Lögrétta - 19.10.1927, Síða 1

XXII. áx.
Reykjavík, miðvikudaginn 19. október 1927.
55. tbl.
I
Um víða veröld.
Dr. Annie Besant.
Dr. Annie Besant forseti Guð-
spekifjelagsins, er um þessar
mundir á ferðalagi víðsvegar og
flytur fyrirlestra um guðspeki-
stefnuna og komu nýs mannkyns-
fræðara. Hún er nú nýlega orðin
áttræð, eins og frá var sagt í
Lögrj. fyrir skömmu, en er hin
emasta og óþreytandi í áhuga sín-
um á útbreiðslu boðskapar síns.
Hún er skörulegur ræðumaður og
vekja samkomur hennar athygli,
hvar sem hún kemur, en skiftar
eru skoðanimar um gildi boðskap-
ar hennar. Nýlega ferðaðist hún
um Norðurlönd og flutti fjölsótt
erindi í höfuðborgum landanna.
Hún talar oftast um trúar-
brögðin og menningarlíf nútím-
ans. Hún segir að nú sjeu mikil
tímamót í vændum og merkileg
stefnubreyting í menningu mann-
kynsins. Nýr hugsunarháttur sje
að brjóta sjer braut og nýr mann-
flokkur jafnvel að fæðast, með
nýjum og skýrum einkennum, lík-
amlegum og andlegum, og eink-
um beri á því, að hugsýnin,
intuitionin, sje miklu meiri og
næmari, en nú gerist. Böm með
þessum einkennum segir hún að
nú fæðist í Ameríku, einkum í
Kalifomiu og einnig í Þýskalandi
og jafnvel víðar. Trúarbrögðin
skifti miklu fyrir þá stefnubreyt-
ingu, sem í vændum sje og megi
nú sjá þess merki innan ýmsra
trúarflokka, að vænst sje mikilla
atburða. M. a. búist margir trúar-
flokkar við nýjum mannkyns-
fræðara. Til þess að undirbúa
komu nýrrar menningar og nýs
mannkynsfræðara sje nauðsynleg
meiri eining og samvinna trúar-
bragðanna, en nú eigi sjer stað.
Meiri áherslu eigi að leggja á
það, sem öllum trúarbrögðum sje
sameiginlegt, en hitt, sem þeim
beri á milli. I öllum trúarbrögð-
um sje sameiginlegur kjami og
þá trú og þann kærleika, sem í
honum sje fólginn eigi að þroska.
í Adyar, höfuðstöðvum guðspek-
innar, segist dr. Besant hafa lát-
ið reisa kapellur eða bænhús fyr-
ir tilbeiðslu ýmsra trúarflokka og
fremji þar guðsþjónustur sínar í
friði og sátt margskonar fólk.
Þegar dr. Besant var í Osló
skýrði hún blaðamönnum m. a.
allítarlega frá skoðunum sínum á
komu mannkynsfræðarans og verð
ur hjer frá þeim skýrt eftir því
sem eitt helsta blaðið þar, Aften-
posten segir frá. Einhverju sinni,
árið 1909, þegar hún var fyrir
utan líkama sinn, var henni birt-
ur sá boðskapur, að heimsfræð-
Hallgrímskirkja
í Saurbæ.
Eins og kunnugt er, hefur sú hugmynd komið fram, að reisa
minningarkirkju í Saurbæ á Hvalfjarðarströnd á legstað Hallgríms
Pjeturssonar, í heiðurs- og virðingarskyni við þetta mikla trúar-
skáld vor íslendingar. Hugmynd þessari var vel tekið og söfnuð-
ust þegar í nokkrum sýslum nokkur þúsund króna, sem með vax-
andi viðbót og vöxtum er nú um 13 þús. kr. — Einnig hefur
Saurbæjarsöfnuður skuldbundið sig til, er til framkvæmda kemur,
að leggja 5 þús. kr. til þessarar kirkjubyggingar.
Vjer undirrituð höfum nú gengið í nefnd, til þess, ef verða
mætti, að hrinda þessari fögru hugmynd í framkvæmd og heitum
nú á alla Islendinga, að leggja dálítinn skerf, meiri eða minni, til
þessa fyrirtækis. Mest er um vert, að þátttakan verði almenn,
því að „kornið fyllir mælirinn“.
Vjer teljum æskilegt, að þeir, sem eitthvað vilja leggja af
mörkum, sendi gjafir sínar til gjaldkera nefndarinnar, frú Hall-
dóru Bjarnadóttur, Háteigi Reykjavík, eða einhvers nefndarmanna,
fyrir árslok 1928. Mun þá kirkjubyggingin þegar hafin, ef nauð-
synleg viðbót fæst, en hún telst oss muni vera 12—15 þús. krónur.
Reykjavík í október 1927.
Virðingarfylst.
Einar Thorlacius,
prófastur (form. nefndarinnar).
Björn Þórðarson, Friðrik Friðriksson, Guðmundur Finnbogason,
hæstarjettarritari. framkv.stjóri K. F. 11. M. landsbókavörður.
Haraldur Níelsson, Halldóra Bjarnadóttir, Matthías Þórðarson,
prófessor. ritstjóri. fornmenjavörður.
Sigurbjörn Á. Gíslason, Sigurður Nordal, Þorsteinn Gíslason,
ritstjóri. prófessor. ritstjóri.
arinn ætlaði enn á ný að taka
sjer bústað í jarðneskum líkama,
til þess að endurtaka fyrir munn
lærisveins síns, þau meginsann-
indi, sem mannkyninu væru nauð-
synleg við hver straumhvörf í
sögu þess. Sama ár tók hún til
fósturs tvo bræður, fyrir áeggjan
föður þeirra, Krishnamurti og
Nityananda, án þess að vita
hvor þeirra yrði notaður sem
verkfæri hins komandi heims-
fræðara. Þegar Krishnamurti var
12 ára og hafði enn ekki lært
ensku til fulls, reit hann samt á
ágætri ensku bókina „Við fótskör
meistarans“. Ólst hann upp undir
handleiðslu frú Besant og hefur
aldrei borðað ket, reykt eða
drukkið áfengi. Heimsfræðarinn
tók sjer bústað í honum í fyrsta
skifti á fundi fjelagsins „Stjarn-
an í austri“ 25. desember 1925.
Fyltist Krishnamurti þá anda
hans alt í einu í miðri ræðu, sem
hann var að halda, og talaði af
innblásnum krafti og tign. Hann
flytur nú af miklum mætti boð-
skap sinn um konungsríki gæf-
unnar, hvetur menn til þess að
leita guðs innra með sjálfum sjer
og til þess að skilja hina djúpu
inni einingu sjálfra þeirra og
guðs. Hann hvetur menn til þess
að þjóna bræðrum sínum, sigrast
á lágum gimdum sínum, leita
sannrar gleði og göfugra skemt-
ana og lifa einföldu lífi. Frú
Besant segir að Krishnamurti sje
sjálfur síglaður og ánægður og
óbifanlega sannfærður um köllun
sína, sem heimsfræðara, hann
geti með sanni sagt: komið til
mín, jeg er meistarinn, jeg mun
færa yður frið. Krishnamurti
dvelst á ári hverju á víxl í Adyar
í Indlandi, höfuðstöðvum guð-
spekinnar, í Ommen í Hollandi,
höfuðstöðvum Stjömufjelagsins
og í Ojaidalnum í Kaliforníu, en
þar á að hefjast starfið til mynd-
unar miðstöðvar fyrir hina nýju
menningu. Dr. Besant segir, að
heimsfræðari komi fram við hver
tímamót menningarinnar og verði
leiðtogi hins nýja tíma. Þannig
hafi öll mikil menningartímabil
átt sinn Bodhisatva, andlegan
leiðtoga. Vishna, Hermes, Zoro-
aster og Orfeus hafi verið slíkir
leiðtogar hver fyrir sitt menn-
ingarskeið.
Svona horfir þá málunum við frá
sjónarmiði frú Besant. En mjög
hefur boðskapnum um hinn nýja
mannkynsfræðara verið misjafn-
lega tekið. Sumstaðar, í Englandi,
hefur t. d. orðið nokkur klofning-
ur innan guðspekifjelaga út af
þeim málum. En utan guðspeki-
eða stjömufjelaganna hefur þessu
víða verið illa tekið. Sem sýnis-
hom þeirrar aðstöðu til málsins
á Norðurlöndum má geta að-
sendra greina, sem birtust í einu
helsta blaði Stokkhólms, Nya
Dagligt Allehanda, um það leyti,
er frú Besant var þar síðast.
Fyrri greinin um mannkynsfræð-
arann heitir Ruddaleg svik (En
grotesk svindel). Með þessum
boðskap, segir höf, hefur frú
Besant líklega náð hámarki stór-
mensku sinnar. Hreyfingin, sem
hjer sje um að ræða, sje ein-
hver ruddalegasti skrípaleikur,
sem sögur fari, til þess að safna
hjörð kringum nýjan uppgerðar
Messías. Vafalaust segir höf. það,
að Annie Besant hafi verið merki-
leg gáfukona (bemárkansvárd
intelektuell talang), en samt
þannig, að því hafi farið fjarri,
að hún ætti sjálfstæði snillingsins.
Hún sje sálfræðilega fróðlegt at-
hugarefni, hún hafi með sama
áhuganum gengið í þjónustu
ólíkustu skoðana, en ávalt látið
leiðast af áhrifum viljasterkra
manna, sem boðið hafi getað
stórmenskuþrá hennar starfsvið.
Þannig hafi hún á yngri árum
verið predikari á vakningarsam-
komum og í helgunarhrifningu
sinni giftst presti, en skilið við
hann. Síðan gekk hún í lið með
Bradlaugh og varð mikilsmetin
meðal efnishyggjumanna og guð-
leysingja. Síðan barðist hún ákaf ■
lega fyrir nýmaltusarstefnunni
og *varð loks ákafur jafnaðar
maður. (Hún var skörulegur
stuðningsmaður Fabianfj elagsins,
og jafnaðarmenskuboðskapar þess
eins og t. d. Bernhard Shaw, en
á síðkastið kvað hún hafa and-
mælt allmikið kommúnismanum).
Loks fann hún hið rjetta starfs-
svið sitt í guðspekinni, og fjekk
síðar, eftir því sem henni sagð-
ist frá í erindi sínu 1 Musikaliska .
akademien í Stokkhólmi, — það
hlutskifti hjá sjálfum þeim háa
anda, sem stjórnar þróun heims
okkar, að leiða fram hinn nýja
mannkynsfræðara, sem hún í Ind-
landi setur í samband við Vishnu,
en í Evrópu við Jesú. Nokkur önn-
ur atriði verður þó að nefna,
segir höf., sem sýna það hversu
áhrifagjöm og leiðitöm frú
Besant hefur verið. Fyrir tilstilli
bramínans, prófessors Chakra-
warti, komst hún í bramína-
stjett Indlands og samdi sig að
siðum bramína, svaf á mottu, gat
ekki setið við sama borð og
óhreinir vesturlandafjelagar henn
ar og ekki snert við þeim, nema
r