Lögrétta - 10.08.1927, Blaðsíða 1

XXIL ár.
Reykjavík, miðvikudaffinn 10. ágúst 1927.
41. tbl.
Um vlð® veröld.
Yfirlit.
I erlendum stjómmálum ber
nú enn einna mest á ríkiserfða-
deilunum í Rúmeníu og utan álf-
unnar á kínversku deilunum, og
færast þær fremur í aukana en
hitt. í Rúmeníu er stjórnarskip-
uninni sjálfri þannig háttað, að
hún ítir nokkuð undir slíkar
deilur, sem nú eru þar, þótt eink-
um snúist þær að vísu um per-
sónulega afstöðu til hins fyrver-
andi ríkiserfingja, Carols, sem
þvingað var til að afsala sjer
erfðatilkalli. En samkvæmt
stjórnarskipuninni er konungs-
valdið ennþá æðsta vald í landinu
í ýmsum greinum, þótt þjóð-
kjörið þing starfi einnig, en tak-
mörkin milli valdsviðs þings og
konungs eru óglögg og á reiki, en
flokkadráttur mikill, en stefnu-
mál óákveðin og þingræðið yfir-
leitt heldur vesælt. Forráðamenn
flokkanna kæra sig því ekki um
það, að hafa umsvifamikinn
mann á konungsstóli, eins og
Carol gæti orðið, þótt stundum
hafi hann að vísu fengið orð fyr-
ir það, að vera alt eins hneigður
til kvennafars, sem stjórnmála.
Sonur hans, barn að aldri, hefur
því verið settur á konungsstól.
En einna mestu ráðandi í landinu
er samt nú Bratianu (f. 1864)
leiðtogi hins svonefnda frjáls-
lynda flokks, en með völdin hef-
ur undanfarið farið hinn svo-
nefndi þjóðræknisflokkur (Parti-
dul Poporului), sem oft er einn-
ig kendur við foringja sinn Aver-
escu (f. 1859). Aðalflokkamir í
landinu eru annars sjö, og meðal
þeirra er alláhrifamikill bænda-
flokkur og heitir leiðtogi hans
Maniu. Sá flokkur hefur sam-
vinnumál mjög á stefnuskrá
sinni. Um 80% Rúmena (þeir em
alls 17y% milj.) eru bændur, og
eiga þeir um 85% landsins, að
mestu skift í smájarðir. Carol á
mikið fylgi meðal bænda.
í Kínamálunum eru mest áber-
andi síðustu dagana úrslitakröf-
ur þær, sem skeytin segja, að
Japanar hafi gert Kínverjum út
af yfirráðunum í Mongólíu og
Mansjúríu. En þessi lönd eru
gömul þrætuepli milli Kínverja,
Japana og Rússa. Þau rjeðu sjer
sjálf áður fyr, en Kínverjar seild-
ust þar snemma til valda. En í
kínversku byltingunni 1-911 losn-
aði mjög um sambandið og gripu
þá moiígólskir höfðingjar færið
og lýstu yfir sjálfstæði landsins
í desember 1911 og settu í Urga
yfirstjórnanda, sem kallaður var
Hutukhtu (hinn lifandi Búdda).
m
En vegna ýmissa flokkadrátta
drógust erlendar þjóðir inn í
deilumál landsins og 7. júní 1915
var í Kiakhta gerður samningur
milli Rússa, Kínverja og Urga-
stjómarinnar um einskonar sam-
vinnu eða yfirráðaskiftingu í
landinu. En um rússnesku kom-
munistabyltinguna fóru Kínverj-
ar að færa sig upp á skaftið og
rjeð aðalmaður þeirra (Hsu Shu-
tseng eða litli Hsu) þar mestu
um skeið, en í okt. 1920 hrakti
flokkur undir stjórn von Stem-
bergs baróns Kínverja úr Urga,
En árið eftir náðu menn rússnesku
sovjetstjómarinnar þar yfirráð-
um og með samningi 5. nóv. 1921
var Rússum fengin einskonar
vemd landsins og 31. maí 1924
var enn gerður samningur um
skiftingu yfirráðanna milli Rússa
og Kínverja. En Japanar hafa
jafnframt seilst þarna til nokk-
"urra áhrifa og þó borið meira á
þeim í Mansjúríu, einkum eftir
1916, að þeir fengu fótfestu þar
með samningum, en höfðu þó
haft þar mikil áhrif frá 1910, að
þeir tóku Kóreu. Hafa þeir eink-
um aflað sjer ýmislegra sjer-
leyfa, s. s. til jámbrautarlagn-
inga, námuvinslu o. sl. og þannig
náð meiri og meiri ítökum. En
langflestir íbúar landsins eru
Kínverjar og þaðan er m. a. upx>-
mnninn Chang Tso-lin sá, sem
nú ræður einna mestu í Kína.
Japanar munu nú ætla að nota
sjer innanlandssundrungina í
Kína til að ná yfirráðum þessara
landa, en í innanlandsbyltinguna
sjálfa segjast þeir ekki blanda
sjer, samkvæmt yfirlýsingu ut-
anríkisráðherra Shidehara bar-
óns, í janúar í fyrra. Þess má
geta — og er að vísu merkilegra
en ýmsar stjómarbyltingamar —
að í þessum löndum (eða Mon-
gólíu) hafa á undanfömum árum
verið gerðar einhverjar hinar
merkustu rannsóknir nútímans
um frumlíf og forsögu mann-
kynsins. Hafa þar verið rakin 4
mismunandi menningarstig frá
steinöld og heitir sá Andrjews,
sem rannsóknunum hefur stjóm-
að, fyrir amerískt fje (frá 1922).
Maeterlinck
um ódauðleikasannanir.
Maurice Maeterlinck er einn af
núlifandi öndvegishöfundum með-
al frönskumælandi þjóða. Hefur
hann einkum hlotið orðstír fyrir
leikrit sín og heimspekileg rit,
sem mest eru ritgerðasöfn um
ýms efni. M, a. hefur hann
skrifað sjerstaka bók um dauð-
ann og skoðanir manna á eðli
hans og möguleikum ódauðleik-
ans. Um ódauðleikann hefur hann
einnig skrifað sjerstaklega í rit-
gerðasafninu lTntelligence des
fleurs (vit blómanna) og er hjer
tekinn kafli úr þeirri grein, en
um þau efni, sem þar ræðir
hugsa nú margir hjer. M. er enn
starfandi (fæddur í Belgíu 1862).
Mannkynið hefur á allri æfi
sinni ekki þokast fram um eitt
skref á leið þessa leyndardóms.
Spurningarnar um hann koma
hvergi nærri því sviði, sem skiln-
ingur okkar hefur myndast á og
starfar á. Ef til vill er hugsanlegt
eða mögulegt samband milli þess
liffæris, sem spyr og þess veru-
leika, sem verður að svara. Hinar
áköfustu og alvarlegustu rann-
sóknir síðustu ára hafa engu af-
rekað. Lærð og samvitskusöm fje-
lög hafa, einkum í Englandi,
safnað saman óskaplegum efni-
við staðreynda, til þess að sanna
það, að líf andríkra eða tauga-
næmra manna geti varað nokkum
tíma út yfir dauða líkamans.
Þótt við játum að staðreyndir
þessar sjeu óyggjandi og vísinda-
lega öruggar, mundu takmörk
þau þar sem leyndardómurinn
byrjar í hæsta lagi færast fjær
um fáar línur eða stuttar stundir.
Ef vera, sem jeg ann, birtist í
kvöld í herbergi mínu svo hún
þekkist alveg og er að því er
virðist svo ljóslifandi, að jeg yrði
á hana, á sama tíma sem líf
hennar líður úr líkamanum í þús-
und mílna fjarlægð — þá er þetta
efalaust í mesta máta undarlegt,
eins og alt í þeirri veröld, sem
við skiljum ekki fyrsta orðið í.
En það sannar í allra hæsta lagi
að sálin, andinn, andardrátturinn,
hin ógrípanlega taugaorka hinna
fíngerðustu hluta efnis okkar geti
lósnað við líkamann og lifað and-
ránni lengur en hann, eins og
logi sloknaðs lampa losnar stund-
um við kveikinn og blaktir í
myrkrinu örstutta stund. Fyrir-
bærið er vissulega undrunarvert.
En þar sem slík tegund andlegr-
ar orku er staðreynd, ætti það að
fá okkur ennþá meiri undrunar,
að hún birtist okkur ekki oftar í
sjálfu lífinu og háð vilja okkar.
Hún skýrir að minsta kosti ekk-
ert það vafamál, seni hjer ræðir
um. Fyrirbrigðin hafa aldrei leitt
i ljós minstu vitund nýs yfirjarð-
nesks lífs, sem væri annarsháttar,
en vitund þess líkama, sem hún
er komin frá. Þveít á móti virð-
ist andlega lífið vera mun veiga-
minna frá þeirri stund er það
ætti að vera „hreint“, eða á að
vera losað við efnið, heldur en
það var á þeim tíma, þegar efnið
lukti um það. t flestum fyrir-
brigðunum koma fram ósjálfrátt
í einskonar svefn-deyfingu hin
hversdagslegustu atvik. Einn leit-
ar að hattinum sínum, sem hann
hefur gleymt á stól, annar nagar
sig í handarbökin eða gáir á
klukkuna. Og skömmu seinna,
þegar hefjast ætti hið eiginlega
annað líf, leysist alt upp og
hverfur fyrir fult og alt. Jeg játa,
að þetta sannar ekkert með eða
móti öðru lífi. Við vitum ekki
hvort þessi stuttu fyrirbrigði eru
fyrsti bjarmi annars lífs, eða síð-
asti geisli hins jarðneska lífs.
Sennilega nota hinir framliðnu
sjer þetta, þegar um annað er
ekki að gera, þetta síðasta band,
sem tengir þá við okkur, og læt-
ur okkur finna til þeirra. Senni-
lega halda þeir áfram að lifa um-
hverfis okkur, en þeim tekst það
ekki, þrátt fyrir alla erfiðismuni,
að gefa okkur hugmynd um nú-
verandi ástand sitt, af því okkur
vantar líffæri til þess að taka á
móti boðskapnum, rjett eins og
okkur er það árangurslaust, að
ætla að gefa manni, sem fæddur
er blindur, hugmynd um ljós og
liti. Það eitt er að minsta kosti
»víst, að rannsóknir og vinna
hinna nýju rannsóknarfjelaga
hafa ekki þokað úrlausninni
fram um eitt skref frá því sem
var við upphaf mannlegrar hugs-
unar. "n.
Síðustu fregnir.
Englendingurinn Temme hefur
synt yfir Ermarsund. Miklar æs-