Lögrétta - 28.09.1927, Síða 1

LOGRJETTA
[I. ár. | Reykjavík, miðvikudaginn 28. september 1927. | 50. 1
Um víða veröld.
Leiklist
í Magdeburg og í París.
Leiklistin hefur víða átt nokk-
uð erfitt uppdráttar á síðkastið
af ýmsum ástæðum. Eru það
ekki síst kvikmyndimar sem orð-
ið hafa henni erfiður keppinaut-
ur. Ýmsir telja samt, að á þessu
sje aftur að verða nokkur breyt-
ing allvíða um Evrópu. —
Áhugi fólks á leiklist fer aft-
ur vaxandi og aðsóknin að
leikhúsunum, enda mikið til þess
gert að brýna fyrir fólki menn-
ingargildi leiklistarinnar, þegar
rjett sje á henni haldið. Ýms
leikhús, sem varð að loka um og
eftir styrjaldarárin, t. d. í
Þýskalandi og Austurríki, hafa
nú verið opnuð aftur og er fjár-
hagsleg afkoma leikhúsa yfirleitt
betri nú en var fyrir nokkrum
árum. Alt um það eiga mörg
leikhús, og það sum hin bestu, í
basli, enda upp og ofan að gæð-
um það, sem sýnt er. Ýmsar
stefnur hafa komið upp í leiklist-
inni, eða um útbúning leiksviða, á
síðustu tímum og þykir mörgum
svo sem stærstu leikhúsin sjeu
farin að leggja of ríka áherslu á
allskonai' flókinn og skartmikinn
útbúnað og vjelavinnu, listin sje
meira og meira að verða vjel-
geng. Ýmsir Frakkar leggja nú
t. d. allmikla áherslu á einfaldan
útbúnað. Annars eru Þjóðverjar
(og Austurríkismenn) einhver
hin helsta öndvegisþjóð í leiklist,
Það er því ekki tilviljun að þeir
hafa orðið til þess á þessu ári,
að koma á merkilegu fyrirtæki
fyrir leiklistina. En það er leik-
listarsýningin í Magdeburg
(Deutsche Theater-Ausstellung),
sem hófst 14. maí og stendur til
2. október. Hefur verið vel til
hennar vandað á hverja grein,
sýningarstaðurinn fagur og sýn-
ingarhúsin reisuleg, enda hefur
sýningin vakið athygli og aðdáun
þeirra, sem áhuga hafa á þessum
efnum.
Megintilgangur sýningarinn-
ar er sá, að sýna ástand og
gildi leiklistar nútímans, ásamt
meginatriðunum í þeirri sögulegu
þróun, sem gert hefur úr listinni
það, sem hún nú er. Sýningunni
er því skift eftir öllum reglum
þýskrar skýrgreiningar, í vís-
indalega deild, sem aftur skiftist
í sögudeild, menningardeild o. fl.
og í iðnaðardeild. Er þannig sýnt
ástand leiklistarinnar og tæki
þau, sem hún notar, ekki ein-
ungis eins og þetta blasir við á-
horfendunum í allri sinni dýrð
fullbúið á leiksviði, en einnig
eins og það horfir við að tjalda-
baki, þar sem ekki er ávalt eins
skáldlegt um að litast, þar sem
vjelamenn, smiðir og málarar
starfa. Einnig er sýnd starfsemi
leiktjaldamálai'a o. s. frv. Þá er
tilraunaleiksvið, skemtistaðir alls-
konar o. fl. og glæsilega frá öllu
gengið.
Samt dregur að sjer einna
mesta athygli sú deildin, sem
gefur ýms sýnishom af leiksvið-
um nútímans og af sögu leik-
sviðanna. Fyrst er sýnt fomt
leiksvið, grískt, sem vera á Di-
onysos-leiksviðið í Aþenu, með
sýningu úr Agamemnon Aiskyl-
osar frá því árið 458 f. Kr. Má
af því marka að sú saga sem
rakin er, nær yfir nærri 2409
ár. Síðan er sýnt ýmislegt úr
leiklist miðaldanna, ekki síst frá
því er kirkjan tók list þessa í
þjónustu sína, svo að leiklistin
varð jafnvel einskonar þáttur
guðsþjónustunnar, og hafði að
vísu verið svo að vissu leyti frá
fomu fari, heiðnu. Þannig komu
upp svonefndir píslarleikir og
em enn leiknir sumstaðar á há-
tíðum og em einna kunnastir
leikimir í Oberammergau. Á sýn-
ingunni em sýndir píslarleikir í
Luzern frá 1586 og ný endur-
tekning á 600 ára gömlum klaust-
urleik frá Eisenach um hinar tíu
meyjar. Síðan er sýndur ítalskur
leikur, en ítalir höfðu allrík á-
hrif á leiklistina á 16. öld og all-
lengi þar á eftir. Ennfremur er
sjerstakt herbergi helgað minn-
ingu Hans Sachs, þá kemur leik-
listin kringum þrjátíu ára stríð-
ið og ensk áhrif, en uppúr því
fer þýsk leiklist meira og meira
að verða sjálfstæð og sjerkenni-
leg, uns Þjóðverjar verða önd-
vegisþjóð, og er sú saga rakin
nákvæmlega frá dögum Goethe’s
og Schillers ekki síst, og leikara
eins og Ifflands, og síðar Wagn-
ers og fram á þennan dag, er
Max Reinhardt má teljast merk-
asti og umsvifamesti maður
þýskrar leiklistar. En frá honum
hefur nokkuð verið sagt í Lögrj.
áður.
Margir hafa farið til þess að
sjá þessa sýningu og flestir eða
allir lokið á hana lofsorði. T. d.
hafa Bretar, sem sjeð hafa hana,
skrifað um það hvem vott hún
bæri þess, að þýsk leiklist stæði
enskri framar.
Þegar minst er þannig er-
lends leiklistarviðburðar, má
einnig geta annars, frá París.
En þar var nýlega haldin leik-
hátíð fyrir forgöngu Gémier,
forstjóra Odéon-leikhússins, —
Sýndu þar leiki hollenskir, ensk-
ir, japanskir, danskir og flæmsk-
ir flokkar. Þóttu það merkilegar
sýningar. Frá Danmörku var
Johannes Poulsen aðalleikarinn
(í Erasmus Montanus) og einn-
ig sýndur dans. Frá Hollandi
kom Louis de Vries og frú de
Boer, frá Englandi Gwen Frag-
con, Colin Keith Johnson og Si-
byl Thomdike, sem mörgum
þykir einhver hin besta leikkona
nútímans og hefur leikið ágæt-
lega Mærina frá Orleans í leik-
riti Shaws. Önnur merk leikhá-
tíð hefur einnig nýlega verið
haldin í París, í Comédie fran-
caise og var þar minst „róman-
tiska“ tímabilsins í leiklistinni
og m. a. sýnd tvö helstu leikrit
Hugo’s, höfundar „Vesalinganna“,
sem birtast hjer í blaðinu.
Síðustu fregnir.
Þjóðabandalagsfundurinn í
Genf hefur samþykt tillögu, sem
bannar árásarstríð. — Vatna-
vextir em nú mikhr í Sviss. —
Farþegaflugvjel fjell niður fyrir
nokkrum dögum á leið frá Ber-
lín til Miinehen og biðu sex menn
bana, þ. á. m. sendiherra Þjóð-
verja' í Bandaríkjunum. —
Frakkar hafa lækkað innflutn-
ingstolla sína og kemur það m. a.
hart niður á Bandaríkjamönnum,
sem hóta tollstríði. -— Óvissa er
enn um samkomulag Frakka og
Rússa og það hvort Rokovski
sendiherra verði vísað heim frá
París. Rússar vilja komast hjá
erjum, en tryggja sem best við-
skiftin. Buðust þeir til þess 24.
þ. m. að greiða allmikið af göml-
um skuldum sínum við Frakka,
eða um 60 milj. gullfranka árlega
í 61 ár, en vildu jafnframt fá
nýtt verslunarlán, 600 milj. gull-
franka.
----o----
Bókmentafjelagið.
Bókmentafjelagsbækur þessa
árs eru nýkomnar, Skímir, Ann-
álar og Fombrjefasafn og lítið
lokahefti kvæðasafns. Það er fá-
nýt tilraun að reyna að gera upp
þann reikning, hver þessara
bóka sje „merkust“ eða helst
„mætti missa sig“. Þær eru allar
nokkuð merkar, hver á sína vísu.
Skímir er það sjálfsagt, sem
öllum almenningi fjelagsmanna er
auðlesnastur og kærkomnastur,
en Fömbrjefasafnið hefur á síð-
ari ámm orðið olnbogabam
margra þeirra. Þetta er eðlilegt,
en ekki sanngjamt að öllu leyti,
eins og Lögrj. hefur nokkram
sinnum áður vikið að. Forn-
brjefasafnið er ekki þessháttar
rit, að til þess verði ætlast, að
það verði mikið lesið eða alment.
En það hefur verið merkilegt
heimildarrit og mikilsverður þátt-
ur í íslenskum sögurannsóknum,
sem eftirsjá væri að, ef niður
yrði feldur fyrirvaralaust í miðju
kafi. Það er líka á ýmsan hátt
ástæðulítið af Bókmentafjelags-
mönnum að amast við útgáfunni,
því hún hvílir fjárhagslega alt
eins mikið á öðram en þeim,
(ríkissjóði). Hinsvegar ætti að
haga útgáfunni öðravísi en nú
er gert, þyrfti ekki að prenta
eins mikið upplag, því mest fer
það nú í súginn. Ennfremur er
það fyrirsjáanlegt, að útgáfunni
verður varla haldið áfram langt
fram í tímann enn í sama formi
og nú, þegar heimildum fer
mjög að fjölga. Alla útgerð
Fornbrjefasafnsins ætti að taka
til endurskoðunar og fá hana
hvorki þeim í hendur, fyrst og
fremst, sem haft hafa hom í
síðu útgáfunnar nje þeim, sem
nú hafa með hana að gera fræði-
lega og fjárhagslega. Annálamir,
sem Hannes Þorsteinsson sjer
um — hinn fróðasti maður um
þau efni — eru merk söguheim-
ild og verður væntanlega flýtt
eftir því, sem föng eru til. Ixm-
anum þá er einnig ýmislegt, Sem
lesa má sjer til skemtunar og
útgáfunni hagað svo, að auðlesin
er öllum almenningi, stafsetning
samræmd í þá átt, sem nú tíðk-
ast helst. Ekki mundu siunir að-
standendur Bókmentafjelagsins
að vísu kalla það fyrirmyndar
vísindamensku, að víkja þannig
frá rithætti frumtexta og steypa
alt í einu móti, ef einhverjir
hefðu orðið til þess aðrir en þjóð-
skjalavörðurinn og sjálfir þeir.
En sannleikurinn er sá, að ekki
mun þetta nú koma að miklu
klandri, alls ekki fyrir almenna
lesendur, lítt eða ekki fyrir sagn-
fræðinga, en fyrir málfræðinga
getur stundum öðra máli gegnt.
Um Kvæðasafnið þarf ekki að
fjölyrða. Það er nú úr sögunni,
því miður, en mun eiga fyrir
sjer að rísa upp síðar meir í
nýrri mynd og betri hjá Árna-
sjóði og í sama sniði og hin
snyrtilega Skáldkvæðaútgáfa
Finns Jónssonar, enda að efninu
til framhald hennar.
Skírnir er síðastur talinn bók-
anna, en er ekki sístur, þótt sitt
geti sýnst hverjum um einstakar
greinar, eins og gengur og gerist.
Skímir er eina ritið, sem Bók-
mentafjelagið gefur nú út, sem
heldur lifandi sambandi þess við
lesendur landsins. Ef hann væri
ekki, væri Bókmentafjelagið dautt
fræðafjelag fárra manna, en það
var því aldrei ætlað að vera. —
Heftið hefst á fróðlegri grein um
Árna stiftprófast í Görðum eft-