrárbreyting-
anna. En um þær urðu í þing-
Iokin talsvert miklar umræður
og allhvassar á köflum.
Helstu breytingamar, sem
samþyktar voru eru þessar:
Reglulegt þing komi aðeins sam-
an annað hvort ár og fjárhags-
tímabilið verði því 2 ár. Kjör- I
tímabil landskjörinna þingmanna
verði jafnt kjörtímabili hinna
hjeraðskjömu, eða 4 ár, í stað
8 nú og kosningarrjettur til
landkjörs og kjörgengi bundinn
við 30 ár, í stað 35 nú og nái
þingrof jafnt til landskjörinna og
hjeraðskjörinna þingmanna, en
kosningar hvorutveggju fari
fram í einu. Forsætisráðherra
Jón Þorláksson mælti aðallega •
með breytingunni, einkum þing- |
haldi annað annaðhvort ár, taldi
að það mundi mjög geta orðið til
þess, að koma skynsamlegri festu
og íhaldi í löggjöf landsins, ekki
síst á því sviði þar sem þörfin |
væri mest, sem sje hinni útgjaJda- j
aukandi löggjöf, auk þess sem [
beinn sparnaður yrði á þingkostn- j
aðinum sjáJfum. Mikið hagræði og j
talsverður spamaður væri einnig i
að því, að samræma landskjör og '
hjeraðskjör og í heild sinni væru :
í stjómarskrárbreytingum þess- :
um mikilsverðar stjómarfarsleg-
ar bætur og mundi skipulag það,
sem þær gerðu ráð fyrir, einkum
um þinghaldið, reynast happasæl-
ar fyrir afdrif þjóðmálanna fram-
vegis, eins og þær hefðu reynst
áður. Framsóknarflokksmenn í nd.
eða Tr. Þórhallsson sjerstaklega
tóku í aðaltariðunum í sama
strengixm, en í ed. voru tveir
þeirra, J. J. og Ingvar Pálmason,
á móti stjómarskrárbreytingunni,
töldu vanta fast „plan“ í frv. og
mundi ekki verða annað úr þess-
ari stjómarskrárbreytingu en
kosningaleikur einn. Þeirri skoðun
hjeldu Jafnaðarmennimir einnig
fram, að hjer væri engin alvara á
ferðum hjá hvorugum aðalflokk-
anna, Ihaldi nje Framsókn, hjer
væri aðeins um það að ræða, að
knýja fram kosningar á heppi-
legum tíma fyrir íhaldið fyrst og
fremst, en á óheppilegasta tíma
fyrir alþýðuflokkinn. Þessu mót-
mælti forsætisráðherra, sagði að
stjórnin mundi ekki hafa eytt
einu orði að stjómarskrárbreyt-
ingu, ef hún hefði ekki talið svo, j
að annað og meira mundi vinn-
ast, en smávægileg kjördags-
breyting við einar kosningar. En
það væri sannfæring stjórnav-
innar og íhaldsflokksins, að með
stj ómarskrárbreytingu þessari
fengjust svo mikilsverðar bætur
í heilbrigða íhaldsátt, að sjálf-
sagt væri að samþykkja þær, en
kjörtímixm, eftir lögskipað þing-
rof, væri einbert aukaatriði, en
mundi verða ákveðið eins og
auðið væri með tilliti til óska
allra flokka, fyrst og fremst
þeirra, sem að breytingunni
stæðu. Kosningar hafa nú verið
ákveðnar 9. júlí.
Eiim þingmaður úr íhalds-
flokki ed., frk. Ingibjörg H.
Bjaraason, mælti allhvast á móti
breytingunni á landkjörinu,
kvaðst hún með engu móti vilja
missa landskjörið í núverandi
mynd sinni, enda hefði reynslan
þegar sýnt það nokkuð, að það
hefði fullnægt vel þeim tilgangi,
sem því var ætlaður, að vera
nokkur kjölfesta í þingskútunni,
þannig, að landskjömu þing-
mennirair hefðu fyrir sjerstöðu
sína (þá að hafa lengra kjör-
tímabil en aðrir og vera óháðir
þingrofum), heilbrigðari og
frjálsari aðstöðu, en oft væri um
aðra þingmenn, til þess að skoða
málin án tillits til stundaráhrifa
stjóma, flokka og kjósenda. Með
breytingu landskjörsins væri því
verið að eyðileggja merkilegan
og heilbrigðan íhaldsþátt í ís-
lensku stjómarfari. Hún áleit
eimfremur, að óþarft væri að láta
kosningar fara fram í sumar,
þótt breytingar yrðu samþ. á
stjórnarskránni, enda væru dæmi
til þess, að þingrofakosningar
hefðu dregist um 4—51/2 mánuði.
Jakob Möller áleit allar þessar
stjómarskrárbreytingar að mestu
skrípaleik, enda væru flestar
breytingamar, sem fram á væri
farið, spor aftur á bak og mið-
uðu að því að lama þjóðræðið,
að því, að veikja völd þingsins
en auka völd stjómanna, með
þingafækkun. Breyting lands-
kjörsins mætti þó heita til bóta
og í frjálslyndisáttina.
----o----
Uii liitirn príOmrríit*
með rafmagni.
Hin síðari árin hefur vaknað
mikill áhugi fyrir garðrækt, hef-
ur verið bæði rætt um það og
ritað, að auka beri garðræktina,
einkum síðan mönnum er orðið
það ljóst, að garðávextir eru holl
og heilnæm fæða, sem tæplega er
hægt að vera án. Ekki rýrði það
álitið á garðávöxtunum þegar
farið var að rannsaka hin svo-
kölluðu bætiefni (vitamin), því
að sú var reyndin á við þær rann-
sóknir, að þeir eru bætiefnarík-
ustu fæðutegundimar, og jafn-
framt því em garðávextir venju-
legast borðaðir í því ástandi (lít-
ið soðnir eða hráir), að bætiefnin
eyðileggjast minna en í öðrum
matvælum við matreiðslu og
geymslu.
Þetta er orðið vel þekt erlend-
is, svo að allskonar grænmetis er
ne>lt þai m'klum mæli. En hjer
á hndi ovum við komnir mjög
skamt á veg, að því er garðrækt
snertir og neytslu garðávaxta.
En ýms vandkvæði eru á því að
stunda garðrækt í hinum norð-
lægu og köldu löndum, einkan-
lega þegar um mikla ræktun er
að ræða á sama stað, t. d. þar
sem eru garðyrkjufjelög, því að
þá vill tilkostnaðurinn aukast i
stærra hlutfalli heldur en tekj-
umar. Loftslag íslands er frekar
óhagstætt fyrir garðrækt, er þá
sjerstaklega of lítill hiti og
stundum frosthætta seinni hluta
sumars. Af þessum sökum þríf-
ast ekki algengir garðávextir ná-
grannalandanna hjer á landi
og ræktun sumra er einnig mjög
stopul í sumum ámm. Má þar til
nefna kartöflur, þegar þær
skemmast af frosti seinni hluta
sumars 0g fleiri garðávexti.
Ef vjer hugsum til þess að
rækta þær nytjajurtir, sem ekki
geta orðið fullþroskaðar við vort
loftslag, verðum vjer með ýms-
um ráðum að bæta vaxtarskil-
yrðin. En ^líkt er kostnaðarsamt
Verður þá að rækta nytjajurt-
iraar í vermihúsum og vermireit-
um, og er það aðeins á byrjunar-
stigi hjer hjá oss. Þó hefur að-
ferðin verið kend við gróðrar-
stöðvaraar í allmörg ár, þar sem
þar hafa verið haldin verkleg
garðy rk j unámsskeið.
Upp á síðkastið hefur vaknað
áhugi fyrir að nota jarðhita til
garðræktar. Hefur það verið
reynt í nokkur ár og með ágæt-
um árangri. Þarf slík ræktun
nauðsynlega að aukast. Oft liggja
þessi jarðhitasvæði á afskektum
stöðum, og er það óheppilegt
vegna sölu afurðanna 0g allra að-
flutninga. Heppilegast er, að
garðrækt í stórum stíl sje í nánd
við kauptúnin.
Hitinn í vermireitum fæst d
þann hátt, að grafið er ofan í þá
hrossatað 0g er hrossataðslagið
haft misjafnlega þykt, eftir þvl
hvað óskað er eftir miklum hita.
Ofan á hrossataðslagið er lagt
lag af gróðrarmold. Eins og gef-
ur að skilja hlýtur þessi ræktun
að vera mjög takmörkuð, því að
mikið þarf af hrossataði. Vermi-
húsin eru aftur á móti hituð með
kolum eða koxi. Er þak þeirra
úr gleri og oft veggir mót sólátt
líka.
Þeir sem hafa ferðast erlendis
kannast vel við slíka ræktun í
nánd við stórbæina. Þegar fjær
dregur bæjunum verða gróðrar-
húsin strjálari og strjálari og að
lokum hverfa þau alveg nema þá
smáhús eða reitir á bændabýlun-
um.
Á ófriðaráranum varð slík
ræktun kostnaðarsöm, vegna
eldsneytisskorts. Kol og annað
eldsneyti hækkaði gífurlega í
verði, og urðu af þeim sökum
ýmsir jarðyrkjumenn að draga
saman seglin og minka fram-
leiðsluna stórkostlega. — Þá fóru
menn að líta í kring um sig eftir
öðru eldsneyti, og var þá byrjað
á tilraunum með rafmagnshitun.
Voru þessar tilraunir aðallega
gerðar í Noregi, enda era skil-
yrðin þar góð, mikið um rafmagn
en eldsneyti dýrt.
Ýmsa erfiðleika varð að yfir-
vinna til að byrja með. En strax
voru menn hlyntir málinu, því að