Lögrétta - 21.09.1927, Blaðsíða 3

4
LOGRJETTA
söm við starfið. Forgöngumenn
þessara skólagarða rekja upp-
runa þeirra allar götur aftur á 14.
öld og virðist þó að vísu lítið
samband milli þeirra grasafræði-
stofnana, sem þá er um að ræða
og skólagarða nútímans, en gott
ættemi og fomt mun í þessu
sem öðru þykja meðmæli. Nær
hófi er að telja Francke (um
miðja 17. öld) fmmkvöðul skóla-
garðanna, en mestri útbreiðslu
hafa þeir náð á síðustu ámm og
er vinnan í þeim allvíða orðin
fastur liður skólakenslunnar. Eru
þá bömin látin vinna ákveðinn
tíma að garðræktinni eins og
hverri annari námsgrein og hafa
hvert sinn reit, eða stóran garð
öll saman og þykir það víða hand-
hægara og ódýrara. Má þannig
rækta bæði skrautjurtir og nytja-
jurtir og ætti því með góðri
stjórn að mega hafa allmikið
gagn af þessum görðum, til að
standa straum af kostnaðinum.
Enn eru þessi mál hjer á landi í
óreyndri bemsku. En skólagarð-
amir eru áreiðanlega þessháttar
nýbreytni, sem vert væri að gera
alvarlegar og óvilhallar tilraunir
með, þar sem því yrði við komið.
í bamafræðslunni er lögð nokkuð
einhliða áhersla á bóklegt nám en
minna hirt um það að ala böm
upp til starfa. I bæjunum gengur
mikill hluti barna einnig laus-
beislaður á götunum á summm og
nýtur lítils aðhalds eða mentunar.
Það er ekki ólíklegt að eitthvert
skipulag í skólagarðsáttina gæti
bætt úr skák í þessum efnum og
ættu kennarar og skólanefndir að
athuga það.
----o——
Japönsk tunga.
Japönsk tunga er alólík máli
Ainóa, frumbyggja landsins og er
heldur ekkert skyld kínversku.
En mjög kvað hún vera lík mál-
inu, sem talað er á Luchuan, lít-
illi eyju á milli Formósa og
Kyushu, (sem er syðst japönsku
eyjanna), og er venjulega talin
til altaisku málanna. — Mjög eru
málfræðilög japönskunnar og okk-
ar tungu fjarskyld, er bæði orð-
myndun og setningaskipun ger-
ólík.
Eftir elstu bókmentum (frá hb.
8. öld e. Kr.) Japana að dæma,
kváðu megin lög málsins hafa
haldist óbreytt. En nútíma menta-
menn japanskir skilja þó ekki
fommálið, hafi þeir ekki numið
það sjerstaklega. Hefir japönsk
tunga orðið fyrir miklum breyt-
ingum. En þær stafa aðallega af
því, að kínverskum orðum og
orðatiltækjum hefur stöðugt ver-
ið að fjölga í málinu.
Kínversk tunga hefur um lang-
an aldur verið aðaluppsprettulind
japönskunnar og haft meiri þýð-
ingu fyrir hana en latínan fyrir
enskt mál. Japanir voru um langt
skeið í skóla Kínverja. Af Kín-
verjum lærðu þeir leturgerð, Kon-
fútsiðfræðin, bókmentalegar iðk-
anir, vísindi og listir. Og Búdda-
trúin kom til Japan um Kína.
Einkennileg og óvæt er sú af-
leiðing nýmenningarinar í Japan,
að kínverskum orðum hefur fjölg-
að í málinu með meiri hraða en
nokkuru sinni áður. Nöfn og ný-
yrði, sem Evrópumenningin hef-
ur haft í för með sjer, eru venju-
lega kínversk. Kínversk orð og
orðatiltæki eru stutt og smellin;
langar setningar japönskunnar
hafa títt orðið að víkja úr vegi
fyrir þeim, bæði í töluðu og rit-
uðu máli Japaníta sjálfra. — tJt-
lend orð af ýmsum uppruna koma
líka fyrir í nútímamáli Japaníta.
Talaða málið í Japan skilur
maður ekki þó maður kunni kín-
versku. Jananítar nota fom-kín-
verskan framburð, sem heitir
„Gó-on“ og „Kan-on“, eftir eld-
gömlum kínverskum konungsríkj-
um.
Hvað ritaða málið snertir er
öðru að gegna.
Japanska letrið er blandað:
Kínverska myndaletrið, óbreytt
að rithætti og þýðingu, og svo
„Kana“, japönsk hljóðritun. I
„Kana“ eru 48 bókstafir, sem eru
ekkert annað en frumpartar kín-
verskra leturmynda. Höfuðorð
setninganna (nafnorð, sagnir og
lýsingarorð) em venjulega rituð
með kínverska letrinu. Smáorð og
máfræðileg sjerkenni japönsk-
unnar eru rituð með „Kana“, og
svo framburður kínversku letur-
myndanna, sem æfinlega er rit-
aður milli lína. — Japanir kom-
ast því af með miklu fyrri letur-
myndir eða bókstafi en Kínverjar.
í Japan hefur bæði verið reynt
að nota rómverská letrið ein-
vörðungu, og hljóðritun þá, sem
er notuð jafnframt myndaletri
Kínverja. Þær tilraunir hafa
hingað til mishepnast; ennþá er
þó verið að gefa út blöð og rit í
þeim tilgangi.
Ekki hefur talað mál og ritað
átt samleið í Japan fremur en í
Kína. En þar varð bókmentamál-
ið, Venlí, stjálfstætt mál að lok-
um, alólíkt talaða málinu. 1 Kína
er nú „dauða“ málið, Venlí, lítið
notað; h. b. öll blöð og rit koma
út á „Gwan-hwa“, sem mest er
notað í töluðu máli. Tilraunum
sem gerðar hafa verið í Japan til
að rita talaða málið, hefur ver-
ið tekið vel; en talaða málið er
lítt rannsakað og bíður málfræð-
inga þar imkið verkefni. — Mikil
áhersla er lögð á tungumála-
kenslu í skólunum. Heita má að
enska sje, nú orðið, annað móð-
urmál Japana.
Kashiwabara, Hondo, Japan,
2. ágúst 1927.
Ólafr Ólafsson.
----o----
Barðastrandasíminn er nú um
það bil fullgerður til Patreks-
fjarðar.
Tvo þýska togara tók Fylla ný-
lega í landhelgi. Voru þeir sekt-
aðir um 12.500 kr. hvor, en afli
og veiðarfæri upptækt. Þeir á-
frýjuðu báðir, settu veð, og fóru
heimleiðis.
Smásöluveið hefur, samkv. hag-
skýrslum, hækkað í Rvík um
rúml. 1% í júlí s. 1. en um rúml.
4% síðan í júníbyrjun. Þó lækkað
alls um ca. 4% síðan í ágúst í
fyrra.
Dirilís Porbjarnsriiúttir
húsfrú í Neðra-Nesi.
Hún ljetst 11. júlí síðastliðinn
á 83. aldursári. Hún var fædd á
Helgavatni í Þverárhlíð 19. mars
1845. Þar bjuggu þá foreldrar
hennar Þorbjöm Sigurðsson
prests Þorbjamarsonar frá Lund-
um og kona hans Margrjet Hall-
dórsdóttir frá Ásbjamarstöðum.
Voru þau sæmdarhjón og var
Þorbjöm nafnkendur fyrir
heppni og hagsýni. Auðgaðist
hann mikið af búskap og keypti
margar bestu jarðir í nærliggj-
andi sveitum. Bjó hann þannig
vel í haginn fyrir sín mörgu
böm, sem nutu jarðanna þegar
tímar liðu og tækifæri buðust.
Fylgdi mörgum þeirra búsæld og
hagsýni. Vom þó talin þeirra
fremst ólafur bóndi á Kaðalstöð-
um og Þórdís í Nesi. Þórdís gift-
ist í fyrra sinni 1866 Sigurði
Þorsteinssyni frá Gilsstöðum í
Norðurárdal. Byrjuðu þau bú-
skap á Höfða í Þverárhlíð, en
fluttu þaðan eftir tvö ár að
Dýrastöðum í Norðurárdal. Eftir j
tólf ára búskap þar fluttu þau |
að Höll í Þverárhlíð. Ljetst Sig- I
urður það sama vor eftir fjórtán j
| ára sambúð þeirra hjóna. Voru ;
; þá böm þeirra sex á ungum !
aldri. Þórdís stjómaði búi sínu
með rausn og myndarskap, þrátt
fyrir það þótt hún væri ekkja
orðin og bömum hlaðin. Rjeðist
þá til hennar ungur efnismaður
Þorsteinn Eiríksson ólafssonar
frá Svignaskarði. Giftust þau
1884. Fluttu þau að Nesi 1886.
Þar bjuggu þau við góðan fjár-
hag og almennar vinsældir þar
til Þorsteinn ljetst á besta aldri
1901. Vom þá þrír synir þeirra
á lífi.
Á fyrstu áratugum 19. aldar
voru þeir einhverjir nafnkend-
ustu menn í Mýrasýslu Þorbjöm
Ólafsson gullsmiður á Lundum og
Halldór Pálsson á Ásbjarnarstöð-
um. Var Þorbjöm einkum nafn-
kendur fyrir hagleik og fjársöfn-
un, en Halldór fyrir vitsmuni
sína og fróðleik. Frá báðum þess-
um merku mönnum eru nú fjöl-
mennar ættir komnar og hafa
þær tengst einkennilega mikið
! saman. Er það fyrst með þeim
j Helgavatnshjónum, foreldrum
! Þórdisar í Nesi. Á fjölda mörg-
um hinum fögru og vel setnu
jörðum í efri Mýrasýslu búa nú
afkomendur þessara merku
manna. Eru þær ættir mjög ein-
kendar af mörgum hinum bestu
búmannskostum, svo sem hag-
sýni, þrifnaði, átthagatrygð og
mikilli ræktarsemi við bú og býli.
[ Hafði Þórdís í Nesi fengið í rík-
! um mæli bestu kosti ætta sinna.
Var hún í fremstu röð hinna
gömlu og góðu kvenna, sem garð-
inn gera frægan með| þrifnaði,
starfsemi og velvild. Heyrðist
hennar aldrei nema til góðs eins
getið. Börn hennar voru öll prýði-
lega gefin. Unnu bæði synir og
dætur að því, ásamt móðurinni,
að prýða þetta fyrirmyndarheim-
ili bæði utanhúss og innan. Og
að síðustu er byrðar ellinnar fóru
að þyngjast, þreifaði hún á ást-
«
Okeypis
og burðargjaldsfritt sendist okkar
nytsama og mjög myndum prýdda
vöruskrá meö gummí- og hreinlætia-
vörum og leikföngum, einnig úrum,
bókum og póstkortum.
Samariten, Afd. 67. Köbenhavn K.
Skólasöngvar
eftir
Friðrik Bjamason.
Önnur útgáfa, aukin og breytt.
Fæst hjá bóksölum.
ríki bama sinna sjer til mikill-
ar gleði.
Þessi voru böm Þórdísar frá
fyrra hjónabandi: Þorsteinn
bóndi á Hamri í Þverárhlíð, Mar-
grjet ljósmóðir í Hvítársíðu, kona
Ólafs bónda Guðmundssonar á
Sámsstöðum. Halldóra ekkja eftir
Jóhann Bjömsson frá Svarfhóli,
hreppstjóra á Ákranesi, Ragn-
hildur kona Jóns Sigmundssonar
gullsmiðs í Reykjavík, Þorbjöm
bóndi í Nesi og Sigríður sauma-
kona, ógift.
Frá síðara hjónabandi: Sigurð-
ur bóndi á Brúarreykjum, Eirík-
ur bóndi í Gerðum í Garði og
ólafur verslunarstjóri í Sand-
gerði, sem ljetst í blóma lífsins
1918. Er mynd af honum og
grein um hann í ágústblaði óð-
ins 1919.
Við jarðarför Þórdísar var hátt
á annað hundrað manns og er
það óvenju mikið fjölmenni eftir
því sem hjer gerist við slík tæki-
færi um hásláttinn. Var það hinn
síðasti vottur þakklætis og virð-
ingar, er sýslubúar gátu sýnt
þessari vinsælu merkiskonu.
Kr. Þ.
----o----
Frk. Guðlaug Arason hefur ný-
lega fengið lausn frá kenslustörf-
um sínum við bamaskólann hjer,
eftir 37 ára samfelt starf. Hafa
henni verið veitt nokkm hærri
eftirlaun en tíðkanleg eru, í heið-
ursskyni og viðurkenningar fyrir
starf hennar.
fslenskar kvikmyndir. Um það
hefur oft verið rætt í blöðum og
nýlega í bæjarstjórn, að óvið-
kunnanlegt væri eða jafnvel ó-
forsvaranlegt, að texti allra kvik-
mynda hjer væri á erlendum
málum, mest dönsku. f eina
mynd aðeins hefur verið settur ís-
lenskur texti. Nýlega hafa kvik-
myndahúsin sent út greinargerð
um þetta, (í Morgunblaðinu)
og segja þar, að kostnaðurinn við
íslensku textana yrði svo mikill,
að engin tök yrðu á því að nota
þá, þeir myndu kosta á níunda
hundrað krónur að jafnaði í
hverja mynd, eða um 80—100
þúsund krónur á ári, og myndu
kvikmyndahúsin enganveginn
standast þann kostnað. Segir
einnig, að ástæðulítið sje að am-
ast við erlendum myndatextum
meðan átölulaust sjeu notaðar er-
lendar kenslubækur í skólum og
útlendir reyfarar seldir í þús-
undatali.
Prentsmiðjan Acta.