Lögrétta - 12.10.1927, Síða 1

LOGRJETTA
XXII. áx.
Reykjavík, miðvikudaginn 12. október 1927.
53. blað.
Um víða veröld.
Hindenburg.
Hindenburg Þýskalandsforseti
varð áttræður 4. þ. m. og fóru
þess vegna fram ýms hátíðahöld
víðsvegar um Þýskaland. Hinden-
burg er einn af hinum fáu for-
göngumönnum frá ófriðarárunum,
sem haldið hafa völdum sínum
og virðingum, einnig á þeim svo-
nefndu friðartímum, sem komið
hafa á eftir bölvun og heimsku
þess hildarleiks, sem hann átti
svo mikinn þátt f. Þetta er ekki
tilviljun ein. Hindenburg reyndist
hinn riddaralegasti maður og
kjarkmenni, ekki einungis meðan
sigur og sæmd fylgdi vopnum
hans sem marskálks og æðsta
stjórnanda þýska hersins, heldur
einnig þegar í raunirnar rak.
Hann yfirgaf ekki stöðu sína á
vígvellinum, þótt stj órnmálabylt-
ing, sem hann hataði, yrði ofan
á heima fyrir, bylting, sem hann
telur, að eigi aðalsökina á hruni
Þýskalands, þar sem hún hafi
grafið grundvöllinn, siðferðilega
og stjórnarfarslega, undan við-
námsmætti þýsku þjóðarinnar og
trú hennar á sjálfa sig, áður en
ástæða hafi verið til að örvænta
um ófriðargengið á vígvöllunum.
Hindenburg er hermaður fyrst
og fremst, kominn af gömlum
hermenskuaðli og alinn upp í her-
skóla frá því hann var ellefu
ára. Hermenskuuppeldi sitt telur
hann gæfu lífs síns, í fróðlegn
æfisögu sinni, sem hann skrifaði
eftir ófriðarlokin. 1 þeim skóla
segist hann hafa öðlast kjark og
festu skapferðar sinnar, ábyrgð-
artilfinningu og áræði til sjálf-
stæðra úrlausna, jafnframt því,
sem hann hafi öðlast staðgóðan
og nákvæman fróðleik um fræði-
grein sína, fróðleik, sem átti eftir
að festast og styrkjast við margs-
konar reynslu í mismunandi störf-
um innan hersins. Hann segir að
hermenskuuppeldið hafi í þann
tíð viljandi verið gert nokkuð
harðhent, einkum til þess að ala
upp viljalíf foringjaefnanna.
Sterkur vilji hafi verið eins mik-
ils metinn og þekking. Samt seg-
ir hann að þetta uppeldi hafi
engan veginn verið einhliða,
skólalífið hafi verið fjörugt og
frjálslegt á ýmsan hátt. Hann er
fasttrúaður á það, að þessi upp-
eldisaðferð hafi haft góð áhrif
á þýskt þjóðlíf, en mótmælir því,
að rjett sje það, sem sagt sje,
að hún hafi alið upp hermensku-
hroka og herdýrkun. Hann segir,
að þýskir herforingjar hafi alls
ekki verið einangpuð og þóttafull
uppivöðslustjett, hún hafi að vísu
haft ríka stjettartilfinningu, en
ekki stjettarhroka. Iíindenburg
segist hafa lítinn skilning á bók-
vísindalegu og „húmanistisku“
uppeldi annara skóla. Einkum tel-
ur hann fornmálanámið gagns-
laust í lífinu og taka altof mik-
inn tíma. Hann vill láta leggja
megináhersluna á nýju lifandi
málin, auk móðurmálsins, og svo
á sögu síðari tíma, landafræði og
íþróttir. Því á að láta gamla tím-
ann sitja í fyrirrúmi, segir hann,
höfum við ekki síðan með þungri
baráttu og erfiðri vinnu skapað
okkar eigin sögu, okkar eigin bók-
mentir, okkar eigin listir? Er
okkur ekki miklu brýnni þörf á
lifandi málum en dauðum til þess
að geta tekið rjettan þátt í al-
þjóðlegu samlífi? Alt um þetta
segist Hindenburg ekki lítilsvirða
fortíðina, en þvert á móti hafa
yndi af sögu hennar, þótt annað
hafi hann meira metið. Og hetjur
og fyrirmyndir æsku sinnar seg-
ist harin, með allri virðingu fyrir
fornöldinni, hafa sótt í sögu sinn-
ar eigin þjóðar, það sje ástæðu-
laust að láta aðdáunina á ein-
hverjum Alkibiadesi eða Þemisto-
kles eða Cato blinda augu sín
fyrir ágæti þjóðlegra manna
seinni tíma, sem verið hafi að
minsta kosti eins mikilsverðir í
sögu síns tíma, eins og hinir voru
í sögu Grikklands og Rómaveldis.
Það yrði langt mál, en eftir-
tektarvert að ýmsu leyti.að rekja
æfiferil Hindenburgs eins og hann
segir frá honum í sögu sinni og
fjallar meginhluti hennar um af-
skifti hans af ófriðnum. Hann var
orðinn aldraður maður og geng-
inn úr herþjónustu, er hann var
kvaddur af keisaranum til iher-
stjórnar á ný. Og hann var aftur
kominn úr opinberri þjónustu og
setstur í helgan stein, er hann enn
á ný var kvaddur til forsætis lýð-
veldisins. Þykir honum yfirleitt
hafa farist forsetastarfið vel úr
hendi, þótt nokkrar snurður hafi
hlaupið á þráðinn, nú síðast er
hann afhjúpaði minnismerki um
sigur hers síns við Tannenberg.
Sagði hann að ófriðurinn hefði frá
Þjóðverja hálfu verið örþrifaráð
til sjálfsvamar og kostað þjóðina
þungar fórnir, en hún hefði haft
hreinan skjöld og hreint hjarta.
Þessi ræða og svörin við henni
eru til marks um það hversu enn-
þá lifir undimiðri í glæðum
ófriðaráranna, þrátt fyrir vel og
illa meinta friðarstarfsemi síð-
ustu ára. En Jaspar ráðherra í
Belgíu svaraði Hindenburg nokkra
seinna í annari afhjúpunarræðu
og sveigði því þar að Þjóðverjum,
að þeir hefðu í hinu „hreina
hjarta“ sínu verið brennuvargar,
morðingjar og kúgarar.
Það er annars einkennilegt, að
Hindenburg skuli í elli sinni hafa
orðið svo að segja æðsti stjóm-
málamaður Þýskalands, því áður
fyr ljet hann sjer fátt um finnast
stjómmál og stjómmálamenn og
sagði að sjer væri mjög ógeðfelt
að blanda sjer í hringiðu og
óhæfu þeirra mála. Alt um það
varð hann á ófriðaráranum að
láta til sín taka ýms stjórnmál.
En hans er samt ekki minst nú
á áttræðisafmæli hans sem stjórn-
málamanns einkanlega. Hann er
fyrst og fremst hermaður, ridd-
aralegur hermaður í gömlum stíl,
hermaður, sem þrátt fyrir alt
getur látið í ljós mannúðlegan
skilning á ógnum ófriðarins og
gildi friðarins, maður sem frem-
ur flesfum öðrum var kraftur
þjóðar sinnar á glæsilegum en al-
varlegum tímum og taldi í hana
trú og kjark á tímum niðurlæg-
ingarinnar. Jeg hef hugsað, starf-
að og mjer hefur skjátlast, eins
og mannlegt er. Líf mitt og starf
hefur markast af minni eigin
sannfæringu, skyldunni og sam-
vitskunni, en ekki af hylli heims-
ins, segir hann á einum stað.
Þegar þjóðlegur hugsanaferill og
þjóðleg samvitund hefur aftur
upp risið, segir hann í niðurlagi
æfisögu sinnar, þá munu þrosk-
ast handa okkur verðmætir and-
legir ávextir, bæði af hinni beisku
alvöru yfirstandandi tíma og af
heimsstyrjöldinni, sem engin þjóð
getur litið til með rjettmætara
stolti og hreinni samvitsku en
okkar þjóð, meðan ihún var mál-
efni sínu trú. Þeir, sem fjellu í
trúnni á glæsileik Þýskalands,
hafa þá ekki árangurslaust fóm-
að blóði sínu. í þessu trausti legg
jeg pennann frá mjer og byggi
fast á þig, þú þýska æska!
Síðustu fregnir.
í Mexikó var nýlega gerð upp-
reisnartilraun, en bæld niður.
Vora við uppreisnina riðnir m. a.
allmargir þingmenn og svifti
þingið þá umboði sínu, að upp-
reisninni lokinni. En aðalforingj-
ar uppreisnarinnar, Gomez og
Serrano, hershöfðingjar, voru
handteknir og líflátnir. — 1 Kína
era óeirðimar ennþá óútkljáðar.
Japanar ætla að senda her til
Peking, en Feng Yuh Siang
sækir að borginni. — Rússar og
Persar hafa gert með sjer versl-
unarsamning, sem athygli hefur
vakið og þykir m. a. líklegur til
þess að veikja áhrif Breta aust-
ur þar. Eitt atriði samningsins
er þannig, að leyfður er allmik-
ill frjáls innflutningur til Rúss-
lands, sem ekki á að fara fram
fyrir milligöngu stjórnareinka-
sölunnar — Þráðlaust viðtals-
samband er nú opnað milli Eng-
lands og Kanada. — Enskar og
þýskar efnasmiðjur hafa myndað
söluhring. — Nokkurar viðsjár
eru á Balkanskaga út af erjun-
um milli Búlgara og Júgóslafa,
en reynt að jafna þær friðsam-
lega. — Chamberiain kvað hafa
stungið upp á því við Rivera, að
Spánverjar fengju Frökkum í
hendur sinn hluta af Marokkó,
en Bretar útveguðu þeim hæfi-
legt endurgjald. — Rússastjóm
hefur ákveðið að kalla Rakovski
sendiherra heim frá París.
----O----
Ræða
flutt við setning Háskólans 4.
október 1927 af prófessor Haraldi
Níelssyni háskólarektor.
Háttvirta samkoma! Kærir sam-
kennarar og stúdentar!
Við byrjun nýs skólaárs söfn-
umst vjer hjer saman eftir sum-
arleyfið, til þess aðallega að biðja
nýju stúdentana, sem bætst hafa
í hópinn, vera velkomna. Jeg vona,
að vjer komum allir með nýjum
kröftum eða vel endurhrestir
þetta sinn, því að sumarið hefur
verið svo blítt og unaðslegt, að
elstu menn meðal vor muna varia
jafngott og fagurt sumar. Land
vort hefur baðast í sól svo að
segja á hverjum degi og lognið
hefur verið óvenjulega mikið. Og
þegar svo viðrar geta fá lönd
boðið íbúum sínum jafn hressandi
loft og jafnfagurt útsýni sem ætt-
jörð vor. Þessa er vert að minn-
ast nú, því að vjer erum vanari
hinu, að veðráttan sje óblíð og
óstöðug.
Vjer höfum gert það að föstum
sið, að byrja þessa athöfn með
því að syngja tvö erindi úr hár
tíðarljóðum þeim, sem orkt voru
þegar Háskólinn var stofnaður.
Vjer höfum gert það undanfarin
10 ár. Jeg vona, að sá siður hald-
ist og verði heilög venja. Oss er
það holt, að vera á það mintir, að
þessi háskóli er ekki annað en lít-
ill, veikur kvistur. Það viðheldur
þeirri tilfinning, sem oss er nauð-
synlegt að varðveita: auðmýkt
eða lítillæti. Annað mundi fara
oss illa. En þessi fagra bæn felur
jafnframt meira í sjer. Hún er
full af von. Og jafnframt því að
varðveita lítillætið, þurfum vjer
að lifa stöðuglega í von um það,
að með tíð og tíma vaxi hinn
veiki kvistur, stækki og hækki
hinn smái vísir. Jeg vil óska þess,
að sjerhver nýr hópur stúdenta,
sem við bætist, glæði þá von. t
þeirri von fyrst og fremst fagna
jeg yður, nýju stúdentar! Verið