Lögrétta - 29.06.1927, Blaðsíða 2

s
LOGBJBTTA
—
LÖÖRJBTTA
ÚtfefkBdi og ritatjóri
t o r ■ t • 1 ■ ■ diiluti
ÞinghðltMtrati 17. Simi 178.
Innhelmta •( afrrelðila
1 ÞingholUitrietl 1. Simi 189.
I i-..---------- ■!
mótmælti í þinginu og þótti slæ-
legar efndir á heimkvaðningu
setuliðsins í Rínarlöndum.
----o----
Nýbýli og rsktun.
------- Frh.
Einangrunin veikir. Þessi ein-
angrun veikir á ýmsa lund. Ein-
yrkinn á stóru jörðinni þarf í
mörg hom að líta. Honum veit-
ist erfitt að bæta býlið, til þess
vantar ef til vill tilfinnanlegast
starfsfjeð; viljinn getur verið
einlægur á að framkvæma. Hin
óræktaða jörð hans, þessi stóri
jarðarskrokkur, ætlar að sliga
hann. Sem betur fer er búskapur-
inn ekki svona víða, en of víða
samt.
Bóndanum verður það nú ljóst,
að mannsaflið er orðið of dýrt til
að nytja óræktarlandið. Hann
leitar því að ódýrara afli og finn-
ur það. Hesturinn, þarfasti
þjónninn, verður til að lyfta hon-
um upp úr ófærunni. Nú snýr
hann við blaðinu, hann ræktar
og hann ræktar, hann býr á lít-
illi jörð á stóru jörðinni, þ. e.
hann nytjar mestmegnis ræktað
land og hættir að nytja óræktar-
landið. Nú verður honum það
ljóst, að til að byrja með var
jörðin hans lítil, þótt stór væri,
þ. e. að víðáttu — en rányrkjan
krafðist hennar. Hann finnur
möguleikana vaxa, finnur mögu-
leika, þar sem hann sá enga áður.
Á þessa skoðun eru vorir fram-
takssömu bændur komnir, þeir
bændur sem hafa breytt kotinu í
stórbýli, — en þeir sem hafa
unnið að því gagnstæða, sjá ekki
þann sannleika.
Þessi einangrun horfir inn á
við, en bændur eru einnig ein-
angraðir út á við.
Það er erfitt að nytja afdala-
kotið, þegar þangað er yfir tóm-
ar vegleysur að fara. Þó eru
mörg dæmi þess, að þau eru síst
ver setin en margar aðrar jarðir.
Ber það ljósastan vottinn um
framtakssemi þeirra, sem þar
búa.
En hvað sem því líður, þá er
það eitt aðalvelferðamál fyrir
landbúnaðinn, að samgöngur
verði bættar, bæði á sjó og landi.
Enda er þjóðinni að verða það
ljóst, og hafa þær verið bættar
stórkostlega hin síðari árin. Ak-
færir vegir hafa verið lagðir, ár
og torfærur brúaðar. Eimskip
sigla umhverfis landið og inn á
afskekta firði og víkur o. s. frv.
En þetta þykir ekki allsstaðar
fullnægjandi. Mikið hefur verið
rætt og ritað um að bæta sam-
göngur á Suðurlandi, sem er al-
veg lokað frá samgöngum á sjón-
um. Er þá talað um að byggja
bílveg eða jámbraut. Einnig er
farið að minnast á flugferðir.
Suðurlandsundirlendið bíður þess,
að samgöngur verði bættar. Svip-
að má segja um önnur hjeruð.
Fróðir menn telja að allir Islend-
ingar gætu verið búsettir í hinum
víðáttumiklu og frjóu landbúnað-
arhjeruðum á Suðurlandsundir-
lendinu. Og eru það síst öfgar.
En til þess að slíkt geti rætst,
þarf bættar samgöngur. Góð
samgöngutæki eru lífæð sveit-
anna. Þetta sýnir ljóst bæði út-
lend og innlend reynsla.
Fjölgun býla og ræktun bygg-
ist á bættum samgöngum. Þetta
er fyrsta og stærsta skilyrðið.
Enda sjást þess greinileg merki,
að ræktunin er mest þar sem
samgönguskilyrði eru best og
auk þess markaðsskilyrði. Má
þar nefna nágrenni Reykjavíkur
og fleiri kaupstaða. Ef um býla-
fjölgun verður að ræða í fram-
tíðinni, þá á þeim að fjölga frá
sjónum og meðfram helstu sam-
gönguæðunum. Enginn þarf að
hugsa sjer að afskektu eyðibýlin
byggist fyrst.
Meiri og betri ræktun verður að
vera kjörorð íslensku bændanna.
Þeim verður að vera það ljóst,
að á því byggist öll framtíð sveit-
anna eða íslenskrar bændastjett-
ar. Ræktunin er á byrjunarstigi
hjá oss, og höfum vjer því tak-
markaða reynslu til að byggja á.
Bera þess ljósastan vottinn mörg
túnin. Nýlegar sljettur þýfast á
örfáum árum. Takmarkið verður
að vera vjeltæk tún. Engin kák-
rækt má lengur eiga sjer stað,
bændum þarf að verða það ljóst,
að því að eins gefur landið góða
eftirtekju, að það sje erjað og
unnið svo vel, að nytjajurtimar
finni þar þau lífsskilyrði. sem
þeim hagar best. öll meiri háttar
ræktun krefst þess, að hestaflið
sje notað og verkfæri, sem spara
hið dýra handafl.
Mýramar eru framtíðarlandið
til túnræktar. Nóg er um mýr-
amar hjer á landi; talið er að
um 1 milj. hektara sje til af
ræktanlegum mýrusi. Efnagrein-
ing á mýrarjarðvegi hjer á landi,
hefur leitt í ljós, að þær em
betri til ræktunar en víða 1 öðr-
um löndum. Stafar það af því, að
þær innihalda mikið af steinefn-
um, sem borist hafa á þær með
vatni og vindi.
Þegar mýramar em framræst-
ar og að öðm leyti undirbúnar til
ræktunar, er í þeim hinn frjóasti
jarðvegur, vel fallinn til túnrækt-
ar. I þeim er margra ára köfnun-
arefnisforði, en köfnunarefnið er
það áburðarefnið, sem er dýrast
og oftast mest vöntun á. Fram-
ræsla á mýmm er auðvitað mik-
ill kostnaðarliður, en áríðandi er
að hún sje vel framkvæmd, að
öðrum kosti mishepnast ræktun-
in.
4—500 hesta tún. Á meðalbýl-
um er töðufallið nú frá 100—200
hestar. En þetta er of lítið, með-
altúnið verður að stækka og það
meira en til helminga, 4—500
hesta tún verður að vera mark-
miðið. Á þeim heyskap má fóðra
gott bú, svo stórt bú, að það er
langt yfir meðalstórt bú eins og
nú er. En jafnframt túninu verð-
ur svo altaf eitthvað af engjum.
Slíkar jarðir, sem þessar, mega
kallast stórbýli, eftir því sem nú
er búið.
Þegar nú jörðin er orðin svona
mikið bætt, og auk þess sæmilega
húsuð, þá liggur beint við sú
spuming: Má ekki skifta þessari
jörð í tvent, tvö býli, og auka
síðan við ræktaða landið, svo að
á báðum verði vel lífvænlegt, og
mikið fram yfir það.
Enginn vafi er á því, að þama
er ein leið til þess að fjölga býl-
um, enda þótt tvíbýlin sjeu mis-
jafnlega sjeð. Og mun það verða
sú leiðin, sem auðveldust verður
að fara, til að fjölga býlum. Mun
jeg síðar taka það nánar til at-
hugunar.
Áveitur. Lengi hefur bændum
verið það ljóst, að það tekur
tíma, nokkur ár, að rækta stór
tún. Oft er það erfitt verk og
krefst mikils fjárframlags, en
gefur vissan arð, þegar túnið er
komið í rækt. Var því ekki nema
eðlilegt, að bændur vildu reyna
greiðari leiðir. Komu þá áveitu-
málin fram á sjónarsviðið og
hafa menn yfirleitt gert sjer
miklar vonir um þau. Að vísu er
þar um litla reynslu að ræða.
En sú reynsla sem fengin er,
hefur sýnt, að áveitur hafa gefið
fljóttekinn arð, svo fljóttekinn,
að engin ræktun jafnast á við á-
veituræktun í því tilliti. En þeg-
ar vatnið er ljelegt, eru áveitur
sannkölluð rányrkja. I flestum
tilfellum má þó rjettlæta hana,
einkum þegar miklum jurtanær-
ingaforða er af að taka í
jarðveginum, eins og alt af er í
mýrarjarðvegi og öðrum1 þykkum
jarðvegi. Að öðrum kosti geta á-
veitur verið jarðpíning, þar sem
jarðvegurinn tæmist af öllum
auðleystum frjóefnum á örfáum
árum. Þær áveitur mishepnast.
Nú hefur verið ráðist í stór á-
veitufyrirtæki, sum þegar full-
gerð, og það stærsta, Flóaáveit-
an, nærri fullgerð. Engin veruleg
reynsla er komin á það enn þá,
hvort áveitulöndin verða notuð
til fulls, nema býlum sje fjölgað.
Að mínu áliti er lítil von um
það. Verður því nauðsynlega að
keppa að því, að býlum fjölgi, og
gera róttækar ráðstafanir þar að
lútandi.
Áveitumar ero rjettmætt byrj-
unarstig, sem lyftir undir meiri
ræktun, túnræktina. Ef þar á að
reka fleytingsbúskap án verulegr-
ar frekari ræktunar, verða þær
ekki að eins miklum notum, eða
til jafnmikilla %þjóðarheilla og
menn alment hafa gert sjer von
um. Á áveitusvæðunum og í um-
hverfum þeirra eiga að rísa aðal-
landnám þessa lands á komandi
árum. Þar eru skilyrðin til stað-
ar. Löggjafarþing þjóðarinnai
þarf að taka málið til rækilegrar
athugunar, og allir góðir menn
þurfa að styðja að framgangi
þess. Enginn má þó skilja orð
mín svo, að ekki sjeu víðar í
landinu landnámsskilyrði til stað-
ar. —
Ýmsar viðbámr. Skoðanimar
eru skiftar um þýðingu land-
búnaðarins. Er það ekki nema það
sem altaf má vænta. Hefur land-
búnaðurinn jafnvel verið af sum-
um kallaður ómagi á öðmm at-
vinnuvegum, sagt að framleiðslan
væri hverfandi lítil samanborið
við aðra atvinnuvegi, að hann
greiddi lítið til almanna þarfa,
eða í ríkissjóð o. s. frv.
Það er ekki tilgangurinn, að
gera upp þá reikninga, en benda
má á það, að of mjög er starað
á útflutning afurða, þegar slíkur
samanburður er gerður. Því verð-
ur ekki á móti mælt, að landbún-
aðarafurðir em aðeins lítill hluti
af þeim eða um 1/7 af útfluttum
afurðum. En þá er ekki gætt að
því sem skyldi, að meiri hluti
landbúnaðarafurðanna er notaður
í landinu (t. d. öll mjólk o. fl.)
svo að þetta er enginn rjettur
mælikvarði fyrir arðsemi hans.
Mun láta nærri að árlegar brúttó-
tekjur landbúnaðarins sjeu frá
25—30 milj. króna. En afkoma
atvinnuveganna er komin undir
nettó-tekjunum, en þær em jafn-
ari í þeim atvinnuvegi en öðrum,
og af því leiðir jafnari afkomu.
Þegar litið er á það, að flest
uppvaxandi fólkið, eða það fólkið
sem er starfhæfast, flytst jafn-
harðan úr sveitunum og það
kemst upp, en eftir em einungis
húsbændur, böm og gamalmenni,
þá má álíta, eins og sakir
standa, að afkoman sje fremri
öllum vonum. Það er ekki til lít-
ils hnekkis fyrir sveitimar að
tapa þaðan unga fólkinu um leið
og það kemur upp og er farið að
vinna að framleiðslu. Það er svo
hár skattur lagður á sveitir
landsins, að lítil von er til þess,
að alment framtak glæðist í sveit-
unum, nema hann lækki, eða
fólksstraumurinn úr sveitunum
minki. Það er ólífis blóðtaka, ef
ekki er að gert. Sveitimar sleppa
ekki einungis árlegri fólksfjölgun
þar, heldur auk þess þar fram
yfir um 500 manns árlega. Þetta
getur enginn atvinnuvegur þolað
til lengdar, enda hefur kyrstað-
an verið augljós hverjum manni.
En aðstaða atvinnuveganna er
mjög ólík, og af þeim mismun
stafar þessi fólksflutningur. Sjáv-
arútvegurinn getur bygt á
reynslu annara þjóða og notfært
sjer hana að miklu leyti óbreytta,
— sama er að segja um iðnað.
En vegna sjerstöðu landsins,
einkum hvað veðurfar snertir,
getur landbúnaðurinn ekki gert
þetta á sama hátt. Hann þarf að
afla sjer staðlegrar reynslu. Þetta
og margt fleira verður að taka
til greina.
Svo er annað, eðlismunur þess-
ara tveggja atvinnuvega, þegar
það fje seml lagt er í ræktun er
geymt fje til eftirkomendanna,
en flest eða öll önnur mannvirki
fyrnast tiltölulega fljótt, svo sem
skip, byggingar, veiðarfæri o. fl.
þá eykur landbúnaðurinn varan-
lega þjóðareign meir en aðrir at-
vinnuvegir.
Þegar litið er á þjóðina sem
heild og hver atvinnugrein skoð-
uð og vegin grandgæfilega, og at-
hugað, hvemig heildarafkoma at-
vinnuveganna er, þá verður það
Ijóst, að landbúnaðurinn stendur
þó ekkert lágt. Hann gefur jafn-
ari afkomu en sjávarútvegur,