Lögrétta - 02.11.1927, Page 1

LOGRJETTA
XXn. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 2. nóvember 1927.
57. tbL
Um v;ða veröld.
Bames biskup
um trú og visindi.
Það hefur vakið mjög mikla at-
hygli í Englandi, að einn af
helstu mönnum ensku kirkjunnar,
biskupinn í Birmingham, dr. E.
W. Barnes, hjelt nýlega predikun
í Westminster Abbey um sam-
bandið milli trúar og vísinda og
hjelt uppi ákveðinni vörn fyrir
þróunarkenningu vísindanna, en
hafnaði gersamlega sköpunarsögu
kristinnar guðfræði. Sigur Dar-
wins hefur brotið niður alt kerfi
guðfræðinnar, sagði hann. Mað-
urinn er ekki vera, sem upphaf-
lega bjó í fullkomnu sakleysisá-
standi, en hrapaði síðan. Maður-
inn er dýr, sem smátt og smátt
kemst áleiðis í andlegum þroska.
Það er ómögulegt að koma þess-
ari niðurstöðu vísindanna í sam-
ræmi við erfikenningar nokk-
urrar kristinnar kirkjudeildar, og
kirkjan á umsvifalaust að viður-
kenna þetta. Ef einhver guð er
að baki náttúrunnar, getur hamj,
alveg eins vel beitt skapandi
mætti sínum í þróunarstarfi, eins
og í röð sjerstæðra sköpunar-
verka. Ennfremur talaði biskup-
inn um ódauðleika sálarinnar og
um hið illa í heiminum, sem hann
taldi þátt í verki guðs. íhalds-
guðfræðingana kallaði hann hug-
lausa málaflækjumenn.
Barnes biskup er upphaflega
stærðfræðingur, en gekk síðan í
þjónustu kirkjunnar, en enska
kirkjan krefst þess ekki skilyrð-
islaust, að prestar hennar hafi
eingöngu lagt stund á guðfræði
eða tekið próf. Bames hefur
skrifað ýmislegt um trúmál, sem
athygli hefur vakið og hefur
lengi verið talinn einn af at-
kvæðamestu mönnum ensku
kirkjunnar. Þótt hann greindi í
ýmsu á við íhaldsguðfræðinga,
vildi hann ekki láta kalla sig ný-
guðfræðing, (modemista), jeg er
evangeliskur, ekki nýguðfræðing-
ur, sagði hann. I einu af eldri
verkum sínum hafði hann m. a.
sagt svo, að maðurinn væri ekki
einungis einn þáttur þíóunarinn-
ar, en hæstu eiginleikar hans yrðu
til þess að sýna tilgang hennar,
þeir opinberuðu náttúruna og til-
gang guðs..........Maðurinn þró-
ast í þá átt, sem fyrirfram er á-
kveðin af guði, keppir sífelt að
því marki, sem sett er af Jesú.
Ekki hefur biskupinn áður fyr
lagt sjerlega mikla áherslu á gildi
þekkingar, lærdóms og guðfræði.
Hann sagði að lærdómurinn og
lífið, orðið og verkið yrði aldrei
greint sundur. Hann sagði, að
menn gætu ekki kallað sig kristna
nema þeir yðurkendu það, að
| þeir yrðu að ganga út og boða
j guðspjöllin, ganga út og vinna að
j því, að leiða menn og konur til
5 Krists, en guðsríki væri þjóðfje-
lagsleg hugsjón og kirkjumenn
nútímans gætu því ekki látið af-
skiftalaus andleg, stjómarfarsleg
og hagfræðileg efni.
Þetta eru nokkur meginatriði
úr kenningum Bames biskups á
ýmsum tímum, og sýnir jafn-
framt skoðanir margra nýtísku
kirkjumanna í Englandi, og eru
þetta að vísu sömu efni og rædd
eru og deilt er um hjer á landi.
Það hefur vakið athygli í sam-
bandi við síðustu ræðu biskups-
ins, sem getið var hjer í upphafi,
að einn af mikilsmetnustu mönn-
um ensku kirkjunnar, Inge pró-
fastur, sem fyr hefur verið frá
sagt í Lögrj.,hefur lýst því yfir,
að í meginatriðunum væri hann
sammála biskupinum.
Hjalmar Procopé.
Eitt af helstu ljóðskáldum
Norðuilanda, F'innlendingurinn
Hjalmar Procopé, andaðist 25. f.
m., fæddur 24. apríl 1868. Hann
var um skeið blaðamaður eftir að
hann lauk kandidatsprófi. En frá
1918 hafði hann opinberan skáld-
styrk og hafði heiðursbústað í
hinum svonefnda skáldgarði í
Borgá. Nokkrum dögum áður en !
hann dó, hafði hann verið gerður
heiðursdoktor háskólans i Ábo.
Procopé var svo að segja alveg
ókunnur íslenskum Ijóðlesendum,
og það ómaklega. En hann hlaut
þar sama hlutskifti og flestir
aðrir landar hans frá síðari tím-
um, því þótt Topelíus og Rune-
berg hafi verið hjer vinsælir og
allmikið lesnir, einkum af eldri
kynslóðar fólki, — enda til góð-
ar þýðingar á ýmsum verkum
þeirra, — þá hafa nýfinskar bók-
mentir verið hjer merkilega lítið
þektar, nema helst lítillega kvæði
Gripenbergs, enda er hann í höf-
uðskálda röð og svo Linnankoski
dálítið. Margt er það samt í
finskum og einkum sænsk-finsk-
um bókmentum og þjóðlífi, sem
íslendingar standa vel að vígi
með að meta og skilja og hefur
sumt verið áþekt í lífi og bar-
áttu beggja þjóðanna. Procopé
var fyrst og fremst ljóðskáld, en
var orðinn allgamall þegar hann
(1905) náði fyrst verulegum vin-
sældum og viðurkenningu fyrir
kvæðasafnið „Mot öknen“. Á
næstu tíu árum komu út helstu
ljóðabækur hans „Under stjárn-
orna“, „I sandet“ og „Röda
skyar“. Hann samdi einnig leik-
rit, sem urðu vinsæl. Ýms helstu
kvæði Procopé’s eru jafnframt
meðal bestu kvæða í norrænum
skáldskap síðustu ára, sjerkenni-
leg nokkuð og djúp í hugsun, án
þess að verða tyrfin, því form
þeirra er ljóst og fágað.
Síðustu fregnir.
Einn af helstu og kunnustu
blaðamönnum Evrópu, Þjóðverj-
inn Maximilian Harden, er dáinn.
Hann var fæddur 1861, af Gyð-
ingaættum. Helsta málgagn hans
var Die Zukunft (Framtíðin), sem
hann stofnaði 1892. Hann var
prýðilega ritfær maður, fjörugur,
hvass og oft óvæginn. I Rúmeníu
eru enn viðsjár út af ríkiserfðum,
fylgismenn Carols prins kváðu
hafa gert uppreisn, sem bæld var
niður. Bratianu kveðst gera land-
ið að lýðveldi, ef óeirðum Carols-
manna haldi áfram. Rússar ætla
að fara að taka þátt í afvopnunar-
starfi þjóðabandalagsins. 47 fiski-
menn fórust nýlega í fárviðri við
írlandsstrendur. Millerand er ný-
kosinn á þing í Frakklandi. For-
sætisráðheiTa Grikklands var ný-
lega sýnt banatilræði af kommún-
! ista. Lloyd George hefur nýlega
I haldið ræðu, þar sem hann hvatti
mjög til takmörkunar á herbúnaði
: og vildi láta lögleiða skyldugerð-
| ardóma. Setuliðið við Rín vildi
! hann láta kalla heim undir eins
og endurskoða alla Versalasamn-
ingana. Ýmsir telja að ræðan sje
vottur þess, að hann æski sam-
vinnu við verkamannaflokkinn.
Miðstjórn kommúnistaflokksins í
Rússlandi hefur rekið Trotsky og
Sinovjev úr flokksstjóminni,
vegna tilrauna þeirra til þess að
sprengja flokkinn.
----o----
SókR anef ndafundur.
Sóknanefndarfundur var hald-
inn hjer í bænum fyrir skömmu,
eins og áður er frá sagt. Fund-
inn sóttu um 180 manns, þar af
53 beinlínis kjömir fulltrúar.
Fundinn sat einnig biskupinn, 2
háskólakennarar, 21 prestur, 3
guðfræðakandidatar og 15 guð-
fræðastúdentar. Flestir komu úr
Kjalarnesprófastsdæmi, en nokkr-
ir einnig vestan af Snæfellsnesi,
úr Borgarfirði, austan yfir fjall
og frá Vestmannaeyjum. Mörg
mál vom rædd, gömul og ný guð-
fræði, altarisgöngur, helgisiðir,
helgidagahald, kirkjusöngur o. fl.
Slíkir fundir hafa áður verið
haldnir og virðist fremur fara
vaxandi en þverrandi áhuginn á
þeim og ættu sóknamefndir út
um land að athuga það, hvort
þær gætu ekki einnig safnast
saman einstöku sinnum frá
ákveðnum svæðum. Af slíku gæti
ýmislegt gott leitt, þótt ekki sje
reyndar alt unnið með funda- og
ræðuhöldum. Þessir sóknanefnda-
fundir em eitt af hinum glögg-
ustu merkjum þess, að í kirkj-
unni og um hana er nú meira og
fjölbreyttara líf, en lengi hefur
verið undanfarið, eins og Lögrj.
hefur bent á áður, þótt nokkuð
sje það reikult að ýmsu leyti.
Áhugann og störfin á þessum
fundi má nokkuð marka á aðsókn-
inni og því að 42 fundarmenn
tóku til máls og hjeldu 109 ræð-
ur. Þær vom reyndar upp og ofan
að gæðum eins og gengur og sýnd-
ist sitt hverjum, en lýstu í heild
sinni eftirtektarverðum áhuga á
kristindóms- og kirkjumálum.
Annars er margt af umræðunum
um þessi efni að öllum jafnaði
einstaklega leiðinlegt og tilgangs-
lítið karp, sama sennan með sömu
orðunum upp aftur og aftur,
álíka og í ljelegu flokkaþrefi um
pólitík. Innan um og saman við
bregður þó einlægt fyrir ein-
hverju eftirtektarverðu og merki-
legu. Svo var einnig á þessum
fundi.
Ýmsar tillögur samþykti fund-
urinn, t. d. um stuðning leik-
mannastarfsemi innan safnað-
anna, um að gæta rjetts helgi-
dagahalds, m. a. að friða sumar-
daginn fyrsta meira en nú sje
gert, að breyta varlega helgisiða-
bókinni og forðast tilslakanir í
þágu vaxandi lausungar í trúmál-
um og að bæta kjör sóknarpresta.
Umræðuefnið, sem einna mesta
athygli vakti var gömul og ný
guðfræði. Voru málshefjendur
Sigurbjöm Á. Gíslason og Sig.
Sivertsen. Tóku margir til máls
og varð allmikill hiti og kapp
í umræðunum og virtist almenn-
ingur fundarmanna samt hallast
öllu fremur að íhaldsstefnunni.
En er ólgan í umræðunum stóð
sem hæst og ákveðnar tillögur
voru komnar fram, fór að bera
á viðleitni til þess að jafna málin.
Biskupinn talaði og lýsti afstöðu
sinni, sem væri óbreytt frá því
sem verið hefði, en lauk máli sínu
með því að leggja þunga áherslu
á þetta: trúið ekki á gamla guð-
fræði og trúið ekki á nýja guð-
fræði, en trúið á Drottinn vom
Jesúm Krist. Síðan töluðu ýmsir
fleiri, Jakob Jónsson, sr. Sig. Lár-
usson, frú Guðrún Lámsdóttir og
Sumariiði Halldórsson, öll meira
og minna í þá átt, að forðast
skyldi sundurlyndi, og svo sr.
Þorsteinn Briem, sem hvatti
ákveðið til þess, að láta niður
falla særandi deilur og tilgangs-
litlar tillögur, og skyldu menn í
þess stað sameinast um það, sem