Lögrétta - 06.07.1927, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
3
Mentaskólinn.
51 stúdent útskrifuðust úr I
Mentaskólanum nú um mánaða-
mótin, þar af 17 utanskólamenn.
6 þeirra höfðu stundað fram-
haldsnám á Akureyri og er þetta
í fyrsta skifti, sem stúdentspróf
er tekið af þeim, sem undirbúnir
eru algerlega nyrðra, en þingið
veitti þeim ferðastyrk suður.
Eixm þeirra gekk frá prófi. Tveir
hinna fengu I. eink. Hæstu eink-
unn á þessu prófi (7.39) hlaut
stútentinn Leifur Ásgeirsson úr
Lundareykjadal, en hann hefur
aldrei setið í skólanum, en lesið
utan skóla.
Eins og venjulegt er, hafa út
af prófinu spunnist nokkrar um-
ræður um stúdentafjöldann og
afkomu stúdentanna síðar meir.
Hefur oft verið um það kvartað,
að Mentaskólinn útskrifaði alt of
marga. Samt sem áður sýna opin-
berar skýrslur það, að til
skamms tíma, að minsta kosti,
hafa útskrifast hlutfallslega færri
stúdentar hjer en í nágranna-
löndunum. Og ástæðulaust er að
amast við því, að ungt fólk reyni
sem flest að leita sjer þeirrar
mentunar, sem best er völ á í
landinu, ef þeirri mentun er á
annað borð þannig fyrir komið,
að hún geti gert úr nemendun
um góða borgara. Og meðan það
skipulag er á Mentaskólanum, að
hann er bæði gagnfræðaskóli og
lærdómsskóli í senn, og það eini
gagnfræðaskólinn, sem til er í
höfuðstaðnum, verður fólki ekki
láð það þótt fjölment sje í hann,
enda er það einkennileg hugsun
hjá sumum mönnum, að gera
eigi fólki sem erfiðast fyrir um
það að sækja skólann.
Sannleikurinn er sá, að aðsókn-
in að Mentaskólanum er ekkert
óeðlilega mikil og stúdentafjöld-
inn ekkert hræðilegur. Það er
einnig ósanngjarnt, sem oft er
látið kveða við, um þekkingar-
og þroskaleysi nemenda, því stúd-
entar eru nú upp og ofan engu
lakari en þeir áður voru.
Veilan er í því fólgin, að skóla-
kerfi landsins er þannig fyrir
komið, að námsmöguleikamir eru
ekki nægilega fjölbreyttir og
skilningur fólks á gildi og til-
gangi skólagöngunnar jafnframt
nokkuð takmarkaður. Sambandið
milli gagnfræða- og lærdómsskóla
kemur fleirum til þess, en annars
mundi vera, að taka stúdentspróf
og stúdentsprófið, eins og því
og háskólanum er nú fyrirkom-
ið, kemur fleirum til þess en
annars mundi, að ganga hinn svo-
nefnda „embættisveg“. Enn sem
komið er að minsta kosti, er
samt óþarflega mikið úr því gert
að kandidata „framleiðslan" fari
úr hófi, nema helst um lögfræð-
inga, enda er mikil aukning j
þeirra þjóðfjelaginu þarflaus.
Bætur á þessu verða auðvitað
ekki ráðnar með því, að leggja
óeðlilegar fjárhagslegar hömlur
á skólagönguna, eða með því að
leggja einstrengingslega áherslu
á gildi einstakra námsgreina eins
og latínu. Bætumar fást aðeins
með bættu skólakerfi og skipu- !
Bændaskolinn á Hólum
Með því að það er ákveðið, að bygt verði á Hólum í stað húss-
ins sem brann í hauat, tilkynnist, að skóhnn starfar að vetri eins og
að undanfömu.
Jafnframt tilkynnist að alt sumarið milli skólavetranna geta
nokkrir piltar fengið tækifæri til að stunda verklegt nám við nýyrkju
eingöngu.
Páll Zóphóníasson.
lagi, bæði á framhaldsfræðslu
unghnga og einnig, þótt því sje
jafnaðarlega minni gaumur gef-
inn, á háskólafræðslunni. En um
þetta hvorutveggja hafa komið
fram tillögur, sem verða mættu
til stórra bóta og enn er rjett að
minna á, þó birtst hafi þær einn-
ig upphaflega í Lögrjettu. En
það eru samskólatillögur Jóns
Ófeigssonar og tillögur Vilhjálmp
Þ. Gíslason um skipulag háskól-
ans (í Islensk þjóðfræði). Með
samskólanum ætti að fást góð úr-
lausn á framhaldsmentuninni og
sæmilegur jöfnuður milli aðsókn-
arinnar að samskólanum og
Mentaskólanum og þar með nokk-
ur hemill á „óeðlilega stúdenta-
framleiðslu“. En með tillögunum
uta háskólann, sem einkum eiga
að vísu við hann sem vísinda-
stofnun, er opnuð ódýr leið til
þess að gera háskólann fjöl-
breyttari en hann er nú og hæf-
ari til þess að undirbúa menn í
fleiri nauðsynjastöður þjóðfje-
lagsins en nú, þar sem full þörf
er á sem best mentuðum mönri-
um. Um ýms einstök atriði í
hvorumtveggja tillögunum, má
kanske deila. Um hitt verður ekki
deilt, að þessi mál eru meðal
þeirra allra merkustu, sem úr-
lausnar bíða og öll ástæða til,
þess að undirstrika það, þegar
um Mentaskólann og próf hans
er að ræða.
----o---
Friðarfundurinn ,
í Björgvin 10.—12. júní.
Eftir Fr. Fr.
Veraldarsambandið til að efla
vináttu þjóða milli með kirkju-
legu starfi er stórt alþjóðasam-
band sem stofnað var 2. apríl
1924 og hefur starfað að því eftir
heimsstyrjöldina að auka sátt og
samlyndi meðal þjóða innbyrðis.
Forseti sambandsins er erki-
biskupinn í Kantaraborg. Fjelag-
ið hefur deildir í 28 löndum og
standa fyrir þeim tignustu ménn
kirkjunnar bæði protestanta og
grískkathólskra. Á kirkjulegum
grundvelli vinnur fjelagið að
hinu mikla markmiði sínu, og
leitast við að efla friðarhugsjón-
ina meðal þjóðanna og vekja á-
byrgðartilfinningu kirkjunnar
fyrir þessu starfi. — Að tilhlut-
un Alþjóðaframkvæmdamefndar-
innar, var haldið sjerstakt þing
fyrir norrænu deildirnar og ósk-
uðu þær að einhver Islendingur
gæti verið á því þingi, enda þótt
fsland væri eina ríkið á Norður-
löndum, sem enga deild hefur
þessa starfs innan sambandsins.
Framkvæmdarst j óri A1 þ j óðasam-
bandsins bauð því sjera Bjama
Jónssyni dómkirkjupresti, sem
framkvæmdarstj órinn, sir Wil-
loughby Dickinson hafði kynst í
Stokkhólmi á kirkjuþinginu 1925,
að koma á þingið, eða benda á
mann í st^ð sinn, ef hann gæti
ekki komið sjálfur. Hann benti á
mig og var mjer því boðið að
koma til Björgvinar og sitja
þingið. — Þetta var aðdragandi
þess að jeg tókst ferð á hendur
þangað. Þingið stóð yfir dagana
10.—12. júní. Komu þar 4 full-
trúar frá Danmörku, þeir'úiskup-
amir Ostenfeld og Ammundsen
og tveir prestar. Frá Finnlandi
komu 4, prófessor Arthur Hjelt,
Dr. Paavo Virkhunen, forseti
finska Ríkisdagsins, Dr. Lehton-
en og E. Wiréu, prestur. Biskup
Max v. Bonsdorff gat ekki kom-.
ið eins og til stóð.
Frá Svíþjóð komu Dr. Verner
Söderberg, sem kom í staðinn
fyrir barón Adelswárd, próf.
Nordenskjöld, prestur riorðan úr
Norðurbotnum (Finnmörk) og
kand. Karlström, skrifari erki-
biskupsins. — Frá Noregi vora
biskuparnir: Hognestad, Stöylen,
Gleditseh, Petersen og Stören,-.
dómprófastur Öle Iversen og
þrír prestar. Fyrv. forsætisráð-
herra Mowinckel var og boðinn
á fundinn. ' Framkvæmdarstjóri
fundarins var sjera Klaveness,
sóknarprestur við Krosskirkjuna
í Björgvin. — Frá Englandi
komu þeir Aðalframkvæmdar-
stjóri Alþjóðasambandsins, sir
Willoughby Dickinson og Dr.
Drummond, frændi vísindamanns-
ins, sem hjer er kunnur af bók
sinni: „Mestur í heimi“.
Þingið hófst kl. 10 föstud. 10.
júní. Eftir nafnakall hóf biskup
Hognestad fundinn með því að
lesa upp Jes. 19., 23.—25. og
hjelt út frá því stutta ræðu og
bað bæn. — Það hafði verið á-
kveðið, að hver þjóð legði til
fundarstjóra á víxl, þannig að
fyrsti fundur var undir forsæti
Norðmanns, annar undir forsæti
Svía o. s. frv. Þessu var raðað
niður áður en víst var hvort
nokkur Islendingur kæmi. Hogne-
stað biskup, sem ann Islandi allr-
ar sæmdar, stakk upp á því að
íslendingur stýrði einum fundin-
um, en jeg baðst undan því, af
því að jeg hefði ekki að baki
mjer neina deild Alþjóðafjelags-
ins og þættist jeg fremur vera
gestur þingsins en fulltrúi.
Á fyrsta fundinum var verk-
efnið: Hlutverk smáþjóðanna í
milliþjóða viðskiftum.
Hófu þeir Dr. W. Söderberg og
fyrv. forsætisráðherra Mowinc-
kel þær umræður, með snjöllum
ræðum.
Dr. Söderberg talaði um hinn
sögulega upprana og framgang
Þjóðabandalagsins. Hann dvaldi
við þá hlið málsins að grandvall-
ar-hugsjón Wilsons, Bandaríkja-
forseta, hefði ekki verið fylgt,
þegar Þjóðabandalagið hefði ver-
ið stofnað, nefnil. fullkomið jafn-
rjetti allra meðlima Þjóðabanda-
lagsins. Samt gætu smáþjóðimar
haft áhrif með því að halda frið
innbyrðis sín á milli, og með því
forðast að verða fylgifiskar stór-
veldanna. Af fremsta megni ættu
þær að reyna til að efla hina sið-
ferðislegu afvopnun. Smáþjóðim-
ar geta orðið sáttasemjarar og
gerðardómendur í deilum stór-
þjóða og væru dæmi þess að í
þeim efnum hafi verið leitað til
þeirra. Friðþjófur Nansen pró-
fessor hefði fullkomlega sýnt,
hvemig fulltrúi smáþjóðar hefði
fengið mikið áhrifavald.
Fyrv. forsætisráðherra Mowinc-
kel hjelt mjög heita og bjartsýna
ræðu um starfsemi Þjóðabanda-
lagsins hingað til og framtíðar-
hlutverk þess. Hann lagði áherslu
á að smáþjóðimar ættu ófeimnar
að tala máli friðarins. Ef smá-
þjóðimar væra samtaka og sam-
huga myndu þær allar saman,
verða veldi sem stóru þjóðimar
yrðu að taka tillit til. í starfinu
að samtökum til friðar meðal
þjóðanna hefðu Norðurlandaþjóð-
irnar gefið heiminum gott eftir-
dæmi. Hann nefndi þann samning
sem Svíar og Norðmenn hefðu
gert sín á milli þ. 8. ágúst 1914
og ' þriggja konunga mótið í
Málmey o.s. frv. Væri þessi dæmi
því fegurri, þar sem Svíar og
Norðmenn hefðu nokkram áram
áður (1905) verið rjett að styrj-
öld komnir.
Eftir þessar ræður hófust svo
umræður um þessi mál fram að
matmálstíma kl. 1.
Fundur byrjaði aftur kl. 3 og
var honum stjómað af Dr. Nord-
enskjöld. Þá var talað um: Hvað
norrænu kirkjumar gætu gert til
þess að efla sátt og samúð milli
þjóðanna. Þær umræður áttu 5
menn, sinn frá hverri þjóð að
hefja. -— Dr. Dr. Lehtonen, Am-
mundsen biskup, próf. Norden-
skjöld, sjera Thvedt frá Osló og
jeg. — Jeg mintist á að vor
kirkja yrði víst fyrst um sinn
að vera frekar þiggjandi en veit-
andi á því sviði, minst á hina
erfiðu aðstöðu kirkju vorrar í
starfi hennar, vegna fjarlægða og
annara erfiðleika, en engan vafa
teldi jeg á því að vjer vildum
bæði kirkjumenn og aðrir stuðla
að vináttu og samúðarþeli við
þær þjóðir, sem vjer væram í
nánd við, og sjerstaklega þær, er
ágreiningur gæti risið upp á milli
þeirra og vor í pólitík eða við-
skiftum, og væru það þá sjer-
staklega Norðmenn og Danir;
mundum vjer vilja stuðla að því