Lögrétta - 15.06.1927, Blaðsíða 3

LÖGRJBTTA
f
„Vesalingarnir“.
Þriðji þáttur „Vesalinganna“
eftir Hugo — Maríus — er nú
nýkominn út, í þýðingu eftir
Vilhjálm Þ. Gíslason. Er þessi
bók í sama sniði og tveir fyrri
þættimir, Fantína og Cosetta og
geta bókamenn þannig eignast
ált verkið í góðri útgáfu („Marí-
us“ kostar 2 kr). En innanskams
fer fjórða bókin að koma út í
Lögrjettu og verður hraðað.
í íslensku þýðingunni á Maríusi
er fylgt bókaskiftingu frumbók-
arinnar og er hún því nokkru
fyllri og lengri en t. d. þýðingin
eftir Winkel-Hom, sem hjer var
dálítið kunn áður.
„Vesalingamir" hafa unnið sjer
miklar vinsældir síðan þeir fóru
að koma í Lögrjettu. Það er
einnig viðurkent, ekki aðeins af
lestrarfúsum almenningi, heldur
einnig af góðum ritskýrendum,
sem við franskar bókmentir hafa
fengist, að „Vesalingamir“ sjeu í
tölu hinna bestu skáldsagna, bæði
vegna frásagnarlistar sinnar og
hins siðferðilega boðskapar.
Þegar fyrsta ítalska þýðingin
á Vesalingunum var að koma út
(1862) skrifaði Hugo útgefand-
anum, Daelli í Mílano, m. a. á
þessa leið: „Þjer hafið rjett fyrir
yður, herra minn, þegar þjer
komist svo að orði, að „Vesaling-
amir“ sjeu skrifaðir fyrir allar
þjóðir. Jeg veit ekki hvort allar
þjóðir lesa þá, en jeg skrifaði
þá fyrir allar þjóðir. Þeir eiga
jafnt erindi til Englands og
Spánar, til Italíu og Frakklands,
til Þýskalands og írlands, jafnt
til lýðvelda, sem hafa þræla og
keisaradæma, sem hafa menn í
ánauð. Þjóðfjelagsmálin takmark-
ast ekki af landamæmm. Vesæld
mannkynsins, þessi mikla vesæld,
sem nær um allan hnöttinn, nem-
ur ekki staðár við rauðar og blá-
ar línur, sem! dregnar em á landa-
brjef. Alstaðar þar sem maðurinn
situr í vanþekkingu og vonleysi,
alstaðar þar, sem konan er seld
fyrir brauð, alstaðar þar sem
bamið brestur bókina, sem á að
leiðbeina þvi og hjartað, sem á að
verma þvi, alstaðar þar drepur
bókin um „Vesalingana“ á dyr og
segir: Ljúkið upp, til ykkar kem
jeg. Á því stigi menningarinnar,
sem við nú stöndum á, er nafnið
vesalingsins „maður“. Hann
kvelst í öllum löndum, andvarpar
á öllum tungum“.
Sættir.
I.
Hljótt er nú orðið að mestu
um það málið, sem mestum olli
öfgunum og flestum kom á kreik
í vetur og fyrrasumar: Áburðar-
málið svonefnda eða Sigurðarmál-
ið, eins og það líka hefur verið
kallað. Er það gleðilegt mjög og
gott til að vita, að þeir flestir,
sem þá reiddu brandana hæst,
hverjir að öðrum, hafa nú ýmist
slíðrað sverðin eða gengið í eina
sveit, til að sækja fram að sama
marki og berjast hlið við hlið.
Deilunni lauk sem menn muna
með sætt þeirri, er samin var á
Búnaðarþinginu í vetur. En sætt-
in var sú, eins og líka mun
landsfleygt orðið, að búnaðar-
málastjórar skyldu vera tveir, í
stað eins, sem áður var. Og Sig-
urður Sigurðsson skyldi vera
annar búnaðarmálastjórinn.
Stjóm Búnaðarfjelagsins hafði
með nokkum veginn Ijósum rök-
um borið sakir á hendur Sigurði
og svift hann stöðu sinni. Sigurð-
ur vildi hinsvegar enga sekt við-
urkenna, en krafðist fullrar upp-
reisnar. Og bæði honum sjálfum
og áhangendum hans hafði tek-
ist að snúa þannig umræðunum
um málið, að mjög var erfitt að
átta sig á því, af því einu sam-
an, sem fram kom í orðræðum
manna og blaðagreinum. Það varð
og honum í hag, að stjómin
hafði sennilega sýnt óþarfa fljót-
fæmi, er hún veik honum úr sæti.
Og það annað: Að hún annað-
hvort skyrðist við, eða var ekki
tilbúin að gera það opinskátt,
sem hún hinsvegar á tilfinning-
unni taldi honum til saka. Það
var þess vegna alls ekki undar-
legt þó það tækist vel að telja
fólki, er fjarri stóð, trú um að
Sigurður væri ranglæti beittur.
Enda gekk það trúboð greitt. —
Þetta mál, sem í sjálfu sjer var
lítið og fremur ómerkilegt, hafði
hleypt þeim hita í menn, að full
ástæða var til að óttast, að ill
áhrif hefði á önnur betri og mik-
ilvægari mál. Það var því mikil
vorkunn þó í mörgum væri uggur
við afleiðing þessarar deilu. Menn
höfðu skipast í flokka með
stjóminni og með Sigurði, flestir
án þess að hafa sjálfir haft tóm
til eða tækifæri að skapa sjer
sjálfstæða skoðun. Kappið var
mikið á báða bóga og flestir
heimtuðu sigur sinnar trúar.
Þetta var því í sannleika sagt:
„mesta vandræðamál". En svo
þegar bardagahugurinn stóð
hæst, kom það, sem fæstum hafði
víst til hugar komið, að von gæti
verið : sættin. Sigurður skyldi
halda launum sínum og starfs-
titli, en láta af hendi helming
starfsins, a. m. k. — Hinsvegar
skyldu allar sakargiftir á hendur
honum falla niður án frekari
rannsóknar, en þá hafði farið
fram. Hjer varð því málamiðlun
þannig, að þeir sem deildu slök-
uðu báðir til í kröfum sínum. —
Gengu hvorugir í móti öðrum,
mættust á miðri leið og sættust.
I — Æskilegasta úrlausn allra
j deilumála.
IL
Allir þekkja söguna um
Hrafna-Flóka og fjelaga hans:
Heljólf og Þórólf smjör. Þegar
þeir komu til Noregs utan af Is-
landi, þá lastaði Flóki mjög land-
ið, Herjólfur sagði af því kost og
löst, en Þórólfur lofaði það ákaf-
lega og sagði þar drjúpa smjör af
hverju strái. Því var hann smjör
kallaður. — Þessi saga dettur
mjer þá jafnan í hug, er eg minn-
ist þess margs, sem mælt hefur
verið og skrifað um Sig. Sigurðs-
j son í tilefni af deilumáli hans við'
! Búnaðarfjelagsstjómina. Sumum
hefur farið líkt og Flóka. Þeir
löstuðu haim, en lofuðu ekki.
Nokkrir hafa reynt að unna hon-
um sannmælis. En flestir hafa
lofað hann eingöngu og sumir svo
óhóflega, að þá væri sennilega
sanni nær, ef smjör og hunang,
gæfa og gæska streymdi af hon-
um og stafaði víða vegu um
kring. Eitt dæmi, sem margir
sjálfsagt kannast við, skal jeg
nefna: Lofkaflann í hinni fjálgu
og að sumu leyti góðu grein
Gunnlaugs sandgræðslumanns,
þeirri sem í Lögrjettu birtist
seint í vetur og hann kallaði
„Sandgræðslu“. Það er orðið svo
algengt, að dauðir menn sjeu of-
lofi ausnir að fáum ofbýður nú
lengur. En hitt er, sem betur fer,
óalgengt enn: að sjá slíkt óhófs-
lof borið á lifandi mann edns og
Gunnlaugur gerir þar. —
Jeg var einn af þeim tiltölu-
lega fáu mönnum, sem 1 streng
tóku opinberlega með stjófn Bún-
aðarfjelagsins. Það gerði jeg af
því, að eg var þeirrar skoðunar,
að hún þrátt fyrir dálítil mistök
á málinu hefði þó rjettinn full-
komlega á sinni sveif. Auk þess
ofbauð mjer alt moldviðrið, sem
eg vissi til að þyrlað hafði verið
upp í móti henni víða vega um
landið. Því var dróttað að mjer,
bæði hátt og í hljóði, eftir að jeg
reit grein mína um „áburðar-
málið“, sem Lögr. flutti fyrir jól-
in í vetur, — að hana hefði jeg
skrifað í vinnumensku hjá Magn-
úsi á Blikastöðum. Eg felst nú
fúslega á, að eðlilegt sje, að þeim
mönnum dytti þetta í hug, sem
sjálfir eru vanir við að halda slíka
leiguskrifara eða skrifa í þess-
háttar þjónustu. En jeg skal nú
lýsa því yfir þó seint sje: Jeg
fór þar einskis manns fluguferð!
Jeg skrifaði greinina af eigin
hvötum og um hana vissi eng-
inn annar en jeg fyrri en full-
skrifuð var. Þessu veit jeg, að
þeir muni flestir trúa, sem þekkja
mig að nokkru. Mig hefur ekki
hent það ennþá, svo að jeg muni
til, að taka að láni sannfæringu
eða selja mína á leigu. Og jeg
hef óskað mjer þess einatt, að
án slíks fengi jeg æfi mína á
enda.
Fremur en nokkur annar, sem í
móti Sig. Sig. hafa mælt hef eg
látið hann njóta þess sannmælis,
sem mjer sýndist hann eiga skil-
ið. Mjer kom það því nokkuð
undarlega fyrir sjónir, þegar
tveir af tryggustu fylgifiskum ;
hans, sýndu framan í alþjóð, sína
viðleitnina hvor, á því að heimska
mig fyrir þá hreinskilni. Gunn-
laugur sandgræðslumaður brá
lítillega á þann leik í áminstri
„Lögrjettu“-grein. En Valtýr
Stefánsson gerði það öllu ljós-
legar í fljótfæmislegri útúrsnún-
ingsklausu, sem hnýtt var aftan
í grein mína: „Sandgræðslumál“,
sem prentuð var í Morgunbl. og
Isafold. Það er því líkast sem Val-
týr og margir fleiri menn telji
það löst eða vott um lítið vit að
unna andstæðing sínum sannmæl-
is, eða segja löst og kost á máli
og manni. Enda bera blöðin þessa
merki! Hver hefur,til dæmis,sjeð
lofsyrði um Jón Þorláksson í
Tímanum? Eða um Jónas Jónsson
í ísafold? Og hafa nokkru sinni
verið sögð sanngjöm orð um
jafnaðarstefnuna í Morgunblað-
inu, eða um íhaldsstefnuna í Al-
þýðublaðinu? Vera má. En sjald-
gæft er það áreiðanlega. — Kan-
ske sýnist nú flestum öðmm en
mjer, þetta vera sjálfsagt og eðli-
legt. En jeg vil kalla það blaða-
mensku á refilstigum. Jeg geri
þá kröfu til blaðamanna og ann-
ara, sem í blöðin skrifa, að þeir
sjeu sannsöglir, hreinskilnir,
djarfmæltir og drengilegir. Sjeu
ekki þrælar eins og manns eða
málefnis. En segi jafnan það eitt
er þeir vita sannast og rjettast.
Þeir skyldu forðast jafn að leika
eftir Smjör-Þórólfi og Lyga-
Merði eða að líkjast þeim í leik.
Blöðin eru í rauninni hin enda-
lausa biblía þjóðfjelagsins, og
blaðamennimir spámenn þess og
þjóðhöfðinigjar, fremur en flest-
ir menn aðrir. Sjeu þeir góðir
spámenn og göfugir, em þeir
þjóðinni mikil blessun. Sjeu þeir
aftur á móti illir eða óheilir, þræl-
ar eigin hagsmuna, ills manns eða
málstaðar, geta þeir verið mein-
árar og bölvaldar. Og það em
blaðamenn, því miður, of oft —
Hvað marga góða spámenn í
blaðamannahóp á þjóðin okkar
núna? Vilja menn ekki líta eftir
því í laumi og svara svo hver
fyrir sig. Vera má að margir sjeu
og vonandi er, að þeim fjölgi.
Miklu munar um maimslífið ef
gott er! — En þetta var nú lík-
lega óþarfur útúrdúr.
Jeg var að minnast á „Sand-
græðslu“-greinina hans Gunn-
laugs. Mig langar að senda hon-
um þau orð: að í mínu hjeraði
þekkist enginn sveitaplága argari
en sandfokið. Það hjelt jeg að
hann vissi fyrir löngu og undrað-
ist því mjög, er hann þóttist
þekkja aðrar verri. En reyndar
þekkir hann hana enga.
Frekara nenni jeg ekki að eltast
við meinlausar hnútur hans, sem
flugu fram hjá mjer. Gunnlaugur
er þar að auki alt of þjóðnýtur
maður til þess að jeg vilji eiga ilt
við hann.
III.
Blöðin hafa yfirleitt verið orð-
fá um sættina. Og flest mjög orð-
vör. Þó kendi fyrst í stað í Mbl.
nokkuð mikillar nepju í garð
þeirra manna, er sættina sömdu.
Því var haldið fram, að þjóðin
ætti heimtingu á að fá að vita
hið sanna um sekt og sakleysi
þeirra, sem að deilunum stóðu.
Hinn seki, ef dæmdur væri, ætti
að dæmast o. s. fv. — Þetta um
„heimting þjóðarinnar“ er auð-
vitað nógu vel orðað til að afla
sjer áheymar. En það er heldur
ekki mikið meira en það. Athug-
um þetta nánar. Setjum svo að
einhver lánlítill mannveslingur
yrði valdur að einhverju sorglegu
óhappatilfelli, svo sem húsbruna,
manntjóni eða fjártjóni einhvers
eða einhverra. Hugsum okkur or-
sökina þá, sem vanalegust er:
klaufaskap, athugaleysi eða van-
rækslu. En alls ekki ásetning. Ef
til vill tæki óhappið á engan
meir en þann sem ætti. Enginn