Lögrétta - 26.10.1927, Blaðsíða 1

XXII. ár.
Um vtöa veröld.
Þingræði.
Þingræðið er nú mikið rætt, og
meira en rætt, óánægjan yfir því
hefur sumstaðar orðið svo megn,
að því hefur verið hrundið og
öðru skipulagi komið á, t. d. í
Rússlandi, á Italíu og Spáni. Marg-
ir bestu mennimir benda á galla
þess, án þess þó að mönnum komi
saman um nokkuð eitt, sem í
staðinn geti komið. Lögrj. hefur
öðru hvoru getið um ýmsar þess-
ar umræður. Guðm. Hannesson
prófessor hefur skrifað um málin
athyglisverða bók. Einn af þeim
norrænu fræðimönnum, sem skrif-
að hafa einna eftirtektarverðast
um þessi efni, er prófessor Art-
hur Christensen í Khöfn. Hann
gaf fyrir nokkrum árum út bók-
ina „Politik og Massemoral“ og
nú í haust aðra um framtíð lýð-
ræðisins (Fölkestyrets Fremtid).
Hann álítur að þingræðið sje
mjög fárið að gefa sig og sjeu
til þess tvær alþjóðlegar orsakir,
byltingamar á þjóðfjelags- og
efnahagslífi þjóðanna síðan
þingræðið komst á og það, að
hver þjóð taki þingræðið upp
ómelt, án tillits til þoss, að þjóð-
irnar sjeu mismunandi í eðli sínu
og þróun sögu þeirra ólík. Hann
álýtur að lýðræðið muni lifa
áfram, en form þess breytast, t.
d. þingræðið í þrengri merkingu,
s. s. það að stjómir sjeu háðar
meirihlutavilja þjóðþingsins. Það
muni ekki geta staðist. Hann
álítur að stjómin eigi að vera
óháð flokkunum og atkvæða-
greiðslum þeirra á þingi, eins og
eigi sjer stað í Sviss. Flokkana
og flokkaþrefið telur hann mesta
mein stjómarfarsins, það hvíli
ávalt á þeim grundvelli, að áhrif
sjeu höfð á múginn, sem einlægt
standi á lægra stigi en einstak-
lengurinn, en af þessu stafi það
aftur, að þingræðið knýi sjaldan
eða aldrei fram góða foringja,
hafna yfir múginn. — Þrátt fyrir
ótrú sína á þingræðinu hefur
hann ekki trú á einræðinu, og
álítur það, t. d. í Italíu, einungis
millibilsástand. Hann vill breyta
þingaskipuninni, taka upp eins-
konar atvinnumálaþing, skipað
sjerfróðum mönnum atvinnulífs-
ins, vinnuveitendum og verka-
mönnum, og yrði það deild aðal-
þingsins, ásamt annari deild, með
svipuðu sniði og er á núverandi
þingum. Próf.K. Berlin hafði einn-
ig skrifað um þessi mál í svipaða
átt og A. Chr. En þótt mikið sjeu
þessi mál rædd verður lítið vart
áhrifa í framkvæmdum. Þingin
Reykjavik, miðvikudaginn 26. október 1927.
56. tbL
1 . . . '
sitja þrátt fyrir vaxandi vantrú
á starfi þeirra og vaxandi leiða
alls þorra manna á ófrjósömu og
oft ógeðfeldu flokkaþrefi, uns
þeim er svift burtu með ein-
hverjum örþrifaráðum ofbeldisins,
svo oft er aðeins farið úr ösk-
unni í eldinn.
Henry Ford um landbúnað.
Ameríski iðnaðarfrömuðurinn
og auðmaðurinn Henry Ford hef-
ur um alllangt skeið verið einn
þeirra manna, sem mest hefur
verið umtalaður í Vesturheimi og
reyndar víðar, og orðinn átrún-
aðargoð fjölmargra framsækinna
manna. Hann er nú talinn mestur
auðmaður Ameríku, en byrjaði
starfsemi sína með fremur litlu
fje, en hefur síaukið hana og
aldrei notað lánsfje, heldur að-
eins það fje, sem fyrirtækin sjálf
gáfu af sjer. Það er bílaiðnaður
fyrst og fremst, sem hann hefur
stundað, en annars hefur hann
lagt hönd að ýmsum starfsgrein-
um, sem að honum lúta, hann á
jámbrautir, námur o. fl. Öll fyrir-
tækin segist hann reka eftir sín-
um eigin grundvallarkenningum í
bílaiðnaðinum, það sje stórfram-
leiðslan fyrst og fremst, sem alt
velti á, reglusemi, þrifnaður,
áreiðanleiki og bannfæring á öllu
braski, þá fáist það, sem mest
sje um vert, ódýr framleiðsla, en
hátt kaup og stuttur vinnutími.
Ford borgar í flestum greinum
hærra kaup, en annarsstaðar tíðk-
ast, lætur ekki vinna nema 8
stundir á dag og helst ekki nema
5 daga vikunnar og segist samt
fá meira og betur unnið en aðrir.
Hefur áður verið sagt í Lögr. frá
skoðunum Fords á launamálum og
skrifum hans um þau.
Landbúnaður er einn sá at-
vinnuvegur, sem Ford hefur
stundað og hefur hann skrifað all-
mikið um hann í einni af bókum
sínum. Hann segist hafa alið
mestan aldur sínn í sveit og hafa
átt mikið saman við bændur að
sælda, vegna framleiðslu sinnar á
bílum og j arðyrkj uverkfærum og
vita því vel, hvers bóndinn óskar
og hvers hann þarfnast. En hann
segir að öllum flokkum bænda,
jarðræktarmönnum og fjárrækt-
armönnum, sje það sameiginlegt,
að þeir hafi nauðalítinn skilning
á því, hvað landbúnaður sje í
raun rjettri. Hann sje sem sagt
iðnaður og eigi að rekast eins og
iðnaður og geti þá verið gróða-
vegur. Allmiklar breytingar sjeu
einnig að verða í þessa átt, ein-
angrun búskaparins sje að minka,
vegna bíla, síma og víðvarps og
breyttra starfshátta og geti nú
bændur veitt sjer ^mislegt það,
sem áður hafi verið talið megn-
asta óhóf. Haxm segir að landbún-
aðinum ríði á því mest af öllu, að
læra ný vinnubrögð, fylgjast með
tímanum, taka upp þær aðferðir,
sem reynst hafi vel annarsstaðar,
fyrst og fremst í iðnaðinum. Hið
gamla búskaparlag er dautt og úr-
elt, segir hann og því um að gera
að koma sjer vel fyrir í því nýja.
Heiminum hefur farið fram, en
landbúnaðurinn hefur staðið í
stað. Hann er smáiðja í heimi
stóriðjunnar. Hann krefst ekki
nema nokkurs hluta af árlegum
vinnutíma mannsins, þar sem al-
staðar annarsstaðar er þess kraf-
ist, að tíminn sje notaður út í
ytstu æsar. Mikill hluti allrar
sveitavinnu nú á tímum er erill
og umstang, sem bóndinn á að
vísu fult í fangi með að anna, en
er ófrjósöm vinna, sem í raun-
inni gefur ekkert af sjer, af því
hún er skakt unnin, enda hefur bú-
skapur með gamla laginu í sjálfu
sjer aldrei verið tiltakanlegur
gróðavegur.
Hvað á að gera til þess að reisa
við landbúnaðinn ? Aukin lán duga
ekki, segir Ford. Bóndinn borgar
nú alt of mikið í vexti af lánum
og í allskonar skatta og gjöld.
Þetta eykur framleiðslukostnað
hans og gerir gróðamöguleikana
ennþá minni en áður. Alt of
margir bændur hafa verið fengnir
til að trúa því, að peningar geti
komið í stað stjórnsemi. En pen-
ingar hafa læknað mjög fá við-
skiftamein. Skynsamleg vinna, en
ekki peningar, eru meginskilyrði
framleiðslunnar. Lánsfje getur
eklci gert kraftaverk. Lánsfjeð
hefur orðið mörgum bónda fóta-
kefli. Aukinn markaður er heldur
ekki fyrsta skilyrði búskaparins,
eins og margir segja. Landbúnað-
urinn verður ekki reistur við,
þótt bóndinn verði að góðum
kaupmanni. Aðalúrlausnarefni
landbúnaðarins er meðferð eða
vinsla jarðarinnar, til þess að fá
hana til þess að gefa af sjer gras,
korn eða ávexti. Ef jarðarspilda
gefur aðeins af sjer 10 hesta, þá
getur eigandi slíkrar spildu,
hversu duglegur kaupmaður sem
hann kann að vera, aldrei kept
við þann bónda, sem framleitt
getur 30 hesta á sama teignum.
Að vísu er hægt að gera ýmsar
endurbætur á markaðsmöguleik-
um, en ekki fyr en framleiðslan
er rekin á skynsamlegan hátt. öll
skynsamleg viðskifti byrja á
framleiðslunni. Hvað á þá að
gera? Jú, Ford segist sjálfur hafa
gert það, sem gera eigi. 1 Dear-
bom ræktar hann mörg þúsund
ekrur, hann rekur mjólkurbú með
300 kúm og hann ræktar mat-
jurtir og ávexti á stóru svæði
hjá kolanámum sínum í Kentuky,
þar sem áður var talið óræktan-
legt land. Hann lætur vinna alt
með vjelum, sem með vjelum
verður unnið á nokkum hátt og
sparar mann^hald mjög, en borg-
ar hátt kaup.
Og þetta er það, sem á að gera
— stækka búin, reka stórbúskap,
sem hægt er að stunda eins og
stóriðju með öllum þeim hjálpar-
meðölum, sem vjelamenning nú-
tímans getur í tje látið. Nú hef-
ur, segir hann, enginn bóndi efni á
því að jafnaði að hafa fleiri en 25
kýr, flestir ekki fleiri en 5—6.
Hann getur ekki haldið gripunum
almennilega hreinum eða fjósun-
um — en hreinlæti er eitt af
fyrstu boðorðum Fords — hann
verður að mjólka með höndunum,
en það er seinlegt og óhreinlegt.
Mjólkin er svo lítil, að flutning-
urinn á markaðsstaðinn verður
hlutfallslega dýr fyrir svona fáa
gripi o. s. frv. En ef 10 eða 20
bændur slægju saman bústofni
sínum gætu þeir reist nýtísku,
þrifaleg hús, hlutfallslega ódýr,
þar sem hægt væri að stunda
mjólkurframleiðslu eins og iðnað
og mjólka, hreinsa og fóðra
kýmar með vjelum. (Hjer á landi
er vjelmjólkun nýlega byrjuð á
Vífilstöðum). Það er áreiðanlegt,
segir Ford, að rafmagnsvjelar má
nota miklu meira við skepnuhirð-
ing en tíðkast hefur. I mjólkur-
búi Fords í Dearborn er alt rekið
eins og í verksmiðju. Þar er
steinsteypufjós, þvegið daglega
og allar kýmar þvegnar daglega
með vjelum, mjólkaðar með vjel-
um og þeim gefið með vjelum.
Þannig em 300 kýr hirtar af
sama mannafla og annarsstaðar
er notaður til að hirða 25 kýr. I
mjólkurbúinu er 8 stunda vinnu-
dagur, eins og í verksmiðjunum
og launin jafnhá, svo fólk þarf
ekki að flýja sveii^vinnu vegna
lágra launa. Jarðræktarvinna og
uppskera er einnig öll fram-
kvæmd með vjelum. Þannig tekur
það hálfsmánaðarvinnu á ári, að
halda jörðunni í ágætu standi.
Hestar eru til skrauts og skemt-
unar, meira að segja til dýrrar
skemtunar, segir Ford og eru
miklu seinvirkari og dýrari vinnu-
tæki en vjelar. *
Á þennan hátt á landbúnaður
framtíðarinnar að vera — iðnað-
ur, sem framleiðir ódýra matvöm,
borgar hátt kaup, gefur góðan
gróða, skapar heilbrigt og skemti-
legt líf. Þetta er hægt, segir Ford,
það sannar reynslan, þegar bónd-
inn þorir að slíta af sjer fjötra
vanast og læra af þeim keppi-
nautum, sem fram úr honum
hafa farið, en eiga að vera sam-
verkamenn hans í dugnaðarlegu,
reglusömu og skynsamlegu starfi.