Lögrétta - 23.11.1927, Blaðsíða 2

s
LÖGRJETTA
LÖGRJgTTA
3
............. -* i
LÖQRJBTTA
Útgefandi eg riUtjóri
Kritiim Qiiliion
Þingholtfistrietí 17. Simi 178.
Innheimta og afg’relðfila
i Miðitrœtí 3.
| ---------------------------------1
ar eða fyrirmyndar, að kynna
sjer sjerleyfalöggjöf Rússa. En
sjerleyfin eru eitt af merkileg-
ustu sporunum í þjóðlífi þeirra
síðasta áratuginn. Þau sýna
tvent, annað það, að erlendu auð-
valdsríkin telja Rússland ekki
eins glæpsamlegt land og heillum
horfið og oft er látið í veðri vaka
— þegar þau hafa þar hagsmuna-
von, og svo hitt, að Rússar telja
heldur ekki svívirðingu auðvalds-
ins sjerlega sára, þegar þeir
þurfa og geta sjálfir tekið hana í
þjónustu þjóðlegrar viðreisnar
sinnar.
Síðari málin sem nefnd voru til
dæmis um rússneskt ástand voru
mentamálin. Rússar höfðu um
skeið fyrir heimsstyrjöldina ver-
ið ein af glæsilegustu forustu-
þjóðum í bókmentum, og eins
listum og vísindum að nokkru
leyti. En andlegu lífi hafði mjög
hnignað þar á ófriðar og bylt-
ingarárunum og ekki sýnilegt að
þeir hafi eignast menn á borð við
öndvegishöfunda síðustu kyn-
slóða, þótt merkilegir höfundar
hafi að vísu komið fram á bylt-
ingarárunum. Skólaskipulagið
komst einnig á ringulreið, en á
síðari árum hefur verið reynt að
bæta það og koma á það nýju
sniði. Ymsum eftirtektarverðum
og merkilegum stofnunum hefur
verið komið upp, en mikið hefur
líka lent við orðin tóm. Einkum
er bama- og alþýðufræðslu áfátt,
eins og löngum hefur að vísu
verið í Rússlandi, og er ekki enn
komin í sama lag og hún var
fyrir ófrið. Árið 1913 vom gjöld
til barnaskóla c. 300 milj., en ár-
ið 1925 c. 1721/2 niilj. Kenn-
arar era einnig ver launaðir en
áður. Rússar viðurkenna þetta
sjálfir opinberlega, að menta-
málastarf þeirra eigi erfitt upp- i
dráttar, þótt þeir bendi einnig á
það, sem þeir hafi afrekað.
„Pradwa“ sagði í apríl 1926, að
skólaskorturinn væri mjög til-
finnanlegur og þúsundum saman
yrði að neita bömum upptöku.
Skólar okkar fullnægja ekki ein-
földustu kröfum, segir í menta-
málablaði frá svipuðum tíma. All-
mikið hefur samt verið að því
gert, að reisa bamahæli. 80 þús.
böm höfðu til skams tíma verið
tekin í þessi hæli, en 7 milj. |
bama vom samt eftir heimilis-
laus, segir Krupskaja, ekkja
Lenins.
Fleiri málaflokka mætti rekja,
með svipuðum árangri. Tíu ár
sovjet-stjómarinnar hafa afrekað
ýmsu og orðið til nytsemdar, en
einnig mistekist á mörgum svið-
um og ekki einu sinni tekist að
endurreisa það, sem byltingin
eyddi eða kom á ringulreið í því
gamla skipulagi, sem hún var sett j
til höfuðs. Og heimsbyltingin er
ókomin enn, en heimafyrir í Rúss- |
landi eiga helstu mennimir í
hættulegum deilum. Og enginn
veit hvað næstu tíu árin kunna
að geyma.
Síðustu fregnir.
Seðlafölsunarmál stór em nú á 1
döfinni og hafa verið falsaðir
rússneskir seðlar í Þýskalandi og
franskir í París og er sendisveit
ráðstjómarinnar sögð við það
mál riðin. Enska stjómin hefur
ákveðið, að láta einungis smíða
eitt af þremur beitiskipum, sem
smíða átti. Bandaríkjamenn vilja
ekkert takmarka sína flotaaukn-
ingu. Joffe, fyrv. sendiherra
Rússa, hefur framið sjálfsmorð,
í taugaveiklun, að sögn. Miklar
viðsjár em nú með ítölum og
Albönum. «
---o--
Jakob Thora?ensen.
„Stillur" er fjórða kvæðabók
Jakobs Thorarensen og má það
heita vel að verið um ekki eldri
mann. Fyrstu kvæði hans, sem
komu í Öðni, vöktu þegar at-
hygli ljóðelskra manna á honum
og hefur hann síðan verið í vin-
sælustu skálda röð. í hverri nýrri
bók, sem hann hefur sent frá
sjer hafa verið ágætiskvæði, mót-
uð af hinni sjerkennilegu skáld-
gáfu hans, nokkuð harkaleg
stundum, en hispurslaus, með
skarpri athugun á yrkisefnunum
og oft hnittinni og napurri ádeilu,
orkt á kjammiklu máli og vel
kveðin. Stillur bera mörg hin
góðu einkenni fyrri bókanna og
má nafnið þó máske til sanns
vegar færast þannig, að nokkm
stiltara eða kyrrara sje yfir kveð-
skapnum nú, en stundum áður. 1
bókinni em mörg góð kvæði, svo
sem sögukvæði, um Sturlu Sig-
hvatsson og Þangbrand, skýrar
og smellnar mannlýsingar eða
lífslýsingar, eins og kvæðin um
Öskukarlinn, Búðarstúlkuna eða
G%irfinnu í Vík, eða einskonar
hugvekjukvæði, ef svo má segja,
þar sem skáldið vill skýra og
meta möguleika og líf einstakling-
anna eða þjóðarinnar, eins og í
Dagur og í Bólstrar. Fleiri mætti
telja fram, og em kvæði J. Th.
flest mörkuð svo skýmm persónu-
legum sjerkennum hans, að þau
þekkjast fljótlega. Þrátt fyrir alt,
sem menn telja aðfinningarvert
(og leirburðar er vissulega ekki
vant) er nú margt gott um ís-
lenska ljóðagerð. Þeir sem fylgj-
ast vilja með í því sem best er
kveðið, munu ekki láta hin snjöllu
kvæði Jakobs Thorarensen fram
hjá sjer fara.
---0--
Frá Holtamönnum.
I. ForspjalL Það er ekki hvers-
dagslegur viðburður, að blöðin
færi lesendum sínum frjettapistla
hjeðan úr sveit. Veit jeg eigi hvað
mestu veldur um það: Tómlætið,
tímaleysið eða þá hið þriðja, að
hjer gerist færri tíðindi, sem
segjandi sjeu í aðrar sveitir en
annarsstaðar víða. Hitt veit jeg,
að sínu myndi svara til hver, ef
spurt væri.
Satt er það, flestir hafa hjer
lítinn tíma til leikja. Svo sverf-
ur nú að flestum bændum fólks-
leysið, a. m. k. alla annatíma árs-
ins. En vel er á vinnutíma haldið
víðar en hjer og virðast í ná-
grannalöndum vomm jafnbetur
en hjer. Þó minnist jeg þess bæði
frá Jaðri og Jótlandi, að þar
fluttu blöðin hversdagslega fleiri
frjettabrjef utan úr sveitunum,
þau voru oft hin besta efnisbót.
Hjer sjást slík sveitabrjef sjald-
an. Eins og hjer standi alt í stað
v
og ekkert nýtt gerist eða sje i
hugsað, sem frásagnar sje vert. j
Eða eins og allflestir sveitamenn
væm óskrifandi, andlausir og vit- j
lausir(!!!). Að vísu er skriftin
flestra ekki nærri góð. Og vel
mætti andríkið og vitið vera :
meira. En alt væri það viðunandi, j
ef vilji væri nægur. Tómlætið
tefur okkur íslendinga mest. Og ;
silakeppshátturinn er örðugasti
draugurinn á öllum vegum vomm.
Væmm við svo fljótir til fram- j
kvæmda sem við emm seigir í
raun, væri saga vor öll óslitin |
röð stórviðburða. En þjóðin öll
tómir afbragðsmenn.
Síðan þá leið: Ólaf Þórðarson
í Sumarliðabæ, Þórð í Hala og
Sigurð heitinn í Hellir, hafa varla
sjest, svo að teljandi sje, frjetta-
pistlar úr Holtunum. Mig langar
nú til að víkja dálítið frá venj-
unni og semja svolítið brjef um j
Holtin og Holtamenn.
II. Veðrin og vaninn. Það er
íslenskur þjóðarsiður að tala jafn-
an fyrst um veðrið þar sem einn |
eða fleiri finnast. Nokkur vork-
unn er það að vísu, svo mikið sem
við oftast eigum undir veðrátt-
unni. En orðhagari mætti þá al-
menningur vera en hann er, ef
ekki ætti það tal að vera þreyt-
andi þeim sem víða kemur og
mörgum mætir. Og margt mætti
þarflegra mæla, en þetta þrot-
lausa veðurmas, sem allir kunna j
utan að. En handhægt er það í
auðvitað til ígripa, þeim sem ekk- j
ert gætu annars sagt.
Hjeðan er ekki aðra sögu að
segja, en annarstaðar frá. Þetta
hefur verið eitt allra besta árið,
sem menn muna. Veturinn í fyrra
var í besta lagi mildur. Vorið j
kom vel og fljótt og vorköst vom
lítil. Sumarið var eitt hið ágæt- :
asta, sem hjer syðra getur komið, j
og haustið mjög gott hingað til.
Einn einasta illviðrisdag telja
menn að gert hafi, það sem af
er árinu. Og þau man eg ólíkust
sumur á æfi minni, þessi tvö síð-
ustu. I fyrra voru hrakveðrin svo j
samfeld, að fáir fóra svo á engj- j
ar eða annað daglangt, að ekki
hefði olíuklæði með sjer. 1 sum-
ar komu ýmsir ekki í líuflík endi-
langan sláttinn. I fyrra var sól-
skin eins og sjaldgæft og úrfelli
í sumar. Og áþekkur er munur-
inn á heyjafeng bændanna. Þá
áttu ekki aðrir æta tuggu en j
stórhappamenn og yfirburða-
bændur. Nú eiga ekki aðrir skemd j
hey en stórsóðar og vandræða- :
búskussar. Að vonum vora ■
skepnuhöldin ekki allsstaðar nærri i
góð síðastl. vor. En verði vetur- |
inn næsti góður, þá verður það
ekki guði að kenna, heldur bænd- j
unum sjálfum, ef fjenaðurinn j
þeirra kemur ekki feitur úr fóðr- :
unum í vor. En svo hefur það nú
líka oft áður verið. Það hafa !
sjálfsagt fæstar af horsyndunum
verið honum að kenna. Hefði ís-
lenskur búfjenaður aldrei fallið úr
hor nema þegar það var óhjá-
kvæmilegt, þá væri horsögulop-
inn ekki svo óslitinn sem hann er, j
frá hinum fyrsta vetri Islands- j
bygðar til hins síðasta. Og þó að I
ólíkt betur sje nú fóðraður fjen- j
aðurinn, en áður var, vantar þó
mikið á enn að vel sje. Um með- í
ferð fjenaðar hjer í sveit mun j
það sanni nær að segja þetta:
Nokkrir fóðra allan fjenað sinn
vel og njóta þess í auknum arði !
af hverjum góðum grip. — Flest-
ir fóðra nokkumveginn skamm-
laust og þó sumir í lakara lagi.
Horkóngar, meiri og minni, era
og innan um enn, — bændur,
sem jafnan treysta á fremsta
hlunn, til að spara fóðrið og vera
í fymingum. Og virðast láta sjer
vel lynda að koma flesta vetur
fleiri eða færri skepnum sínum á
merg. Og horfella jafnvel sama
vorið og hálfar era hlöður þeirra
af heyfymingum!! Horkóngamir
eru einskonar lifandi minnisvarð-
ar hinnar verstu ómenningar,
sem við eigum sögur af. Og þeir
era merkilegur vitnisburður þess
hvað mikils vaninn má, þegar
hann einu sinni hefur fengið fult
vald yfir mannskepnunni. Það er
nærri því sama í hvors þjónustu
vaninn gengur: drottins eða
djöfulsins. Hafi annarhvor náð á
honum undirtökunum, kemur
hinn engum vömum við. En það
merkilegasta í þessu sambandi er
það, að sama sálin virðist geta
vanið sig á að þjóna þeim jöfn-
um höndum báðum, án þess að
annar fari halloka fyrir hinum,
svo að sýnilegt sé. En sigraðu
drottinn horkónganna! H. H.
----o---
ÍBuðrún^Pálsdóttlr 9
Frú Guðrún Pálsdóttir, móðir
sr. Friðriks Friðrikssonar í K.
F. U. M. ljetst á heimili sonar
síns 16. þ. m. Hún var mjög far-
in að heilsu hin síðari árin, enda
öldruð orðin, 88 ára. Annars var
hún dugnaðar- og þrekkona og
ljúfmenni, og eignaðist marga
vini og kunningja, enda oft mjög
mannkvæmt hjá henni og syni
hennar, en hún var lengi fyrir
búi hjá honum, gestrisin, örlát
og alúðleg.
----o---
Æfisaga Krists
Eftir Giovanni Papini.
(Ágrip).
Annas. Jesús var nú fluttur til
Annasar prests, en þar bjó einn-
ig Kaifas æðsti prestur, sem var
tengdasonur Annasar. Var nú
i langt liðið á nóttina, en margir
af dómuranum ekki komnir á
j fætur, þótt gert hefði verið ráð
fyrir því daginn áður, að komið
yrði með Jesús þangað snemma
um morguninn. Ráðandi menn-
irnir vildu þó flýta þessari at-
höfn sem mest, til þess að fregn-
ir um hana bærast sem minst út
meðal almennings og yrðu þar
| ekki að æsingaefni, og líka til
| þess að Pílatus landstjóri fengi
( sem minstan frest til umhugsun-
; ar. Voru því ýmsir af þeim, sem
komu úr sendiförinni til Olíu-
| fjallsins sendir til að vekja þá
; helstu meðal hinna skriftlærðu og
öldunganna, en á meðan ætlaði
Annas gamli, sem vakað hafði
alla nóttina, að halda einslega
rannsókn yfir falsspámanninum.
Annas Sethsson hafði áður
verið æðsti prestur í sjö ár. Hafði
hann látið embættið laust árið 14,
er Tíberíus keisari tók við völd-
um, en hafði samt sem áður í
raun og vera allan þennan tíma
verið höfuð Gyðingakirkjunnar.
Hann var Sadusei og ættarjöfur
einnar ríkustu og voldugustu
prestaættarinnar. Fimm af son-
um hans urðu síðar æðstu prest-
ar, og einn af þeim, Annas, ljet
grýta Jakob, bróður Jesú.
Jesús var nú leiddur fram fyr-
ir Annas prest, og hafði timbur-
mannssonurinn frá Nazaret aldrei
V. Hugo. VESALINGARNIR.
var gatan, styrjöld hans var borgarastyrjöld. Hrollur fór
um hann er hann sá ginnungagap borgarastyrjaldarinnar
fyrir augum sjer. Hann mintist korðans, er afi hans hafði
selt fomgripasalanum. Hann hafði sáran harmað misst
hans, en fanst nú, að vel væri að þetta góða, hreina vopn
hefði sloppið úr höndum hans. Það hafði flúið, af því að það
var vitsmunum gætt og sá fram í tímann, grunaði upp-
reisnina, götubardagana og ódrengilegar viðureignir.
Honum fanst, að korðinn mundi hafa brent sig í lófann,
ef hann hefði dirfst að bera hann á samborgara sína í
París, eftir þau afrek, sem með honum höfðu verið unnin
við Marengo og Friedland. Maríus grjet sáran. Þetta var
ægilegt. En hvað átti hann að gera. Hann gat ekki lifað
án Cósettu. Hann varð að deyja fyrst hún var farin. Hann
hafði heitið henni því, að hann skyldi deyja. Auk þess var
það auðsjeð, að hún unni honum ekki lengur, fyrst hún
yfirgaf hann án þess að gera honum nokkur boð eða brjef,
þótt hún vissi heimilisfang hans. Til hvers átti hann nú að
!ifa? Það var líka ótækt að vera kominn svona langt og
snúa svo við, vera kominn inn í virkið og hopa svo undan
hættunni, jafnvel þó um borgarastyrjöld væri að ræða.
Það var eins og að bregðast öllu í senn: ást, vináttu og lof-
orði sínu undir yfirskini heigulslegrar ættjarðarástar. Og
:f andi föður hans stæði þama í skugganum og sæi hann
'iörfa, mundi hann slæma til hans korðanum 0g kalla:
áfram, heigull.
En alt í einu rjetti Maríus úr sjer. Það er sjerkenni-
'egt fyrir mannlega hugsun, að í nánd dauðans verður hún
víðsýnni en ella. Maður, sem stendur öðrum fæti í gröf-
nni, verður skarpsýnn. Bardaginn, sem Maríus bjóst nú
il að taka þátt í, var nú ekki framar harmþranginn í
lugum hans, hann sá hann í geislandi ljóma. Öllum efa
íans var alt í einu svarað. Því skyldi föður hans gremj-
st? Svo gat verið ástatt, að uppreisnin væri skylda. Hvað
ar það í þeirri baráttu, er fyrir höndum var, sem gat lítil-
ækkað son Pontmercys liðsforingja? Nú var að vísu ekki
.arist um heilagt land, heldur um heilaga hugsjón. Föður-
landið kveinkar sjer kanske, en alt mannkynið er með
þessu. Frakklandi blæðir, en frelsið brosir og við bros
frelsisins gleymir Frakkland sári sínu. Frá æðra sjónar-
miði þarf ekki að vera um borgarastyrjöld að ræða.. Eða
er eiginlega til nokkur styrjöld, sem ekki er borgarastyrj-
öld? Era ekki allar styrjaldir bræðravíg? Það, sem greinir
styrjaldimar er tilgangur þeirra. Til er hvorki styrjöld
gegn útlendingum nje borgarastyrjöld, heldur aðeins rjett-
lát og órjettlát styrjöld. Fram til þess dags, er stofnað
verður hið mikla bræðralag mannkynsins, getur að minsta
kosti verið nauðsynleg sú styrjöld, sem er vottur um ó-
þolinmóða viðleitni framtíðarinnar til þess að stinga af
stokki silalegri fortíð.Styrjöldin verðurþá fyrst að svívirð-
ing, korðinn þá fyrst að kuta, þegar hann myrðir rjett-
Iæti, framsókn, skynsemi, menningu og sannleika. Þá er
styrjöldin órjettlæti og glæpur, hverju nafni sem hún
nefnist. Með hvaða rjetti, öðrum en rjetti hins heilaga
rjettlætis, skyldi ein styrjöldin fyrirlíta aðra. Með hvaða
rjetti gæti sverð Washingtons afneitað spjóti Desmou-
lins? Hvor er meiri: Leonidas gegn útlendingnum eða
Timoleon gegn harðstjóranum. Annar er verjandi, hinn
frelsandi. Geta menn, án þess að meta tilganginn, svívirt
alla þá atbruði, þar sem borgarar hafa gripið til vopna, og
brennimerkt Brutus, Amold frá Winkelried og Coligny?
Því skyldi ekki mega heyja styrjöld á götum úti? Þannig
barðist Ambiorix gegn Róm, Artevelde gegn Frakklandi,
Mamix gegn Spáni, Pelagius gegn Márum — allir gegn
erlendu valdi. En einveldið er líka erlent vald, kúgunin
er erlent vald, konungsdæmið af guðs náð er erlent vald.
Harðstjórinn ræðst á landamæri andans, eins og innrásar-
her óvinarins ræðst á landamæri ríkisins. Það að reka
harðstjórann af höndum sjer og að flæma Englendinginn
burtu, er hvorutveggja sama og að taka aftur landeign
sína. Sú stund kemur, að mótlæti ein eru ekki nægileg. I
kjölfar hugsunarinnar kemur framkvæmdin, lifandi kraft-
ur verður að fullkomna það, sem hugsjónin" hefur hafið.
Múgurinn er til þess hneigður að leggja sig undir vald
höfðingjans. Múgurinn verður sljór og þjappast saman í
hlýðinn knapp. Það er því nauðsynlegt, að hrista hann til
og hrinda honum áfram, til frelsunar sjálfum sjer, særa
sjón hans til þess að sýna honum sannleikann, varpa að
honum ljósinu í geigvænleg'ttm gusum. Hann þarf að
vissu leyti að verða þramulostinn af sjálfs sín frelsi. Log-
andi bjarmi þess vekur hann af dvalanum. Þess vegna eru
nauðsynleg stríð og styrjarklukkur. Hinar miklu hetjur
þurfa að hervæðast, upplýsa bjóðirnar með hreystiverk-
um sínum, skaka þessa hryg^armynd mannkynsins, sem
guðlegur rjettur, frægð keisarans, valdið, ofstækið, á-
byrgðarleysið og ótakmarkað kongdæmi hefur oi-pið á
skuggum sínum. Niður með harðstjórann.
En hvað er að tama? hvem er að tala. Kallarðu
Lúðvík Filipus harðstjóra? Hann var það ekki fremur en
Lúðvík sextándi. Þeir voru báðir góðir konungar, sem svo
eru nefndir í sögunni. En rðkvísi sannleikans er ströng.
Hverri ofbeldistilraun verður að vísa á bug. Lúðvík sext-
ándi var konungur af guðs náð, Lúðvík Filipus hafði
bourbona blóð í æðum sínum. ^eir voru því báðir að vissu
leyti tákn rjettarráns og til bess að ryðja burtu almennu
ofbeldi varð að berjast gegn beim. Það var nauðsyn, því
í?akkland fer ávalt fyrir öðrum. Þegar höfðingi fellur í
Frakklandi, fellur hann alstaðar. Hvaða málefni er rjett-
látara og hvaða barátta glæsúegri, en sú, er að því stefnir
að endurreisa sannleika þjóðftelagsins, leysa hásætisvald-
ið úr ánauð, gefa þjóðinni aftur sjálfa sig, fá manninum
sjálfum hið æðsta vald, breiða -Purpuraskykkj u valdsins á
herðar Frakklandi, láta rjett og sanngimi njóta sín, út-
rýma öllu misrjetti með því að gefa sjerhverjum aftur
sjálfan sig og eyða þeirri homiu, sem konungdæmið er
gegn almennri einingu. Þessháttar styrjöld færir mönnum
frið. Ennþá stendur vígi hleypjúóma, forrjettinda, hjátrú-
ar, lyga, kúgunar, ofbeldis, °rjettlætis og myrkurs og
ögrar heiminum með tumum haturs síns. Þetta vígi verð-
ur að brjóta, þessum vanskapnaði verður að velta um
koll. Það er glæsilegt að sigra við Austerlitz, en það er
stórkostlegt afrek að vinna Bastilluna.
Allir hafa veitt því athygli á sjálfum sjer, að vegna
. þess, að sálin er í senn einstæð og alstaðar nálæg, hefui'
hún þann einkennilega hæfileika að geta hugsað rólega í
hinum æstustu atvikum. Það kemur oft fyrir, að í dauða-
teygjum hins ógurlegasta eintals sálarinnar, í ofsa ör-
væntingarinnar og örvæntingu ofsans, eru rökræddav
spumingar og álit. Rökvísin blandast æsingunni og þráð-
ur orsaka og afleiðinga flögrar án þess að slitna í fár-
legum stormi hugsananna. Svo var nú ástatt um Maríus.
Meðan hann sat í þessum hugsunum horfði hann hjer og
hvar um virkið. Bak við hann skröfuðu uppreisnarmenn-
imir en í gluggakistu fyrir ofan sig sá hann andlit þög-
uls áhorfanda. Það var eins og dauður maðurinn virti fyr-
ir sjer þá, sem áttu að deyja. Langur blóðstraumur seitl-
aði úr höfði hans niður húsvegginn.
Fjórtánda bók: Tign örvæntingarinnar.
Enn skeði ekkert. Klukkan sló tíu í Saint-Merry.
Enjolras og Combeferre höfðu setst með byssuna í hend-
inni við opið á stærra virkinu. Þeir hlustuðu þögulir eftir
minsta hljóði, sem heyrast kynni af hergöngu í fjarska.
Alt í einu rauf hvellur söngur hina geigvænlegu þögn.
Það var götustrákurinn, sem gaf þeim merki. Hann kom
svo á harðahlaupi eftir mannlausri götunni, stökk upp í
virkið og var óðamála — Fáið mjer byssuna mína, nú
koma þeir. Allir kiptust við og gripu vopn sín. — Viltu
mína byssu? spurði Enjolras drenginn. — Nei, jeg vil
heldur löngu byssuna, sagði hann og tók byssu Javerts.
Tveir útverðimir komu inn í virkið næstum því samtímis
stráknum, en einn var kyr og því engin árásarhætta úr
þeirri átt. Hver uppreisnarmaður var kominn á sinn stað.
Fjörutíu og þrír þeirra, þar á meðal flestir leiðtogarnir,
lágu á knjám innan við virkisvegginn með byssumar
hlaðnar. Sex stóðu í Korintugluggunum, einnig með
hlaðnar byssur.
Nokkur andartök liðu. Svo heyrðist greinilegt þungt
og fast skóhljóð margra manna, fyrst dauft, svo ákveðn-
ara, og loks þungt og hvelt. Svo fór að sjást glampa á
byssustingina og skeftin við bjarmann af virkisblysinu.
Aftur varð hlje, eins og báðir aðiljar biðu átekta. Alt í
einu var hrópað utan úr dimmunni, eins og myrkrið mælti
sjálft — Hver er þar? og um leið heyrðist byssum miðað.
Enjolras svaraði hárri, skjálfandi stoltri rödd — Hjer er
franska byltingin. Þá var hrópað — Skjótið — og í einni
svipan urðu húsveggimir rauðir, eins og alt í einu hefði
opnast og lokast aftur hurð á glóandi ofni. Hræðilegur
brestur hristi virkið og rauði fáninn fjell. Nokkrar kúlur,
sem hrukku af veggjunum, hrutu inn í virkið og særðu
marga. Hrollkaldur geigur fór um marga hina hraust-
ustu. — Fjelagar, hrópaði Courfeyrac, eyðum ekki púðri
okkar — bíðum uns þeir koma alveg inn í götuna. — Og
umfram alt, kallaði Enjolras, reisum aftur fána okkar.
Hann tók fánann upp, en enginn bauðst til að hefja hann
á stöng. — Býðst enginn til þess af sjálfsdáðum að hefja
fánann ? sagði hann aftur. Um leið og hann sagði þetta
kom Mabeuf gamli fram á þröskuld veitingahússins. Hann
gekk rakleiðis til Enjolras og þreif fánann, en uppreisn-
armennimir viku fyrir honum virðulega. Enginn þorði
að stansa hann, er hann gekk hægum skrefum upp stein-
þrep virkisins. Það var svo hræðilegt og samt svo tignar-
legt, að allir tóku ofan. Mjallhvítt hár hans sást flögra fyr-
ir vindinum. í blóðugum bjarmanum frá blysinu stækkaði
hann þegar upp á virkið kom og varð eins og vofa frá
1893, er reis upp úr gröf sinni með fána ógnartímans í
höndum sjer. Um hann luktist þögn kraftaverksins. En
alt í einu veifaði öldungurinn rauða fánanum og hrópaði
— Lifi byltingin! lifi lýðveldið! Bræðralag, jöfnuður og
dauði! Álengdar heyrðist rödd aftur hrópa — Farið þið