Lögrétta - 27.07.1927, Síða 1

LOGRJETTA
XXn. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 27. júlí 1927.
39. tbl.
Um víða veröld.
Franskir bændur.
Hjer á landi er mikið talað um
afstöðu landbúnaðar og bænda i
þjóðfjelaginu, um hnignun sveit-
anna og fólksstrauminn í bæina.
T. d. hefur Lögrj. flutt um þessi
mál margar greinar og m. a. haft
færi á því undanfarið að birta
hinar athyglisverðustu og fróð-
legustu tillögur og athugasemdir
eftir höfunda úr flokki hinna
yngri áhugamanna um þessi efni,
sem vel hafa kynt sjer þau. En
það er, eins og kunnugt er, ekki
einungis hjer á landi, að mál
þessi valda nú erfiðleikum og eru
mikið rædd. Eins og að líkindum
lætur er mönnum það einna kunn-
ast, þegar um það er að ræða, að
fylgjast með málum þessum er-
lendis, hvernig þau horfa við í
nágrannalöndunum, sem mest er
átt saman við að sælda. Það hef-
ur einnig verið rakið nokkuð í
Lögrjettugreinunum og bent á
það, sem þaðan mætti fá til
fyrirmyndar. En það er einnig
fróðlegt til samanburðar að
skygnast eftir því hvernig sams-
konar málum líður víðar. Sjest
það þá fljótlega, að svo að segja
hjá öllum þjóðum álfunnar, stór-
þjóðum og smáþjóðum, verða
fyrir sömu úrlausnarefnin, sömu
áhyggjumar og sömu erfiðleik-
arnir. Hjer um bil alstaðar er
kvartað um erfiða afkomu land-
búnaðarins og um fólksstrauminn
úr sveitunum í bæina. Kom ófrið-
urinn einnig á mál þessi mikilli
ringulreið hjá þeim þjóðum, sem
inn í hann drógust, og hefur
enganveginn raknað úr henni
ennþá, þótt reynt sje að leggja
ríka áherslu á viðreisn landbún-
arins.
Frakkland er gott dæmi þess
hvernig búmálin ganga nú hjá
stórþjóðum álfunnar. 1913 voru
þar í rækt rúml. 1314 milj. hekt-
arar. En 1924 var stærð ræktaða
landsins komin ofan í rúml. 914
milj. hektara og er þó Alsace-
Lorraine talið með. Fyrir stríðið
gátu Frakkar sjálfir framleitt alt
það hveiti, sem þeir þörfnuðust,
og þeir borða mikið brauðmeti
en nú þurfa þeir að flytja mikið
inn. Sámfara þessari ræktunar-
hnignun hefur átt sjer stað til-
finnanleg breyting á hlutfallinu
milli fjölda sveita- og bæjabúa.
Árið 1911 bjuggu 17 milj. 500
þús. Frakkar í bæjum, en 22
milj. og 100 þús. í sveitum, en
1921 bjuggu 18 milj. 200 þús. í
bæjum og 21 milj. í sveitum. Ef
tekið er lengra tímabil, er mun-
urinn ennþá meiri. Árið 1848
voru um 75% Frakka sveitamenn,
árið 1921 aðeins 53%. Bústofn
franskra bænda hefur einnig
þorrið nokkuð á síðari ái*um, en
tilfinnanlegast sauðfjenaður, sem
fækkað hefur um rúman þriðj-
ung (var 16 er 10 milj).
Þetta er samt ekki því að
kenna, að franska bændur bresti
dugnað. Þeir eru þvert á móti
sagðir mjög iðnir og atorkusam-
ir en gera litlar kröfur til lífsins
þæginda. 1 landinu eru um 8 milj.
sjálfstæðir jarðeigendur og fjórð-
ungur þeirra á jarðir, sem eru
minni en 15 ekrur. En ræktunar-
aðferðimir eru oft úreltar og
vjelar lítið notaðar og franskir
bændur nokkuð einrænir og oft
tortrygnir gagnvart fjelagsskap
og samtökum. Ýmislegt er samt
til þess gert af hálfu hins opin-
bera að koma búnaðinum í ný-
tískuhorf og hjálpa bændum til
þess fjárhagslega að fylgjast
með tímanum. M. a. er öflug
hreyfing í þá átt, að vatnsafl
landsins, sem er mikið, verði hag-
nýtt í stórum stíl í sveitunum,
til raflýsinga og ýmsra starfa. En
franskir jarðeigendur taka flest-
ir fremur treglega slíkri ný-
breytni, þeir vilja vinna hver að
sínu og búa hver að sínu með
gamla laginu. Oft hefur bændum
samt verið borin of illa sagan, t.
d. í Jörð (La Terre), hinni frægu
sögu Zola. Margir bestu menn
Frakka hafa verið og eru bænda-
synir. Forsetinn er t. d. smá-
bóndasonur. Og þótt þeir streymi
til bæjanna dregur þá sífelt
römm taug til sveitanna.
Bóndinn er mikilsverðasti og
áhrifamesti maður Frakklands,
segir Sisley Huddleston, nákunn-
ugur maður, sem nýlega hefur
skrifað stóra og fróðlega bók um
Frakkland og Frakka. Og bónd-
inn finnur vel til þess hversu
mikilsverður hann er, segir H.
ennfremur og milli hans og bæjar-
mannsins eru sífeldar skærur.
Bæjabúar kenna bændum um
dýrtíðina, því þeir haldi uppi
verðinu í nauðsynlegustu mat-
vörum en ýmsir stjórnmálamenn
úr báðum meginflokkum leggja
bændum lið. Þessi togstreyta hef-
ur stöðugt átt sjer stað, en magn-
aðist mjög eftir ófriðinn. Stjórn-
mál láta bændur sig annars litlu
skifta beinlínis, en óbeinlínis móta
þeir mjög alt þjóðlífið. Kommun-
istar og socialistar hafa ráðgert
það hvað eftir annað, að snúa
bændunum til sinnar trúar. En
úr því hefur ekki orðið. Skipulag
það, sem bændumir búa við er,
miklu meira en hinn eiginlegi
kapitalismi, í beinni andstöðu við
jafnaðarstefnun. Hvemig svo sem
atvinnulíf Frakklands breytist,
heldur landbúnaðurinn áfram að
vera máttarstoð þess og bænd-
umir áhrifamestu menn þess.
Landbúnaður,
manngildi og menning.
Búskapur er alstaðar erfiði. En
hann er menning, segja margii
mætir menn, hann er sá þáttur
þjóðlífsins, sem mest heldur við
manngildi þjóðanna. 1 kaflanum
hjer á undan er sagt nokkuð frá
búskap og bændum einnar stór-
þjóðarinnar I Evrópu. En það er
einnig fróðlegt til samanburðar
að kynnast málum þessum víðar.
Lögrj. hefur áður sagt dálítið frá
aðalriti Keyserlings greifa,
einskonar heimspekilegri ferða-
bók, skrifaðri eftir minningum
um ferð umhverfis jörðina. Hann
veitir mörgu athygli og skrifar
um það einkennilegar og skemti-
legar hugleiðingar. M. a. víkur
hann á nokkrum stöðum á bú-
skap og bændalíf. Nú ber lestin
mig yfir endalausar sljettur, seg-
ir í Ameríkukaflanum. Jeg hef
aldrei sjeð svo ötullega unnið og
sjaldan jafn skynsamlega. Eng-
inn bóndi í Kansas virðist leyfa
sjer leik í búskapnum, eins og
bændumir í Evrópu gera oft,
þegar þeir af einskærri búgleði
reka búskapinn of dýrt, byggja
of stórt, eða láta stórar spildur
ónotaðar af fegurðarástæðum eða
ræktarsemi. En vesturheimsbónd-
inn er heldur ekki smámuna- eða
sítingssamur, eða íhaldssamur af
því að hann þori ekki að leggja
í áhættu. Ekkert er gert nema
það heppilega og það er gert
ríkulega. En þá sjaldan að jarðir
eru bygðar án þess, að vera bein-
línis ætlaðar til fjárgróða, eru
þær oft fegurri en títt er í
Norður-Evrópu. Amerískir bú-
menn eru í sannleika stórbrotnir
menn og s j erkennilegir. Þeim.
einum bænda, virðist það sjálf-
sagt, að framkvæmdaþrekið sje
besta rekstursaflið, að víðsýnin,
jafnvel á kostnað náungans, sje
þolanlegri en aðsjál skammsýni.
Þetta eru þróttmiklir menn, sem
vita hvað þeir vilja. En þá vant-
ar alla þá siðgæðiseiginleika, sem
aðla svo mjög búmenn erfðajarða
í fornum menningarlöndum.
Erfðaherra riddaraslots eða gam-
als bændabýlis er búskapurinn
hjartans mál, þó hann aldrei
nema beiti einnig allri hagsýni
Hann er jörðinni skuldbundinn.
Hann ræktar hana fremur hennar
vegna en sín, eða hugsi hann um
sig á hann ekki við persónu sína
heldur ætt. Starfsemi hans á því
dýpt þá og festu, sem aðeins fæst
með því að eiga rætur í því sam-
bandi við náttúruna, sem hafið
er yfir einstaklinginn og þá verða
í eðli mannsins stórfeldir þeir
eiginleikar, sem bera vott þessu
sambandi, en það eru bestu eigin-
leikamir. Þess vegna er köllun
búmannsins rjettilega talin hin
göfugasta af hagnýtum störfum,
hún gerir manninn dýpri og fast-
ari. En í Bandaríkjum Ameríku
er búskapurinn iðkaður á borð við
annan iðnað. En merki landbún-
aður ekki meira en það, að græða
megi á honum peninga, er hann
meiningarlaus. Að manngildi
stendur vesturheimsbóndinn ekki
á hærra stigi en iðnrekendur
hvar sem eru í veröldinni nema
síður sje, þ. e. a. s. persónuleiki
hans er yfirborðslegur, hann er
vjel sem framleiðir peninga.
Frá þessu hvarflar hugurinn til
Kína. Þvílíkur munur. 1 Ameríku
er búskapurinn einskær atvinnu-
vegur, í Evrópu atvinnuvegur á
siðgæðisgrundvelli, í Kína er hann
blátt áfram sú mynd, sem sið-
gæðið birtist í. Efnalegt gengx
hans kemur þar tæpast til
greina. I Kína heyrir einstakling-
urinn fjölskyldunni til og fjöl-
skyldan ættinni, ættin landinu,
jörðinni, sem hún býr á. Torfan
er heldur ekki lífvana, hún er
jarðnesk ímynd alls. Frá sjónar-
miði efnalegs hags virðist kín-
verskur landbúnaður meiningar-
laus. Á honum er þrotlaus halli.
En honum eiga Kínverjar að
þakka sjerkennilega siðgæðiseig-
inleika sína. Frá því sjónarmiði
stendur hann amerískum búnaði
framar. Ameríski búskapurinn
gerir menn ríka, en flatlynda og
þurra. Kínverskur búskapur er
basl, en skapar merkilegt mann-
gildi.
Jafn einkennilegur sveitasvipur
sjest hvergi eins og í upplöndum
Kína. Hver teigur er ræktaður,
samvitskusamlega unninn, upp á
efstu hæðir, sem stallar hafa ver-
ið gerðir í, eins og í pyramidum
Egyptalands. Leirbæir þorpanna
falla inn í landslagið, eins og þeir
væru gerðir af náttúrunnar völd-
um. Alstaðar er bóndinn við
verk, sístarfandi, natinn og ið-
inn. Samt hvílir yfir landinu ó-
umræðilegur friður. Hjer um bil
á hverjum akri er leiði. Aftur og
aftur verður plógurinn að beygja
í lotningu og ræktarsemi fyrir
legsteinana. Slíkur búskapur er
hvergi til annarsstaðar. Alt líf
og allur dauði renna saman á
sama akrinum. Maðurinn heyrir
akrinum til, akurinn ekki mann-
inum, og hann sleppir aldrei
bömunum. Þótt fólkinu fjölgi
flytur það ekki burt af jörðinni,
en ræktar hana ennþá ákafar en
áður, til þess að knýja fram í
erfiði naumar gjafir náttúrunn-
ar. Og þegar það deyr, hverfur